13.04.1970
Neðri deild: 71. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 486 í C-deild Alþingistíðinda. (2767)
210. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Fjmrh. (Magnús Jónsson):
Herra forseti. Ég skal ekki lengja mikið þessar umr. Fyrst og fremst vildi ég nota tækifærið til þess að þakka öllum þeim hv. þm., sem hér hafa talað, fyrir þeirra jákvæðu undirtektir undir frv. þetta að meginstefnu til. Þeir hafa allir tekið undir það, að það væri nauðsynlegt að koma skattamálum fyrirtækja í betra horf, og hef ég ekkert við að athuga neitt af því, sem þeir sögðu um það atriði.
Hv. 4. þm. Reykv. vék nokkuð að vinnubrögðum við undirbúning þessa máls og taldi, að það væri heppilegra að skipa n. pólitískra fulltrúa í stórmál sem þetta. Það kann vel að vera, að það væri rétt að gera það í sambandi við heildarniðurstöður slíks máls, þ.e.a.s. skoðun þess, eftir að unnið hefur verið að samsetningu þess eða gerð, en ég álít hins vegar um svona flókið tæknilegt mál, þá sé það ekki óeðlilegt að láta sérfræðinga vinna verkið, sem hafa yfirsýn yfir alla hugsanlega þætti þess, en að sjálfsögðu á grundvelli pólitískrar stefnumörkunar, eins og gert hefur verið í þessu sambandi. Það var, áður en hafizt var handa um verkið, lögð í erindisbréfi til n. ákveðin stefna um það, hvaða tilgangi væri ætlað að ná í meginefnum með þessum breyt. á tekju- og eignarskattslögunum, og á þeim grundvelli hafa embættismennirnir byggt till. sínar. Ég hygg, að þessi vinnubrögð hafi verið skynsamleg og hafi leitt til mun hlutlausari athugunar og mats á því, hvaða leiðir kæmu helzt til álita í þessu sambandi. Hitt er svo annað mál, að það kann vel að vera nauðsynlegt, þegar lengra kemur, að láta pólitískt skoða þetta mál og þá jafnvel eftir atvikum að fela ákveðnum fulltrúum nánari athugun þess. T.d. væri það vel hugsanlegt að gera það milli þinga, að það yrði skoðað á þeim grundvelli, og sjálfsagt er að íhuga það, en ég álít, að til þessa hafi verið hyggilega að málum unnið og það leitt til þess, að það hafi fengið vandlegri og yfirgripsmeiri íhugun og athugun.
Ég skal ekki fara að ræða sérstaklega þær aðrar breyt., sem hv. þm. sagði, að gera þyrfti nú á tekjuskattslögunum. Það kemur til umr., þegar þar að kemur, aðeins taka það fram, að til þess að fyrirbyggja misskilning, að ef ætti að fara að breyta skattvísitölu nú, þá hefði það að sjálfsögðu allt aðrar afleiðingar en það, þó að það væru sett ákvæði um breyttan fyrningarfrádrátt fyrirtækja vegna þess, þó að við sleppum nú alveg fjármálahlið málsins, en íhugum aðeins hina tæknilegu, að þá er byrjað þegar við útreikning á ýmsum frádráttarliðum að miða við skattvísitöluna, enda er nauðsynlegt að ákveða hana strax eftir áramót, til þess að það seinki ekki vinnu við skattaálagningu, en um fyrningu er mjög einfalt að fjalla og ekki er gengið frá álagningu á fyrirtæki, fyrr en eftir að álagningu á einstaklinga er lokið. Eins og menn vita, hafa þau mun lengri frest til þess að skila framtölum sínum, og byggist það á því, að frá þeirra málum er ekki gengið fyrr en mun seinna. Ef ætti nú að fara að breyta skattvísitölu ársins í ár, þá mundi það leiða til þess, að álagning skatta drægist mánuðum saman, sem mundi hafa í för með sér stórfelld vandræði. En ég skal ekki fara nánar út í þá sálma hér, aðeins upplýsa þetta.
