21.12.1972
Sameinað þing: 33. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1656 í B-deild Alþingistíðinda. (1246)
1. mál, fjárlög 1973
Bjarni Guðnason:
Herra forseti. Svo sem kunnugt er, var ákveðið á síðasta þingi, að það kæmi í hlut menntmn. beggja þd. að gera till. um þá listamenn, sem skyldu fá sess í þeim flokki listamanna, sem eru í sérstökum hópi á fjárl. Gert er ráð fyrir því í samþykkt Alþ., að þessir listamenn megi vera allt að 12 að tölu. Á fyrri fjárl. voru þeir 11, en þau tíðindi gerðust á þessu ári, að tveir listamenn féllu frá, þeir nafnarnir Jóhannes úr Kötlum og Jóhannes Kjarval, þannig að þá voru í raun og veru þrjú sæti auð. Menntmn. komu saman tvívegis og urðu ásáttar um að leggja til, að þrír listamenn skyldu komast í þennan flokk, þ.e.a.s. listmálarinn Finnur Jónsson, skáldið Guðmundur Böðvarsson og rithöfundurinn Kristmann Guðmundsson. hað skal tekið fram sérstaklega, að n. var fullkomlega ljóst, að margir aðrir væru fullmaklegir þess að komast einnig í þennan flokk. En því miður var það ekki unnt, þar sem hér var einungis um þrjá listamenn að ræða. Af þessu leiðir, að frá menntmn. beggja d. liggur fyrir brtt. á þskj. 190, þar sem gert er ráð fyrir, að heiðurslaun listamanna hækki úr 1 millj. 925 þús. kr. upp í 2.1 millj.
Ég vil leyfa mér af þessu tilefni, þó að það sé e.t.v. nokkuð óvenjulegt sökum þess, að hér er mjög annríkt á þingi, en það hefur fjallað mikið um ýmiss konar tölur, að lesa aðeins fyrir þingheim örlitla pósíu í sambandi við þetta mál. Það er kvæði eftir Stein Steinarr, sem heitir: Að fengnum skáldalaunum.
Svo oft hef ég grátið og harmað mitt hlutskipti í leynum
og horft inn í framtíð, sem beið mín þögul og myrk.
Þetta fallega kvæði er ort í þeim tilgangi einum að óska mér sjálfum til lukku með skáldastyrk.
Hér áður fyrr, það er satt, var ég troðinn í svaðið.
Hvar sáuð þið mannkynið komast á lægra stig?
Ég var soltinn og klæðlaus og orti í Alþýðublaðið,
og allur heimurinn fyrirleit blaðið og mig.
Ég var úrkastsins táknræna mynd, ég var mannfélagssorinn,
og mér var hvarvetna synjandi vísað á hraut.
En þrjózkan, sem lágvöxnum manni í blóðið er borin,
kom bágindum mínum til hjálpar, er allt um þraut.
Í kulda og myrkri ég kvað og ég baðst ekki vægðar,
og kvæðið var gjöf mín til lífsins sem vera ber.
Ég veit, hún er lítil, og þó var hún aldrei til þægðar
þeim, sem með völdin fóru á landi hér.
En eitthvað er breytt og annaðhvort ég eða þjóðin
er ekki jafntrúföst og fyrr við sitt markmið og heit,
því nú hefur íslenzka valdstjórnin launað mér ljóðin
eins og laglega hagorðum framsóknarbónda í sveit.
Samt þakka ég auðmjúkur þetta, sem ég hef fengið,
og þrálát og áleitin spurning um sál mína fer:
Er stríðinu lokið? Er loksins til þurrðar gengið það litla af ærlegri hugsun, sem fannst hjá mér?
því einnig ég man þann lærdóm, sem lífið mér kenndi,
hve lágt eða hátt sem veröldin ætlar mér sess, þau bláköldu sannindi, að allt, sem innt er af hendi,
í öfugu hlutfalli borgast við gildi þess.