30.03.1971
Neðri deild: 77. fundur, 91. löggjafarþing.
Sjá dálk 1213 í B-deild Alþingistíðinda. (1358)
208. mál, tekjuskattur og eignarskattur
Fjmrh. (Magnús Jónsson):
Herra forseti. Hv. 4. þm. Reykv. og 5. þm. Austf. hafa lagt hér fram brtt., sem vissulega er æði umfangsmikil, og vil ég leyfa mér að fara um bana nokkrum orðum án þess að lengja þessar umr. mikið. Varðandi till. sjálfa formlega er það að segja, að ég hygg, að hún fái með engu móti staðizt, nema því aðeins að víðtækar breytingar aðrar séu gerðar á frv. Eftir því, sem ég bezt fæ séð, hefur ekki verið gert ráð fyrir að breyta mörgum öðrum greinum frv., sem fjalla um persónufrádrátt og hvernig hann skuli vera. Þetta er eflaust af sökum, sem kannske ekki skipta meginmáli — maður á ekki að vera að eltast við formleg atriði — það er vafalaust hægt að breyta þeim gr., en é hygg samt, að till. fái ekki staðizt eins og hún er. Ég veit heldur ekki, hvernig ber í rauninni að skilja hana. Hún er miðuð við skattvísitöluna 1964, en mér er ekki ljóst, hvort það er ætlunin með till. að fara að umreikna þá skatta, sem á hafa verið lagðir á liðnum árum og skattvísitala þessi hefur ekki verið notuð við, eða hvort hún á eingöngu að gilda um skattana í ár. Mér skilst, ef ég fæ skilið það rétt — þetta er nú orðið nokkuð flókið með þessum brtt., að það sé ætlun hv. þm. eða hv. flm., að þessi skattvísitala, sem þeir ræða um, verði notuð við álagningu skatta í ár. Þar er því að sjálfsögðu um að ræða eina stórfellda breytingu út af fyrir sig, sem mundi hafa mjög mikla þýðingu í fyrsta lagi fyrir afkomu ríkissjóðs og svipta hann miklum tekjum, en látum það vera, en það mundi einnig hafa, að því er ég hygg, stóralvarleg áhrif fyrir öll sveitarfélög í landinu, ef svo færi, sem hér er að stefnt með þessari till. Þetta er nú varðandi þau áhrif, sem þessi æskuhugsjón mín mundi hafa, sem hv. þm. ræddi um, og þakka ég honum fyrir það, að hann titlar hana því nafni, og ætla ég þar af leiðandi að fagna því mjög, að hún skuli vera gerð að veruleika.
Ég hef að vísu áður reynt að útskýra það, að sú hugsjón var ekki nákvæmlega þetta, heldur var gengið út frá öðrum forsendum í sambandi við það frv., sem við núv. hæstv. forsrh. fluttum á sínum tíma. Þá var kaupgjalds- og framfærsluvísitala það sama, og hugsun okkar var sú, svo að ég endurtaki það enn einu sinni, að sú hækkun, sem yrði á kaupgreiðsluvísitölu, kæmi ekki fram í hækkuðum skatti, þ.e. skattar hækkuðu ekki í hlutfalli við þær kjarabætur, sem menn fengju við hækkun kaups af verðlagsástæðum. Vitanlega var þar ekki átt við hækkanir á grunnlaunum, sem eru allt annars eðlis, heldur fyrst og fremst við kaupgreiðsluvísitölu. Á þessu hafa síðan orðið miklar breytingar, og ég skal játa, að það er ákaflega erfitt að miða við kaupgreiðsluvísitölu, vegna þess að stundum hefur verið fellt niður af henni og framfærsluvísitalan hefur fjarlægzt kaupgreiðsluvísitöluna að þessu leyti. Og vitanlega er það rétt, að það er hægt að hugsa sér framfærsluvísitöluna sem eðlilega viðmiðun, vegna þess að hún er nokkurn veginn stöðug. Hitt liggur aftur á móti ljóst fyrir, eins og t.d. hefur gerzt nú á allra síðustu árum, að framfærslukostnaður hefur hækkað miklu meira en sem svarar hækkun á kaupgjaldi vegna gengisbreytinganna tveggja, sem ég þarf ekki að útskýra fyrir hv. þdm., og þetta hefur valdið því, að framfærsluvísitala hefur farið aflverulega fram úr kaupgreiðsluvísitölu.
