06.12.1966
Efri deild: 21. fundur, 87. löggjafarþing.
Sjá dálk 333 í B-deild Alþingistíðinda. (220)
66. mál, útvarpsrekstur ríkisins
Páll Þorsteinsson:
Herra forseti. Frv. það, sem hér er til 2. umr., hefur fengið athugun í menntmn. Við að athuga þetta frv. og bera það saman við gildandi lög kemur í ljós, að full ástæða væri til að taka til endurskoðunar fleiri atriði í l. um útvarpsrekstur ríkisins en þau, sem fjallað er um í þessu frv. Þessu sjónarmiði var hreyft í menntmn., en það fékk ekki nægar undirtektir, og höfum við því, sem stöndum að brtt. á þskj. 115, ekki miðað brtt. okkar við það að gera víðtækar breytingar á 1. um útvarpsrekstur ríkisins. En í umr. í n. lögðum við alveg sérstaka áherzlu á, að inn í þetta frv. kæmi ákvæði, þar sem löggjafinn setti ákveðið tímamark um það, hvenær lokið skyldi aðalframkvæmdum við dreifingu sjónvarps um landið. Það fékk ekki heldur samþykki í n., að hún sem heild stæði að ákvæði sem þessu, en í nál. er tekið fram, að einstakir nm. áskilji sér rétt til þess að flytja brtt. eða fylgja brtt., sem fram koma, og í samræmi við það höfum við þrír, sem sæti eigum í menntmn., þ.e. ég ásamt hv. 5. þm. Reykn. og 1. þm. Norðurl. e., borið fram brtt. á þskj. 115. Aðalefni þeirrar brtt. er það, að ríkisútvarpið skuli koma upp endurvarpsstöðvum sjónvarps í öllum landshlutum og hraða framkvæmdum svo, að allar aðalendurvarpsstöðvar og millistöðvar, sem þörf er á, verði fullgerðar eigi síðar en á árinu 1969. Með þessu viljum við leggja höfuðáherzlu á, að löggjafinn setji tímamark í þessu efni, þannig að fólkið úti um land fái þegar nokkuð ljósa hugmynd um það, hvers það megi vænta í þessu efni, og við viljum, að þetta tímamark sé miðað við, hvað hægt er að framkvæma af tæknilegum ástæðum, en að fjármagnsskortur verði ekki látinn standa því í vegi, að framkvæmdum verði hraðað svo sem hægt er vegna tæknilegra ástæðna.
Nú hefur það komið fram í umr. um sjónvarp hér á hv. Alþ., m.a. í Sþ. í sambandi við fyrirspurnir, að búið sé að ákveða að reisa á næsta ári endurvarpsstöðvar í Vestmannaeyjum, Grindavík og Borgarnesi og enn fremur aðalendurvarpsstöð á Skálafelli hér á Hellisheiði. En sagt er, að afgreiðslufrestur á þessum stöðum sé eigi styttri en 12 mánuðir, og það mun vera alveg nýverið, að það er búið að panta efni í þær, — ef það er þá búið að því nú í dag. Af því er ljóst, að þó að fyllsti hraði yrði hafður á, þá verður ekki unnt að hefja byggingu þessara aðalstöðva fyrr en seint á árinu 1967. Þær geta því ekki orðið fullgerðar fyrr en einhvern tíma á árinu 1968. Nú tekur till. okkar til miklu fleiri framkvæmda á þessu sviði en þeirra stöðva, sem þegar er ákveðið að byggja, og með tilliti til þess, á hvaða tíma þær munu verða fullgerðar, þá teljum við naumast hægt að gera ráð fyrir styttri tíma en þeim, að öllum þeim framkvæmdum, sem till. okkar tekur til, verði lokið á árinu 1969.
