02.05.1969
Neðri deild: 87. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 1080 í B-deild Alþingistíðinda. (1188)
233. mál, bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu
Frsm. (Pétur Sigurðsson):
Herra forseti. Mál það, sem hér er til umr., frv. til l. um breyt. á l. nr. 62 frá 18. maí 1967 um bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu, felur í sér, ef samþ. verður, frekari veiðiréttindi með botnvörpu innan fiskveiðilandhelginnar. Hér er ekki aðeins um viðkvæmt mál að ræða frá tilfinningalegu sjónarmiði manna heldur einnig og ekki síður frá hinu hagsmunalega. Það síðarnefnda liggur ljóst fyrir, þegar hafðar eru í huga skiptar skoðanir útgerðarmanna og sjómanna í sömu verstöð, sem byggja allflestir sitt mat á sínum einkahagsmunum, stærð fleytunnar og því veiðarfæri, sem viðkomandi aðili telur, að gefi sér bezta raun. Við þetta bætast skiptar skoðanir milli verstöðva á hagnýtu gildi þessara þátta að ógleymdu þýðingarmiklu atriði, sem inn í þetta mál blandast og ég vil kalla staðbundna föðurlandsást sumra hv. þm. og margra annarra. Við þetta bætast síðan landfræðileg rök, vísindalegar staðreyndir og efnahagsleg þörf þýðingarmikilla atvinnuvega og þjóðarinnar í heild. Þegar þetta allt er haft í huga, mun enginn mæla á móti því, að málið sé svo margbrotið, að eðlilegt sé, að nokkurn tíma taki að finna þá lausn, sem flestir geta unað við. Sú lausn finnst ekki. þótt það frv.. sem hér liggur fyrir, verði samþ., enda fram tekið í 8. gr. frv., að ákvæði 2. og 3. gr. þess skuli aðeins gilda til ársloka 1971, ef samþ. verða, enda ber einnig að hafa í huga. að með þessu frv. er landhelgismálan. aðeins að skila hluta af því verkefni, sem henni var falið að vinna eins og ég mun víkja að síðar. Á þeim tæpu 10 árum. sem ég hef átt sæti hér á hv. Alþ., hafa mörg frv. verið flutt, sem að efni til fólu í sér till. um betri hagnýtingu fiskveiðilandhelginnar að dómi flutningsmanna. Frv. þessi hafa fengið misjafnar undirtektir, sum hafa verið samþ., önnur felld og enn önnur dagað uppi. Sammerkt með öllum umr., sem orðið hafa um frv. þessi, er, að fram hafa komið þau sjónarmið, sem ég gat um í upphafi míns máls, og einnig það, að í umr. þessum hafa þó nokkrir talað langt mál, án þess að hafa mikið vit á því, sem um var rætt, og geri ég ráð fyrir því, að svo verði einnig nú. Hin margumtöluðu og tíðu landhelgisbrot þeirra vélbáta, sem togveiðar hafa stundað á undanförnum árum, hafa ábyggilega átt sinn þátt í því, að verulegur hljómgrunnur var fyrst fyrir hendi á Alþ. á fyrri hluta þessa þings og hjálpaði til þess að koma fram tiltölulega róttækum en þó tímabundnum breyt. á þessum málum á þann veg að heimila bátum allt að 200 brúttórúmlestum að stærð að stunda togveiðar allt upp að 3 mílum frá strandlengju við Suðurland og allt að 4 mílum frá grunnlínum við Norðurland. En hér hefur vissulega meira komið til. Vaxandi skilningur þjóðarinnar allrar á því, að margra ára barátta okkar fyrir útfærslu fiskveiðilögsögunnar var ekki háð til þess að ala upp nytjafisk fyrir útlendinga, heldur var um tvenns konar tilgang að ræða, annars vegar friðun uppeldissvæða í allra þágu og hins vegar friðun veiðisvæða fyrir erlendum fiskiskipum, svo við sjálfir gætum nýtt í okkar eigin þágu á sem hagkvæmastan hátt þær auðlindir, sem við Íslendingar eigum innan fiskveiðilögssögunnar. Sú kenning, að aðstaða okkar út á við gagnvart öðrum þjóðum mundi verða veikari í baráttu okkar fyrir landgrunninu öllu, ef við hefðum frekari togveiðar í fiskveiðilandhelginni, var þegar hrakin að mínu mati, er við sóttum mál okkar á alþjóðavettvangi fyrir 12 mílna útfærslunni og reyndar miklu fyrr, því að fulltrúar Íslands á erlendum vettvangi hafa ætíð haldið því fram, að Íslendingar gætu sjálfir ákveðið, hvernig fiskimiðin innan landhelginnar yrðu hagnýtt, og við höfum ekki gert ráð fyrir öðrum togveiðum okkar sjálfra, Íslendinga, í fiskveiðilandhelginni en við finnum hliðstæðu fyrir hjá öðrum þjóðum og sem aðrar þjóðir gera í sinni eigin fiskveiðilandhelgi í sambandi við hagnýtingu þeirra fiskimiða, sem þær hafa þar. Það er því engin ástæða til þess að óttast, að þótt við setjum nýjar reglur um nýtingu fiskimiða