13.04.1967
Sameinað þing: 36. fundur, 87. löggjafarþing.
Sjá dálk 1711 í B-deild Alþingistíðinda. (1586)
Almennar stjórnmálaumræður
Þórarinn Þórarinsson:
Herra forseti. Benedikt Gröndal hrósaði núv. ríkisstj. mjög fyrir það, að bætur almannatrygginga hefðu hækkað. Þess gat hann að sjálfsögðu ekki, að mest af hækkuninni væri tekið af bótaþegum aftur í útsvörum og tekjuskatti. Ég flutti till. á þessu þingi um að undanþiggja elli- og örorkulaun, fjölskyldubætur og aðrar bætur almannatrygginga útsvari. Alþfl. hjálpaði íhaldinu til að fella þessa till.
Jóhann Hafstein sagði hér áðan, að hann hefði engan þátt átt í því að stöðva útvarpsþáttinn „Þjóðlíf“, heldur hefði hann gert till. til útvarpsráðs um aðra meðferð þáttarins en stjórnandi þáttarins viðhafði. Þetta stangast alveg á við það, sem ráðh. sjálfur sagði í Morgunblaðinu 4. marz, en þar sagði hann orðrétt í viðtali við blaðið: „Ég var strax þeirrar skoðunar, að kjaramál lækna væru viðkvæmari en svo, að þau ættu að ræðast í slíkum útvarpsþáttum“. Það var fyrst og fremst þessi afstaða ráðh., sem réði því, að þátturinn var stöðvaður. Til útvarpsráðs barst aldrei till. frá Jóhanni um aðra meðferð þáttarins. Benedikt Gröndal, formaður útvarpsráðs, spurðist nýlega fyrir um það að gefnu tilefni á útvarpsráðsfundi, hvort nokkur slík till. hefði borizt útvarpsráði frá Jóhanni eftir einni eða annarri leið, en fékk þau svör, að engin slík till. frá Jóhanni hefði borizt ráðinu. Það eru því hrein ósannindi Jóhanns og yfirklór eftir á, að hann hafi gert slíka till.
Það hefur mér þótt raunalegast í þessum umr. að hlusta á Gylfa Þ. Gíslason, vegna gamals kunningsskapar. Ég held, að öllu lengra sé ekki hægt að komast í skinhelgi en hann gerði í ræðu sinni. Hann talaði eins og hann væri ákaflega andvígur höftum. Ég held, að það sé ekki ofsagt, að aldrei hafi verið meiri haftamaður á Íslandi en Gylfi Þ. Gíslason. Sem bankamálaráðh. ber hann aðalábyrgð á því, að flesta morgna koma nú 400–500 manns í biðstofur bankanna í Reykjavík til að bíða þar tímum saman eftir viðtali við bankastjóra. Flestir fara þaðan aftur með óleyst erindi. Fjöldi vel stæðra fyrirtækja er í vanskilum vegna þess að þau fá ekki eðlilega þjónustu í bönkunum. Lánsfjárhöftin, sem ríkisstj. hefur komið á með sparifjárfrystingunni, eru að draga allt efnahagslíf í dróma. Fyrir þessu hef ég ummæli fjölmargra manna, sem fást við atvinnurekstur og viðskipti. Svo þykist bankamálaráðh. vera á móti höftum. Er nokkur svo fáfróður, að hann blekkist af þessari hræsni hans?
Það hefur mjög einkennt þessar umr., að kommúnistar, sem nú hafa tekið öll völd í Alþb., telja sig ekki geta biðlað til vinstra fólks vegna stefnu sinnar, heldur gera það nær eingöngu á þeim grundvelli, að öruggasta ráðið til að fella ríkisstj. sé að kjósa þá, en ekki Framsfl. Þennan sama áróður ráku þeir fyrir seinustu þingkosningar í Reykjavík. Þá var sagt, að Framsfl. fengi örugglega einn mann kosinn, en öll atkv., sem hann fengi umfram það, færu til ónýtis. Hefði þessi áróður borið árangur, hefði Framsfl. fengið einn mann kosinn í stað tveggja, en Sjálfstfl. fengið 7 þm. kosna í stað 6.
