03.05.1972
Neðri deild: 68. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 226 í C-deild Alþingistíðinda. (3023)
52. mál, Jafnlaunadómur
Ragnhildur Helgadóttir:
Herra forseti. Ég hafði s. l. föstudag við 2. umr. þessa máls gert allnákvæma grein fyrir efni þeirra brtt., sem hér liggja nú fyrir á þskj. 650. Brtt. mínar voru í samræmi við ábendingar frá samtökum þeim, sem sitja báðum megin borðsins við samninga vinnumarkaðarins. Þær eru í samræmi við ábendingar Alþýðusambands Íslands, Bandalags starfsmanna ríkis og bæja og Vinnuveitendasambands Íslands og auk þess algerlega í samræmi við ábendingar Dómarafélags Íslands.
Það þarf ekki mörgum orðum um það að fara, að það er ekki hyggileg aðferð til þess að leysa kjaramál að ganga gegn ábendingum þeirra aðila, sem semja á vinnumarkaðinum. Ég held hins vegar, að það sé hægt að ná þeim tilgangi, sem fyrir flm. vakir, með því að gera mögulegt að um þau mál, sem hér er sérstaklega um að ræða, vandamál, sem rísa út af því, að jafnrétti karla og kvenna sé sniðgengið í kjaramálum, sé fjallað af þar til bærum dómi, og brtt. mínar ganga í þá átt að gera þær breytingar á starfsemi félagsdóms, að hann geti um þessi mál fjallað.
Ég hafði satt að segja talið, að ég hefði þegar gert fullnægjandi efnislega grein fyrir þessum brtt. En það kom fram í litlu atriði, sem hv. 4. landsk. þm. sagði hér áðan, reginmisskilningur. Hann kom fram í því, að hv. þm. vísaði hér í 3. mgr. 44. gr. laga um stéttarfélög og vinnudeilur, þeirrar greinar, sem fjallar um verkefni félagsdóms. Ég vek athygli á því, að þessi brtt. miðar einmitt að því að fella nýtt verkefni undir félagsdóm. Ég vísa einmitt ekki í þessa 44. gr. Það er misskilningur. Ég vísa í 45. gr. 44. gr. fjallar um verkefni félagsdóms, eins og það er núna tilgreint í þessum lögum. Í öðrum lögum hefur félagsdómi einnig bætzt verkefni. Það er í lögum um kjaradóm. Þar er sérstaklega tilskilið, að réttarágreiningur út af þeim lögum skuli útkljáður í félagsdómi. Það er algerlega hliðstætt, sem hér er á ferðinni, að réttarágreiningur út af þessum lögum, sem við erum hér að ræða, verði einnig útkljáður í félagsdómi. Það er um að ræða, að félagsdómi sé fengið með þessum lögum nýtt verkefni. Þetta er mjög nauðsynlegt að sé ljóst.
Hv. þm. gat þess, að það gæti verið varasamt, að kona sæti ekki í félagsdómi. Ég skal ekki segja, hvort ástæða er til að vantreysta þeim dómurum, sem þar sitja, en ég vek athygli á því, að það er fullkominn möguleiki til þess, að kona sitji í félagsdómi, þegar með þessi mál er farið, því að eins og í brtt. minni segir, þá skal, ef fjallað er um mál, sem snertir félagsmann í BSRB, dómari sá, sem tilnefndur er af Alþýðusambandi Íslands, víkja sæti og dómari frá BSRB koma í staðinn. Mér þykir ekki ólíklegt, að þegar um svona mál væri fjallað, væri einmitt tilnefnd kona úr þeim samtökum. Og sama máli gegnir eftir mínum till. um Bandalag háskólamanna. Þá vek ég athygli á því, að þetta er að mínu viti engu ótryggara en gert er ráð fyrir í þessu frv., sem við erum að ræða um. Það er ekkert, sem tryggir það, að konur séu tilnefndar í jafnlaunaráð. Það er ekkert ákvæði frv., sem gengur í þá átt, þannig að ég held, að það sé alveg jafnmikil ástæða til þess að treysta því, að ef dómaraskipti yrðu, yrði það eðli máls látið ráða, að þá kæmu konur til greina.
