13.03.1973
Sameinað þing: 57. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 2508 í B-deild Alþingistíðinda. (1912)
186. mál, bygging leiguhúsnæðis
Félmrh. (Hannibal Valdimarsson):
Herra forseti. Með bréfi, dags. 18. júlí 1972, fól rn. húsnæðismálastjórn að kanna þörf þá fyrir leiguhúsnæði í sveitarfélögum um land allt, sem um ræðir í l. tölul. þál. Alþ. frá 18. maí 1972, og láta síðan rn. í té niðurstöður þessarar könnunar. Rn. hefur nú borizt ítarleg skýrsla húsnæðismálastjórnar um þessa könnun, og mun ég hafa þann háttinn á að afhenda hv. fyrirspyrjanda þessa ítarlegu skýrslu.
Hinn 21. sept. 1972 sendi húsnæðismálastofnun ríkisins út fsp.-bréf til bæjar- og sveitarstjórna, allra þéttbýlissvæða á landinu, þar sem viðkomandi aðilar voru beðnir að gefa upplýsingar um vöntun á leiguhúsnæði o. fl., í því sambandi. Send voru út 84 fyrirspurnabréf, og bárust svör frá 47 þessara aðila. Helztu niðurstöður, sem fram koma í svörum áðurnefndra aðila, eru þær, sem nú skal greina :
1. Allir telja, að skortur sé á leiguhúsnæði, og sé gert ráð fyrir, að þeir, sem ekki svara, hafi nægilegt húsnæði, skortir þá aukið leiguhúsnæði á 46 þéttbýlisstaði af 84 á öllu landinu eða 55% staðanna. En á þessum 46 þéttbýlisstöðum býr 91% þess mannfjölda, sem í þéttbýli býr, eða 164 481 maður af 181 540. Sé eingöngu rætt um þéttbýlisstaði utan Reykjavíkursvæðisins, þá er um leið um íbúðaskort að ræða á 41 stað af 78 eða á 53% staðanna, og búa þar 53 144 manns af 69 467 eða sem sé 76% þess mannfjölda, sem í þéttbýli býr utan Reykjavíkursvæðis.
Þetta er að segja um skýrsluna og könnunina á þörf fyrir leiguhúsnæði, en að öðru leyti talar skýrslan sjálf og svarar því ítarlegar.
2. Utan Reykjavíkursvæðisins vantar 461 íbúð í kaupstöðum og 298 íbúðir í hreppum og kauptúnum. Ef reiknað er með fjögurra manna fjölskyldu í hverri íbúð, þá jafngildir þetta því, að það vanti leiguíbúð fyrir 4.7% allra íbúa kaupstaða og 3.9% allra íbúa hreppa og kauptúna, hvort tveggja utan Reykjavíkursvæðis.
3. Af 759 íbúðum, sem þannig telst til að vanti utan Reykjavíkursvæðisins, eru 613 á stöðum, sem búa við stöðugan og jafnan húsnæðisskort allt árið, 139 á stöðum, þar sem vöntunin er algerlega árstíðabundin. Samkv. þessu má áætla, að þörf sé fyrir um 700 leiguíbúðir á þessum stöðum allt árið.
4. Flestir staðirnir nefna fjölbýlishús sem heppilegustu lausnina, ef byggt væri leiguhúsnæði, en margir nefna þó einbýlishús og raðhús. Nokkrir staðir nefna verbúðir. En í þeim tölum, sem hér eru nefndar um íbúðaskort, eru verbúðir ekki meðtaldar, að því er virðist samkv. skýrslunni.
5. Spurt var um, hverjir þurfi á húsnæðinu að halda. Eru svörin misítarleg, misgóð og almennt orðað þannig, að ekkert virðist vera á þeim að græða, sérstaklega þar sem sundurliðun er yfirleitt ekki töluleg. Þó má segja, að svo virðist sem hér sé að verulegu leyti um að ræða íbúðaskort vegna aðflutts fólks, en hvort það þýðir, að þörfin sé verulega minni en fram kemur í þessari skýrslu, eða ekki, er ómögulegt að segja um, þar sem ekki er vitað, milli hvaða staða fólkið er að flytjast.