Það er svo, að sjónvarpið er nýjung hér á landi, og þegar nýjungarnar ryðja sér til rúms, þá tekur það oft nokkurn tíma að mynda þau nýyrði, sem þar eiga við, og festa þau í málinu, og vel má vera, að þau orð, sem við notum í þessu falli, þ.e. aðalendurvarpsstöðvar og millistöðvar, séu ekki að allra dómi það, sem við á eða verður ríkjandi í málinu, þegar fram líða stundir. En ég hef veitt því eftirtekt í áliti sjónvarpsnefndar, að þar virðast orðatiltæki um þetta vera nokkuð á reiki, og í þessu áliti er ýmist notað orðið sendistöð eða endurvarpsstöð, að því er mér virðist, um sömu framkvæmdina eða sama verkið. En sjónvarpsnefndin skiptir framkvæmdum á þessu sviði greinilega í þrennt eða í þrjú stig. Það eru í fyrsta lagi stórar stöðvar, 5000 watta stöðvar, í öðru lagi allmargar 100 watta stöðvar og í þriðja lagi mjög margar smástöðvar, frá 1–10 wött. Það, sem felst raunverulega í brtt. okkar, eru stóru stöðvarnar samkv. áliti sjónvarpsnefndar, 5000 watta stöðvarnar og allar 100 watta stöðvarnar. Hins vegar gerum við ekki ráð fyrir því, að allar litlu stöðvarnar, frá 1–10 watta, verði komnar upp 1969, enda hygg ég, að reynslan ein verði að skera úr því, hve margar þessar litlu stöðvar þurfi að vera, til þess að full not sjónvarps verði í öllum byggðarlögum, og enn fremur á hvaða stöðum þær þurfi að koma.
Þá vil ég leyfa mér að fara örfáum orðum um fjárhagshlið þessa máls. Í þessu efni eru sjálfsagt ýmsar óþekktar stærðir, ef svo mætti segja, svo að það er erfitt að reikna þetta dæmi til fullrar hlítar eða með öryggi nú á þessari stundu. En það, sem þm. og menn almennt, sem um þetta hugsa, hafa við að styðjast, er álit sjónvarpsnefndar eða skýrsla sjónvarpsnefndar samin í marz 1964, þar sem eru m.a. kostnaðaráætlanir um þær framkvæmdir, sem hér um ræðir. Í þessari áætlun sjónvarpsnefndar er gert ráð fyrir því, að heildarkostnaður við að dreifa sjónvarpinu um landið verði 180 millj. kr. Nú er það vitað, að sjónvarpið hefur allríflegar tekjur, og þær framkvæmdir, sem þegar hafa verið gerðar, hafa verið kostaðar fyrst og fremst af þeim teljum, sem sjónvarpið hefur yfir að ráða. Ég held, að ég hafi tekið rétt eftir því, að við 1. umr. þessa máls hér í d. hafi hæstv. menntmrh. sagt, að það þyrfti ekki lánsfé til þess að standa straum af kostnaði við þær framkvæmdir, sem þegar eru ákveðnar, en það eru þær endurvarpsstöðvar, sem ég hef áður nefnt. Ég viðurkenni, að verðlag allt er mjög á reiki, og í þessu dæmi hljóta að koma fram ýmsir liðir, sem erfitt er að sjá fyrir fram, en ég vil mega treysta því, að þessi orð hæstv. ráðh. séu áreiðanleg, og sé svo, sem ekki er ástæða til að efast um, þá þarf ekki að miða lánsheimild við þær framkvæmdir, sem ákveðnar eru og nægar tekjur eru fyrir hendi til þess að standa straum af.
Þá er á það að líta, hvað kostar samkv. áliti sjónvarpsnefndarinnar sá þáttur framkvæmdarinnar, sem till. okkar tekur til, en ekki eru þegar ákveðnar og ekki þegar fé fyrir hendi til að greiða þann stofnkostnað. Mér telst svo til, að ef það er allt talið saman, þ.e.a.s. aðalendurvarpsstöðvar og það, sem ég kalla millistöðvar, sem till. okkar tekur til. þá eigi það í heild samkv. áliti sjónvarpsnefndar að kosta 92.5 millj. kr. Nú er þess að gæta, að sjónvarpið hefur á ári hverju allríflegar tekjur, og þeim mun hraðari sem uppbygging sjónvarpsins verður, má gera ráð fyrir því, að þeim mun meira verði keypt af sjónvarpstækjum árlega, en því fleiri sjónvarpstæki sem flytjast inn í landið og kaupendur greiða, þeim mun meiri eru eigin tekjur sjónvarpsins, sem það getur varið til framkvæmda. Inn í þetta dæmi kemur svo aftur á móti það, hvað verðlagið er óstöðugt, því að þó að menn vilji treysta orðum hæstv. menntmrh., þá treysta menn ekki