Ég held, að ég láti þetta nægja um þetta atriði. Ég vildi aðeins leiðrétta þennan misskilning og hef áður rakið það nákvæmlega, í hverju þessar brtt. eru fólgnar og af hverju þær eru nauðsynlegar. Ég vil aðeins ítreka eitt atriði, og það er það, sem mjög greinilega kom fram í umsögn Dómarafélags Íslands, að það er næsta fráleitt, að sami aðili hafi ýmislegt það vald, sem jafnlaunaráði er falið með þessu frv., ef samþ. verður, og einnig dómsvald um þau atriði, sem það fjallar um, því að réttarágreiningur getur hæglega risið af því, að aðili, sem í hlut á, heldur því fram, að jafnlaunaráð hafi farið yfir sín valdmörk gagnvart sér. Og ef svo þetta sama ráð á endanlegt dómsvald um það, án þess að einstaklingurinn geti snúið sér til annarra dómsstóla, þá tel ég, að réttur þess einstaklings sé með þessu skertur, og ég er þess fullviss, að það er ekki meiningin. Það er fyrst og fremst þetta atriði, sem gerir það varasamt, að sami aðilinn hafi það framkvæmdavald, sem jafnlaunaráði á að fela, og svo dómsvald um eigin aðgerðir. Félagsdómur á að skera úr um réttarágreininginn. Ef um það er að ræða, að talið er, að lögin hafi verið brotin, þá er því máli vísað til félagsdóms, en ekki jafnlaunaráðs. Hins vegar held ég, að það sé mjög mikilvægt verkefni samt, sem jafnlaunaráði er ætlað, og það er að vera kannandi, ráðgefandi og sættandi aðili í þessum málum. Það er mjög mikilvægt, og önnur brtt. mín á þessu þskj. fjallar um nýtt verkefni, sem ég tel, að sé mjög nauðsynlegt að slíku ráði yrði falið, en það er að sjá þeim, sem hafa ástæðu til að ætla, að þessi lög hafi verið brotin gagnvart sér, fyrir ókeypis lögfræðilegum upplýsingum. Ég held, að hv. þm. hafi margir einhvern tíma rekið sig á það, að það er talsvert algengt, að fólki er ekki alveg ljóst, hver réttur þess er í ýmsum tilvikum, hvort það á einhvern meiri rétt en í raun hefur virzt vera og hvernig það geti þá leitað réttar síns, til hvaða aðila á að snúa sér, hvaða möguleikar eru fyrir hendi. Ég held, að það væri mjög mikið hagræði og mundi spara mörgum mikinn ama og kostnað og fyrirhöfn og leysa ýmis mál á vinnumarkaði með skjótari hætti en annars yrði, að það væri til einhver aðili, við skulum segja, að jafnlaunaráð hefði einhvern ráðgefandi mann á skrifstofu, kannske 2–3 tíma í viku eða eitthvað þvílíkt, sem konur vissu að þær gætu snúið sér til og fengið upplýsingar að þessu lútandi sér að kostnaðarlausu. Ég vona, að hv. flm. frv. um jafnlaunadóm og hv. allshn., sem gerði þessar breytingar á því frv., geti fallizt á þessa hugmynd.
Ég geri einnig þá brtt., að í stað þess töluliðar, sem fól í sér dómsverkefni jafnlaunaráðs, komi svo hljóðandi liður: „Leitast við að koma á sáttum um efni, er varða lög þessi, eftir ósk aðila, sem eiga í ágreiningi þar að lútandi: Ég tel, að þessi verkefni, leiðbeiningarverkefnið og sáttaverkefnið, séu mjög mikilvæg og fyllilega ástæðu til þess, að sérstakur aðili hafi þau með höndum einmitt á þessu sviði. Í því sambandi kynni að geta risið spurning um það, hvort jafnlaunaráð ætti þá nauðsynlega að vera skipað á þann hátt, sem þetta frv. gerir ráð fyrir, en ég geri enga brtt. þar að lútandi. Það mætti vel hugsa sér, að ef konur í launþegasamtökunum tækju sig einhvern tíma saman og stofnuðu samtök til þess að koma áfram þessum sérstöku hagsmunamálum, þá væri mjög eðlilegt að slík samtök hefðu eitthvert slíkt ráð starfandi á sínum vegum. En á meðan slík sérstök samtök eða sérstök n. innan launþegasamtakanna, sem hefur þessi mál með höndum, er ekki til, þá tel ég, að það geti verið til bóta að hafa jafnlaunaráð skipað á þann hátt, sem segir í þessu frv. Ég mun leggja því mitt lið að þetta mál nái fram að ganga með þessum brtt., sem ég hef lagt hér til, og vona, að hv. þdm. sjái sér fært að samþykkja þær í ljósi þeirra upplýsinga sem ég hef gefið, ekki sízt um þær umsagnir, sem fram hafa komið í málinu.