14.01.1970
Sameinað þing: 30. fundur, 90. löggjafarþing.
Sjá dálk 769 í D-deild Alþingistíðinda. (3687)
908. mál, aðgerðir gegn kali
Fyrirspyrjandi (Ingvar Gíslason):
Herra forseti. Þessar fsp. mínar varða málefni, sem af eðlilegum ástæðum eru mjög ofarlega á baugi hjá bændum víðs vegar um land, þ.e.a.s., hvaða aðgerðir séu á döfinni gegn kalinu og gegn fóðurskortinum. Þó að þetta mál snerti bændastéttina fyrst og fremst, þá býst ég við, að flestir verði mér sammála um, að það varði einnig alla landsmenn, beint og óbeint, og a.m.k. allt þjóðarbúið. Af þeim margvíslegu vandamálum, sem landbúnaðurinn á við að etja, held ég, að túnkal síðustu ára sé langalvarlegast og krefjist bráðastrar lausnar. Grasrækt er undirstaða íslenzks landbúnaðar, alger undirstaða, enda yfirleitt talið, að Ísland sé gott grasræktarland, og eftir að ræktunaröld gekk hér í garð fyrir alvöru, ríkti mikil bjartsýni um nær ótakmarkaða möguleika á sviði grasræktar og þá ekki sízt túnræktar, og framan af a.m.k. var ekkert, sem benti til annars en að slík bjartsýni væri réttmæt. Að sjálfsögðu verður ekki með rökum gert lítið úr bjartsýni manna að þessu leyti. Eigi að síður hefur kalfárið, sem herjað hefur að meira eða minna leyti alla landshluta og flestar sveitir að nokkru, opnað augu manna fyrir vanda ræktunarinnar, fyrir því, hversu ræktunin er vandasöm og hætt við áföllum, ef bændur og leiðbeinendur þeirra og vísindamennirnir þekkja ekki til hlítar samspilið á milli hinna mörgu þátta, sem ákvarða gæði ræktunarinnar og endingu ræktunarinnar.
Að sjálfsögðu get ég ekki að neinu leyti talað um þessi mál sem sérfræðingur og geri enga tilraun til þess. Og ég hygg, að það sé fráleitt, að ég eða nokkur annar hér inni hafi ráð á takteinum eða á reiðum höndum við þessu alvarlega vandamáli. Hins vegar ætti okkur öllum að vera ljóst, hversu gífurlegt áfall kalskemmdirnar hafa verið hundruðum, ef ekki þúsundum bænda, og það svo, að búskap fjölda einstakra bænda er stefnt í mikla tvísýnu. Áframhaldandi stórkal ár eftir ár getur jafnvel haft í för með sér óvissu um framtíð heilla sveita. Þetta kunna að þykja stór orð, en þau eru því miður sönn. Mér hefur lengi þótt sem allt of lítil áherzla væri lögð á rannsóknir á túnkali. Viðbrögð ráðamanna á þessum sviðum hafa verið einkennilega sljó að mínum dómi og málið jafnvel haft í flimtingum. E.t.v. má ásaka rannsóknarstofnanir okkar í þessu sambandi, ég skal ekkert um það segja, því að ég er því máli algerlega ókunnugur. En ég hefði talið, að við hefðum fyllsta rétt til þess að gera nokkrar kröfur til þeirra, sem með rannsóknarmálin fara, um að einbeita kröftunum öðru fremur að kalrannsóknum.
Nú gerðist það í ágúst í sumar, að hæstv. landbrh. skipaði sérstaka kalnefnd, og eru í henni svo valinkunnir ágætismenn, að þeir eru allir líklegir til þess að láta gott af sér leiða. Ég er fyrir mitt leyti ekki í vafa um nauðsyn þessarar nefndar, og hana hefði sjálfsagt mátt skipa fyrr. Nú hef ég lítið heyrt um það rætt, á hvaða grundvelli þessi n. eigi að starfa, m.a. fýsir mig mjög að vita, hvaða fjármagn n. hefur til ráðstöfunar og hvert valdsvið hennar sé, ef henni er ætlað að hafa vald. Mér er að sjálfsögðu kunnugt um, hvaða fjármagn n. er ætlað að hafa nú samkv. fjárl. þessa árs. En ég get ekki stillt mig um að geta þess, að ekki hafði ríkisstj., að því er virtist, neina forgöngu um það efni, og þegar þessi fsp. kom fram, sem er orðið ærið langt síðan, þá hafði ekkert kornið fram frá ríkisstj. um það efni. Fjárlagafrv. gerði ekki ráð fyrir neinni fjárveitingu til n., en í fjvn. varð samkomulag um að leggja til. við Alþ., að veittar yrðu 500 þús. kr. til þessarar kalnefndar, enda lá fyrir erindi frá kalnefnd til fjvn. um fjárbeiðni, sem raunar var upp á 1 millj. kr. Ég hef því leyft mér að spyrja hæstv. ráðh., hvað liði störfum kalnefndar og á hvaða grundvelli henni sé ætlað að starfa. Einnig hef ég spurt um, hverjar aðrar ráðstafanir séu fyrirhugaðar til þess að koma í veg fyrir túnkal og fóðurskort. Mér sýnist, að eitt og annað megi nýta annað en beinar vísindarannsóknir til þess að draga úr kalhættu, og alla vega eru ráð til þess að koma að verulegu leyti í veg fyrir mjög alvarlegan fóðurskort. Mér kemur þar í hug, að stórlega megi auka leiðbeiningastarfsemi í þágu bænda um allt það, sem þegar er vitað um eðli og orsakir kals. Ekkert lát má verða á hvatningu til bænda um grænfóðurrækt, meiri votheysverkun og stuðning við súgþurrkun. Og í því sambandi minnist ég þess, að það var um sinn, líklega í ein 5 ár, veitt aukaframlag til súgþurrkunar, og bændur hafa leitað eftir því, að ákvæðin um það efni verði framlengd. Vil ég leyfa mér einmitt í sambandi við þetta mál að spyrja hæstv. landbrh., hvort nokkuð hafi verið gert í því máli að því er þetta varðar. Skal ég svo ekki hafa fleiri orð um fsp., herra forseti.