06.04.1971
Sameinað þing: 42. fundur, 91. löggjafarþing.
Sjá dálk 171 í D-deild Alþingistíðinda. (3658)
295. mál, réttindi Íslendinga á hafinu umhverfis landið
Lúðvík Jósefsson:
Herra forseti. Það eru aðeins örfá orð í tilefni af því, sem hæstv. forsrh. og hæstv. utanrrh. hafa hér sagt um málið. Með þeim orðum, sem ég sagði hér fyrr, þá vildi ég sérstaklega leggja áherzlu á það, að ég teldi, að það væri allmikil áhætta fyrir okkur Íslendinga að bíða með útfærslu landhelginnar eftir hinni ráðgerðu alþjóðaráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Það er greinilegt á því, sem fram hefur komið hér hjá báðum hæstv. ráðh., að þeir vilja a.m.k. svo vera láta, að þeir óttist ekki, að okkar staða kunni að versna, þó að við bíðum fram yfir þessa ráðstefnu. Í þeim efnum benda þeir báðir sérstaklega á það, að deila hafi verið uppi um fyrirkomulag þessarar ráðstefnu, hvort ráðstefnan skuli haldin á svo nefndum þröngum grundvelli eða víðum grundvelli, og að risaveldin tvö, Bandaríkin og Sovétríkin, hafi viljað halda ráðstefnuna á þröngum grundvelli, en við og fleiri viljað halda hana á víðum grundvelli. Okkar skoðun hafi orðið ofan á, en þeirra undir. Þeir vilja með þessu láta líta svo út, að allt bendi nú til þess, að við séum eiginlega sterkari aðilinn í þessu máli, en ekki risaveldin tvö. En í þessum efnum er hreinlega ekki sagt rétt frá málinu. Hæstv. utanrrh. kom þó hér í því, sem hann sagði, nokkuð inn á kjarna þessa máls. En hann er sá, að risaveldin tvö, sem ég kalla svo, Bandaríkin og Sovétríkin, höfðu, áður en ákveðið var að boða til þessarar hafréttarráðstefnu, ákveðið að beita sér fyrir því, að haldin yrði ráðstefna, alþjóðaráðstefna, um landhelgismálið eitt. Og þau höfðu tekið það að sér að skipta með sér hinum einstöku þjóðum í heiminum og senda til þeirra sína sendimenn í þeim tilgangi að tryggja sér nægilega sterka stöðu til þess að koma þessu áhugamáli sínu fram. Af hverju skyldu nú þessi tvö stórveldi hafa verið að beita sér fyrir því að koma á slíkri alþjóðaráðstefnu til þess að fjalla um landhelgismálið eitt? Ætli það hafi verið vegna þess, að þau hafi metið stöðuna þannig, að ef um það mál yrði fjallað sérstaklega, þá væri líklegt, að þar yrði ofan á sú skoðun, sem við Íslendingar berjumst fyrir, sem er allt önnur en skoðun þeirra, varðandi víðáttu landhelginnar? Nei, það var vegna þess, að þau töldu mjög miklar líkur til þess, að þeirra málstaður næði fram að ganga á ráðstefnu, sem fjallaði um þetta mál eitt út af fyrir sig. Bæði þessi risaveldi voru á því að halda aðra ráðstefnu um hafsbotnsmálin og landgrunnsmálin. Þau vildu ekki þurfa að ræða þessi mál sameiginlega, vegna þess að þau óttuðust, að þá yrðu skoðanir miklu skiptari, af því að hagsmunir þjóðanna eru svo misjafnir í þessum efnum. Þegar þær þjóðir, sem óttuðust stefnu Bandaríkjanna og Sovétríkjanna varðandi víðáttu landhelginnar, reyndu að koma því til leiðar, að rætt yrði um þessi mál sem heild, þá var það vegna þess, að þau voru að reyna að finna sér leið til að koma í veg fyrir það, að þessum risaveldum tækist að ná fram skoðunum sínum í landhelgismálinu. Þetta gat vitanlega ekki farið fram hjá neinum þeim manni, sem hlustaði á umr. á milli þjóðanna um þessi mál.
Þó að það hafi nú farið svo, að ákveðið hafi verið að boða til einnar ráðstefnu um öll þessi mál og þannig hafi skoðun risaveldanna tveggja ekki náð fram að ganga að öllu leyti, þá efast vitanlega enginn maður um það, hvað þau hafa í huga í þessum efnum. Og það er alveg furðulegt, að jafnvel forsrh. okkar skuli grafa höfuð sitt þannig í sandinn í þessum efnum, að hann segir hér í umr. um þetta mál á Alþ., að stórveldin séu ekki öll á móti okkar skoðun í landhelgismálunum.
