03.05.1972
Neðri deild: 68. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 143 í C-deild Alþingistíðinda. (2939)
269. mál, vátryggingarstarfsemi
Matthías Bjarnason:
Herra forseti. Eins og hæstv. heilbrmrh. tók fram, þá er það ekki ætlunin að fá þetta frv. afgreitt á þessu þingi, svo að það gefst nægur tími til þess að athuga það mun nánar. Ég fyrir mitt leyti hef lesið þetta frv. yfir og verð að segja það, að mér finnst það mjög eðlilegt og sjálfsagt, að lagt sé fram frv. til l. um vátryggingarstarfsemi, sem komi í staðinn fyrir lög, sem bráðum eru orðin 60 ára gömul. Það getur hver maður séð, að jafngömul lög og þau, sem við er að búa um vátryggingarstarfsemi, eru orðin mjög fullkomin, því að vátryggingarstarfsemi hefur tekið það miklum og örum breytingum, einkum á síðustu áratugum, að það var full þörf á því, enda hefur þetta mál verið til athugunar alllengi og fyrrv. heilbr.- og trmrh. skipaði þá n., sem endurskoðaði lög um vátryggingarstarfsemi, og það kom fram í ræðu ráðh., hverjir hefðu verið í þessari n., hún var skipuð ágætum og traustum mönnum, og enn fremur leitaði hann til fleiri tryggingafræðinga í sambandi við samningu þessa frv., eins og það liggur hér fyrir.
Ég fyrir mitt leyti gæti og vil gera nokkrar aths. við þetta frv., en ætla ekki að gera það að umræðuefni nú. Það gefst tækifæri til þess síðar. En eins og ég sagði áðan, þá tel ég, að það hafi verið full þörf á því, að frv. um vátryggingarstarfsemi væri lagt fram og þessi lög gerð fyllri heldur en við eigum nú við að búa. Og ég skal einnig taka það fram, að ég tel, að margt í þessu frv. sé mjög til bóta og sé fært auðvitað til nútímalöggjafar, því að við verðum að viðurkenna það, að hin gamla löggjöf um þessi atriði var orðin úrelt og ófullkomin og engan veginn nógu vel fylgt eftir.
Ég er t. d. þeirrar skoðunar, að það sé mjög nauðsynlegt, að í sambandi við starfsemi vátryggingarfélaga sé ákveðið tryggingaeftirlit. Ég tel, að vátryggingarstarfsemi sé allmiklu meiri og umfangsmeiri starfsemi heldur en sala á venjulegri verzlunarvöru, allmiklu meira en að ganga inn í búð og kaupa sér sínar nauðþurftir, því að þeir, sem tryggingar kaupa, kaupa tryggingu á öllu því, sem þeir eiga, til þess að vernda það fyrir óhöppum, og þá er ekki óeðlilegt, að eftirlit sé haft innan ákveðinna marka með því, að fjárhagur þeirra aðila, sem slíkar tryggingar selja, sé byggður á traustum grunni og þeirra endurtryggingar séu með þeim hætti, að viðskiptamaðurinn, vátryggingartakinn öðlist öryggi fyrir því, að þjóðfélagið sjái til þess, að tryggingarfélagið hafi endurtryggt þær tryggingar, sem það hefur tekið að sér, en á því hefur verið því miður nokkur misbrestur í starfsemi einstakra vátryggingarfélaga í okkar landi og sömuleiðis í því sambandi á milli vátryggingarfélaga.
Ég skal taka það fram til þess að fyrirbyggja allan misskilning, að mörg vátryggingarfélög á Íslandi eru mjög traust fyrirtæki, sem ávallt hafa staðið við sínar skuldbindingar, og það eru í gildandi löggjöf ákvæði um eftirlit frá hendi hins opinbera með tryggingarfélögum, sem hafa átt að tryggja, að þau væru rekin með þeim hætti, að þau gætu staðið við þær skuldbindingar, sem þau hafa tekið sér á herðar. En þarna hefur orðið misbrestur á hjá öðrum, sem viðskiptaaðilar hafa tapað á, og í þeim tilfellum hafa þessi fyrirtæki tekið að sér hluta endurtrygginga hjá öðrum vátryggingarfélögum, sem hafa svo hreinlega tapað á þeim, þegar þau hafa rúllað yfir, vegna þess að eftirlitið hefur ekki verið með þeim hætti, sem æskilegt er.