Sem betur fór bar þessi áróður kommúnista ekki árangur í þingkosningunum 1963, en hann bar illu heilli árangur í borgarstjórnarkosningunum 1966. Þá var rekinn sá áróður, að Framsfl. væri öruggur með tvo borgarfulltrúa, en vonlaus með þrjá. Þess vegna ættu vinstri menn ekki að kjósa hann, heldur Alþb., sem væri að tapa þriðja manni sínum. Þess vegna fór svo, að Framsfl. vantaði tæp 400 atkv. til að fá 3 borgarfulltrúa kosna og fella með því 8. mann Sjálfstfl. Sjálfstfl. getur fyrst og fremst þakkað þessum áróðri kommúnista það, að hann missti ekki þetta sterkasta vígi sitt á s.l. vori. Það er ekki í fyrsta sinn sem kommúnistar hafa reynzt íhaldinu mest hjálparhella, þegar það hefur verið í mestri hættu. Það er því ekki að furða, þótt Bjarni Benediktsson hafi lánað þeim 10. þm., þegar kosið hefur verið í bankaráð og þýðingarmiklar nefndir. Og nú fara kommúnistar enn á stúfana til að reyna að vinna það óþurftarverk, sem eitt gæti hjálpað stjórnarflokkunum til að halda þingmeirihl. sínum. Þeir segja enn, að atkv. verði ónýt, ef þau falli á Framsfl. Sannleikurinn er hins vegar sá, að það eru engar líkur til þess, að meiri hl. stjórnarinnar tapist nema Framsfl. bæti við sig einu eða fleiri þingsætum. Þetta þingsæti eða þessi þingsæti getur flokkurinn unnið í þeim kjördæmum, þar sem tvísýnt er um seinasta sætið, en ekki er öruggt, að flokkurinn vinni það nema hann fái svo mörg atkv., að hann fái uppbótarsæti, ef hann vinnur ekki nýtt eða þá ný þingsæti í kjördæmunum.
Það er ekkert fjarlægt takmark að keppa að, að Framsfl. fái 20. þingsætið sem uppbótarsæti. Til þess þarf flokkurinn aðeins að auka áfram fylgi sitt líkt og í þingkosningunum 1963 og bæjarstjórnarkosningunum 1966. Til þess benda allar líkur, að hann geri það. Menn skilja fleiri og fleiri nauðsyn þess að efla einn sterkan umbótaflokk. Menn eru óánægðir með ríkisstj. Menn vantreysta Alþb. í vaxandi mæli, eftir að kommúnistar hafa tekið þar öll völd. Það eitt getur bjargað meiri hl. ríkisstj., að óháðir vinstri menn láti blekkjast af þeim áróðri kommúnista í annað sinn, sem tryggði afturhaldinu áframhaldandi völd í borgarstjórn Reykjavíkur á s.l. vori.
Það hefur í þessum umr. verið deilt hart á ríkisstj. og hún og stuðningsmenn hennar reynt að færa henni flest til ágætis. Það ætla ég, að sé öllum ljóst eftir þessar umr., að þjóðin býr í dag, þrátt fyrir langvarandi góðæri undanfarið, við hallarekstur í mörgum atvinnugreinum og mikla óvissu í efnahagsmálum. Það eru allir sammála um, að með hinni svonefndu verðstöðvun sé aðeins tjaldað til einnar nætur. Það búast allir við því, að eftir kosningarnar verði að grípa til stórfelldra og róttækra efnahagsaðgerða, ef atvinnureksturinn á ekki að stöðvast. Mundi slíkt blasa við eftir hið mesta góðæri, ef fylgt hefði verið réttri stjórnarstefnu og góðærið notað til að búa í haginn fyrir framtíðina? Trúa menn því, að ríkisstj., sem hefur ekki haldið betur á málum í góðærinu, sé fær um að mæta erfiðleikum, þegar þá ber að höndum? Verður þá hægt að treysta þreyttri og úrræðalítilli ríkisstj. til að sýna þá úrræðasemi og þann manndóm, sem þá verður krafizt, ef farsællega á að leysa vandamálin?