Ég hef hins vegar á það bent, að auðvitað hafi aldrei verið hugsunin með skattvísitölunni, að menn ættu að fá bætur fyrir þetta, nema kauphækkanirnar kæmu til á móti — að það ætti ekki beinlínis að lækka útsvör og skatta, ef framfærsluvísitalan hækkar án þess, að kaupgjald hækkaði að sama skapi. En afleiðingin gæti orðið sú með þeirri till., sem hv. nefndir þm. flytja hér á þessu þskj. Ég tel því, að það mundi skapa algert öngþveiti, eins og sakir standa, ef till. sem þessi yrði samþ., hvað sem um hana má segja að öðru leyti. Það væri auðvitað ósköp gott, ef hægt væri að veita þessi fríðindi, sem hér um ræðir. Og ég hef játað það, að skattvísitalan er lægri nú en hún ætti að vera og það stafar eingöngu af því, að henni var ekki breytt á árunum 1968 og 1969 vegna þess vandræðaástands, sem þá var ríkjandi. Það hefði þá ekki verið um annan kost að ræða en þann, að Alþ. hefði orðið að leggja á nýja skatta, og það má segja, að menn geti sagt sem svo, að það hefði heldur átt að gera það, en þessi kostur var valinn, og ég verð að sjálfsögðu fyrir mitt leyti að bera ábyrgð á því að hafa valið þann kostinn fremur en að leggja á einhverja aðra skatta, en fram hjá því varð ekki komizt, að fjárins þurfti að afla.
Hefði sú leið verið farin, sem hér er talað um, að framfærsluvísitalan hefði verið látin ráða, þá hefði það, eins og ég sagði, hlotið að valda algeru öngþveiti hjá sumum sveitarfélögum, sem ekki nægði einu sinni 20% álag á þessum árum, þannig að annað er ekki sjáanlegt en þar hefði orðið um algert greiðsluþrot að ræða. Þó að það væri víssulega slæmt — það get ég tekið undir — að geta ekki haft skattvísitöluna eins háa og eðlilegt hefði verið, þá var það af illri nauðsyn eins og margt annað, sem þurfti að gera á þessum vandræðaárum. Hitt er svo annað mál, að strax og fór að birta í lofti, eins og nú hefur gerzt í ár, hafa skrefin verið stigin í þá átt, að skattvísitala, sem nú hefur verið ákveðin fyrir árið 1971, þ.e. tekjur ársins 1970, er hærri en bæði meðal framfærsluvísitala ársins 1970 og kauphækkanir þær, sem orðið hafa á árinu 1970, þannig að þar hefur aftur nokkuð áunnizt í því, sem áður hafði tapazt. Skattvísitalan hækkar nú um 20%, en samkvæmt útreikningum Hagstofunnar hefur meðalframfærsluvísitala hækkað um 13.12% og meðalkauphækkanir hafa orðið 18.4%, þannig að skattvísitalan nú í ár er hærri en báðar þessar tölur, svo að það er auðvitað alger rangfærsla, að skattvísitalan nú miðað við þetta tímabil leiði af sér stórfellda hækkun skatta. Það er aðeins sú skerðing, sem eftir stendur frá þeim tveimur árum, sem ég áður gat um.
Hv. þm. telur, að það hafi verið einhverjir rangir útreikningar sem stuðzt hafi verið við í annaðhvort mínu máli eða í máli annarra tveggja hæstv. ráðh. í sambandi við kaupgjald verkamanna og meðaltekjur. Ég hygg, að þetta sé hvort tveggja rétt og réttar tölur. Við töluðum aðeins um mismunandi hluti, og það má segja, að stundum sé hægt að lesa ýmislegt út úr tölum; það skal ég fúslega fallast á með hv. þm. Það er svo eitt út af fyrir sig, að þegar er verið að tala um þau neyðarkjör, sem verkamenn búi við, þegar blað hv. 4. þm. Reykv. er að skrifa, það samrýmist ekki vel því — sem mér finnst mjög gleðilegt — að meðaltekjur verkamanns séu 327 þús. kr., sem er, sem betur fer, ekki hægt að segja, að séu neinar neyðartekjur, og það sannar einnig það berlega, að taxtar þeir, sem jafnan er vitnað í í sambandi við verkamenn, sýna ekki raunverulegar tekjur þeirra, því að það er auðvitað margt annað, sem þar kemur til greina.
