19.12.1972
Neðri deild: 29. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1430 í B-deild Alþingistíðinda. (1049)
15. mál, bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu
Gils Guðmundsson:
Herra forseti. Ég vil fyrir hönd fiskveiðilaganefndar, sem undirbjó þær brtt. við togveiðilagafrv., sem nú var gerð grein fyrir, þakka sjútvn. þessarar d. fyrir að taka þær till. óbreyttar til flutning. Jafnframt vænti ég þess, að hv. Alþ. geti í meginatriðum a.m.k. fallizt á þá bráðabirgðalausn, sem hér er lagt til, að verði fengin á þessu vandasama og viðkvæma máli. Slíkt yrði þá gert með sérstöku tilliti til þess, að fiskveiðilaganefndin er með þetta mál í heild til meðferðar. Hún er með lög og reglur um fiskveiðar okkar innan 50 mílna markanna í framhaldsathugun og endurskoðun. N. hefur sett sér það mark að ljúka þessari endurskoðun það tímanlega, að nægilegt tóm gefist til að fjalla um málið í heild síðar á þessu þingi og það svo snemma, að hægt verði að ganga frá nýrri fiskveiðilöggjöf með vorinu eða fyrir þinglok.
Ég sé sérstaka ástæðu til þess í tilefni af þeim orðum, sem féllu hér áðan, að taka það fram, að innan fiskveiðilaganefndarinnar hefur tekizt að mínu viti mjög gott samstarf, og ég er meðnm. mínum þakklátur fyrir það, sem þeir hafa þegar lagt þar af mörkum, og er þess fullviss, að við framhald á störfum n. muni þar ríkja hinn sami vilji og hin sama ábyrgðartilfinning í sambandi við þetta vandasama mál eins og ríkt hefur fram að þessu. Þetta tel ég sérstaka ástæðu til að taka fram nú.
Ég tel líklegt og raunar víst, að ýmsir hv. alþm. muni fylgjandi allmiklu meiri breytingum á fiskveiðilöggjöfinni — og þá kannske alveg sérstaklega á löggjöfinni um togveiðiheimildir — heldur en þeim, sem lagt er til, að gerðar verði nú, sem ég vona, eins og ég sagði áðan, að geti orðið samstaða um. Svo er einnig um fiskveiðilaganefndina. Hún hefur rætt um mörg atriði, sem hún telur, að við fullnaðarendurskoðun þurfi að gera breytingar á eða þurfi að koma löggjafaratriði um. En það varð hins vegar að töluvert athuguðu máli samkomulag innan n. um að leggja að þessu sinni það eitt til, sem n. varð öll sammála um, að gera þyrfti og gera ætti nú strax, en geyma yfirleitt aðrar breytingar, þangað til heildarendurskoðunin sæi dagsins ljós, og ég geri mér fyllstu vonir um og veit, að n. stefnir að því, að hún geri það í febrúar eða byrjun marz.
Þá vil ég einnig taka það fram til þess að koma í veg fyrir hugsanlegan misskilning, að sú er ætlun fiskveiðilaganefndar að leggja á sínum tíma — væntanlega ekki seinna en í fyrri hluta eða um miðjan febrúarmánuð n.k. — fyrir þm. hinna einstöku kjördæma eða landshluta þau drög eða þær hugmyndir, sem þá verða til staðar og sérstaklega er ástæða til að athuga í sambandi við hina einstöku landshluta, þ.e.a.s. að slík drög verði rædd á fundum með þm. hinna einstöku kjördæma, áður en heildartill. sjá dagsins ljós.
Ég tel rétt, enda þótt að mörgu sé að hyggja nú síðustu dagana fyrir jól. að gera hér nokkra grein fyrir störfum fiskveiðilaganefndarinnar fram að þessum tíma og ætla þó aðeins að stikla á örfáum hinum stærri atriðum.