í okkar eigin fiskveiðilandhelgi, muni slíkar aðgerðir gera okkur erfiðara fyrir í baráttu okkar að því markmiði að ná fullum yfirráðarétti yfir öllu landgrunninu. Það verður að teljast bæði eðlilegt og sjálfsagt, að við eins og aðrar þjóðir nýtum okkar fiskveiðilandhelgi eins og við teljum bezt og hentugast fyrir okkur, ekki sízt þegar haft er í huga. að grundvöllur góðs efnahags þjóðarinnar nú og í ófyrirsjáanlegri framtíð byggist á góðum afla okkar fiskiskipa og sjómanna bæði að magni og gæðum. Við þetta má svo bæta þeirri skoðun fiskifræðinga, að við eigum ekki að byggja okkar fiskveiðipólitík á því eingöngu að ala upp vertíðarfisk, sem helzt ekki má snerta fyrr en hann kemur til hrygningar og þá frekast með öngli, heldur verðum við að kosta kapps um að nýta allan hinn veiðibæra hluta stofnsins, eftir því sem frekast er hægt frá fiskifræðilegu og efnahagslegu sjónarmiði. Hvort þessi hluti stofnsins er veiddur á línu. í net, nót, botnvörpu eða dragnót, skiptir engu máli frá líffræðilegu sjónarmiði, og hef ég í þessum orðum vitnað til orða Jóns Jónssonar fiskifræðings. Ótti manna við skaðsemi bæði botnvörpu og dragnótar vegna skefjalauss dráps á ungviði á rætur sínar að rekja til liðinna ára og ekki að ófyrirsynju. En þá mun hin almenna möskvastærð þessara veiðarfæra hafa legið milli 70–80 mm á möskva. Það síast nú inn í huga æ fleiri og fleiri, að niðurstöður þeirra rannsókna, sem gerðar hafa verið hér heima, en þó í miklu stærra mæli hjá fremstu fiskveíðiþjóðum heims, um áhrif aukinnar möskvastærðar — og reyndar einnig hafa þessar rannsóknir verið gerðar á vegum Alþjóðahafrannsóknaráðsins, en bæði rannsóknir og um leið kvikmyndun þessara tilrauna á sjávarbotni hafa sýnt, að þessar niðurstöður, sem þeir hafa komizt að í þessum rannsóknum, séu óvefengjanlegar. Enda hafa þær sannað ótvírætt, að náið samhengi er milli möskvastærðar í botnvörpu og dragnót og stærðar þess fisks, sem aflast, og byggist þetta á því, að möskvarnir haldast opnir, þegar varpan eða nótin er á ferð. Núgildandi reglur kveða á um 130 mm möskvastærð, og sjá allir, hve gífurlega mikil breyting hefur hér orðið á. Þótt svo að einhver smáfiskur fylgi með í lokin, þegar togi er lokið, í þessi veiðarfæri, annaðhvort neðst í belg eða poka, þá er um slíkt örbrot að ræða af allri þeirri mergð fiskjar, sem í sjónum er, að ég leyfi mér að fullyrða, að það, sem þannig fer forgörðum, sé aðeins lítið brot þess, sem ferst vegna, ja, við getum sagt bæði foráttubrims og fugla loftsins. Veiðarfærinu sjálfu, aðferðinni, sem notuð er, og hagnýtu gildi þessa veiðarfæris á ekki að kenna um, þó að þeir, sem leyfi fá til að nota slík tæki, misnoti það traust, sem þessum aðilum er sýnt með því að leyfa þeim að nota þau, og í sambandi við þetta atriði vil ég leyfa mér, herra forseti, að vitna til orða, sem fylgja með frv. því, sem hér er til umr., og hljóða á þessa leið, með leyfi forseta:
„Landhelgismálanefnd hefur fengið upplýsingar um, að nokkur brögð séu að því, að settar reglur um gerð og notkun veiðarfæra séu ekki virtar og í nokkrum tilfellum getur verið um alvarleg brot að ræða. Forstjóri Landhelgisgæzlunnar greindi frá því, að þeir hefðu aðeins einn mann til þess að rannsaka sérstaklega, að gerð veiðarfæra sé samkv. settum reglum. Eðlilega getur einn maður engan veginn ráðið við svo mikið viðfangsefni. Landhelgismálanefnd er fyllilega ljóst, að við svo búið má ekki lengur standa. N. vill hér með undirstrika nauðsyn þess, að virkt eftirlit sé með veiðarfærum í landinu og það sé tryggt, að settar reglur séu virtar um gerð veiðarfæra og einnig um fjölda netja í sjó. Þess vegna vill n. benda á nauðsyn þess, að sérstök deild hjá Landhelgisgæzlunni sé skipulögð, sem annist eftirlit með gerð veiðarfæra og notkun og hafi frjálsan aðgang að veiðarfærum, hvar sem þau eru á sjó og landi. Starf þessarar deildar nái einnig til báta, er stundi veiðar með netum, en orð fer af því. að menn hafi miklu fleiri net í sjó en leyfilegt er samkv. reglugerð. N. leggur ríka áherzlu á, að eftirlit verði raunhæft og þeir sem brjóta lög og reglugerðir sæti tafarlaust ábyrgð samkv. l.“