En það breytir engu um það, að það, sem ég sagði í mínu máli um þá viðmiðun, sem ég hefði, haggast ekkert við þetta, vegna þess að ég sagði aldrei neitt um það, að ég miðaði við meðaltekjur verkamannanna, og það var ekki miðað við meðaltekjur verkamanna, þegar skattvísitalan var ákveðin á sínum tíma, né heldur þegar skattalögunum var breytt 1962. Það var miðað við Dagsbrúnartaxta með átta stunda vinnudegi og ákveðnu yfirvinnuálagi, og það er breytingin á þessum taxta, sem ég hef beðið Efnahagsstofnunina að reikna út, og það voru þær tölur, sem ég fór með hér síðast og gat um, hvernig samræmið væri milli þessa taxta og skattvísitölunnar. Það eru þessar 192 þús. kr., sem ég hef nefnt, en ég sagði ekkert um það, að það væru meðalárstekjur verkamanna, og mér hefur aldrei hugkvæmzt það, og mér þætti satt að segja fróðlegt að sjá, hvernig beinu skattarnir litu út, ef við hefðum t.d. persónufrádrátt, sem næmi fyrir hjón 327 þús. kr., sem auðvitað ætti að vera, ef ætti að fara eftir þeirri kenningu, sem hv. 4. þm. Reykv. sagði hér um, að það hefði verið stefna stjórnarinnar, að meðaltekjur verkamanna væru undanþegnar skatti. Ég held, að það hljóti hver maður að sjá það, enda er það ekki till. hv. þm., að slíkt sé gert, því að ef við eigum að hafa nokkra beina skatta, þá skil ég ekki í, að það sé nokkur möguleiki til þess að hafa slíkan frádrátt.
Þess vegna er það, að þessar tölur, sem hv. þm. nefnir og mismunandi ráðh. hafa farið með, eru á engan hátt ósamrýmanlegar. Það eru bara mismunandi tölur, sem eru teknar, og þegar ég er að reikna út skattvísitöluna og þann taxta Dagsbrúnar, sem miðað er við, þá er miðað við sama taxtann allt tímabilið frá því, að skattalagabreytingin var gerð, sem hann vitnaði í, að hefði verið stefnumið viðreisnarstjórnarinnar á sínum tíma. Hvort það hefði verið rétt stefnumið og heldur hefði átt að taka meðaltekjur, það skal ég ekkert um segja, en þetta var viðmiðunin, sem þá var höfð, og það er sú viðmiðun, sem ég tala um nú, þegar ég segi, að 192 þús. kr. sé þessi taxti nú með 15% álagi, en skattvísitalan er fyrir hjón 188 þús. kr. eftir þá 20% hækkun, sem nú hefur verið ákveðin á þessu ári. Þannig að hjá hjónum með tvö börn, sem mun vera nánast það, sem kölluð er vísitölufjölskylda, þó að það sé nú kannske ekki skemmtilegt nafn út af fyrir sig, er frádrátturinn 242 þús. kr., sem er, að því er tekjuskattinn varðar, alls ekki lágur frádráttur. Hitt er alveg rétt, sem hv. þm. sagði, að það er persónufrádrátturinn við útsvar, sem er náttúrlega miklu lægri en þessu nemur. Þá kemur aftur það til á móti, að útsvörin eru frádráttarbær, og þess vegna er persónufrádrátturinn hafður þar lægri.
Ég sé nú enga ástæðu til þess, eins og hv. þm. raunar sagði líka í sínu máli, að við séum að karpa sérstaklega um þetta mál. Ég tel, að það sé ekki skynsamlegt. Menn geta sagt sem svo, að ég hafi framkvæmt þetta ranglega og hefði átt að leggja á aðra skatta og beita skattvísitölunni til fulls og afla þannig fjár til ríkissjóðs. Það hefði ekki hjálpað sveitarfélögunum. Það hefði orðið að leysa þeirra vanda með öðrum hætti, en ég tel, að með þeirri till., sem nú er tekin upp í skattalagafrv., skuli það vera Alþ. hverju sinni, sem ákveður skattvísitöluna í sambandi við afgreiðslu fjárlaga, og það sé langeðlilegasta leiðin í þessu máli, því að það er vissulega fjárlagaafgreiðslan, sem ræður mestu um það, hver skattheimtan þarf að vera á hvern þjóðfélagsborgara. Og þá verður það metið við afgreiðslu fjárlaga, hvort eigi að láta tekjuskattana hækka eða lækka eða hvort menn eigi að leggja á einhverja óbeina skatta, ef nýrrar tekjuöflunar þarf með. Þetta er eina skynsamlega og eðlilega leiðin í þessu máli, og ég skil í rauninni ekki, að við hv. þm. skulum ekki geta orðið sammála um það.
Það má segja, að fjmrh. sé kannske ekki treystandi fyrir þessu, og hann getur sagt sem svo, að reynslan sýni, að ég hafi ekki framkvæmt þetta þannig, að skattvísitalan hafi skilað sér til fulls, en með þessari breytingu, sem hér er lögð til, þá er Alþ. sjálfu fengið þetta vald, og ég sé ekki neina ástæðu til þess, að það séu bundnar hendur þess með einhverri formúlu, eins og hér er gert ráð fyrir í þessari till. Auk þess, eins og ég áðan sagði, að hvað sem öðru líður, þá mun till. ekki geta staðizt, eins og hún er flutt hér.