03.04.1973
Sameinað þing: 66. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 3000 í B-deild Alþingistíðinda. (2373)
44. mál, leiga og sala íbúðarhúsnæðis
Frsm. meiri hl. (Björn Fr. Björnsson):
Herra forseti. Hér er til umr. till. á þskj. 46 til þál. um leigu og sölu á íbúðarhúsnæði. Ég vil, með leyfi hæstv. forseta, lesa upp till., hún er stutt:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstj. að láta undirbúa frv. til l. um leigu og sölu íbúðarhúsnæðis og leggja þær fyrir Alþ. Í frv. skal kveðið á um hámark leigu, sem heimta má fyrir útleigt íbúðarhúsnæði. Jafnframt skal skipulag fasteignasölu í landinu tekið til athugunar og að því stefnt í ákvæði frv. að stemma stigu við hömlulausum hækkunum verðlags á íbúðarhúsnæði.“
Allshn. hefur haft þessa till. til meðferðar, en aldrei þessu vant hefur henni ekki tekizt að vera sammála um till. Meiri hl. n. álítur rétt, að till. verði vísað við svo búið til ríkisstj. til athugunar og leiðbeiningar um framhald máls, en minni hl. vill samþykkja till.
Vissulega er það rétt, að húsnæðismálin eru mjög erfið viðfangs og margt þar, sem ekki fer samskipa. Og þannig er um slík mál ekkert síður hjá nágrannaþjóðum okkar. En þau eru þrátt fyrir það ein hin brýnustu í flokki félagsmála og þarf að sjálfsögðu að líta mjög til þeirra og gera allt það, sem kostur er á, til þess að leysa úr þeim vanda, sem er við að etja í þessum efnum.
Nú er það kunnugt, að við Íslendingar höfum fyrir alllöngu tekið upp þá stefnu — og það má segja jafnvel framar öðrum þjóðum — að gera almenningi sem auðveldast að eignast eigið íbúðarhúsnæði. Þessi stefna er að sjálfsögðu hárrétt, og það verður ekki annað sagt þrátt fyrir allt, en það hafi verið vel unnið í þessa átt. Ríkið hefur haft forgöngu um úrlausn þessara mála á hverjum tíma og veitt mikilsverða aðstoð. En þá er ekki því að leyna, heldur miklu fremur ber að taka það alveg sérstaklega fram, að einstaklingarnir hafa sýnt framúrskarandi dugnað að sínu leyti í uppbyggingu eigin íbúða. En eins og ég sagði, þá er margt ógert í þessum efnum og vangert, og verður því að herða enn þennan róður. En víst er um það, að vegna þessarar stefnu, eiginíbúðarstefnunnar, hefur æ minna verið hugað að byggingu íbúðarhúsnæðis til útleigu, og hefur nú þrengzt mjög verulega að þeim hluta húsnæðismálanna. Enn á langt í land, að ekki sé vant slíks húsnæðis, og þá ekkert siður víðs vegar úti um land en á höfuðborgarsvæðinu.
Það má taka fram í þessu sambandi, að til eru þau fyrirtæki, ekki sízt úti á landi, sem hafa mjög hugað einmitt að þessum málum og komið þeim í betra horf en annars, að því er varðar það fólk, sem vinnur á vegum fyrirtækjanna. Ég vil t. d. geta þess, að Kaupfélag Rangæinga í Hvolsvelli, sem er talið vel meðalstórt kaupfélag, hefur á síðustu 3–4 árum tekið að sér að byggja íbúðarhúsnæði, milli 20 og 30 einbýlishús, og gengið þannig frá, að þau eru tilbúin undir tréverk, sem kallað er. Þeir, sem við þeim taka, hvort sem þeir eru starfsmenn kaupfélagsins eða starfa að öðru í þorpinu, hafa þurft að greiða um 450 þús. og nú síðast um 500–600 þús. fyrir hvert hús tilbúið undir tréverk, og það þykja mjög góðir kostir. Þá hafa sveitarfélög líka unnið nokkuð að þessum málum, svo sem ber, vegna þess að eigi má gleyma því, að sveitarfélögum ber rík skylda til þess að sinna þessum þætti félagslegs vanda. Þyrfti að styrkja þau allverulega til þess að koma slíku húsnæði upp. Hygg ég, að á ferðinni sé frv. sem stefnir einmitt í þá átt að herða á sveitarfélögum að byggja íbúðarhúsnæði og styrkja þau um leið af opinberri hálfu með nauðsynlegum lánum.
Þá vil ég geta þess og það er kunnugt, að í fyrra var samþ. á Alþ. þáltill. um byggingu leiguhúsnæðis á vegum sveitarfélaga og annarra aðila, sem vilja reisa slíkt húsnæði. Samkv. þeirri till. var ríkisstj. falið í fyrsta lagi að láta kanna þörf fyrir íbúðarhúsnæði um land allt og þá ekki síður á höfuðborgarsvæðinu en með sveitarfélögum úti um land. Í öðru lagi átti svo ríkisstj. að leggja fyrir Alþ. frv. til l. um útvegun fjármagns og útlán til sveitarfélaga og annarra þeirra aðila, sem byggja vilja leiguíbúðir. Þetta er ærið stórt verkefni og sýnist í raun og veru ekkert áhlaupaverk. Hefur hæstv. félmrh. upplýst um nokkrar niðurstöður í sambandi við könnun á skorti á leiguíbúðarhúsnæði, og er allt vel um það, þannig að að nokkru leyti er kominn grundvöllur undir frekari aðgerðir í því efni. En víða úti um land hafa þó ekki enn fengizt upplýsingar um skort á leiguhúsnæði.
