08.11.1967
Sameinað þing: 10. fundur, 88. löggjafarþing.
Sjá dálk 543 í D-deild Alþingistíðinda. (3060)
194. mál, framkvæmd stefnuyfirlýsingar
Fyrirspyrjandi (Magnús Kjartansson) :
Herra forseti. Ég vil þakka hæstv. forsrh. þetta svar, þótt stutt væri og segði næsta lítið Ég veit ekki betur en um 11 ára skeið hafi verið starfandi hér á landi nefnd svokallaðra sérfræðinga í þessu efni. Í des. 1956 var gert samkomulag milli ríkisstj. Bandaríkjanna og ríkisstj. Íslands um að setja á laggirnar sérstaka nefnd með þremur fulltrúum frá hvorum aðila. Og þessi nefnd hafði ekkert smáræðis verkefni. Það stendur í samkomulaginu, að þessir fulltrúar, þeir íslenzku og þeir bandarísku, eigi að ráðgast um varnarþarfir Íslands og alls Norður-Atlantshafssvæðisins og þeir eigi að gera till. til ríkisstj. sinna í samræmi við allsherjar ástand í stjórnmálum og hermálum. Í þessu hafa verið þrír Íslendingar starfandi í 11 ár, og þeim hlýtur að hafa tekizt að afla sér býsna mikillar sérþekkingar á þessu tímabili, skyldi maður halda. Ég man ekki betur en ég hafi séð það í blöðum nýlega, að þessir ágætu sérfræðingar Íslendinga væru staddir í Bandaríkjunum í sérstökum rannsóknarleiðangri þar, þannig að mér finnst það undarlegt, að hæstv. ráðh. skuli telja ríkisstj. mjög vanbúna að sérfræðingum í þessu efni. Ég skil varla í því, að þeir þrír menn, sem hafa valizt í þessa nefnd, hafi ekki sýnt ótvíræða hæfileika í því starfi.
En ég sagði áðan í ræðu minni, að það væri ákaflega mikilvægt, að framkvæmd yrði raunveruleg og hlutlaus könnun á þessu mjög alvarlega og afdrifaríka vandamáli, hvort við eigum að þurfa að sitja hér uppi með erlent hernámslið um ófyrirsjáanlega framtíð. Og auðvitað skiptir það öllu máli, hvernig slík könnun er framkvæmd. Við þekkjum mjög vel svokallaðar sérfræðilegar kannanir, sem eru í því fólgnar, að stjórnarvöld segja við sérfræðinga sína: Við höfum ákveðið að gera þetta og hitt, en nú skulið þið sanna með fræðilegu orðalagi, að þetta sé rétt hjá okkur. Þessum sérfræðingum er gefin niðurstaðan fyrir fram og síðan eiga þeir að leggja til röksemdirnar. Þessi vinnubrögð þekkjum við ákaflega vel í efnahagsmálum t.d., og ef rannsókn á hernámsmálum á að framkvæmast á þann hátt, er hún auðvitað gagnslaus með öllu. Þá er ekki verið að leita þar að staðreyndum, heldur verið að reyna að fela þær.
Raunveruleg og heiðarleg rannsókn á hernáminu og framtíð þess væri afar mikilvæg, og þar koma til greina mörg önnur sjónarmið en þau, sem við hernámsandstæðingar aðhyllumst. Ég efast ekki um, að margir þeir, sem stóðu að hernáminu 1951, hafi gert það í góðri trú, og enn eru margir, sem virðast trúa því, að Atlantshafsbandalagið sé varnarveggur friðar og lýðræðis og að stórveldið, sem heyr gereyðingarstyrjöldina í Víetnam, sé í raun og veru verndari smáþjóðanna. En jafnvel fólkið, sem slíku trúir, jafnvel það fólk hefur ástæðu til að endurskoða afstöðu sína til hernáms Íslands, Mér þykir allt benda til þess, að sérfræðileg og hlutlaus könnun mundi leiða í ljós, að herstöðvarnar á Íslandi hafi ekki lengur neitt herfræðilegt gildi fyrir Atlantshafsbandalagið og herstöðvarnar hér skipti bandarísku herstjórnina ekki lengur neinu máli á skeiði eldflauga og vetnisvopna. Jafnvel þeir, sem vilja leggja allt í sölurnar fyrir stórveldið og hernaðarbandalag þess, ættu að geta látið af fórnfýsi sinni, þegar hennar er ekki lengur þörf. Ég hygg, að aðstæður séu nú slíkar, að fólk með hinar andstæðustu skoðanir á alþjóðamálum geti sameiginlega komizt að þeirri niðurstöðu, að tímabært sé að aflétta hernámi Íslands. Einmitt af þessum ástæðum mundi ég telja raunverulega og heiðarlega könnun á þessu máli afar mikilvæga og þrátt fyrir það, sem hæstv. forsrh. sagði hér áðan, vil ég beina því til hæstv. ríkisstj., að hún láti einmitt framkvæma sérfræðilega könnun á þann hátt. Þyrfti þá t.d. að veita samtökum hernámsandstæðinga ásamt öðrum aðild að slíkri rannsókn, svo að tryggt sé, að þar verði öll sjónarmið grandskoðuð Niðurstöður slíkrar könnunar gætu síðan orðið Alþ. grundvöllur að endurmati, sem lengi hefur verið nauðsynlegt.
Enginn vafi er á því, að svo til hver einasti Íslendingur elur þá von í brjósti, að hinar erlendu hersveitir hverfi af landi brott, einnig flestir þeir, sem féllust á röksemdirnar fyrir því, að herinn var kvaddur hingað, og því er það skylda Alþ. og ríkisstj. að tryggja það, að hin illa nauðsyn haldi ekki áfram, eftir að allar þær forsendur, sem vitnað hefur verið til, eru úr sögunni. En í þessum fsp.-tíma er að sjálfsögðu ekki ráðrúm til þess að ræða þessi mikilvægu mál ýtarlega. Það mun verða gert síðar.