N. þessi var upphaflega sett á laggir með bréfi sjútvrh. 11. okt. 1971. N. er skipuð 5 alþm. samkv. tilnefningu þingflokka, og var henni upphaflega fengið það verkefni að fjalla um lög og reglur um togveiðiheimildir innan 12 mílna fiskveiðilögsögunnar, en eins og hv. alþm. er kunnugt voru settar í lög fyrir 3–4 árum allvíðtækar togveiðiheimildir, en þá með því ákvæði, að þær skyldu falla úr gildi í árslok 1971. Þær voru sem sagt settar til reynslu, og síðan átti að taka ákvarðanir um framhaldið að fenginni þeirri reynslu. Sú varð niðurstaðan af störfum n. haustið 1971, að rétt væri, eins og þá stóð á, að framlengja óbreyttar eldri togveiðiheimildir um eitt ár, þ.e.a.s. til ársloka 1972, og fresta þar með endurskoðun þessarar heildarendurskoðunar löggjafarinnar um nokkurt skeið. Þetta var gert fyrst og fremst með tilliti til þess, að fiskveiðilögsagan yrði á næsta ári, þ.e.a.s. á árinu 1972, færð út í 50 mílur og þess vegna væri eðlilegast að haga endurskoðun togveiðilaganna með tilliti til þessa. En þar að auki væri það að mörgu leyti æskilegt, að fjallað yrði ekki aðeins um togveiðiheimildarlögin, heldur yrði leitazt við að setja heildarlöggjöf um fiskveiðar Íslendinga innan hinnar stækkuðu fiskveiðilögsögu. Þessi varð sem sagt niðurstaðan n. í fyrra, og á hana var fallizt af hv. Alþ. Framlenging togveiðiheimilda var gerð með lögum nr. 89 hinn 24. des. 1971. Samkv. þeim lögum falla togveiðiheimildirnar úr gildi hinn 31. des. n.k., og m.a. þess vegna er óhjákvæmilegt að gera a.m.k. ákveðnar breytingar nú eða taka afstöðu til þess, hvort framlengja eigi þessi lög. Það var síðan í byrjun septembermánaðar nú í haust, sem hæstv. sjútvrh. fór þess formlega á leit við n. frá í fyrra, að hún héldi áfram störfum, og með ráðuneytisbréfi 14. sept. 1972 var verksvið n. aukið verulega, og þar lagði rn. áherzlu á, að n. fjallaði um býsna mörg atriði, sem snerta fiskveiðar innan fiskveiðilögsögunnar nýju, og var það á engan hátt bundið við togveiðilögin ein. Ég sé ekki ástæðu til að fara út í það í einstökum atriðum, hvað var mælzt til. að n. hefði sem sitt aðalverkefni, en það má í einni setningu segja, að það hafi verið, fyrir utan sérstakar ábendingar um ákveðin mikilvæg atriði, — þá hafi það verið í megindráttum að taka til heildarendurskoðunar þá löggjöf, sem fyrir er um fiskveiðar innan fiskveiðilögsögunnar, og breyta þeim lögum með tilliti til hinnar stækkuðu fiskveiði landhelgi.
Fyrsta verkefni n. nú í haust, í septembermánuði, eftir að hún tók fyrir alvöru til starfa á ný, var ýmis gagnasöfnun og könnum þeirra gagna, sem henni bárust, eftir því sem tími reyndist til. Þannig var þegar í byrjun safnað saman og farið yfir öll lög og reglugerðir, sem snert gátu þetta viðtæka verkefni. Þá var aflað uppl. um, hve margir bátar væru hér á landi af hinum ýmsu stærðum og hve margir bátar eða togarar af ýmsum stærðum væru í smíðum hérlendis og erlendis. Þá var einnig aflað margvíslegra gagna um afla og aflasamsetningu bæði íslenzkra og erlendra fiskiskipa, enn fremur var gerð athugun á veiðum íslenzkra fiskiskipa með tilliti til hinna mismunandi veiðarfæra, sem þau nota.
N. skrifaði þegar í upphafi starfs síns í haust bréf til ýmissa stofnana og félagasamtaka. Hún sendi bréf til Hafrannsóknastofnunarinnar, Fiskifélags Íslands, L.Í.Ú., Farmanna- og fiskimannasambandsins og svo sams konar bréf bæði til Sjómannasambands og Alþýðusambands Íslands. Þessar stofnanir og samtök voru í bréfinu beðin að gera n. bréflega, svo fljótt sem kostur væri grein fyrir tillögum eða hugmyndum um heildarskipulag fiskveiðanna eða einstök atriði í sambandi við verkefnið, sem þessar stofnanir eða þessi félög vildu í té láta. Sumar þessar stofnanir, svo sem Hafrannsóknastofnun og Fiskifélagið, sendu tiltölulega fljótt sínar tillögur, a.m.k. bráðabirgðatillögur, en sum önnur félagasamtök höfðu þann háttinn á, að þau framsendu bréf n. til aðildarfélaga sinna víðs vegar úti um land. N. hafa þegar og raunar fyrir alllöngu í ýmsum tilvikum borizt bréf frá mörgum þessara aðildarfélaga með mismunandi ítarlegum tillögum og hugmyndum í sambandi við þetta verkefni.