Efast hann virkilega um yfirlýsingar Bandaríkjanna í þessum efnum, sem hafa verið endurteknar nú æ ofan í æ? Efast hann um afstöðu Sovétríkjanna, sem hafa ekki heldur dregið neina dul á það, hver sé þeirra skoðun? Heldur hann kannske, að Bretar séu allt í einu komnir á okkar skoðun eða Frakkar? Hvaða stórveldi eru það, sem hann veit að munu sækja komandi ráðstefnur og eru á okkar skoðun? Auðvitað eigum við að gera okkur grein fyrir þessu máli eins og það liggur fyrir, ekki að fela neitt fyrir okkur né fyrir íslenzku þjóðinni. Málið er þannig, að stórveldin öll eru þarna í fjandaflokki. Um það er ekkert að efast. Þau hafa allt aðra skoðun á þessu máli en við, og ég hefði gaman af því, ef hæstv. ráðh. vildi tilnefna einhverja þjóð í Evrópu, sem hefði virkilega tekið undir þá afstöðu, sem við höfum t.d. til stærðar fiskveiðilandhelgi. Því miður er ekki hægt að nefna þá þjóð. Það er því enginn vafi á því, að þegar við höfum í huga fyrir hverju sterkustu aðilarnir á þessari komandi ráðstefnu berjast, fyrir hverju þeir hafa verið að berjast og fyrir hverju þeir berjast, þá verðum við að viðurkenna, að það er allmikil hætta á ferðum hér fyrir okkur.
Ég veit ekki, hvaðan í ósköpunum hæstv. utanrrh. hefur það, þegar hann segir, að hinir fróðustu menn telji, að það sé útilokað, að á þessari komandi ráðstefnu verði 15 atkv. með afstöðu í þessu máli, sem sé andstæð okkur. Það væri gaman að heyra einhvern málsmetandi mann leggja fram sín gögn til rökstuðnings slíku. En mér er það ljóst, — og það var það, sem ég vakti hér athygli á, — að jafnvel það, að fram kæmi till. á ráðstefnu eins og þeirri, sem hér er verið að ræða um, sem fengi meiri hl. atkv. og fæli í sér þá stefnu, að óheimilt væri að hafa landhelgi stærri en 12 mílur, það mundi torvelda okkur einhliða útfærslu á eftir. Og það er vitanlega ekkert annað en fleipur að nota það orðalag, að það sé siðlaust athæfi hjá þjóð að færa út landhelgi sína einhliða, eins og við Íslendingar höfum gert og margar þjóðir hafa gert og hafa verið að gera m.a.s. með tilkynningum núna síðustu dagana. En það er einmitt þetta, sem hæstv. utanrrh. hefur hér verið að segja.
Ég hef bent á það, að hér ríki talsvert mikil óvissa um það, hvenær hin áætlaða ráðstefna verður haldin. Og ég hef einnig bent á, að það er óumdeilanlegt, að verkefni hennar liggja aðallega á öðru sviði en því, sem snýr að okkar málefni. Ég hef einnig bent á það, að allveruleg hætta er á, að þar kunni að verða gerðar samþykktir, sem gætu torveldað okkur það, sem fyrir okkur vakir.
Þá telur hæstv. utanrrh., að við séum með því að taka ákvörðun um útfærslu nú að espa þjóðir gegn okkur. Telur hæstv. utanrrh., að ákvarðanir t.d. Kanadastjórnar um mjög verulegar útfærslur á landhelgi þess lands og m.a. yfirlýsingu um 100 mílna mengunarlandhelgi, telur hann, að þær hafi verið gerðar til þess að espa aðra á móti sér? Eða yfirlýsing Brasilíustjórnar nú fyrir nokkrum dögum, þar sem hún lýsti yfir 200 mílna landhelgi? Nei, hér var vitanlega um það að ræða, að þessar þjóðir töldu vegna heimaaðstöðu hjá sér nauðsynlegt að taka ákvörðun og þær vildu undirstrika enn þá skarpar en orðið var þá afstöðu, sem þær höfðu til þessara mála, einmitt áður en þjóðirnar kæmu saman til ráðstefnuhalds um þessi mál.
Ég skal svo ekki ræða þetta í miklu lengra máli. Það hefði auðvitað verið freistandi að gera hér einnig grein fyrir því, hvernig afstöðu okkar Íslendinga m.a. til þess ráðstefnuhalds, sem hér er rætt um, hefur borið að. En því fer víðs fjarri, að hana hafi borið að með þeim hætti, að það geri mig öruggan um það, að ekki séu verulegar hættur á ferðinni, ef þessu máli verður skotið á frest. Ég tel, að það að draga ákvarðanir í málinu sé verulega hættulegt fyrir okkar málstað.