6. Mjög fáar sveitarstjórnir virðast hafa aðhafzt nokkuð til þess að auka framboð á leiguhúsnæði.
7. Af 461 íbúð, sem vantar í kaupstöðum, þarf 279 strax. Af 298 íbúðum í hreppum og kauptúnum þarf 290 þegar í stað.
8. Mjög litlir, ef nokkrir möguleikar virðast vera á endurbyggingu eldra húsnæðis.
Með bréfum sínum, dags. 13. nóv. 1972, til Sambands ísl. sveitarfélaga á Austurlandi og Fjórðungssambands Vestfirðinga hefur rn. vakið athygli á ákvæðum IV. kafla reglugerðar nr. 202 frá 1970, sem fjallar um lán til byggingar leiguíbúða. Í 21. gr. þessa kafla segir, að leigusala sé heimilt að gefa út handhafaskuldabréf tryggð með 2. veðrétti í leiguíbúð fyrir allt að fjórðungi kostnaðarverðs íbúðanna. Bréf þessi skulu vera til allt að 10 ára með venjulegum útlánsvöxtum, eins og þeir eru ákveðnir af Seðlabanka Íslands á hverjum tíma. Sá, sem kaupir skuldabréf þessi, skal að jafnaði sitja fyrir öðrum um leigu í íbúð. Rn. er kunnugt um, að Öryrkjabandalag Íslands hefur notfært sér þessa heimild og mun nú um eða fyrir næstu áramót hafa lokið við byggingu um 160 leiguíbúða, sem eingöngu eru leigðar öryrkjum, og hefur nú hafið byggingu sambýlishúss með 84 leiguíbúðum til viðbótar. En Öryrkjabandalagið nýtur algerlega og nákvæmlega sömu aðstöðu og sveitarfélög til að byggja leiguhúsnæði samkv. gildandi löggjöf. Öryrkjabandalagið hefur notað heimildina til útgáfu þessara handhafaskuldabréfa að mjög takmörkuðu leyfi og hefði getað aflað sér miklu meira viðbótarfjár til byggingarframkvæmda með þessum hætti en gert hefur verið. Ástæðan til þess, að útgáfa þessara bréfa hefur verið svo mjög takmörkuð, er sú, að bandalagið hefur viljað láta þá öryrkja sitja fyrir um leiguíbúðir, sem við mesta örorku eiga að stríða og hafa þess vegna brýnni þörf á leiguíbúð en aðrir. Rn. er hins vegar ekki kunnugt um, að neitt sveitarfélag hafi notfært sér ákvæði 21. gr. reglugerðarinnar, og virðist það þó furðu sæta. Að sjálfsögðu er geta sveitarfélaganna, a. m. k. kaupstaðanna og stærri kauptúna, ólíkt meiri en Öryrkjabandalags Íslands, sem er samband ýmissa fjárvana áhugamannafélaga um velferðarmál þeirra þjóðfélagsþegna, sem miður eru settir vegna líkamlegra og andlegra ágalla. „Rn. vill fara þess á leit við yður,“ sagði í þessu bréfi til sveitarfélaganna, „að þér kannið rækilega, hvort ekki sé unnt að leysa þessi vandamál með þeim hætti, sem Öryrkjabandalag Íslands hefur gert, og gerið síðan rn. grein fyrir athugun yðar við fyrsta tækifæri. Ef þér komizt að þeirri niðurstöðu, að þörf sé úrbóta á ákvæðum reglugerðarinnar um þessi efni, eru ábendingar í þá átt ætíð kærkomnar.“
Rn. hefur síðan átt viðræður við ýmsa aðila, þ. á m. húsnæðismálastjórnina, um það, hvort hægt sé að gera breytingu og þá með hvaða hætti á húsnæðismálalöggjöfinni varðandi leiguhúsnæði, hvort það væri tiltækilegt að aðgreina landið í tvær heildir, Reykjavíkursvæðið annarsvegar og landsbyggðina hins vegar, og veita kannske eitthvað ríflegri aðstoð til þess að koma upp íbúðarhúsnæði með leigukjörum úti á landsbyggðinni, eða hvort hægt væri að setja einhverjar aðrar reglur til aðstoðar við landsbyggðina, líkt og þær sérreglur, er hafa gilt að því er snertir Breiðholtsframkvæmdirnar varðandi Reykjavík, og jafna þannig kannske metin. Sumir hafa verið að tala um það. Þessi mál eru til rækilegrar athugunar í rn., og ég fyrir mitt leyti er reiðubúinn til þess að ræða sérhverja góða hugmynd, sem gæti orðið til þess að leysa þennan vanda, ef hann er ekki leysanlegur af sveitarfélögunum með svipuðum bætti og Öryrkjabandalag Íslands hefur notfært sér lögin til þess að koma upp leiguhúsnæði.