Og enn fremur í orðum Jóns Jónssonar fiskifræðings, en hann segir í bréfi sínu, sem fylgir sömu grg. með þessu frv., með leyfi forseta:
„Allar reglur um möskvastærð standa og falla með samvinnu við sjálfa sjómennina. Það á skilyrðislaust að svipta þá menn veiðileyfi, sem misnota það traust, sem þeim er sýnt. Þeir eyðileggja ekki einungis fyrir sjálfum sér, heldur öllum hinum, sem fara eftir settum reglum.“
Og undir þessi varnaðarorð og ábendingar ber öllum að taka, og þau eiga auðvitað einnig að ná yfir ekki aðeins veiðarfærin, heldur einnig hin viðurkenndu uppeldissvæði, þar sem stærsti hluti þess afla, sem fæst, er óhæfur eða illnýtanlegur til vinnslu vegna smæðar. Auk þess, sem ég hef hér drepið á, er enn fleira, sem hefur orsakað þá hugarfarsbreytingu í afstöðunni til betri hagnýtingar landhelginnar hjá ekki aðeins hv. alþm., sbr. þau lög, sem sett voru í desember, heldur hjá þjóðinni allri. Við útfærslu fiskveiðilögsögunnar 1958 og það bann, sem þá var sett á botnvörpuveiðar innan hennar, var mörgu skipinu þröngur stakkur skorinn, minni skipin útilokuð frá þessum veiðum á grunnmiðum og þau illnotandi til slíkra veiða á dýpra vatni. Á vetrarvertíð nýttust flestir þessara báta við línu-, neta og færaveiðar. En stærsti hluti þeirra er þó þannig staðsettur, að útilokað var að gera þá út til þessarar veiði yfir sumar- og hausttímann nema með miklum rekstrarhalla, sem ekki aðeins gekk af útgerðinni dauðri. heldur orsakaði einnig, að sjómenn fengust ekki til slíkra sportveiða, eins og ég vil kalla það, ekki sízt á þeim tímum, er atvinna var næg og sjómönnum var boðið gull og grænir skógar, ef þeir vildu koma til starfa í landi. Nokkur hluti þessa flota, en Íslendingar munu nú eiga um 400 vélbáta af stærðinni frá 15–200 rúmlestir, fékk viðurkennda þessa erfiðleika, og um leið var tilraun gerð til úrlausnar á vanda þeirra með setningu l. nr. 40 frá 9. júní 1960 um takmarkað leyfi til dragnótaveiða í fiskveiðilandhelginni undir vísindalegu eftirliti. Þessi lög eru enn í gildi óbreytt, og er ráðh. heimilað að veita allt að 45 brúttórúmlesta bátum leyfi til dragnótaveiða í fiskveiðilandhelginni. Og þetta takmarkaða leyfi er bundið við tímabilið frá 15. júní til 31. október, og er eins og hv. þm. mun kunnugt um ýmsum skilyrðum háð. Og þótt dragnótaveiðar séu bannaðar í innfjörðum og flóum, þá má segja, að hin síðustu ár hafi þær verið leyfðar á vissum svæðum allt í kringum landið á þessu tímabili. Þessar veiðar gengu mjög vel fyrstu árin, en hin síðari ár hefur dregið úr þessum veiðum, sérstaklega hér við Faxaflóa, bæði vegna aflabrests á miðum þessara litlu báta á þeim tíma, sem þeim var leyft að veiða með dragnótinni, og einnig vegna þess, að flestir þessara báta, sem bæði stærð og getu höfðu til, tóku þátt í togveiðikapphlaupinu, sem ég vil kalla svo, þótt bannað væri, því að þeir, sem leyfi höfðu til dragnótaveiðanna, sáu, ekki síður en þeir, sem enga fyrirgreiðslu fengu á þessu sviði, að botnvarpan var í senn ódýrasta, hagkvæmasta og um leið stórvirkasta veiðarfærið um leið og öllum þeim, sem fiskvinnslu stunda, ber saman um, að hráefni úr slíkum veiðarfærum er eitt hið bezta, sem vinnslustöðvar geta fengið. komi ekki til ill meðferð, bæði um borð í bátum og í landi.
Til viðbótar þessum skipum varð ljóst strax á árunum 1963–1964, að skip a.m.k. allt að 200 brúttórúmlestir, jafnvel ný og nýleg skip, urðu úr leik í síldarævintýrinu vegna breyttrar göngu síldarinnar. Þá þegar var öllum mönnum ljóst, að hin harða sókn á fjarlæg mið á skipum með bæði takmarkað burðarmagn og sérstaklega það, takmarkað burðarmagn, var bæði óhagkvæm fyrir eigendurna og jafnvel hættuleg fyrir áhöfnina. Og það var stór hluti þessara skipa. sem bættist í hóp þeirra, sem þá stunduðu togveiðar á forboðnum fiskimiðum. Til þessarar stærðar skipa tók Alþ. tillit í I. frá í desember, sem ég vitnaði til áðan, þótt landhelgismálan. leggi til með því frv., sem hér er til umr., að stærðartakmörk hinna minni skipa verði nú miðuð við 105 brúttórúmlestir. Og er ég þá kominn að því atriðinu, sem ekki hefur hvað minnsta þýðingu og væri að mínu persónulega mati eitt sér nægilegt til þess, að farið væri í þá breytingu, sem lögð er til með þessu frv., en það er það, sem ég mun nú koma að.
