17.04.1973
Sameinað þing: 75. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 3762 í B-deild Alþingistíðinda. (3397)
Skýrsla forsætisráðherra um Framkvæmdastofnun ríkisins
Benedikt Gröndal:
Herra forseti. Þegar hugsað er til allra þeirra þýðingarmiklu mála, sem ekki hljóta afgreiðslu Alþ. á þessu ári, vegna þess að þingið er sagt vera í tímaþröng, þá verður ekki annað sagt, en að hæstv. forsrh. hafi farið illa með tíma þingsins með því að lesa upp þá löngu starfsskýrslu fyrir Framkvæmdastofnun ríkisins, sem hann flutti hér fyrir skömmu. Enda þótt það standi í lögum stofnunarinnar, að slíkar skýrslur skuli gefa Alþ., tel ég, að það hefði ekki verið notað til gagnrýni á ríkisstj., þótt hún hefði látið skýrsluna og sérstaklega þær umr., sem þurfa að fylgja henni, bíða til haustsins, úr því að hún gat ekki verið til fyrr en þetta. Sérstaklega er það ámælisvert, að hæstv. forsrh. skuli aðeins lesa brot af þeirri skýrslu, sem upplýst er, að Framkvæmdastofnunin er að gera, og kannske það brotið, sem minnstum umr. kann að valda og minnstar upplýsingar veitir. Það er væntanleg ítarleg skýrsla frá stofnuninni, og það er alveg fráleitt að bjóða Alþ. upp á að ræða um stofnunina, án þess að þm. hafi fengið þessa skýrslu alla og sæmilegan tíma til þess að kynna sér hana. Ég vil því vænta þess, að hæstv. ráðherra, sem virtist gera sér grein fyrir þessum annmörkum við að flytja þessa skýrslu, hvað sem tautar, standi við síðustu orð sín og efni til þess á haustþingi, að Framkvæmdastofnun ríkisins og störf hennar verði ítarlega rædd og þm. gefist þá góður tími til umræðu, eftir að þeir hafa séð skýrsluna alla og haft tíma til þess að kynna sér hana.
Ég vil taka mjög undir þau orð síðasta ræðumanns, að í stofnuninni hefur starfsfólk allt unnið mjög gott starf. Þar er sýnilega mikið af hæfileikafólki og samstarf þess við bæði stjórnarsinna og stjórnarandstæðinga í stjórn stofnunarinnar hefur verið með ágætum.
Framkvæmdastofnun ríkisins hefur frá upphafi verið eitt af meginmálum núv. ríkisstj., og er því ástæða til þess að taka umr. um hana alvarlega, vanda þær og láta þær helzt ekki fara fram, nema fyrir liggi nauðsynlegar upplýsingar. Ég hef ávallt litið svo á, að bak við þessa stofnun og tilkomu hennar af hálfu núv. ríkisstj. hafi verið tvö meginatriði. Fyrsta atriðið er það, að stofnunin var sett upp til að gera verulegar breytingar á valdakerfinu á Íslandi, — breytingar, sem felast í því, að viðamikil starfsemi með margvísleg völd og áhrif hefur verið flutt frá bankakerfinu og stofnun, sem var nátengd því, raunar undir stjórn þess, og sett undir nýja pólitíska stofnun. Það kann að vera, að einhverjar slíkar ráðstafanir til þess að flytja til hin raunverulegu völd séu eðlilegar, þegar nýjir aðilar taka við stjórn eftir að hafa verið í stjórnarandstöðu lengi. En það sakar ekki að gera sér grein fyrir því, hvað raunverulega er að gerast. Í öðru lagi er lýst yfir þeirri stefnu að efla beri áætlanagerð og skipulögð vinnubrögð með því að gera þá endurskipulagningu, sem felst í Framkvæmdastofnun ríkisins. Það er sérstaklega í sambandi við þetta seinna atriði, eflingu áætlanagerðar, sem Alþfl. tók þessu frv. á sínum tíma vel og studdi það, enda þótt hann lýsti því skýrt yfir, að hann væri ósamþykkur hinni pólitísku yfirstjórn kerfisins.
Það verður mikið mál, þegar aðstæður leyfa, að ræða, hvernig stofnuninni hefur tekizt, sérstaklega þetta síðara hlutverk, um eflingu áætlanagerðar og breytt vinnubrögð. Eldri stofnanir hafa verið fluttar saman á einn stað. Það hefur verið minnt á, að þetta hafi kostað nokkrar millj. kr., nýtt húsnæði, nýjar gardínur, ný teppi. Það er auðvitað rétt. En í þessu sambandi tel ég einnig rétt að minna á, til þess að vera eins og síðasti ræðumaður sanngjarn, að þessar stofnanir voru sumar hverjar eða að einni undantekinni áður í vörzlu bankanna, og þrátt fyrir brottflutning þeirra heldur Landsbankinn áfram að byggja og Seðlabankinn bíður eftir því að geta byrjað að byggja. Allt húsnæði þar fyllist og er notað, svo að þjóðhagslega, held ég, að engu hafi verið tapað, nema hvað byggingarþörf bankanna ætti að vera örlítið minni, þó að varla sjái högg á vatni. Hins vegar væri rétt að athuga, hvort þessi flutningur stofnana saman hefur raunverulega bætt aðstöðu þeirra til að gegna meginhlutverkum sínum. Og þar held ég, að komi að því, sem ég og minn flokkur munum telja eina megingagnrýni, sem ástæða er til að flytja í dag, sem sagt þá að aðstaða til að vinna að aukinni áætlanagerð og öðru, sem því fylgir, hefur sáralítið batnað. Það hafa bætzt við hinir þrír pólitísku framkvæmdastjórar, en hið raunverulega starfslið, sem á að fást við áætlanagerðina, hefur lítið sem ekkert aukizt og aðstaða þess ekki batnað. Hins vegar er meira áberandi en áður, eftir að þessar stofnanir voru fluttar saman á einn stað, hversu mikið skortir á, að þær geti gegnt þeim áætlanahlutverkum, sem t.d. Alþ. hefur látið í ljós áhuga á með margvíslegum samþykktum síðustu 2–3 árin. Ég tel, að það þurfi að athuga, hvort ekki er þörf á að endurskoða þessa hlið málanna, til þess að stofnunin geti gegnt þessu öðru meginhlutverki sínu.
Ég held, að það verði því miður ekki sagt, að Framkvæmdastofnunin hafi valdið neins konar straumhvörfum eða komið á teljandi breyttum vinnubrögðum við íslenzk efnahagsmál. Það verður að segja það eins og er, og ég vil að því leyti til harma það, því að ég er, eins og hv. síðasti ræðumaður hv., mjög fylgjandi því, að við hagnýtum okkur skynsamlega áætlanagerð í ríkari og betri mæli en við höfum getað gert hingað til. Það á að vera að ýmsu leyti hægara að gera þetta, þegar stofnanir, sem að því vinna, eru komnar saman, en eru ekki dreifðar hér og þar, eins og áður var.
Ég mun ekki fara út í frekari umr. um stofnunina, en vil ítreka þá skoðun mína, að það verði tækifæri til þess, þegar ársskýrsla hennar í heild hefur verið birt og þm. hafa haft tíma til að kynna sér hana, að taka málið aftur fyrir og hafa þá ítarlegri umræður um þennan þýðingarmikla kjarna í stefnu núv. ríkisstj.