Hv. 4. þm. Austf. ræddi þetta mál einnig jákvætt að efni til, þó að hann teldi, að það ætti að gera hér meiri mun á fyrirtækjum en gert er ráð fyrir. Í frv. sjálfu er ekki gert ráð fyrir að mismuna atvinnurekstri eftir því, á hvaða sviði hann er. Það er álitamál að sjálfsögðu, hvort það skuli gert, en mun yfirleitt ekki vera tíðkað og er ekki gert í EFTA-löndum, og ég vil taka það sérstaklega fram, að í öllum greinum, einnig sjávarútvegi, eru þessar reglur, sem hér eru settar, til aukinna hagsbóta. Það er alveg rétt, að hlutur þeirra, sem hafa notið sérstakra fyrningarafskrifta, batnar að sjálfsögðu minnst varðandi fyrningarnar. En í engu tilfelli eru þær minnkaðar heldur,að ég hygg, en hvarvetna auknar frá því, sem nú er, ef flýtifyrningarnar eru notaðar, eins og gert er ráð fyrir, og það má segja, sérstaklega um iðnað, að það eru ekki nema vissar tegundir iðnaðar eða vissar framkvæmdir iðnaðar, sem hafa notið hárra fyrninga. Reglurnar um það hafa verið mjög mismunandi, þannig að hér er að sjálfsögðu um stórauknar hagsbætur að ræða fyrir iðnaðinn. Það er hins vegar alveg rétt hjá hv. þm., og ég hygg, að ég hafi einnig tekið það fram, að það er auðvitað alls ekki eingöngu hinir beinu skattar eða tekjuskatturinn, sem er vandamál atvinnurekstrarins. Ég er honum alveg sammála um það. Og ég held, að ég hafi tekið það fram í máli mínu, að kannske hefur of mikið verið lagt upp úr því, að það væri sérstök skattpíning, sem réði því, að það væri að sligast hér atvinnurekstur. Það er ýmislegt annað, sem þar kemur til greina, sem yrði allt of langt mál að fara út í hér.
En varðandi það atriði, að það sýndi, að litlar álögur væru á atvinnurekstrinum, að tekjuskattar fyrirtækja hefðu ekkert aukizt síðustu árin, enda þótt tekjuskattur einstaklinga hefði aukizt mikið og tekjuútsvör, þá er þetta einfaldlega vegna þess, að hagur atvinnurekstrarins hefur verið svona erfiður. Þess vegna borgar atvinnureksturinn jafnvel minni skatt eða a.m.k. ekki meiri. Það eru tekjurnar, sem eru þar ákvörðunaratriði, og sanna aðeins það, hversu stórkostlega mikilvægt er að reyna að bæta með einhverjum hætti aðstöðu atvinnurekstrarins, því að skattprósentum hefur ekki verið breytt um margra ára skeið, hvorki í atvinnurekstri né hjá einstaklingum.
Varðandi dæmi það, sem hann tók um sölu eigna, og tók í því tilfelli dæmi um skip, sem maður seldi og mætti selja eftir þrjú ár, að þá er það alveg rétt, að í dag þá nýtur þessi skipasala sérstakra fríðinda, og ég álít, algerlega óeðlilegra fríðinda, sem sagt þeirra að hafa flýtifyrningu, og við skulum segja, að hagnaður af skipinu hefði heimilað fullar flýtifyrningar eða sérstakar fyrningar, sem veittar eru skipum, þá hefði þessi aðili að loknu þessu tímabili farið með allan þennan skattfrjálsa hagnað út úr atvinnurekstrinum, ef hann hefði selt skipið og ekki keypt neitt annað skip í staðinn. Það er auðvitað algerlega óeðlilegt að nota á þennan hátt þau sérstöku fríðindi, sem þjóðfélagið veitir, sem vissulega var gert af nauðsynlegum ástæðum að þessu leyti til þess að bæta aðstöðu útgerðarinnar, það er annað mál. En það er ekki til þess að bæta aðstöðu útgerðarinnar, ef menn hætta útgerð. Hitt dæmið, sem hann tók um það, að hér væri verið að rýra aðstöðu manna með því, að það væru lagðir skattar á arð af sölu þessa skips, ef menn vildu endurnýja sitt skip og það á sama árinu, er efnislega veigamikið atriði. Ég held, að það geti naumast gerzt undir nokkrum kringumstæðum, vegna þess að hagnaðurinn af skipasölunni telst til tekna hjá aðila á því viðkomandi ári og þar af leiðandi til beins tekjuafgangs hjá fyrirtækinu. Og ef hann kaupir skip sama árið, þá mætti hann nota sér að fullu, ef hann vildi, flýtifyrninguna, sem er 31%, og þar við bætist fastafyrningin, sem ég hygg að sé 12%, eða um 42% af verði hins nýja skips, ef hann vildi gera það, þannig að hann mundi í þessu tilfelli, að ég hygg, ekki þurfa að lenda í neinum skatti, þó að hann endurnýjaði skipastól sinn með þessum hætti, enda er það ekki ætlunin, og til þess eru m.a. flýtifyrningarnar, að einmitt ef menn selja eign og halda áfram atvinnurekstri og eru ekki að draga út úr atvinnurekstrinum, þá komi það þeim til góða. Og það er t.d. heimilt að byrja flýtifyrningar, áður en búið er að byggja skip. Það má byrja að fyrna á byggingartíma skipsins, sem ég hygg líka vera mjög veigamikið atriði.