Þau ummæli, sem fallið hafa í þessum umr. og mér hafa orðið minnisstæðust, voru sögð af Emil Jónssyni. Hann komst svo að orði, að í tíð núv. stjórnar hefðu orðið tímamót. Hver voru þessi tímamót, sem ráðh. átti við? Átti Emil kannske við það, að nú hefði togaraflotinn, sem lengi var bjargvættur Hafnarfjarðar, verið efldur og styrktur og íslenzka þjóðin hefði eigi síður en aðrar fiskveiðiþjóðir bætt stórum og glæsilegum skuttogurum í flota sinn? Nei, ekki átti Emil við þetta, því að aldrei hefur togurum fækkað meira né togaraútgerð vegnað verr en í tíð núv. ríkisstj. Átti Emil þá e. t. v. við, að þorskveiðiflotinn hefði verið efldur og styrktur, svo að valdið hafi tímamótum? Nei, saga þorskveiðiflotans hefur orðið hin sama og togaranna í tíð núv. stjórnar. Átti Emil þá við, að iðnaðurinn hefði verið almennt efldur eða ný stórfyrirtæki á vegum Íslendinga, líkt og Áburðarverksmiðjan og Sementsverksmiðjan, hefðu verið stofnsett? Nei, ekkert slíkt hefur verið gert, heldur býr iðnaðurinn nú við versnandi kjör og vaxandi samdrátt. Átti Emil þá kannske við það, að stórt átak hefði verið gert til að efla vísindi og tækni? Nei, vissulega ekki, því að þar eru öll framlög enn skorin við nögl. Átti Emil kannske við það, að gert hefði verið stórátak í vegamálum og hafnarmálum? Nei, ekki átti hann við það, enda hefur ástand íslenzkra þjóðvega aldrei verið hörmulegra en nú og framlög ríkisins til hafnarmála hafa hlutfallslega aldrei verið lægri. Átti Emil e. t. v. við það, að tímamót hefðu orðið á sviði skólabygginga og skólamála? Nei, ekki átti hann við það, enda hefur skorturinn á skólahúsnæði ekki verið meiri um langt skeið en nú og ekkert hefur verið gert til endurbóta á hinni úreltu skólalöggjöf. Átti Emil þá við það, að tímamót hefðu orðið á sviði heilbrigðismála? Nei, enda hefur ríkt þar hið mesta sinnuleysi og sleifarlag á undanförnum árum, eins og bezt sést á því, að dregið hefur verið úrum saman að fullgera Borgarspítalann og viðbyggingarnar við Landsspítalann, meðan hver verzlunarhöllin annarri meiri hefur þotið upp. Og seinast en ekki sízt, átti Emil e. t. v. við það, að tímamót hefðu orðið í viðskiptasiðferði og ráðvendni og skilvísi aukizt í fjármálum? Nei, sannarlega átti hann ekki við það, því að nú er að verða uppvíst um hvert fjársvikamálið öðru meira og aldrei hafa vanskil verið almennari og stórfelldari, enda er það óhjákvæmileg afleiðing þeirrar stefnu, sem fylgt er í stjórn bankamálanna.
En hver voru þá tímamótin, sem Emil Jónsson átti við? Það var koma svissneska álhringsins til Íslands. Það var tilkoma erlends atvinnureksturs á Íslandi. Þar var rudd brautin, eins og forsrh. hefur orðað það, til lausnar þeim efnahagslega vanda, sem þjóðin glímir við. Það er forsjá og forysta útlendinga í atvinnumálum, sem á að bjarga þjóðinni úr ógöngunum, sem núv. stjórn hefur leitt hana í. Það er atvinnurekstur útlendinga á Íslandi, sem núv. ríkisstj. trúir á sem lausn alls vanda. Þess vegna er það aðaltakmark hennar að koma Íslandi í efnahagsbandalög, er myndu skapa útlendingum greiðan aðgang til atvinnureksturs á Íslandi.
En hver er þá sannleikurinn um hinn svissneska bjargvætt í Straumsvík? Hefur hann tekið að sér að reka atvinnufyrirtæki á Íslandi við önnur og lakari skilyrði en íslenzk atvinnufyrirtæki búa við? Hyggst hann þannig sanna, að íslenzkir framtaksmenn séu skussar og kunni ekki að reka fyrirtæki? Sannarlega ekki. Hann krefst í nær öllum efnum betri aðbúnaðar af hálfu hins opinbera en íslenzk fyrirtæki búa við. Hann krefst lægri skatta, lægri tolla og svo lágs raforkuverðs, að litlar líkur eru til, að kostnaðarverð fáist fyrir það rafmagn, sem við seljum honum. Þannig vill hann búa við allt önnur og betri skilyrði en íslenzkir atvinnurekendur. Halda menn svo, að það séu slíkir atvinnurekendur, sem eigi eftir að bjarga Íslandi? Nei, það verður aldrei erlent framtak, sem bjargar Íslandi. Það er hin fjarstæðasta villukenning, sem stjórnarblöðin halda fram, að svonefnd efnahagsundur hafi aðallega gerzt hjá þjóðum, sem leyft hafa erlenda fjárfestingu í ríkum mæli. Svo fjarstæð er þessi kenning, að mesta efnahagsundur seinustu ára hefur einmitt gerzt hjá þjóð, sem útilokar erlenda fjárfestingu. Hér er átt við Japan. Í stað þess að treysta á erlent framtak, hafa Japanir treyst á eigið framtak. Það hefur gert gæfumuninn.