Fljótlega eftir að n. tók til starfa í haust, ákvað hún að halda almenna fundi í öllum kjördæmum landsins til þess í fyrsta lagi að skýra útvegsm. og sjóm. og öðrum, sem áhuga hefðu, frá verkefni n. og þó einkum til þess að gefa þessum aðilum kost á að koma tillögum sínum og hugmyndum á framfæri við n., ýmist á þessum fundum eða síðar eftir atvikum: Á tímabilinu frá 14. okt. til 2. nóv. s.l. hélt n. opinbera fundi í öllum kjördæmum landsins, nema Norðurl. e., en fundur í því kjördæmi verður haldinn, áður en langt um líður. Þessir fundir voru að vísu misjafnlega sóttir, en þó má yfirleitt segja, að þeir hafi verið fjölsóttir. Þar komu fram margar till. og hugmyndir, sem varða fiskveiðilög og reglur um fiskveiðar, ýmist almenns eðlis eða, svo sem kannske var algengara, að þessar till. miðuðust einkum við fiskimið þess héraðs eða landshluta, sem í hlut átti hverju sinni. Þá hafa n. einnig í framhaldi þessara funda borizt fjölmörg bréf frá félagasamtökum, hagsmunahópum og einstaklingum, þar sem hugmyndir og tillögur eru bornar fram, ýmist um fleiri atriði eða færri. Auk hinna almennu funda, sem ég hef nú gert grein fyrir, sem haldnir voru víðs vegar um land, hélt n. á tímabilinu frá 11. sept. til 6. des. 25 nefndarfundi.
Fiskveiðilaganefnd hafa, eins og ég áður sagði, þegar borizt fjölmargar skriflegar till., sumar langar og ítarlegar, í mörgum liðum og um mörg atriði, og flestar — þó ekki nærri því allar — fjalla fyrst og fremst um togveiðiheimildir, en margt annað kemur þarna að vísu inn í. Ég mun ekki gera tilraun til. þess hér að þessu sinni að gera efnislega grein fyrir þessum till. eða hugmyndum, það yrði allt of langt mál. Það er einnig býsna örðugt að lýsa í fáum orðum einhverri ákveðinni meginstefnu, sem komi fram í þessum till., svo sundurleitar eru þær í a.m.k. býsna mörgum tilvikum, enda er því ekki að leyna og þarf ekki að koma neinum á óvart, að í sambandi við sumar till. a.m.k. koma þarna fram mismunandi sjónarmið, sem tvímælalaust spretta af því, að menn hafa ólíkra hagsmuna að gæta eftir því, um hvað stór skip er að ræða, hvaða veiðarfæri eru notuð og fleira þess konar. Auk þeirra skriflegu tillagna, sem þannig hafa borizt n., hafa einnig komið fram í þeim eitthvað á annað hundrað ræðum, sem 80 manns héldu á hinum almennu fundum n., ýmsar ábendingar og jafnvel tillögur, sem varðveittar eru í ítarlegum fundargerðum, sem ritari n., Þórður Ásgeirsson skrifstofustj., ritaði á öllum fundum. Þessar till. eða hugmyndir eru einnig til úrvinnslu fyrir nefndina.
Eins og nærri má geta, er það mikið verk að vinna úr þessum tillögum og hugmyndum, og þurfti í rauninni ekki að koma neinum á óvart. Það er einnig ljóst, að verkefni n. er þess eðlis, að það krefst mikillar vinnu og töluverðrar nákvæmnisvinnu, þar sem taka verður, eftir því sem efni standa til og möguleikar leyfa, tillit til býsna margvíslegra sjónarmiða, sem ég mun þó ekki fara nánar út í nú. Það hefur líka óneitanlega tafið störf n., að niðurstöður samningaviðræðna, sem hafa átt sér stað við Breta og V-Þjóðverja, hafa ekki legið fyrir. Þegar þetta allt er athugað, hversu verkefnið er mikið, hversu margar till. eru komnar fram og sundurleitar og hversu miklum erfiðleikum hefur verið bundið að gera heildartill., meðan að óvissa ríkir um ein og önnur atriði eins og ég hef þegar rakíð, þá komst n. að þeirri niðurstöðu að það væri ekki fært eða tímabært að leggja nú fram nægilega snemma fyrir jól endanlegar tillögur um veiðar innan fiskveiðilögsögunnar. Þess vegna hefur n. haft þann háttinn á til þess að flýta málinu að æskja þess, að sjútvn. þessarar hv. d. flytti ákveðnar brtt. við það frv., sem hér hefur legið fyrir Alþ. um breyt. á l. um bann gegn veiðum með botnvörpu og flotvörpu. Og eins og fram er komið, hefur hv. sjútvn. d. orðið við þessum tilmælum. Sem sagt, fiskveiðilaganefnd leggur nú til, að botnvörpuheimildalögin verði framlengd til vetrarvertíðarloka eða um 41/2 mánuð. Það er ætlun n., eins og ég áðan sagði, að halda áfram störfum af fullum krafti, strax og um hægist eða þegar janúarmánuði, og hún stefnir að því að skila endanlegu áliti ekki síðar en í byrjun marzmánaðar á næsta ári.