Þá mun vera í athugun hjá ríkisstj. mál, sem gengur alveg jafnhliða þessu. Það er, með einverjum hætti eigi að setja almennar og nauðsynlegar reglur um viðskipti leigutaka og leigusala, að því er varðar leigu íbúðarhúsa. Það er mjög nauðsynlegt einmitt að koma skipulögðum reglum á um þau viðskipti, því að eins og vikið er að í grg. fyrir till., þá er margt í þeim efnum, er viðkemur samningum á milli þessara aðila, sem er höfuðnauðsyn að koma í eðlilegt horf. Það er algerlega vandalaust að benda á mörg dæmi um háa og sjálfsagt allt of háa húsaleigu. En á hitt er þó að líta, að verðbólga og sívaxandi byggingarkostnaður grípa að sjálfsögðu mjög inn í þessi mál, og vissulega greiða þeir, sem koma sér upp eigin íbúðarhúsnæði, allverulega húsaleigu. Þar koma inn í vextir af stórlánum, skattar, fasteignaskattar af margvíslegu tagi, og svo kemur til viðbótar nauðsynlegt árlegt viðhald, þannig að þeir, sem eiga sitt eigið íbúðarhúsnæði, og ekki sízt þeir, sem eru nýbúnir að byggja á hverri tíð, eiga mjög erfitt um vik fjárhagslega. Svo er ýmsum þannig farið og kannske æðimörgum hér í þessu landi, að þeir kæra sig ekki um að leigja út frá sér og þá sízt að byggja þannig, að hægt sé að hafa húsnæði til útleigu alveg sérstaklega. Á þskj. 46 er vikið að kaupum og sölu á íbúðarhúsnæði og jafnframt hinu háa verðlagi, sem er á þeim markaði, og það þurfi nánari athugunar. Vissulega er hér einn vandinn enn á höndum, og skal ég ekki draga úr því, að þetta er erfitt mál við að eiga, en að sjálfsögðu þyrfti að líta á það og sjá til, hvort ekki væri hægt að lagfæra eitthvað í því efni. Þetta á að sjálfsögðu kannske einna helzt við á þéttbýlissvæðunum hér við Faxaflóa og þá ekki sízt í höfuðborginni sjálfri. En í sambandi við fasteignasölu kemur enn við sögu hinn aukni byggingarkostnaður með hverju ári og svo auk þess óvissan um alla framvindu í efnahagsmálum. Þetta hvort tveggja eykur að sjálfsögðu mjög á spennu í þessum efnum og á um leið sinn þátt í viðvarandi skorti á húsnæði.
En það er eðlilegt, að þessi mál séu umhugsunar- og áhyggjuefni margra, þau eru þess eðlis, og svo hefur verið að sjálfsögðu lengi. Hitt hefur meir vafizt fyrir mönnum, hvernig á að leysa úr þessum vandamálum. Það er skoðun okkar í allshn., að það sé ekkert vafamál, að til þess að draga úr þessum vanda, koma þessum málum betur á veg, sé öruggasta og hagkvæmasta ráðið að efla með skipulegum og markvissum hætti og vinnubrögðum hin ýmsu byggðarlög úti um land til uppbyggingar og aðstöðubóta. En að sjálfsögðu má til þess koma, að leysa megi þann vanda, sem fastast knýr á nú og þar sem þörfin er brýnust, með einhverjum ráðstöfunum, sem mættu vera til bráðabirgða, þótt ekki væri annað, og gætu komið að nokkru haldi.
Þau atriði, sem um ræðir í þessari till. og ég hef aðeins drepið á, eru, eins og húsnæðismálin í heild, til athugunar hjá hæstv. ríkisstj., sem að sjálfsögðu hefur bezta aðstöðu til þess að afla nauðsynlegra upplýsinga um, hvernig málin standa, og gera sér að lokum heildargrein fyrir þeim. Og svo vill til, að einmitt þessi mál eru meðal þeirra, sem ríkisstj. telur, að leggja beri sérstaka áherzlu á, og hefur sett sér það höfuðmarkmið að vinna að og bæta úr. Kemur það greinilega fram í stjórnarsamningnum sjálfum. Ykkur í meiri hl. allshn. þykir með hliðsjón af þessu eðlilegast að bíða eftir niðurstöðum af athugun ríkisstj., sem hún sjálf telur sér skylt að láta fara fram, og væntanlegum till. af hennar hálfu. Því verður að treysta, að unnið sé að þessum málum og þeim skili áfram með þeim hraða, sem hæfir, og að komizt verði að niðurstöðum, sem taldar eru heppilegar. Svo vil ég geta þess, að það mætti ætla, að ekki þyrfti, þegar þannig er um búið, eins og ég sagði áðan, að ríkisstj. sjálf hefur sett sér mark að vinna að í þessum málefnum, sem till. ræðir um, að samþykkja áskorun á ríkisstj., að hún framkvæmi það, sem hún sjálf er einmitt að vinna að. Okkur finnst mörgum sem ekki sé beinlínis ástæða til þess. Ef einstakir stjórnarliðar hafa áhuga á því, að einstök málefni innan þessa margumtalaða stjórnarsamnings þurfi fram að ganga, eiga þeir að tala við sína ráðh., a. m. k. finnst mér rétt að farið með þeim hætti. En sem sagt, af þessum ástæðum, sem ég hef þegar greint, þykir okkur í meiri hl. n. eðlilegast, að þáltill, þessari verði við svo búið vísað til ríkisstj.