06.12.1972
Neðri deild: 21. fundur, 93. löggjafarþing.
Sjá dálk 1054 í B-deild Alþingistíðinda. (752)
104. mál, fangelsi og vinnuhæli
Forsrh. (Ólafur Jóhannesson):
Herra forseti. Út af þeirri spurningu, sem hv. þm. Benedikt Gröndal beindi til mín, vil ég segja það, að eins og ég held, að ég hafi minnzt á í þeim orðum, sem ég sagði áðan, eða ætlaði a.m.k. að minnast á, en hef kannske gleymt því, þá voru á sínum tíma gerðar frumteikningar að ríkisfangelsi og þá gert ráð fyrir því að byggja í einu lagi allt að 100 manna fangelsi. En að undanförnu hefur verið unnið að þessu á öðrum grundvelli, þ.e. að skipta þessu niður og taka þetta ekki allt fyrir í einu, heldur byggja þetta í áföngum, ef svo mætti segja, og huga þá fyrst að því að byggja þrjár deildirnar í þessu fyrirhugaða ríkisfangelsi sérstaklega. Það hafa verið gerðar teikningar að því, og það er ákveðinn maður hjá húsameistara ríkisins, sem hefur unnið að því verkefni. Það hefur verið rætt við Reykjavíkurborg um lóð, og ég vona, að samningar um það takist. Það var gerð, ef ég man rétt, fyrir þremur árum eða svo áætlun um, hvað þessi áfangi mundi kosta. Ég hef því miður ekki töluna við höndina, og getur verið hæpið að fara með hana eftir minni, en mig minnir, að það væri þá eitthvað í kringum 50 millj. En það hefur vitaskuld talsvert hækkað síðan. Það er erfitt að gera alveg ákveðnar áætlanir um, hvað þetta mundi kosta. Það má vel vera, að það sé of vægt í sakir farið að ætla 15 millj. á ári til þessa verkefnis, og það má vel vera, að það taki of langan tíma að koma þessum málum í það horf, sem við viljum koma þeim. Auðvitað yrði ég glaður og ánægður, ef hv. Alþ. sæi sér fært að hækka þessa upphæð. En hafa verður hugfast, að í mörg horn er að líta, og þess vegna gæti ég trúað því, að sumum þætti nóg í lagt að ætla þessar 15 millj. Það verð ég að segja, að það væri þó vissulega mikill fengur að geta reiknað ákveðið með 15 millj. á ári. Þá er það a.m.k. svo, að væri hægt að fara að eygja fyrsta áfanga af þessu fangelsi og gera auk þess vissar ráðstafanir og endurbætur á þeim hælum, sem nú eru fyrir hendi, svo sem þörf er á að gera.
Ég vil að öðru leyti þakka hv. þm. fyrir undirtektir hans undir málið, og okkar skoðanir á þessum efnum falla sjálfsagt að mörgu leyti saman. Það er nú svo, að auðvitað eru þau atriði, sem hann minntist á, athuguð í sambandi við uppkvaðningu dóma, t.d. athugað, hvort ákærufresti megi beita, hvort skilorðsbundinn dóm megi upp kveða o.s.frv.
Ég held, að hann og aðrir þurfi ekki að hafa miklar áhyggjur af því, að það hafi verið beitt vilsýni eða hlutdrægni í sambandi við náðanir, hvorki nú né að undanförnu, og að það hafi bara verið fínir menn, sem hlustað hefur verið á þar, en ekki aðra. Ég held, að það hafi verið farið eftir og sé farið eftir nokkuð föstum reglum í þessu efni, sem koma í raun og veru sjálfkrafa. Þegar maðurinn hefur afplánað hver svo sem hann er, helming sinnar refsingar, ef það er í fyrsta sinn, sem hann er að taka út, þá er gefið eftir með því skilyrði, að hann brjóti ekki af sér á ný, það sem eftir er refsingartímans. Þetta gildir um alla. Hitt getur átt sér stað, eins og hann sagði, að vegna þess að það dragist stundum að taka manninn til afplánunar, verði það honum þungbærara en ef það hefði verið gert strax, eftir að dómur hefur verið upp kveðinn. Ég veit þó, að menn vita, hvernig gangurinn í þessu er. Það er þannig, að þegar um fullnaðardóm er að ræða eða ef saksóknari hefur tekið ákvörðun um að áfrýja ekki dómi, þá sendir hann dómsmrn. dómsgerðir, og rn. áritar þær síðan og felur svo embætti því, sem kvað upp dóminn, að annast fullnustu hans, þannig að það er sá aðili, viðkomandi bæjarfógeti eða sýslumaður, í Reykjavík yfirsaksóknari, sem síðan ákvarðar, hvenær fullnusta fangelsisrefsingarinnar fer fram. Ég viðurkenni, að þeim aðila geta verið ýmis takmörk sett, vegna þess t.d., að hann verður að taka tillit til þess, hvort húsrými er fyrir hendi, hvenær það er fyrir hendi o.s.frv. Einnig vil ég segja það, að ég mundi ekki vilja telja það neina sök hjá viðkomandi aðila, þó að hann liti á framferði hlutaðeigandi manns á eftir, a.m.k. ef um lítilvægt brot væri að tefla. Og ég býst við því, að enginn biði með óþreyju eftir því að vera tekinn og settur inn. Hitt er rétt, að óvissa í þessu efni getur verið bagaleg. En það er nú einu sinni svo, að maðurinn hefur gerzt brotlegur, og þá er spurning, hvort það sé of mikið á hann lagt að láta hann hafa hitann í haldinu með það, að ef hann haldi sig ekki á mottunni, þá verði hann tekinn. En ef hann hefst ekkert brotlegt að, stundar sína atvinnu, vinnur fyrir sínu heimili o.s.frv., getur stundum verið afsakanlegt að láta það eitthvað dragast, jafnvel þó að ekki stæði á húsnæði. T.d. getur það skipt máli fyrir mann í slíkum kringumstæðum, á hvaða árstíma hann er tekinn.
Ég held sem sagt, að refsiframkvæmd eins og aðra löggæzlu verði alltaf að framkvæma með vissri skynsemi og taka tillit til aðstæðna. Ég sé að öðru leyti ástæðu til þess að þakka hv. þm. fyrir undirtektir hans við frv.