Ég gat þess áðan, að það var fullt samkomulag innan n. um þessa málsmeðferð og um þær tillögur, sem hún hefur beðið sjútvn. að flytja og eru á þskj. 184. Ég mun ekki fara út í að lýsa einstökum till., enda hefur hv. frsm. sjútvn. þegar gert það, og ég tel einnig víst, að hv. þm. hafi kynnt sér þessar till. rækilega, þar sem nokkuð er síðan þeim var útbýtt.
Í sambandi við till. vil ég aðeins leggja áherzlu á það og raunar svo þunga áherzlu sem mér er auðið, að hið aukna eftirlit með veiðum og veiðarfærum og stærð þess fisks, sem veiddur er, sem ráðgert er í þessum brtt., er að okkar dómi í fiskveiðilaganefnd ákaflega brýnt, og þar má ekki sitja við orðin tóm, þarna verður að fylgja eftir í verki. Vitanlega kostar slíkt eftirlit nokkra fjármuni, e.t.v. talsverða fjármuni. En hér er líka mikið í húfi, svo mikið, að það má ekki hika við að afla nauðsynlegs fjár til þess að framkvæma eftirlit af fullri ábyrgðartilfinningu og með fullum alvöruþunga.
Ég vil svo að síðustu geta þess, að fiskveiðilagan. íhugaði og ræddi töluvert á síðustu fundum sínum, áður en hún skilaði af sér þessu bráðabirgðaáliti, hvort ekki væri rétt að gera nú þegar nokkrar fleiri brtt. á botnvörpul. og þá í friðunarátt. Það var m.a. mjög um það rætt, hvort setja ætti inn í lögin ákvæði um, að togveiðar verði hvergi leyfðar nær landi en 3 mílur. Full samstaða náðist ekki innan n. um þetta eða önnur frekari atriði, þ.e.a.s. það náðist ekki full samstaða um að leggja þetta til nú, og það bíður því væntanlega framhaldsstarfs n. að taka ákvörðun bæði um þessa breytingu og mjög margar aðrar, sem ræddar hafa verið í nefndinni.
Ég vil svo að síðustu aðeins leggja áherzlu á, svo að það verði enginn misskilningur í því efni, að till. á þskj. 184, eins og ég hef nú raunar rakið, eru bráðabirgðatill. að því leyti, að það er mjög margt annað, sem fiskveiðilaganefnd er að fjalla um og kemur til með að gera till. um. En það er nú svo, að í sambandi við heildarlöggjöf um þessi efni þarf að mörgu að hyggja og m.a. þarf að leitast við að gæta þess, að eðlileg hlutföll, ef ég má orða það þannig, haldist milli veiðiheimilda og friðunaraðgerða á fiskislóðum hinna ýmsu landshluta, svo og milli mismunandi veiðarfæra. Þá á ég við það, að með stórfelldri friðun í einum landshluta eða á einu veiðisvæði getur farið svo, að sókninni verði beint yfir á nálægt veiðisvæði, sem þolir þá e.t.v. ekki hina auknu sókn. Það verður því að okkar viti í fiskveiðilaganefndinni sem mest að haldast í hendur að framkvæma þessar aðgerðir aðrar en hinar almennu, sem fyrst og fremst er lögð áherzla á í okkar brtt. Ég held því og veit raunar, að það er mjög mikilvægt, að sem mest og bezt samstaða geti náðst um meðferð þessa máls, fyrst og fremst um þær bráðabirgðabreytingar, sem fiskveiðilagan. 3 heild leggur til. að gerðar verði. Og ég vil mega vænta þess, að hv. alþm., þótt þeir kunni að hafa í huga og hafi vafalaust í huga ýmsar breytingar brtt., geti sætt sig við það, að þær sem flestar, helzt allar, biði heildarendurskoðunarinnar, þeirrar endurskoðunar, sem er, eins og ég hef þegar lýst, væntanlega heldur meira en í miðjum klíðum og stefnt er að, að ljúki þegar á þessum vetri. Því meiri samstaða sem orðið getur um vinnubrögð og meginstefnu í þessum viðkvæmu og vandasömu málum, bæði nú í sambandi við þessa bráðabirgðaafgreiðslu, svo og á komandi vetri, þegar málið í heild kemur til kasta þingsins, því betra fyrir alla aðila.