25.11.1967
Neðri deild: 26. fundur, 88. löggjafarþing.
Sjá dálk 116 í C-deild Alþingistíðinda. (2173)
59. mál, vegalög
Landbrh. (Ingólfur Jónsson):
Herra forseti. í frv. því, sem hér er um að ræða, er lagt til að fella úr lögum heimild til þess að taka umferðargjald af einstökum vegum. Hv. flm. hefur nú talað fyrir þessu máli, og hefur e.t.v. að sumra áliti gert það vel. En rökin, sem hann viðhafði hér, eru ekki að öllu leyti mikils virði.
Þegar ákveðið var að taka þessa heimild í lög, var Reykjanesbrautin sérstaklega höfð í huga. Það hafði ekki þá verið áformuð önnur hraðbraut með varanlegu slitlagi heldur en Reykjanesbrautin, og þessi heimild var sett inn í lögin vegna þess, að Reykjanesbrautin var þá í því formi, sem hún nú er að mestu leyti Það var þess vegna þá vilji Alþingis að taka umferðargjald. Eðlilegt er, að það sé prófað, hvort Alþ. hefur skipt um skoðun. Út af fyrir sig er ekkert við það að athuga. Og þessi heimild verður vitanlega felld úr gildi, ef meiri hl. Alþingis vill það gera. En grg. fyrir þessu frv. er á vissan hátt dálítið einkennileg. Þar er talað um, að hér sé sérsköttum á einstakt hérað. Hvar var hugsanlegt að nota þessa heimild nema í þessu eina héraði, sem hefur orðið svo lánsamt að fá varanlegan vegi. Þetta er eini steypti vegurinn hér á landi. Því er nú verr, að þeir eru ekki enn fleiri. Þetta er eina leiðin, sem hugsanlegt var að nota heimildina við. Og Suðurnesjamenn voru svo heppnir að vera þeir fyrstu hér á landi, sem fengu þennan ágæta veg. Eða voru þeir óheppnir. Það mætti ætla það eftir málflutningi hv. flm. Það mátti skilja það á honum, að þeir hefðu verið óheppnir að vera fyrstir í röðinni og fá þessa sérsköttun, sem hann svo nefnir. En hv. þm. lýsti Reykjanesveginum, eins og hann var, áður en sá nýi kom, og lýsti honum alveg réttilega, talaði um hraunið, sem var illfært yfirferðar, talaði um veginn, sem eyðilagði ökutækin, talaði um leiðina, sem var þjóðinni til skammar. En Suðurnesjamenn eru lausir við þennan veg. Nú skemma þeir ekki ökutækin, þegar þeir fara á milli Reykjavíkur og Keflavíkur. Nú endast þau miklu lengur en áður. Ég hef rætt við vörubílstjóra, sem aka oft á þessari leið, bílstjóra, sem í fyrstu voru á móti þessu gjaldi, en viðurkenna nú, að þeir spara stórfé á því að fara þennan veg. Þeir spara stórfé í brennsluefni og varahlutum og viðhaldi á bílunum. Ég hef talað við sérleyfishafa, sem gerir út bíla á þessari leið og einnig á annarri leið, malarvegi. Og hvað hefur hann að segja? Hann segist nota nýja bílinn á vonda veginn, því að notaði bíllinn sé alltaf inni á verkstæði, ef hann sé á malarveginum. En notaða bílinn, eldri bílinn, notar hann á Keflavíkurleiðinni, vegna þess að þar er slitið minna. Þar verður viðhaldið lítið, þótt bíllinn sé gamall. Það sparast mikið fjármagn hjá útgerðinni við það að fara þennan ágæta veg. Og þegar reglugerðin var samin og ákveðið að taka toll af veginum, var reiknað út eftir norskri fyrirmynd, hvað sparast mundi við það að fara steypta veginn miðað við það að vera á malarvegi. Og gjaldið var miðað við það, að það sparaðist helmingur, að bíleigandinn fengi helminginn af þeim hagnaði, sem á því væri að hafa góðan veg á móti því að þurfa að fara malarveg. Og það er leiðinlegt, að hv. flm. skuli ekki hafa áttað sig á þessu. Það er vel fyrirgefanlegt, þótt Suðurnesjamenn hafi í fyrstu ekki áttað sig á þessu, því að þetta var nýtt á okkar landi og reynsluna vantaði. Og þegar hv. flm. var hér áðan að tala um öxina og bera hálsinn, kom mér í hug ýmislegt, sem gerðist í sambandi við þetta, áður en vegurinn var tekinn í notkun.
Mér koma í hug fréttir af fundarhöldum þar syðra, till., sem voru bornar upp og felldar, till. um það að þakka þm. kjördæmisins fyrir það að hafa nú beitt sér fyrir lagningu þessa vegar, till. um það að þakka ríkisstj. fyrir það, að þessi vegur væri kominn. Þær till. voru vitanlega felldar. Þegar búið var að reisa tollskýlið, en því hafði verið lokið, þegar þessi fundur var, var rætt um tollinn og tollskýlið. Og þá var það vitur áhrifamaður á fundinum, sem ráðlagði, að skýlið yrði fjarlægt. Einni eða tveimur nóttum síðar brann skýlið. Hv. flm. heldur, að æðri máttarvöld hafi gripið í taumana. En ég held, að ef þau hafi verið að verki, hefðu þau gengið þannig frá því, að gjaldið hefði ekki verið innheimt. En vegna þess að það var nú ekki, heldur var það mannlegt hreyfiafl, sem orsakaði brunann, þótt það hafi ekki komizt upp enn, hverjir það gerðu, var skýlið endurreist og tollurinn innheimtur. Ég veit ekkert, hvort bv. flm. telur þetta út af fyrir sig nokkrum til sæmdar eða vegsauka, að með því að minnast á öxina, hlaut það hugarfar, sem að baki slíku býr, að rifja einmitt þetta upp.