Ég er nú kominn að því, sem ég vildi láta verða trúarjátningu mína að þessu sinni. Það er öllum ljóst, að við þurfum að glíma við mikil efnahagsleg vandamál næstu missirin. Hvert á að vera höfuðráð okkar við þessum vanda? Ég get svarað þessari spurningu fyrir mitt leyti með aðeins fjórum orðum: Að efla íslenzkt framtak. Í þeim efnum er ekki um að ræða neitt einfalt úrræði. Það verður að leita margra ráða, stórra og smárra, sem öll beinast að því, marki, að framtak sem allra flestra fái notið sín. Það verður að vera grundvallaratriði að búa þannig að öllum þeim atvinnurekstri, sem réttmætt er talið að starfrækja í landinu, að hann geti borið sig. Það er ekki aðeins hagur atvinnurekenda, heldur einnig hagur launþeganna, því að launakjör verða ekki bætt, svo að raunhæft sé, nema atvinnuvegirnir aukist og eflist. Það verður að fella niður þá mörgu sérskatta, sem núv. ríkisstj. hefur lagt á atvinnureksturinn og valda samanlagt óþolanlegri byrði og hóflausri skriffinnsku. Það verður að lækka tolla á vélum og hráefnum. Það verður að tryggja nóg reksturslán og lækka vextina. Það verður að tryggja nóg stofnlán til þess að auka hagræðingu og tæknibúnað fyrirtækja. Það verður að margfalda framlög til hvers konar rannsókna í þágu atvinnuveganna. Þetta er hið stóra, sameiginlega verkefni atvinnurekenda og launþega, því að þetta er undirstaða bættra launakjara og heilbrigðs atvinnureksturs.
Ég vil halda því fram, að það sé trú, sem styðst við örugga reynslu, að trúa á íslenzkt framtak og getu þess til að fást við vandamálin fram undan, ef rétt er að því búið. Meðan hér drottnaði erlent framtak, bjó þjóðin við eymd og neyð. Strax og það íslenzka framtak leystist úr læðingi, komu framfarirnar og framsóknin til sögunnar. Ég efast um, að hægt sé að benda á nokkurt annað land í heiminum, þar sem framfarir hafa orðið meiri á þessari öld en á Íslandi. Það er enginn þjóðargorgeir að segja þetta. Það er ekki annað en segja frá staðreyndum. Íslenzkt framtak getur ekki síður í framtíðinni náð glæsilegum árangri, ef leystir yrðu af því þeir fjötrar, sem núv. ríkisstj. hefur hneppt það í með lánsfjárhöftum, vaxtaokri og alls konar nýjum sköttum. Það er margt, sem skilur málefnalega á milli okkar framsóknarmanna og ráðh. En ekkert skilur meira en ólík trú á landi og þjóð. Ég efa ekki, að þeir elski landið eins heitt og við. Ekki efa ég, að þeir vilji byggja landið eins og við. En þeir treysta ekki eins mikið á landið og þjóðina eins og við. Þeir trúa ekki á, að Íslendingar geti einir og óstuddir haldið uppi blómlegu og vaxandi þjóðfélagi. Þess vegna verða útlendir að koma til. Þeim finnst í tíma og ótíma, að þeir séu í ónýtri bátskænu og þeir verði umfram allt að komast um borð í hafskipið. Það er hér, sem mest skilur á milli okkar og þeirra.
Herra forseti. Það er komið að lokum þessara umr. Við framsóknarmenn stefnum að því í næstu kosningum að fella ríkisstj. Það er frumskilyrði þess, að stefnubreyting geti orðið. En við höfum annað engu minna framtíðartakmark. Það er að koma á traustari og heilbrigðari flokkaskipun. Stjórnarfar hefur orðið traustast hjá þeim þjóðum, þar sem meginfylkingarnar í stjórnmálum eru tvær. Smáflokkar hafa alltaf með sér aukinn glundroða. Hér á landi háir það nú mest heilbrigðu stjórnmálalífi, að umbótaöflin eru enn ekki eins samstæð og íhaldsöflin eru í Sjálfstfl. Þó hefur þetta verið að breytast á síðari árum. Framsfl. hefur alltaf verið að eflast sem alhliða umbótaflokkur, sem hefur sameinað framsækið og frjálslynt fólk undir merki sitt. Þessi þróun verður að halda áfram í kosningunum í vor. Hvert atkv., sem Framsfl. fær, stuðlar að því að fella stjórnina. Hvert atkv., sem Framsfl. fær, stuðlar að heilbrigðri flokkaskipun. Hvert atkv., sem Framsfl. fær, styður að því, að trúin á íslenzkt framtak móti þróun stjórnmálanna á komandi árum og þannig verði tryggð batnandi kjör frjálsrar þjóðar í frjálsu landi.
Ég óska svo hlustendum gleðilegs sumars og býð góða nótt.