Það er ekki aðeins hér í höfuðborginni og ekki heldur í kaupstöðunum, heldur í nær hverju einasta byggðarlagi á landinu, að sama reglan gildir, að útgerð og fiskvinnsla er þýðingarmesta atvinnugreinin og í mjög mörgum tilfellum sú eina, sem máli skiptir fyrir viðkomandi byggðarlag. Það eru ekki aðeins þeir, sem bæði í æði og gleypigangi hafa fjárfest miklu meira en þörf er á í fiskiðnaðinum, heldur einnig hinir skynsamari. sem hafa séð, að því bezt standa fyrirtæki þeirra undir stofnfjár- og rekstrarkostnaði, að fyrirtækin hafi ekki aðeins gott hráefni og gott fólk til að vinna úr því, heldur einnig að nýting þeirra sé sem jöfnust allt árið. Þeir, eins og þjóðfélagið í heild, hafa orðið áþreifanlega varir þess, að fiskvinnslufyrirtækin og þau milljónahundruð, sem í þeim eru bundin, hvorki geta né eiga að standa undir sér með nýtingu, sem aðeins miðast við 3 mánuði ársins, eða á meðan vetrarvertíð stendur. Verkafólk og allur almenningur á þessum stöðum, sem hafa fiskvinnslu að aðalatvinnuvegi, þetta fólk hefur skoðanir, sem falla í sama farveg og eigendanna, hvað þetta atriði snertir. Lífsafkoma þessa fólks byggist beinlínis á því, að fiskvinnslustöðvarnar hafi sem mest og jafnast hráefni til úrvinnslu sem mestan hluta ársins. Því fólki, sem fiskiðnaðinum er nauðsynlegt og að honum vinnur, nægir ekki að hafa góða vinnu yfir hávertíðina, og þótt net og lína geti staðið undir nauðsynlegri hráefnisöflun í nokkrum landshlutum eða nokkrum landssvæðum sumar og haust, nægir það ekki alls staðar, auk þess sem sú staðreynd er viðurkennd, að á sömu miðum geta verið áraskipti að því, hvaða veiðarfæri gefist bezt. Hitt er ljóst og hefur verið ljóst, að togveiðarnar skila árangri, sem nægir til að halda uppi sæmilegri atvinnu bæði á hinum stærri og smærri stöðum, sem beinlínis byggja tilveru sína á útgerð og fiskvinnslu. Það þótti því mörgum orðið tímabært, þegar hæstv. sjútvmrh. skipaði svo kallaða landhelgismálanefnd samkv. tilnefningu allra þingflokkanna í byrjun október s.l. til að vinna að verkefni því, sem þannig var orðað í skipunarbréfi þeirra, með leyfi hæstv. forseta:
„Ríkisstj. hefur ákveðið að skipa 5 manna nefnd samkv. tilnefningu stjórnmálaflokkanna til þess að gera till. til ríkisstj. um fiskveiðar í fiskveiðilandhelginni. Till. eiga að miðast við sem bezta hagnýtingu fiskveiðilandhelginnar fyrir sjávarútveginn í heild og einstök útgerðarsvæði, og skulu þær ná til allra skipastærða og veiðiaðferða. Við tillögugerð sína skal n. gæta sérstaklega, að nauðsynlegt er að forðast ofveiði nytjafiska.“
Hluti þessa verkefnis, sem n. var falið, hefur verið unninn. og kemur árangurinn af verkum n. í ljós í því frv., sem við erum hér að ræða. Sjútvn. þessarar hv. d. hefur rætt og gagnrýnt þetta frv. En n. skilar shlj. áliti þess efnis, að hún mælir með samþykkt frv. með einni breytingu þó við 3. gr. þess, en einstakir nm. áskilja sér rétt til að flytja eða fylgja brtt., sem fram kunna að koma.
Í ljósi þeirra skýringa á störfum n., sem fram koma í grg. með frv., og því, sem bæði sjútvn. hv. d. og reyndar allir þm., sem áhuga hafa á þessum málum, hafa reynt af störfum þessarar n. finnst mér tilhlýðilegt, að þeim séu hér af mér sem frsm. sjútvn. færðar þakkir fyrir störf sín til þessa. Vissulega erum við ekki þeim allir sammála, og væri slíkt í hæsta máta óvenjulegt, ef horft er til alls þess, sem ég hef þegar drepið á. En okkur hlýtur öllum að vera ljóst, að landhelgismálanefndin hefur ekki aðeins leitazt við að kynna sér skoðanir allra þeirra, sem áhuga höfðu á málinu og hagsmuna höfðu að gæta, heldur hefur hún leitazt við um leið og hún horfði á þetta viðkvæma vandamál í heild að finna sameiginlega lausn, öllum þolanlega, þótt enginn sé kannske ánægður, samkomulagslausn, því að mikið getur riðið á, að ekki verði rofið um of, svo að nokkur lausn finnist á heildarvandamálinu, með samþykkt þessa frv. Brtt. sjútvn., sem flutt er á þskj. 609 og er við 3. gr. frv., eins og ég tók fram, er í fyrsta lagi leiðrétting. Það hefur fallið niður orð í frv., en síðan leggur n. til, að til viðbótar komi ný mgr., sem hljóðar á þessa leið, með leyfi forseta:
„Ráðh. er heimilt að veita frekari togveiðiheimildir en greindar eru í lögum þessum um takmarkaðan tíma og á tilteknum veiðisvæðum, ef hafís lokar venjulegum fiskimiðum innan fiskveiðilandhelginnar, enda komi til meðmæli Hafrannsóknastofnunarinnar.“
Rökin fyrir þessari till. ættu að vera öllum auðsæ hafandi í huga þýðingu fiskveiðanna fyrir sjávarplássin á þeim landssvæðum, sem hafísinn getur ógnað. Að sjálfsögðu yrði ekki farið í slíkar leyfisveitingar, ef um mjög skamman tíma er að ræða, sem ís þekur þau fiskimið, sem botnvörpuveiðar eru leyfðar á, og sjútvn. á sínum fundum hefur talið sjálfsagt, að Hafrannsóknastofnunin hafi fullt samráð við Veðurstofu Íslands um álit hennar, áður en hún gefur álit sitt til ráðh., sem leyfi á að veita. Þetta atriði mun hafa verið rætt í landhelgismálan., og eru þeir nm., sem ég hef rætt við, helzt þeirrar skoðunar, að slík till. hafi fallið niður úr till. n. Hún hafi átt að vera þar, og þá er úr þeim vanda bætt með þessari till. frá sjútvn. d.
Sjútvn. þessarar hv. d. varð sammála um það, að í þessu frv. væri aðeins um lausn á hluta þess verkefnis, sem landhelgismálan. var falið, að ræða. Og það þarf ekki annað heldur en minna á orðalag skipunarbréfsins, sem ég las hér áðan, en í því segir, að n. eigi að gera till., sem nái til allra skipastærða og veiðiaðferða. Ég dreg þetta atriði sérstaklega fram vegna frv., sem hefur verið til afgreiðslu hjá hv. Ed., um breytingar á l. um dragnótaveiðar og fjallar um bann við dragnótaveiðum í Faxaflóa. Ég tel, að þessi n., sem á samkv. skipunarbréfi sínu að starfa áfram, eigi að taka til meðferðar og fyrirgreiðslu m.a. dragnótaveiðarnar, eins og þær eru nú hér á landi eða í kringum landið, og gera till. til Alþ. um það, hver sé hin heppilega og um leið kannske raunhæfa lausn í þeim málum.