jafnvel stöðvunarstefnunni, sem nú er verið að boða, og þess vegna má vitanlega gera ráð fyrir því, að einhver hækkun verði á þessari áætlun, jafnvel á næstu tveim til þrem árum. Með tilliti til þessa höfum við bætt við aðalefni till. okkar svo hljóðandi ákvæði: „Ríkisstj. er heimilt, ef með þarf til að ná þessu takmarki, að taka lán allt að 50 millj, kr. til að standa straum af kostnaði við framkvæmdirnar,“ þ.e.a.s. þær tilteknu framkvæmdir, sem fyrri mgr. till. er um. En ég endurtek, að hér er alls ekki miðað við þær framkvæmdir, sem hæstv. menntmrh. er búinn að segja þinginu að nægilegt fé sé fyrir hendi til þess að gera. Þetta er aðeins flutt í heimildarformi hæstv. ríkisstj. til handa. Og þó að við höfum miðað við þessa upphæð, og það má segja, að hún sé að nokkru leyti hliðstæð því, sem kemur fram hjá sjónvarpsnefndinni, þar sem hún miðaði við 30 millj. kr. lántöku, eins og ég ætla að hafi komið fram í ræðu hv. síðasta ræðumanns, og þar sem sjónvarpsnefndin áleit, að þyrfti 30 millj., þá teljum við, að ekki muni veita af 50 millj., — en þó að við höfum byggt þessa tölu á þeim sjónarmiðum, sem ég nú hef lýst, þá er ég reiðubúinn til þess að veita hæstv. ríkisstj. eins háa lánsheimild í þessu skyni og farið hefur verið fram á, því að aðalatriðið með okkar till. er, að það sé tryggt, að hraðað verði uppbyggingu sjónvarpsins og að fjárskortur verði ekki látinn standa því í vegi, að fyllsti hraði sé hafður á í þeim efnum. Af því leiðir það, að ég mun að sjálfsögðu vilja fylgja eins hárri lánsheimild í þessu skyni og við nánari athugun virðist vera þörf á. En ég endurtek það, að þær framkvæmdir, sem till. okkar fjallar um, eiga samkv. áliti sjónvarpsn. að kosta 92.5 millj. kr. alls. Enn fremur er þess að gæta, að þótt samþykkt yrði 50 millj. kr. lánsheimild nú á þingi 1966, þá er tími til þess á þingunum 1967 og 1968 og jafnvel 1969 að endurskoða þá tölu, ef reynslan sýndi, að þess þyrfti með.
Hv. 4. þm. Vestf. hefur gert hér grein fyrir brtt., sem hann ber fram á þskj. 114. Sú brtt. er um 100 millj. kr. lánsheimild ríkisstj. til handa vegna ríkisútvarpsins. Mér þykir þó það á skorta í þeirri till., að þar er ekkert tímamark sett um þann hraða, sem hafa skal á um framkvæmdir, og ekkert tímamark sett um það, á hvaða árum þessi lánsheimild skuli notuð, en 100 millj. kr. lánsheimild, sem notuð yrði smátt og smátt á 10–15 árum, yrði kannske ekki öllu notadrýgri fyrir ríkisútvarpið en 50 millj. kr. lánsheimild, sem skilyrðislaust yrði notuð eftir þörfum fyrir árið 1969. Þetta er sem sagt allt óákveðið. En ég vil samt sem áður fyrir mitt leyti styðja það, að ríkisstj. fái 100 millj. kr. lánsheimild, þó að sú till. geti aldrei komið í stað þeirrar till., sem við flytjum, sem hefur að aðalefni tímatakmark um framkvæmdir.
Nú sýnist mér mjög auðvelt að samræma þessi sjónarmið hér í sambandi við frv. Till. hv. 4. þm. Vestf. hlýtur að koma fyrr til atkv. en brtt. okkar, bæði vegna efnis hennar og vegna þess, að hún er stíluð inn í frv. á öðrum stað en okkar, og ef sú brtt. verður samþ., þá mun ég fyrir hönd okkar flm. taka brtt. á þskj. 115 aftur til 3. umr. og endurflytja hana þá fyrir 3. umr. með því orðalagi, sem á við frv., eins og það verður orðið eftir atkvgr. við 2. umr. hér í d., og með þessum hætti sýnist mér, að þessi atriði þurfi því ekki að rekast á, heldur sé hægt að samræma þessi sjónarmið með góðu móti. En þó að till. hv. 4. þm. Vestf. yrði samþykkt, sem einungis fjallar um hærri tölu, en þar er ekkert tímamark sett á neinn hátt, þá getur hún auðvitað aldrei komið í stað okkar till. og hún hlýtur því að koma hér til atkvgr. og ákvörðunar hv. d. í því formi, sem hún fellur eðlilega inn í frv., þegar séð er um fylgi við brtt. hv. 4. þm. Vestf.