Það eru ýmis ákvæði í nokkrum greinum frv., sem ég er ósammála, sem mér finnst vera að sumu leyti gengið of langt í. En ég er sammála trmrh. í því, að við verðum að líta á starfsemi vátryggingarfélaga frá félagslegu sjónarmiði, vegna þess hve vátryggingarfélögin eru í raun og veru mikilvægar stofnanir, sem taka á sig mikilvægar skuldbindingar, sem er nauðsynlegt að fylgja eftir. Hins vegar er ég ekki sammála hæstv. ráðh. í því, þó að það sé í sænskum lögum eða lögum annarra Norðurlanda, t. d. að taka inn í lög um tryggingarfélög, að trmrh. sé heimilt að skipa einn mann í stjórn hlutafélags. Ég er þeirrar skoðunar, að ef hlutafélag er stofnað um einhverja ákveðna starfsemi og það uppfyllir skyldur hlutafélaga, þá hygg ég, að það rekstrarform og þau lög, sem hlutafélögin starfa eftir, eigi að gilda í þessum efnum. En hins vegar er ég algerlega sammála trmrh. um það, sem ég hef raunar áður sagt, að eftirlit þess opinbera með starfsemi tryggingarfélaga sé nauðsynlegt, vegna þess að það skiptir miklu máli fyrir þá, sem vátryggingar kaupa, að mega treysta því og varpa þá þeirri ábyrgð á ríkið, að félög séu rekin með þeim hætti, að þau standi við þær skuldbindingar, sem þau hafa tekið á sig gagnvart sínum viðskiptamönnum, enda finnst mér, að það eftirlit eigi alveg að vera nægilegt og fullkomið, til þess að það opinbera geti rækt þessar skyldur af hendi fyrir hinn almenna viðskiptaaðila vátryggingarfélaganna. Ég er líka sammála hæstv. iðnrh. í því, að nauðsynlegt er, að það sé einhver hemill hafður á því, hversu margir aðilar annast tryggingamarkað í okkar litla og fámenna landi, og ég verð að segja það alveg umbúðalaust, að mér finnst, að vátryggingarfélögum hafi fjölgað of mikið á síðustu áratugum, þannig séð, að ég hygg, að því stærri og færri sem félögin eru, þeim mun traustari séu þau, en verra sé aftur ef félögin eru mörg og smá.
Hv. 3. þm. Sunnl. vék hér nokkuð að einu bátaábyrgðarfélaginu, Bátaábyrgðarfélagi Vestmannaeyja, sem er elzta vátryggingarfálag landsins, og sagði það, sem rétt er, að það félag hefur alltaf getað staðið við sínar skuldbindingar. Það félag hefur kunnað að meta það og vega hverju sinni, hve miklar skuldbindingar það getur sjálft á sig tekið og á hve miklum skuldbindingum það þarf aftur að kaupa endurtryggingu hjá öðrum. Þannig er nauðsynlegt að fylgjast með. Því miður hafa ekki öll vátryggingarfélög reynzt eins vel og þetta gamla, góða félag.
Ég tel, að eftirlitið sé mjög nauðsynlegt og það sé ekki síður nauðsynlegt fyrir vátryggingarfélögin sjálf, því að það er engum manni eða félagi til góðs, ef það veljast ekki nógu traustir og öruggir menn til forustu í því, að vera þá eftirlitslaust. Það er þeim sjálfum til góðs að geta komið í veg fyrir, að þeir hafi gengið of langt í áhættu og ekki staðið við sínar skuldbindingar. Hins vegar verður það opinbera alltaf að hafa ofarlega í huga, að ekkert vátryggingarfélag getur orðið stæðilegt og tekið á sig sínar skuldbindingar nema það hafi aðstöðu til þess að geta hagnazt undir venjulegum kringumstæðum, því að eins og hefur nú verið í okkar landi og við sjáum nú fram á á næstunni, að verðgildi peninga fer sífellt minnkandi, þá auðvitað verða þessi félög að eignast í sínum höfuðstóli eða varasjóðum fleiri krónur til þess að geta staðið undir sínum skuldbindingum og tekið á sig auknar skuldbindingar að krónutölu.
Ég sagði hér í upphafi, að ég ætlaði ekki að flytja hér langa ræðu eða fara yfir allar þær greinar frv., sem ég mundi vilja gera aths. við að vísu hafa komið aths. að nokkru leyti fram, þó að ég sé þeim ekki að öllu leyti sammála. En ég vil endurtaka það, að ég tel nauðsyn á því, að næsta Alþ. setji ný lög um vátryggingarstarfsemi, vegna þeirra öru og miklu breytinga, sem átt hafa sér stað í sambandi við alla vátryggingarstarfsemi í landinu, frá því að þau lög voru sett, sem hafa verið í gildi síðan.