Margir okkar og kannske sérstaklega við, sem vorum kjörnir á sínum tíma í n. á vegum þingflokkanna fyrir hönd Reykjavíkurþm., munum sakna þess, að enn hefur ekki komið fram nein till. um önnur veiðarfæri. Og að sjálfsögðu, eins og ég tók fram, eru hér aðeins fyrir hendi till. í sambandi við botnvörpuna og botnvörpuveiðarnar. Ég minnist þess, þegar þessi n., sem ég vitnaði til og var kjörin fyrir hönd Reykjavíkurþm., tök til meðferðar ekki aðeins það atriði úr skipunarbréfi landhelgismálanefndar, sem fjallaði um auknar togveiðiheimildir, heldur einnig það atriði, sem fjallaði um skiptingu veiðisvæða og reyndar um veiðiaðferðir líka. Og kem ég þá í máli mínu núna um leið og ég hef lýst þeim skoðunum, sem fram hafa komið í sjútvn. Nd., að brtt. þeim, sem ég flyt persónulega, og mun ræða nokkuð um þær, en þær eru á þskj. 610 og eru við frv. þetta. Eins og ég tók fram áðan, höfðu allir nm. rétt til þess að hafa fyrirvara. Þeir nm. úr sjútvn. hv. d., okkar d., sem sæti áttu í landhelgismálanefndinni, gerðu ekki fyrirvara, en við hinir í n. gerðum fyrirvara og áskildum okkur rétt bæði til þess að flytja og fylgja brtt., sem fram kunna að koma, og þar af er minn fyrirvari kominn.
Það er að vísu mjög skiljanlegt, að n. hafi ekki á þessum stutta tíma, sem hún hefur starfað — og út af fyrir sig er það sérstakt og aðdáunarvert, hve miklu starfi þessi n. hefur skilað til þessa — lokið því starfi. sem henni var falið. Hins vegar verð ég persónulega að lýsa yfir vonbrigðum mínum í því, að ekki skyldi t.d. í till. nú liggja frá n., ja, skyldu ekki nú liggja fyrir frá n. till. um verstu hluta þess, sem tilheyrir netaveiðunum svo kölluðu. Og t.d. í frv. þessu um botnvörpuveiðarnar er ekkert tillit tekið til þess, sem hlýtur að vera ljóst öllum mönnum, að það verði að banna fiskimönnum, skipstjórum og sjómönnum að setja net í sjó, áður en páskahelgin gengur í garð, hafandi í huga, að þeir ekki aðeins láta netin, ef þannig stendur á, vera í sjó yfir alla páskadagana og koma með ekki aðeins skemmda vöru að landi, heldur verði jafnvel líka í löggjöf að hafa vit fyrir þeim, að þeir ekki eyðileggi sín veiðarfæri, þannig að tugum, ef ekki hundruðum þúsunda og jafnvel milljónum skiptir það tjón, sem þeir verða fyrir af þessum orsökum — að það skuli ekki vera gert ráð fyrir því í þessu frv., að þegar þannig stendur á, séu net ekki í sjó á svæðum, þar sem göngufiskur gengur, og að togveiðiskip megi nýta þau svæði. Það þarf enginn að halda því fram, hvorki við mig eða aðra. sem fiskveiðar hafa stundað, að sá fiskur, sem var, þegar þeir tóku sín net úr sjónum, bíði eftir þeim, þegar þeir koma aftur, allra sízt á þessum tíma, þegar göngufiskur fer um miðin. Það er hinn mesti misskilningur. Sá fiskur kemur ekki þar aftur. Hins vegar á hinum stærri togveiðiskipum, sem taka ekki páskahelgina jafn hátíðlega eins og bátamenn gera hér í kringum land í gegnum sína samninga, þeir eiga auðvitað að hafa frjálsan og fullkominn rétt til þess að ná þessum fiski. áður en hann hverfur bæði frá þeim og öðrum fiskimönnum. Ég sakna þess, að það skuli ekki vera ákvæði um þetta atriði í frv. Hins vegar hafa einstakir nm. sagt mér, að viss atriði og viss vandamál í sambandi við netaveiðarnar verði tekin upp á seinna stigi í störfum n., og ég vil enn undirstrika bæði mína skoðun og annarra og reyndar skoðun hæstv. sjútvmrh., sem kemur fram í skipunarbréfinu, að n. hafi ekki skilað nema litlum hluta þess verkefnis, sem henni var falið, enn þá.
