21.12.1972
Sameinað þing: 33. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1663 í B-deild Alþingistíðinda. (1249)
1. mál, fjárlög 1973
Frsm. 2. minni hl. (Jón Árm. Héðinsson):
Herra forseti. Ég get mjög stytt mál mitt vegna ítarlegrar ræðu síðasta ræðumanns varðandi afstöðu og hugmyndir minni hl., en ég ætla þó að tefja tímann í nokkrar mínútur við þessa 3. umr. og lokaumr. fjárl.
Það kom fram við 2. umr. fjárl., að við fulltrúar Alþfl. mundum ekki vera með brtt. í sambandi við fjárlagafrv. miðað við það útlit, sem þá var, og því miður hefur útlitið ekkert batnað, síður en svo, varðandi heildarmynd fjárlagadæmisins í þjóðarbúskapnum. Við erum því að þessu sinni ekki með sérstaka brtt. við neina liði og síður en svo til aukningar, þó að jafnvel mætti segja, að sumt hefði mátt missa sig, sem fram hefur komið og verður líklega samþ. og ég hef staðið að. En ég vil ekki fara nánar út í það á þessu stigi.
Nú hafa verið gerðar nýlega ráðstafanir, sem hafa ýmsar breytingar í för með sér á verðlagssviðinu. Það hefur komið fram hjá frsm. meiri hl., að tekjur muni aukast og verða alls 22.9 milljarðar. Eins og ég spáði hér við 2. umr., er um tvöföldun á fjárlagadæminu að ræða á tveimur árum hjá hæstv. ríkisstj., og er það gífurleg þensla óhjákvæmilega og einkenni hinnar vaxandi verðbólgu í þjóðfélaginu.
Þó að dæminu sé nú stillt upp með smá rekstrarafgangi, þá var það rakið hér áðan, að raunverulega, þegar allt er tekið til, má með sanni segja, að við höfum öfug fjárlög, með mínusniðurstöðu og það er mjög slæmt undir slíkri þenslu, sem nú á sér stað. Það hefðu einhvern tíma verið talin óskynsamleg vinnubrögð, svo að ekki sé meira sagt. Það er reiknað með, að meðalhækkun á innflutningsvöruverði í íslenzkum krónum geti numið allt að 22% á árinu 1973, eftir því sem hagrannsóknadeild Framkvæmdastofnunarinnar hefur látið fara frá sér. Þetta eru mikil þenslueinkenni. Það er einnig reiknað með því, að stórauknar niðurgreiðslur þurfi að eiga sér stað og stórauknar fjölskyldubætur líka til þess að halda vísitölunni í skefjum. Þó á hún að hækka upp í 123–124 stig, að því er þeir spá. Hugsanlegt er, að meðaltalshækkun yfir árið verði þó talin í 122 stigum. Þó vil ég undirstrika það, að þá er ekki gert ráð fyrir því, að sérstök áhrif komi í þá tölu frá þeim kjarasamningum, sem eru lausir á komandi hausti. Einnig er ekki tekið tillit til þess á neinn hátt, að nokkur hagsmunafélög eru nú í samningum við sína vinnuveitendur, og það eru hagsmunafélög, sem hafa innan sinna vébanda nokkuð launháa einstaklinga, svo sem vélstjóra, flugmenn og fleiri, þannig að knýi þessir menn fram umtalsverða launahækkun, þá er mjög erfitt að hugsa sér, að láglaunastéttirnar uni því. Jafnvel er svo, að ef einhver hefur góðar tekjur, þá liður aldrei nema takmarkaður tími, áður en menn fara að bera sig saman við það, hvað þessi og þessi hópur hefur náð í sinni kjarabaráttu, og reynsla er fyrir því, að þetta stendur aldrei óhreyft í marga mánuði. Allt þetta eykur því á óvissuna, og þrátt fyrir þær ráðstafanir, sem gerðar voru hér fyrir tveimur dögum, er engin trygging fyrir því, að þær dugi nema takmarkaðan tíma fram á árið. Þær eru ekki fullnægjandi við þær aðstæður, sem við vitum sannastar í dag. Því síður er hægt að vera ánægður með þær, þegar við höfum ekkert fengið að vita um hugsanlegar hliðarráðstafanir eða hvers konar bandormafrv. komi hér fram til þess að hamla á mótí þeirri verðþenslu, sem gengisfellingin leiðir af sér.
Það eru mörg erindi, sem enn liggja fyrir fjvn. og eru lögð í salt gagnvart komandi ári. Mörg þeirra voru þannig, að ég hefði gjarnan viljað hlusta á gerðir manna þar, en þess var ekki kostur, og verður það að bíða betri tíma. Við þm. höfum fengið plagg sent frá námsmönnum um vandamál þeirra og lánasjóðsins. Þar er mjög ítarlega gerð grein fyrir þeirra fjármagnsþörf. Einhvern tíma hefði maður mátt eiga von á því, að heitt sumar væri á döfinni miðað við fyrri tilburði þeirra. Ég skal engu spá um það, hvort þeim hitni svo í hamsi út af afgreiðslu nú, að þeir láti til skarar skríða, en miðað við það hlutfall, sem áður var, væri ekki ósennilegt, að upp úr syði. Hitt má svo deila um, hversu langt á að ganga í því efni að verða við bónum þessara manna. En ákveðnu kerfi var komið á fót, og það er von, að þeir vilji halda í það, eins lengi og hægt er, til að fullnægja sínum lánsþörfum.
Ég sé ekki ástæðu til, herra forseti, að fara mörgum orðum um þessi fjárlög. Mér virðist þau vera með því einkenni, sem mætti kalla fljótandi fjárlög árið 1973, svipað og nú er búið að stofna fljótandi gengi. Þetta er kannske undarlegt heiti um fjárlög, en þau eru sannarlega fljótandi. Ég vil í þessu sambandi segja þetta að lokum: Rétt er að vekja sérstaka athygli á 15% heimildinni á þskj. 218, 9. lið. Við í Alþfl. viljum vekja athygli alþjóðar á, að með þessari heimild viðurkennir hæstv. ríkisstj. í raun, að frágangur fjárl. að þessu sinni sé ekki traustur og nánast óraunhæfur. Einnig er trúin á nýgerðar ráðstafanir takmörkuð hjá hæstv, ríkisstj., ella væri þetta ekki sett inn. Öll þessi óvissa um fjárhagsafkomu ríkisins og framvindu efnahagsmála leiðir það af sér, að við fulltrúar Alþfl. getum ekki samþykkt frv. til fjárl., eins og það liggur nú fyrir og talsmaður hæstv. ríkisstj. hefur gert grein fyrir. Við munum því greiða atkv. á móti frv. nú við 3. umr.