31.10.1972
Efri deild: 8. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 463 í B-deild Alþingistíðinda. (244)
46. mál, námulög
Þorv. Garðar Kristjánsson:
Herra forseti. Það var rétt, sem hæstv. iðnrh. sagði, að þetta mál kom til iðnn. Ed. á síðasta þingi, en það var ekki rétt, að það hefði verið ítarlega athugað í n. Ég geri auðvitað ráð fyrir, að þetta sé sagt af ókunnugleik hjá hæstv. ráðh. Ég man ekki betur en málið kæmi aðeins einu sinni fyrir n. á síðustu dögum þingsins og það væri lítillega rætt. En í n. komu upp hugmyndir um það, að ef það væri ætlunin að afgreiða málið á því þingi, þyrfti að leita umsagnar tiltekinna aðila.
Ég hef ekki hugsað mér við þessa umr, að fara að ræða þetta frv. í heild eða einstök atriði þess. En ég hef kvatt mér hér hljóðs til þess að vekja athygli á því, að hér er um mjög veigamikið mál að ræða. Hér er um að ræða mál, sem hefur grundvallaráhrif í þjóðfélaginu. Þetta er frv., sem hefur mikla þýðingu í sambandi við eignarréttinn að landinu.
Í núgildandi námul. frá 1909 er einungis fjallað um land í opinberri eign og almenninga, en það er ekki fjallað um land í einkaeign, svo sem gert er í þessu frv. Hér er um mjög mikinn grundvallarmismun að ræða. Ég er ekki viss um, að allir hafi gert sér þetta ljóst vegna þess, að í umsögn um 1. gr. frv. segir svo, með leyfi hæstv. forseta: „Höfundar frv. þetta telja rétt að halda uppi hinni fornu og nýju réttarhefð um rétt landeigenda til hvers konar jarðeigna í landi sínu“. Ef þetta væri svona ótvírætt, væri ekki um neinn grundvallarmismun að ræða frá þeirri stefnu, sem mörkuð var með námul. frá 1909. En ég tel, — og á það vil ég leggja áherzlu nú þegar við þessa umr., — að frá þessari grundvallarreglu eru í þessu frv. svo veigamiklar undantekningar, að það er naumast hægt að orða það svo, að í frv. sé haldið uppí hinni fornu og nýju réttarhefð, sem hefur gilt í þessu landi um rétt landeigenda.
Ég sagði, að ég mundi ekki ræða einstök atriði frv. við þessa umr. En ég vil þó aðeins benda á eitt atriði nú til stuðnings þeirri fullyrðingu minni, að hér sé um veigamikla breyt. að ræða á grundvallaratriði. Ég vil vekja athygli á því, að samkvæmt frv. er ríkisvaldinu veitt víðtæk heimild til þess að leita að jarðefnum í landi í einkaeign og taka jafnvel til vinnslu, ekki aðeins fyrir ríkið sjálft, heldur og fyrir aðra aðila, sem ríkið mundi veíta heimild til vinnslu. Það er augljóst, einungis með tilliti til þessa ákvæðis, að hér er í mjög veigamiklu atriði vikið frá ákvæðum núgildandi laga. Það má benda á fleiri atriði í frv., sem hníga í svipaða átt. En ég hafði ekki bugsað mér að vera langorður í þetta sinn.
Ég vil líka benda á, að það eru, að því er virðist, nokkrir gallar á þessu frv., m.a. að í frv. sjálfu er hvergi skilgreining á því, hvað er jarðefni. Mér virðist mjög þýðingarmikið, að það sé skilgreint. Það kann að vera, að þegar námul. voru sett 1909, hafi ekki verið bein þörf á slíkri skilgreiningu, en ég held, að eins og málin horfa nú við, sé hennar full þörf. Ekkert stendur í þessu frv. um það, hvað skuli gilda t.d. um verðmæt efni í vatni eða hveravatni og jarðgufu. Ég nefni þetta aðeins sem dæmi um það, hversu þýðingarmikið er, að hér sé skilgreint jarðefni og við hvað er átt samkvæmt lögum, ef frv. þetta verður samþykkt.
Ég held, að þetta frv. þurfi miklu ítarlegri athugun en farið hefur fram. Og þá er einkum eitt atriði, sem ég vil leggja áherzlu á, að það sé leitað álits þeirra aðila í landinu, sem þetta hlýtur óhjákvæmilega að snerta ákaflega mikið, og þá á ég við landeigendur. Nú er það svo í okkar landi, að það eru bændur, sem eru að langmestum hluta eigendur lands í einkaeign. Þetta mál skiptir bændastéttina því ákaflega miklu. Nú þykir mér með tilliti til þessa alveg sjálfsagt og eðlilegt, að það verði leitað umsagnar bændasamtakanna um frv., það verði leitað umsagnar Búnaðarfélags Íslands og Stéttarsambands bænda. Og ég held, að þar sem hér er um óvenjumikilvægt mál að ræða fyrir bændastéttina, sé eðlilegt að beita í þessu sambandi þeirri venju, sem hefur komizt á, að vísa til Búnaðarþings málum, sem sérstaka þýðingu hafa fyrir bændastéttina. Ég vona, að hæstv. ráðh. finnist þessi afgreiðsla málsins ekki óeðlileg. Ég vil taka fram til þess að fyrirbyggja misskilning, að ég er ekki með þessu að leitast við að koma þessu máli fyrir kattarnef. Ég tel, að það sé engu spillt, þó að þessi málsmeðferð sé höfð. Búnaðarþing kemur saman á hverju ári, venjulega í febrúar, og stendur 2–3 vikur. Það ætti að vera hægur vandi að leggja þetta mál fyrir samtök landbúnaðarins, þannig að Búnaðarþing gefist færi á að fjalla um þetta þýðingarmikla mál.
Ég sagði, að ég væri ekki með þessu að leitast við að vinna gegn framgangi þessa máls. Ég tel, að það sé ekki nema eðlilegt og sjálfsagt að setja ný námulög, en ég legg hins vegar áherzlu á, að ég tel, að það þurfi að breyta þessu frv. meira í meðförum þingsins heldur en gert var í hv. Nd. á síðasta þingi. Ég tel, að það þurfi að tryggja betur, að haldið verði uppi hinni fornu og nýju hefð um rétt landeigenda. Ég vænti þess, að hæstv. iðnrh. vilji beita áhrifum sínum til þess, að þetta mál fái umsögu bændastéttarinnar á þann veg, er ég greindi frá áðan, áður en málið fær fullnaðarafgreiðslu í þessari deild.