Hv. þm. saknaði samanburðar við EFTA-lönd, og ég skal játa það, að ég sakna hans að nokkru leyti líka og hef beðið sérfræðinga mína um að gera samanburð í þessum efnum, sem þeir segja, að sé ákaflega erfitt að setja upp. Það er auðvitað hægt að fá vissan samanburð, en ekki til þess að prenta hann, vegna þess að hann er svo óviss og svo margt, sem þarf að taka til greina, að það krefst mikilla skýringa um leið til þess að setja það dæmi upp. Ég tel að sjálfsögðu rétt, að það verði gefnar allar þær upplýsingar, sem fyrir hendi eru um það til þeirrar hv. n., sem þetta fær til meðferðar. En ég held, að það mundi vera villandi, eftir því sem ég hef séð þau dæmi a.m.k. og reynt að stúdera þau, ef ætti að fara að birta þau án þess að gefa með þeim langar skýringar, sem er mjög erfitt að koma við í prentuðu máli.
Varðandi það, sem hv. 10. landsk. þm. sagði um sameignarfélögin, þá kemur mér það í rauninni ekkert á óvart, þó að það valdi nokkrum bollaleggingum, hvort rétt sé að afnema sameignarfélögin. Og ég tel sjálfsagt, að það mál sé kannað nánar. Ég get ekki gefið honum öllu meiri skýringu á því, hvers vegna er lagt til að leggja þau niður en ég gerði hér. Það er eðlilegt út af fyrir sig, að sérfræðingar okkar geri það, vegna þess að það er reiknað með að reyna að samræma skipulag atvinnurekstrar hér sem næst því, sem er í samkeppnislöndunum, og því eðlilegt, þar sem þetta form er hvergi til, að það sé lagt til að fella það niður, vegna þess, að það er ekki sjáanlegur neinn grundvöllur fyrir þessu félagsformi í rauninni. Ástæðan til þess að það er notað og hefur verið notað töluvert mikið á s.l. ári er eingöngu af varasjóðstillagsástæðum. Það verður ekki séð önnur ástæða, nema persónulegar ástæður, sem kunna að valda því, að þetta er gert. En eftir að varasjóðurinn er lagður niður, þá breytist auðvitað efnislega mikið aðstaða þessa skattforms, þannig að það er alls ekki sama hvöt af þeirri ástæðu til þess að byggja upp þessi sameignarfélög. En gallinn á félögunum er sá, eins og hv. þm. upplýsti sjálfur raunar, að menu notuðu þetta sitt á hvað, ekki það, að menn, sem hefðu sameignarfélag, teldu kannske eitt árið fram, eins og ég sagði, að væri heimilt, og er heimilt, sem sameignarfélag, og hitt árið sem einstaklingar, heldur að svipuð samstarfsform, þ.e.a.s. sameignarfélög, nota ýmist reglurnar um sameignarfélög, þ.e.a.s. sum þeirra nota reglurnar um skattlagningu sem félag og önnur nota reglurnar um skattlagningu sem einstaklingar, eins og heimilt er í báðum tilfellum. Þetta er auðvitað óskaplega glundurskennt skipulag, og þó að þetta hafi verið heimilað skattalega að gera þetta, þá vantar algerlega nægilega skýr ákvæði í félagslöggjöf okkar um sameignarfélög. Og það verður þá að setja þeim alveg fast form og miklu fastara en er nú, ef þau eiga að viðurkennast sem skattaðili miðað við það kerfi, sem við nú gerum ráð fyrir að taka upp. Um þetta má endalaust deila og ég ætla ekki að fara að deila við hv. þm. um þetta. Þetta er auðvitað hlutur, sem er sjálfsagt að kanna, eins og allt í þessu efni, og ég sé ekki, að þetta sé neitt grundvallaratriði, sem menn geti ekki skoðað í rólegheitum og athugað, hvaða þýðingu hefur til eða frá. Og ég geri mér alveg grein fyrir því, að menn kæra sig ekki mikið um að raska því skipulagi, sem þeir hafa haft á atvinnurekstri sínum. En það mundi að sjálfsögðu ekki vera gerð nein krafa um það, að slíkt yrði gert. Þeir geta rekið áfram fyrirtæki sín sem sameignarfyrirtæki engu að síður, þó að þeir verði hér eftir skattlagðir sem einstaklingar. Það er ekkert sem hindrar, að þeir geti rekið fyrirtæki sín áfram með þessu formi. Það er aðeins skattaatriðið, sem eins og hv. þm. segir, að ýmis sameignarfyrirtæki einmitt geri, þ.e. skipti niður á einstaklingana. Það væri heimilt að hafa sameignarfélög hér eftir og gera það, en það yrði aðeins ekki heimilt að hafa sameignarfélög, sem teldu fram sem sameignarfélag, enda eru rökin fyrir því alls ekki þau sömu eftir þær breytingar, sem nú eru gerðar um afnám varasjóðshlunnindanna, sem áreiðanlega hafa verkað mjög mikið í þessu efni.
Ég held svo ekki, herra forseti, að ég sjái ástæðu til þess að segja meira um þetta mál, en endurtek þakkir mínar til hv. þm., sem tekið hafa þátt í þessum umr. og fyrir ýmiss konar ábendingar, sem frá þeim hafa komið og allar hafa verið efnislegar.