17.05.1972
Efri deild: 85. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 1681 í B-deild Alþingistíðinda. (1539)
10. mál, erfðafjárskattur
Frsm. (Björn Jónsson):
Herra forseti. Þetta frv. er stjfrv. komið frá Nd. og hefur hlotið þar afgreiðslu eins og það var lagt fram af hæstv. ríkisstj. Í hv. Nd. var nokkur ágreiningur um einstök atriði málsins og þá sérstaklega skattstigana, sem hér um ræðir, og skiluðu fulltrúar Sjálfstfl. séráliti um málið og fluttu brtt. eins eða a. m. k. mjög svipaðar og þær, sem hv. 6. þm. Reykv. flytur nú við frv. á þskj. 796, þ. e. um mjög mikla lækkun á erfðafjárskatti frá því, sem frv. gerði ráð fyrir. Í heilbr.- og félmn. þessarar hv. d. fóru mál þó þannig, að málið var afgreitt samróma, en einstakir nm. áskildu sér rétt til að fylgja eða flytja brtt., og hefur 6. þm. Reykv. notað sér þann sjálfsagða rétt.
Ég ætla ekki að fara mörgum orðum um þetta frv. Meginefni þess er mönnum áreiðanlega ljóst, það, að vegna nýs fasteignamats og einnig til þess að samræma skatt, sem skal greiða af erfðum fasteignum og hins vegar reiðufé, hefur verið nauðsynlegt að gera breytingar á gildandi lögum og hefur verið óhugsandi að halda þeim skattstigum t. d., sem verið hafa, miðað við það, að með núgildandi lögum er gert ráð fyrir, að hámark erfðafjárskatts sé þegar í hámarki skattprósentunnar, sem náði 36 þús. kr. í fasteignamati að því er varðar 1. erfð og við 2. og 3. erfð 40 þús. kr. Ef þessum stigum væri haldið óbreyttum, yrði skatturinn og skattþrepin algjörlega óraunhæf og færi langt fram úr því, sem nokkurt hóf gæti talizt á.
Samkv. frv. er um að ræða mjög verulega lækkun skatta af erfð reiðufjár miðað við óbreytt lög, hins vegar um verulega hækkun á skatti erfðra fasteigna miðað við áðurgildandi lög og eldra fasteignamat. Í heild er þó um allverulega hækkun skattsins að ræða, eins og greinilega má sjá á þskj. 10. Með því fylgir grg., með frv., og ég ætla ekki hér að orðlengja um hana. Hér er sem sagt ekki farin sú leið, sem sjálfsagt hefði komið fræðilega til að leggja nýtt fasteignamat til grundvallar og halda óbreyttum skattstigum, og ekki heldur sú að lækka skattstiga, svo að óbreytt stæði nokkurn veginn heildarupphæð þess fjár, sem með erfðafjárskatti fæst. Það er farið hér nokkuð bil beggja þessara leiða eins og einnig er greinilega skýrt í grg. með frv. og fskj. Á sjálfri upphæð skattsins er fyrst lágmark 5%, en hámark 10%, en hámarkið, ef um er að ræða erfð til fjarskyldra ættingja, er allt að 50%. Í heild hefur þessi breyting það í för með sér, að tekjurnar af erfðafjárskatti vaxa úr, að mig minnir, 10 eða 11 millj. kr. í 36 millj., og er það auðvitað verulegt fé og kemur sér mjög vel fyrir þá ráðstöfun, sem mörkuð er með þessari skattheimtu. Ef lögunum hefði hins vegar ekki verið breytt, þá hefði heildarskatturinn orðið milli 50 og 60 millj. kr., eða um 56 millj., að ég held, eftir því sem segir í skýringum með frv.
Ég vil svo taka það fram, að frá mínu sjónarmiði er hér þó eingöngu um bráðabirgðaráðstöfun að ræða, en enga endanlega endurskoðun á þessum skatti. Öll skattheimta ríkisins er í endurskoðun og öll slík mál, eins og hinir mörkuðu skattar, munu verða tekin til sérstakrar athugunar, enda er það kunnugt, að mjög margir eru þeirrar skoðunar, að það beri ekki að marka skatta, sem torveldar á ýmsan hátt eðlilega ráðstöfun þess fjár, sem með sköttum er heimt með einum og öðrum hætti, og hindrar það, að rétt hlutföll og eðlileg möt séu gerð á því fé, sem til ráðstöfunar í þjóðfélaginu er varið, og ég held, að þessi skoðun hafi mikið til síns máls. M. a. af þessari ástæðu álít ég, að áframhaldandi endurskoðun á þessu eigi að fara fram.
Um sjálfa upphæð skattsins, sem deila er þá helzt hér um, er það að segja, að ég tel það ekki óhæfilega heildarskattheimtu af kringum hálfum milljarði erfðafjár, sem gert er ráð fyrir, þó að teknar séu af því í skatt 36 millj. miðað við þessa heildarerfðafjárupphæð. Auðvitað getur þetta verið álitamál og eins einstök atriði í þessari löggjöf, eins og hún verður með þeim breytingum eða yrði að þeim breytingum samþykktum, sem lagðar eru til í frv. Þar er um ýmis álitamál að ræða, sem ég tei. að beri að skoða við áframhaldandi endurskoðun þessara mála. Ég er t. d. alls ekki viss um það, að rétt sé að taka erfðafjárskatt í öllum tilvikum. Ég nefni t. d., að það ber að skoða, þegar annað hvort hjóna deyr, hvort taka eigi nokkurn skatt í slíku tilfelli, og eins þegar um lágar upphæðir er að ræða, lágar erfðafjárupphæðir, sem ganga til barna, sem ekki eru komin til manns, og það fé, sem um er að ræða, er kannske tæplega nægilegt til þeirra hluta. Þetta og ýmislegt fleira tel ég að beri að skoða rækilega við áframhaldandi athugun málsins, en eins og nú er ástatt sýnist mér ekki annað mögulegt en að samþykkja frv. án breytinga og þá í trausti þess, að ýmis vafa- og álitamál í sambandi við þennan skatt og þá löggjöf, sem um hann fjallar, verði athuguð síðar og þá helzt á næsta Alþ., en ég tel þessa bráðabirgðalausn í aðalatriðum vera viðunandi og það sé ekki í heild gengið lengra en hóf er á. Þó geti auðvitað alltaf verið álitamál, eins og ég sagði, þegar um það er að ræða að ákveða, hve skattheimta skuli vera mikil, — og ætla ég ekki út af fyrir sig að fara að efna til neinna kappræðna um það, — hvort réttara er, að skattprósenta, lágmarksskattprósenta t. d. sé 3% eða 5%. Hér er auðvitað um algjört álitamál og afstætt atriði að ræða, sem menn sjálfsagt komast seint að alveg fullnægjandi og óyggjandi niðurstöðu um.
Um brtt. hv. 6. þm. Reykv. er það að segja, að við, sem skipum meiri hl. heilbr.- og félmn., leggjum áherzlu á, að þær nái ekki fram að ganga, og teljum, að bæði væri málinu sjálfu stefnt í hættu með því svo seint sem það er nú statt á þinginu og eins hitt, að fjárþörf er brýn til þeirra verkefna, sem erfðafénu er varið til, og öllum er það kunnugra en svo, að ég þurfi að eyða tíma hér til að útskýra það fyrir hv. þd. Heilbr.- og félmn. er sem sagt sammála um það, að málið hljóti afgreiðslu, en ágreiningur er um, hvort breyting skuli gerð varðandi skattprósenturnar, og ég legg það til fyrir hönd meiri hl., að ekki verði gerðar breytingar á frv.