Til gamans er einnig rétt að geta þess, hvernig ýmsir ráðamenn þar syðra litu á tollinn í byrjun. En flestir hafa skipt um skoðun aðrir en hv. flm. Það stóð til, þegar vegurinn var opnaður, að gefa samgmrh., vegamálastjóra og fylgdarliði kaffi í tilefni dagsins, t.d. hjá bæjarstjórn Keflavíkur. Og það hafði komið fram till. um það, hvort það væri nú ekki viðeigandi að halda upp á daginn og bjóða nú þessum mönnum kaffi, þegar þeir kæmu suður eftir. En sú till. var felld, en með mjög naumum meiri hl., mig minnir eins atkv. meiri hl. Allt þetta verður vitanlega í annála fært, og er harla merkilegt, að þegar þetta fyrsta mannvirki af þessari tegund er tekið í notkun á Íslandi, eru þeir, sem eiga að njóta þess, þannig, að þeir eru algerlega á móti því í rauninni að taka við þessu mannvirki, af því að þeir eiga að greiða nokkurn hluta af því, sem það gefur viðkomendum í hagnað.
En eins og ég sagði áðan var hægt að afsaka þetta í byrjun, á meðan engin reynsla var fengin og meðan menn trúðu því, að það væri verið að taka skattinn að óþörfu og níðast á þeim, sem hann greiða. En þegar reynsla er komin á þetta og þegar það sýnir sig og hægt að sanna það með tölum, að þeir, sem nota veginn og borga gjaldið, greiða tæplega helming af því, sem þeir hagnast til vegagerðarinnar, er ekki hægt að fyrirgefa eða afsaka það, þegar haldið er við sömu trúnni sem menn höfðu, áður en reynslan var komin á þessa hluti. Og nú þekkti ég þennan flm. fyrir löngu að því að vilja hafa alltaf það, sem sannara reynist, og ég veit, að hann er ekki svo breyttur nú, að hann vilji það ekki enn í dag. En ég vil vænta þess, að hv. flm. setji sig nú inn í þessi mál betur en hann virðist hafa gert og sannfæri sig um það, hvort það er nú ekki sanngjarnt, að þeir, sem nota þennan góða veg, láti sér nægja helminginn af hagnaðinum, á meðan allir aðrir verða að sætta sig við malarvegi.
Það eru fleiri vegir fjölfarnir hér heldur en Suðurnesjavegurinn. Það er t.d. Vesturlandsvegurinn hér upp í Hvalfjörð. Hann er mun fjölfarnari. Það er Austurvegurinn. Hann er a.m.k. á vissum árstímum eins fjölfarinn. Og þannig mætti nefna ýmsa vegi og framkvæmdir, sem bíða. En það er rétt, sem hv. flm. sagði hér áðan, við Íslendingar erum engin milljónaþjóð, og það er kannske þess vegna, sem við höfum ekki efni á því að gera miklu meira fyrir einstök héruð heldur en önnur, án þess að þau borgi eitthvað sérstaklega fyrir það.
Suðurnesjavegurinn kostaði 270 millj. kr. Út af fyrir sig er það ekkert óeðlilega há upphæð, miðað við þetta mannvirki. Þetta er ágætt mannvirki, og við vonum, að það endist vel. En það er mannvirki, sem önnur héruð hafa ekki fengið. Og þegar hv. þm. talar um í grg., að fyrir löggjafanum 1963 hafi ekki getað vakað, að beita skyldi heimild 95. gr. laganna þannig, að tiltekið hérað og héraðsmenn þar yrðu fyrir stórum búsifjum hennar vegna umfram aðra, hvað skyldi þá hafa getað vakað fyrir löggjafanum? Skyldi það hafa vakað fyrir löggjafanum að nota þessa heimild á aðrar leiðir, þar sem ekki var komið varanlegt slitlag? Áreiðanlega ekki. Og skyldi löggjafanum hafa dottið í hug, að þeir, sem nota veginn, héldu því síðar fram, að þeir yrðu fyrir þungum búsifjum af því að fá veginn og njóta a.m.k. helmings þess hagnaðar, sem af því fæst að hafa góðan veg? Ég hef aldrei heyrt þetta áður hér á hv. Alþ. í sambandi við þennan veg og eru þó þm. af öllum flokkum fyrir þetta kjördæmi.
Í sjálfu sér er ekki ástæða til að hafa öllu fleiri orð um þetta. En það er alveg augljóst, að þessi heimild verður ekki notuð lengur en meiri hl. Alþ. vill hafa hana í lögunum, og það er síður en svo, að ég sé á móti því, að á það verði reynt, hvort hv. Alþ. vill hafa heimildina áfram eða afnema hana.
Ég tel ekki ástæðu til að fara fleiri orðum um þetta. Ég vil aðeins undirstrika það og enn endurtaka það, sem ég hef heyrt frá bílstjórum, sem þessa leið nota, og þeim, sem gera út bíla á þessari leið, að þeir hafi algerlega skipt um skoðun frá því, sem var um það leyti sem gjaldið var fyrst tekið í notkun, og það verður að ætlast til þess, að menn læri af reynslunni, og ég er alveg viss um það, að hv. flm. þessa frv. mun einnig gera það.