Áður en ég kem að þeim brtt., sem ég flyt, vil ég aðeins fara nokkrum orðum um þær brtt., sem fram hafa komið til þessa frá öðrum hv. þm. Á þskj. 613 eru brtt. frá hv. 1. þm. Vestf., Sigurvin Einarssyni, o.fl., sem fela í sér, ef samþ. verða, að ekki verður leyft að veiða með botnvörpu í tveimur — og þá vitna ég til þess til minnis hv. þm., og þeir hafa vonandi líka kortið fyrir framan sig, þá verður ekki leyft að veiða í þeim tveimur hólfum, sem áætlað var, að tímabundnar og takmarkaðar veiðar yrðu leyfðar með botnvörpu í á norðanverðum Breiðafirði. Þeir hv. þm., sem flytja þessa brtt., og reyndar nokkrir spekingar til viðbótar, flytja aðra brtt. á þskj. 614, sem felur í sér, ef samþ. verður, að nokkur hluti af utanverðum Húnaflóa verði lokaður, þótt landhelgismálan. mæli með, að hann verði opinn að takmörkuðu leyti. Í sjálfu sér er það nýtt fyrir mig og sjálfsagt marga aðra, þegar það kemur í ljós, að hv. þm. Vestf., sem töldu sig verða hvað verst úti í sambandi við stækkun fiskveiðilandhelginnar á sínum tíma og töldu sig ekki hafa annað til umráða heldur en það litla hafsvæði, sem varð út af þeirra fjörðum, þegar þeir með þessum till. láta í það skína, að þeirra sé yfirráðaréttur ekki aðeins yfir hálfum Breiðafirði, heldur líka yfir Húnaflóa. Og má segja, að skörin færist líka upp í bekkinn, þegar bæði Skagstrendingar, Hólmvíkingar og stórútgerðin á Borðeyri taka í sama streng. Ég drep á þetta vegna þeirra skoðana, sem koma fram í áliti fyrrnefndrar Reykjavíkurnefndar, sem á var drepið áðan í mínu máli, að við, sem vorum flestir og erum flestir gamlir sjómenn, erum algerlega á móti því, að stærð fleytunnar eða heimilisfang ráði nokkru veiðisvæði. Það hefur alltaf verið aðall íslenzkra fiskimanna að geta leitað sér fanga, hvar sem veiðivon var, þannig hefur þetta verið frá ómunatíð á Íslandi, og þannig á það að vera. Það getur enginn helgað sér ákveðinn rétt og sagt: Þetta er minn sjór, og þetta er mitt haf. Það á ekki að þekkjast hér hjá okkur, og þetta er brot á persónufrelsi, eignarrétti og mætti svo lengi telja áfram, ef menn hirtu um að fara í slíkt upptal. En ég vildi nú aðeins taka þetta fram vegna þessara till., sem fram hafa komið frá þessum hv. þm. Reyndar hefur komið fram önnur till. frá hv. þm. Geir Gunnarssyni og félögum hans, hv. 6. landsk., þar sem hann leggur til, að þetta litla hólf í Faxaflóa, sem landhelgismálanefnd leggur til, að verði opið fyrir togveiðum, það svæði verði lokað. Persónulega vil ég alveg mæla gegn því, að slík till. verði samþ., því að um leið og hún verður samþ., þá auðvitað er það siðferðileg skylda okkar um leið að loka Breiðafirðinum öllum, og ekki nóg með það, þá mundi ég segja það, að það væri tímabært fyrir okkur að draga frv. þetta algerlega til baka og ekki afgreiða það, því ég held, að með þessum till. landhelgismálan. í sambandi við togveiðarnar í Faxaflóa þá sé eins skammt gengið eins og hægt sé, enda hafa þeir fulla varúð á því og fyrirvara um það, að þeir vilji gæta allrar varúðar og fyllstu varúðar á þessum 2 árum, sem þessi l. eiga að vera í gildi, og að nokkru leyti get ég undir það tekið með þeim, og kem ég þá að till. mínum, sem eru um stærð skipanna.
Ég tók það fram áðan, að bæði sjómenn, sérstaklega sjómenn, vildu ekki láta hneppa sig í eitt eða annað miðað við heimili þeirra eða skrásetningarstað fleytunnar og því síður, að þeir yrðu bundnir af stærð skips síns, og að manni á minni fleytu væri gefinn meiri réttur heldur en manni á stærri fleytu eða öfugt, ef í það færi. Þetta hefur nú samt hv. landhelgismálan. kosið að gera. og ég er henni alls ekki samþykkur í sambandi við þetta. Þarna er um að ræða sama veiðarfærið hjá öllum þessum skipum, það er mismunandi stórt, það er rétt. Við getum talað um það, þeir sem til þekkja, að höfuðlína botnvörpunnar sé mismunandi löng, en það er orðinn anzi lítill munurinn á þessu stærðarmarki, þegar skipið er orðið 350 brúttórúmlestir annars vegar og hins vegar, þegar um er að ræða 700 tonna 20 ára gamlan togara. Þannig að ég fæ ekki skilið, nema það sé vegna þess, eins og fram hefur komið bæði hér og annars staðar að undanförnu, að um sé að ræða það hjá sumum hv. þm., að þessi skip, þessir gömlu togarar okkar, þeir séu staðsettir aðallega á 3 stöðum, Reykjavík, Hafnarfirði. Akureyri og til viðbótar Siglufirði og Akranesi. Því að mér hefur heyrzt það á sumum hv. þm., sem ég hef talað við, að það væri alls ekki sama, hvaðan skipin væru. Þeim er alls ekki sama, hvaða skip tekur aflann úr sjó, og þeim er alls ekki sama, hvar honum er landað, og út af fyrir sig má segja, að þetta sé skiljanlegt, en fyrir íslenzkan sjómann þá er það alveg sama. Hann telur, að hann eigi rétt til þess að fara yfir allt það hafsvæði, sem íslenzka þjóðin ræður yfir, og hann telur sig hafa rétt til þess að veiða á öllum þeim miðum, sem opin eru samkv. l., og það eigi ekki að fara í þann mismun að segja: „Ja, þetta skip er með stærri botnvörpu heldur en annað skip, af einhverjum sérstökum ástæðum þá viljum við heldur leyfa minna skipinu að nýta þessi fiskimið.“ Fyrir utan það, að við fulltrúar Reykjavíkurþm. vorum sammála um það á sínum tíma, að það gæti verið mótandi fyrir framtíðaruppbyggingu Íslendinga á þeim flota, sem á að afla fiskvinnslustöðvunum hráefnis, hvað yrði gert í till. hv landhelgisn., og ég er viss um, að það á eftir að verða mótandi, þótt sú skoðun hafi komið fram frá fulltrúum þessarar n. í hv. sjútvn., að þeir væru með sínum till. að miða þessa stærð við 105 tonn, að þá væru þeir fyrst og fremst að hugsa til þeirra skipa, sem hafi orðið útundan eins og ég hef þegar drepið á á undanförnum árum, og eiga ekki annarra kosta völ og eiga ekki um leið möguleika á því að sækja á önnur fjarlægari mið heldur en sínar heimaslóðir, og á vissan hátt þá skal ég taka undir þetta, að þá vil ég meina, að með þessari till. sé verið að móta á nokkurn hátt, ja, þarna er stærðin, sem heppilegust er, ég er alls ekki kominn til þess að samþykkja það, ég er heldur ekki kominn til þess að mótmæla þessu. Það má vel vera, að þetta verði heppilegasta stærðin í sambandi við landróðrabáta og hráefnisaflara fyrir fiskvinnslustöðvarnar hér í kringum land, en það getur alveg eins verið stærð, sem heitir 120 tonn eða 150 tonn, þegar við höfum í huga, að þessi skip þurfa jafnvel á sumum tímum árs að sækja frá landinu. Ég hef sjálfur bent á það hér í hv. deild, að það væri ekki óskynsamlegt fyrir okkur að beina vissum bátastærðum a.m.k. öryggisins vegna, að það yrðu ekki of litlir bátar, sem færu á mið við Austur-Grænland, þegar ís, veður og annað slíkt leyfir, og ég tel það, að við eigum að stefna að því, að þessi skip, sem fái og hafi réttindi og styrk og stuðning frá því opinbera bæði til þess að veiða og starfa innan okkar fiskveiðilögsögu, eigi ekki aðeins að vera þannig úr garði gerð, að ef hafís lokar ákveðnum hafsvæðum og ef afli bregzt á heimamiðum, þá eigi þessi skip að geta leitað á önnur mið, þau eigi að vera það stór þótt þau eigi ekki að vera of stór, því að það kostar líka sinn pening, og um leið, að þau geti stundað veiðar allt árið. að þetta séu ekki sportbátar, sem séu notaðir aðeins yfir hásumarið, og þau geti um leið, þessi skip, gætt og fylgt og sýnt það öryggi, sem þeir menn, sem eru á þeim, þarfnast.
