21.12.1971
Efri deild: 38. fundur, 92. löggjafarþing.
Sjá dálk 479 í B-deild Alþingistíðinda. (426)
119. mál, verðlagsmál
Frsm. minni hl. (Geir Hallgrímsson):
Herra forseti. Með því að þetta er síðasti fundur hv. d. fyrir jólahlé, skal ég reyna að stytta mál mitt og gera þetta mál ekki að því umræðuefni, sem e.t.v. annars væri vert.
Við hv. 2. þm. Norðurl. e., Halldór Blöndal, höfum ekki getað átt samleið með öðrum nm. fjhn. d. og skilum sérstöku nál. á þskj; 272. Til frekari skýringar á afstöðu okkar þykir mér rétt að rifja hér upp, að hæstv. ríkisstj. sýnist ekki hafa forsjálni eða fyrirhyggju til að bera í verðlagsmálum og ýmsum öðrum þeim málum, sem lög um ráðstafanit til stöðugs verðlags og atvinnuöryggis, er samþ. voru hér á Alþ. 18. nóv. 1970, höfðu inni að halda. Þetta hefur komið fram í mismunandi myndum.
Það kemur fram í ákvæði því til bráðabirgða, sem fylgir eða bætt var inn í frv. það til I. um breyt. á l. um verðlagsmál nr. 54 frá 1960, sem nú er hér til umr. En þar í því ákvæði eru upp teknar nokkrar heimildir, sem hin upprunalegu verðstöðvunarlög höfðu inni að halda. Í öðru lagi kemur þetta fram með því, að á síðasta stigi í fyrri d. er heimild til álagningar 11/2% launaskatts stungið inn, einnig sem ákvæði til bráðabirgða, í lög um almannatryggingar. Og loks í þriðja lagi kemur þetta ekki sízt fram í afgreiðslu fjárlaga fyrir næsta ár og framlagningu þeirra tekjustofnafrv., sem hæstv. ríkisstj. hefur staðið fyrir hér á Alþ. síðustu dagana. En samkv. því er ætlazt til þess, að nefskattar séu niður felldir og í stað þess sé teknanna aflað með beinum sköttum.
Þarna er verið að endurnýja í raun og veru ákvæði laga um ráðstafanir til stöðugs verðlags og atvinnuöryggis, þar sem annars vegar var frestað greiðslu vísitöluuppbóta á laun og hins vegar ekki tekið tillit til hækkunar áfengis, tóbaks og almannatryggingaiðgjalds í því sambandi. Það er a.m.k. jafn mikil vísitöluskerðing, sem felst í þessum fyrirætlunum hæstv. ríkisstj., og fólst í lögum um ráðstafanir til stöðugs verðlags og atvinnuöryggis frá 20. nóv. 1970, og er líklega raunar heldur meiri. Það er því mikil sýndarmennska, þegar brbl. til framlengingar verðstöðvuninni höfðu inni að halda, að því er formælendur þeirra laga sögðu, niðurfellingu á þessari skerðingu. Hún er enn á ný færð í lög og raunar færð í lög vegna þess, að þar átti aðallega eingöngu um frestun að vera að ræða, í þeim lögum, sem upprunalega voru hér samþykkt.
Ég hef nefnt þessi atriði til þess að sýna, hve vinnubrögð hæstv. ríkisstj. eru losaraleg og fyrirhyggjulaus, ekki sízt þegar tekið er tillit til þess, að í málefnasamningi ríkisstj. er talað um heildarendurskoðun verðlagsmála.
Nú má að vísu spyrja, hvernig á því standi, að við getum ekki fellt okkur við þau ákvæði og heimildir, sem ákvæði til bráðabirgða hafa inni að halda, þar sem um sömu atriði sé að ræða og í þeim lögum, sem fyrrv. ríkisstj., er við studdum, beitti sér fyrir. Á þetta minntist hv. frsm. meiri hl. fjhn. nokkuð. Ástæðan til þess er sú, að þótt þær heimildir hafi verið eðlilegar í verðstöðvun, sem upprunalega var ætlað að gilda um 10 mánaða skeið, og jafnvel þótt eðlilegt hefði verið að framlengja þá verðstöðvun um 4 mánuði, eða til ársloka, þá er ekki víst, að það sé eðlilegt, að slíkt fyrirkomulag sé til þess fallið að framlengjast til 12 mánaða í viðbót, eins og gert er ráð fyrir nú. Einkum er ástæða til þess að vekja athygli á, að það sé ekki eðlilegt með tilvísun til þeirrar yfirlýsingar hæstv. viðskrh., að hér sé ekki um verðstöðvun að ræða. Hæstv. ríkisstj. gerði sér grein fyrir því, að það væri nauðsynlegt að leyfa verðlagshækkanir, og því vildi hún ekki kalla þetta verðstöðvun. Ef svo er, þá er þetta fyrirkomulag, sem þarna er um að ræða, ákaflega þungt í vöfum. Það er ætlazt til þess, að ríkisstj. sjálf fjalli um allar verðhækkanir, sem leyfa á, og enn fremur er framlengt það vald, sem tekið var af sveitarstjórnum landsins, um að þær mættu á grundvelli gildandi reglugerða og gjaldskráa, sem staðfestar eru af ráðh., hafa sjálfræði í þessum málum. Við teljum hvort tveggja þetta óeðlilegt til langframa, þótt við drögum ekki í efa, að verðlagseftirlit þurfi að vera við lýði, sérstaklega vegna þess jafnvægisleysis í efnahagsmálum þjóðarinnar, sem er að ágerast fyrir tilverknað og vegna stefnumörkunar núv. hæstv. ríkisstj.
Við teljum, að ríkisstj. hafi vanrækt þá skyldu sína að koma á og stuðla að jafnvægi í efnahagsmálum, sem er grundvöllur hagvaxtar og aukningar þjóðarteknanna. Við teljum, að hefði ríkisstj. innt þá skyldu af hendi, þá væri ekki þörf þessara ráðstafana, sem koma í veg fyrir þá eðlilegu verðmyndun, sem verður að vera í landinu, ef við vildum nýta framleiðsluþættina, vinnu, fjármagn og tæki sem bezt allri þjóðinni til heilla.
Með tilvísun til þessa teljum við ekki unnt að greiða atkv. með því frv., sem hér um ræðir.