12.12.1968
Sameinað þing: 27. fundur, 89. löggjafarþing.
Sjá dálk 735 í D-deild Alþingistíðinda. (3766)
81. mál, landhelgismál
Dómsmrh. (Jóhann Hafstein):
Herra forseti. Ég álít, að það hefði verið lítill skaði, þó að þessi sjónarmið hefðu legið á milli hluta, sem hv. þm. setti fram fyrir hönd síns varamanns, sem nú er horfinn úr þingsölunum, og ég læt mér þau í léttu rúmi liggja, en skal svara fsp., sem hann bar fram, sem var á þessa leið:
„Hver er skipa– og tækjakostur Landhelgisgæzlunnar til landhelgisgæzlu, aðstoðar– og björgunarstarfa og hvernig er nýting hans?“
Sem stendur hefur Landhelgisgæzlan umráð eftirfarandi varðskipa og gæzluflugvéla: Ægir, stærð 927 rúml., áhöfn 22, smíðaár 1968, Óðinn, stærð 982 rúml., áhöfn 22, smíðaár 1959, Þór, stærð 693 rúml., áhöfn 22, smíðaár 1951, Albert, stærð 201 rúml., áhöfn 13, smíðaár 1957, TF Sif, „Skymastervél“, gerð DC 4, áhöfn 5, keypt 1962. TF Eir, þyrla af Bellgerð, áhöfn 3, keypt 1965 í samvinnu við Slysavarnafélag Íslands. Minnsta varðskipið, María Júlía, stærð 138 rúml., áhöfn 11, smíðaár 1950, hefur hætt störfum og verið auglýst til sölu. Landhelgisgæzlan mun frá næstu áramótum taka við vitaskipinu Árvakri, er þá sinnir landhelgis– og björgunarstörfum, en varðskipin munu þó jafnframt taka að sér flutning til þeirra vita, sem ekki verður komizt að frá landi ásamt öðrum verkefnum eftir samkomulagi við vitamálaskrifstofuna. Þá er og ætlunin að taka í notkun tvo bandaríska Grumman–Albatrossflugbáta í stað TF Sifjar. Verður gerður um þá leigusamningur við bandaríska varnarliðið og fer afhending þeirra fram hér á landi um næstu áramót.
Gæzluflugvélin Sif var keypt hingað til lands árið 1962 og sérstaklega útbúin til þarfa Landhelgisgæzlunnar. Hefur hún reynzt hin bezta í alla staði, en er nú tekin að eldast og stutt í dýra flokkun hennar. Þótti því tími til kominn að endurnýja hana og urðu fyrrnefndir flugbátar fyrir valinu, sem hagkvæmasta lausnin í bili. Grumman–Albatrossflugbátarnir eru sérstaklega byggðir til björgunar– og gæzlu starfa með ströndum fram. Þeir eru nokkru minni en Sif, tveggja hreyfla, og þurfa minni áhöfn. Er ætlunin að hafa annan ætíð tiltækan og hinn þá á meðan til eftirlits. Flugmönnum verður þó því ekki fjölgað.
Þyrlan TF Eir var keypt í tilraunaskyni og hefur síðan verið beitt til að leysa hin margvíslegustu verkefni og árangur orðið mun betri, en menn þorðu að gera sér vonir um fyrir fram. En Eir er aðeins lítil eins hreyfils vél og því ekki hæf til gæzlu– og björgunarstarfa út yfir sjó nema á grunnslóðum eða í námunda við stór varðskip með þyrluþilfari. Til gæzlu starfa á fiskimiðum nálægt landi hafa einnig oft verið notaðar litlar leiguflugvélar, þegar flugaðstæður eru hagstæðar, en þær eru hvergi nærri eins hentugar til þeirra nota og þyrlurnar.
Gæzlu flug gegn landhelgisbrjótum nýtur sin þó alls ekki án tiltækrar aðstoðar ganggóðra varðskipa og gagnkvæmt njóta varðskipin sín ekki í dag án stuðnings flug gæzlunnar.
Um almenna nýtingu varðskipanna og gæzlu flugvélanna fer mjög eftir árstíðum og sókn íslenzkra og erlendra fiskiskipa á miðin umhverfis Ísland, svo og úthafsveiðum íslenzkra fiskibáta, en allt er þetta nokkrum sveiflum háð. T.d. var engrar landhelgisgæzlu þörf á stórum svæðum norðan– og austanlands fyrri hluta þessa árs vegna hafíssins, en ísinn krafðist hins vegar mjög aukins könnunar– og leiðbeiningaflugs, svo og aðstoðar varðskipanna við aðdrætti til ýmissa staða á þeim slóðum. Sömuleiðis hefur sókn brezkra togara á íslenzk mið verið mun minni í ár en undanfarið, en hins vegar hefur rússneskum og austur–þýzkum togurum, sérstaklega stórum skuttogurum, fjölgað, en þó einnig minni skipum og það að miklum mun, einkum á Vestfjarðamiðum. Sum verkefni, sem varðskipin hafa sinnt um áratugi jafnframt öðrum störfum sínum, eins og fiskirannsóknir og síldarleit, eru nú framkvæmd af sérstökum rannsóknaskipum, en í þess stað hefur bætzt við aðstoðar– og læknisþjónusta á fjarlægum miðum og á næsta ári er gert ráð fyrir mun meiri þjónustu við vita– og sjómerki, en varðskipin hafa sinnt hingað til. Þá má og benda á, að fyrirhugað er, að íslenzkt varðskip taki þátt í eftirliti á úthafinu með veiðum bæði innlendra og erlendra fiskiskipa samkvæmt sérstökum samningi fiskveiðiþjóða við Norður–Atlantshaf, sem Ísland er aðili að og nú liggur fyrir Alþ. til samþykktar.
Nýting einstakra skipa eða flugvéla fer eðlilega mjög eftir stærð þeirra og getu. Þau stærstu eru nauðsynlegust síðari hluta vetrar og til allra úthafsverka, en þau minni njóta sín bezt veðurs vegna nálægt landi og frá vori fram á haust.
Sem kunnugt er, hefur varðskipið Óðinn reynzt afburða duglegt og gott sjóskip og sú reynsla, sem þegar hefur fengizt af hinu nýja varðskipi, Ægi, bendir til, að það sé ekki síðra. Hins vegar hafa aflvélar Þórs ætíð verið gallaðar og þótt þær hafi verið endurbættar mikið á undanförnum árum, þola þær þó alls ekki fulla notkun, nema stutta stund í einu. Þór er nú líka kominn á 18. ár og því ekki óeðlilegt, að hann sé farinn að slitna. Varðskipið Albert hefur ætíð þótt mjög lipurt og gott skip.