Það virðist nokkuð vefjast fyrir mér að koma að mínum eigin brtt., en ég bið hv. þdm. í hv. deild að virða það mér til vorkunnar. Þetta er mál, sem er auðvitað bæði mér og mínu stéttarfélagi og mínum félögum ekki þýðingarlítið. Það er ekki aðeins, að það sé þjóðarinnar, heldur er það náttúrlega fyrst og fremst þeirra, sem að þessum störfum vinna. Ég legg það til í mínum brtt., að í frv. því, sem við erum hér að ræða, verði felld niður stærðarmörkin 350 brúttórúmlestir og minni. Að sjálfsögðu hefði ég átt að vera sjálfum mér samkvæmur og flytja brtt. um það líka og vitna þá til frv., sem samþ. var hér í desember á hæstv. Alþ., þá hefði ég átt að flytja brtt. um það, að minni stærðin væri ekki miðuð við 105 brúttólestir heldur við 200, vegna þess að ég álít, að skip 200 tonna og þar yfir séu mikið til sjálfbjarga og séu ekki bundin á heimamiðunum, en ég mundi segja það, að í mörgum tilfellum, þá eru skip allt að því bundin þessu, en það er ekki nóg með það, að þau geti verið sjálfbjarga annars staðar heldur en á heimamiðum, heldur eiga þessi skip og stærri skilyrðislausan rétt á því, ef þannig stendur á, að geta bætt sinn hag með því að stunda grunnmið og heimamið, sem við erum nú að gera till. um að opna fyrir togveiðum, það á ekki að loka þessu fyrir ákveðnum stærðum. Þannig að ég hefði eins og ég sagði átt að flytja þá brtt., en ég hef kosið, vegna þess að ég er ákveðinn í því jafnvel þó að mínar brtt. verði felldar, að fylgja frv. þar á eftir óbreyttu fram, því að ég tel, að hér sé um svo þýðingarmikið mál að ræða fyrir þjóðina í heild, að það megi ekki láta til þess koma, að við stöðvum þennan atvinnurekstur, sem nú er hafinn í sambandi við togveiðarnar. Ég get samt sem áður ekki annað heldur en flutt þá brtt., að þessi svokölluðu mörk verði ekki sett við 350 brúttórúmlestir, heldur verði þessir gömlu kláfar okkar, sem margir hv. þm. hafa oft fjasað um, að þeim hafi fækkað togurum á undanförnum árum, að ríkisstj. hafi ekki gætt sín sem skyldi og aðrir aðilar í sambandi við aukningu og eflingu togaraflotans. Ég sé ekki annað en með þessum till. eigi að halda því áfram. sem hafið var á sínum tíma, að svipta þessi skip því, sem þau höfðu á sínum tíma, fiskimiðum, og sem þau voru byggð á sínum tíma fyrir að veiða á. Við skulum ekki gleyma því, að um leið og við erum að taka tillit til skipa, sem eru allt að 105 tonn að stærð, og jafnvel hér í desember til skipa, sem eru allt að 200 tonna, vegna þess að síldargöngurnar höfðu breytzt þá, og með dragnótalöggjöfinni frá 1960 líka, þá erum við að viðurkenna það, að það hefur orðið þarna mikil breyting á. Við verðum að gera eitthvað fyrir þessa blessaða menn. Við verðum að opna landhelgina, til þess að þessir menn fari ekki á hausinn og þeir geti starfað áfram með sín skip og rekið sína útgerð áfram. En hvað er að gerast með togarana? Jú, þeir máttu fara út í það, sem ég vil leyfa mér að kalla hér, með leyfi forseta, Ballarhaf, þar áttu þeir að vera, jafnvel þótt þeir væru byggðir til þess að stunda þau mið, samtals 45 þús. ferkm, sem voru tekin af togurunum með l. frá 1958 og þeim reglugerðum, sem þá voru settar. Nei, það er kannske vegna þess, að þessir togarar eru staðsettir hér í Reykjavík, Hafnarfirði og Akureyri, sem hv. dreifbýlisþm. af Vestfjörðum og aðrir slíkir segja: „Þeir mega ekki starfa.“ Við höfum kannske ekkert atvinnuleysi við að búa hér í Reykjavík í dag, við þurfum ekki að reka þessi skip, er það? Ég vil leyfa mér að benda hv. þd. á það, að togararnir okkar byggðu ekki aðeins upp Reykjavík og Hafnarfjörð og fleiri staði, heldur vil ég meina það, að á sínum tíma hafi þessi þjóð komizt úr fátækt til bjargálna með togaraútgerðinni á Íslandi, en það gildir náttúrlega það sama um þá eins og annað, að gleymt er þegar gleypt er, og þeir hafa verið utanveltu fram til þessa hjá okkur. Ég vil, og hef þess vegna flutt þessa brtt. til þess að sjá þá þm., og ég vil taka það fram við forseta nú þegar, að ég óska nafnakalls um þessa till. mína, til þess að sjá framan í þá hv. þm., a.m.k. héðan úr Reykjavík, Hafnarfirði og frá Akureyri, sem segja við togarasjómenn, togaraútgerðarmenn og allt það fólk, sem nýtur góðs af afla þessara skipa, sem skiptir þúsundum tonna, sem þeir landa hér heima, að ógleymdu því, sem þeir landa erlendis, sjá framan í þá segja: „Nei, við skulum sleppa þessum skipum, þau eru ekki í okkar persónulegu þágu.“ Staðbundna föðurlandsástin nær ekki til þeirra, en ég vil gjarnan sjá framan í þm. Reykv., sem hafa þá skoðun líka. Það mætti reyndar tala langt mál um einstök veiðisvæði, og ég mun þá kannske koma að því á seinna stigi. M.a. er fólgin í minni brtt. till. um það, að syðra hólfið fyrir Vestfjörðum verði opið öllum togskipum, með þeim takmörkunum, sem sett eru í frv. Þetta er gert að yfirlögðu ráði, og reyndar nyrðra svæðið líka, einfaldlega vegna þess að ég þori að draga það mjög í efa, að nokkur af þeim skipum, sem staðsett eru á Vestfjörðum, kannske utan eins eða tveggja, geti togað á þeim botni, sem þar er, og í því straumvatni, sem þar er. Það er ekki nema fyrir hin stærri og togmeiri skip að veiða þar. Sama má reyndar segja um mörg svæðin, sem hv. landhelgisn. hefur ekki gert till. sínar um að opna, en sem margir aðilar, sem gott vit hafa á málunum, hafa lagt til, að gert yrði í sambandi við kolamið, og þar skulum við koma aðeins aftur inn á norðurhluta Breiðafjarðar, sem hv. þm. leggja til, að verði algerlega lokaður vegna þess, að nú eiga Vestfirðingar það svæði, sem ég er ekki enn þá búinn að samþykkja. Ég veit ekki, hvað þeir ætla að veiða þar annað heldur en, ja, það eru nokkrar trillur, sem fara að sumri til í sólskini og góðu veðri suður fyrir Bjarg til þess að veiða smátitt á öngul. Ég vil aðeins benda þessum hv. þm. á það, að það hefur líklega aldrei komið annar eins afrakstur af neinum veiðum eins og af þeim bátum og stóru togveiðiskipum, sem fiskuðu kola í sína botnvörpu á þessu svæði á s.l. hausti, sama má reyndar segja um fleiri svæði. Mættu þeir gjarnan - þeir eru mjög margir gjarnir á það að vitna og glugga í opinberar skýrslur — vitna stundum til þeirra talna, sem koma í ljós, þegar þessir bátar höfðu selt erlendis fyrir upp að því 30 kr. kg af þessum sama góðfiski, sem aldrei fæst á þennan silfuröngul þeirra vestra.
Herra forseti, ég skal nú fara að stytta mál mitt, enda heyrist mér, að sumum sé nú orðið brátt að komast hér upp til þess að segja nokkur orð í þessu sambandi. Ég skal taka það fram, að sjútvn. d. bárust ekki aðeins tilmæli frá Fél. ísl. botnvörpuskipaeigenda um breyt. á frv. — þau tilmæli fara nokkuð saman við þá brtt., sem ég hef gert — heldur kom líka till. frá Útvegsmannafélagi Reykjavíkur, sem lagði til, að togveiðisvæði Faxaflóa væri aukið að mun. Persónulega er ég á móti því, þótt ég hins vegar telji, að að því geti komið, að við þurfum og eigum að stækka togveiðisvæðið og um leið að flytja dragnótaveiðiheimildirnar yfir á það svæði, eins og reyndar er gert í frv., en hefur sáralitla þýðingu eins og er, einfaldlega vegna þess að þau skip geta ekki veitt með dragnót á því dýpi eða í því straumvatni, sem leyfir þeim það samkvæmt frv., ef samþ. verður. Við í n. höfum ekki viljað gangast inn á till. þeirra, ekki að þessu sinni. Við teljum, að hér sé um tilraun að ræða, ja, tilraun, sem þegar hefur sýnt sig, að stenzt og mun standast, en ég er sammála landhelgisn. og við í sjútvn. erum reyndar sammála henni líka um það, að það eigi að fara varlega í þetta, og ég held, að það frv., sem hér liggur fyrir hjá hv. deild til umr., einmitt sýni það, að það hafi bæði verið reynt að gæta hagsmuna allra, taka tillit til jafnvel tilfinningasjónarmiðanna og eignarréttarins, sem sumir telja sig eiga í sjónum í kringum okkur, og um leið hafi þeir haft í huga, að þetta er aðeins til tveggja ára og á því tímabili á ekki aðeins landhelgisn. að skila till. um aðra þætti okkar fiskveiða, heldur líka um breyt. á þessum l., ef eitthvað það kemur í ljós, sem breyta þarf. Ég legg til, herra forseti, að lokinni þessari umr., að málinu verði vísað til 3. umr.