12.12.1973
Sameinað þing: 35. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 1301 í B-deild Alþingistíðinda. (1134)
1. mál, fjárlög 1974
Steinþór Gestsson:
Herra forseti. Í nál. okkar sjálfstæðismanna í fjvn. er getið um það, að við teljum, að skipulegri vinnubrögð hefði þurft að viðhafa við afgreiðslu hinna ýmsu erinda, sem bárust til n., til þess að viðhlítandi samræmis gætti um afgreiðslu þeirra. Með þessari ályktun okkar erum við ekki að kasta steini að þeim, sem stýrt hafa þar störfum. Við eigum á því nokkra sök sjálfir, að skipulegri vinnubrögð hafa ekki verið tekin upp. Við höfum ekki gert um það till. meðan á þessari vinnu stóð, og því eigum við á því nokkra sök. En það hefur orðið okkur enn ljósara, eftir að aðalvinnunni lauk í fjvn. að þessu sinni, að ekki hefur verið nægilega vel og gaumgæfilega farið yfir þau mál. sem fyrir n. lágu, til þess að sú afgreiðsla væri viðhlítandi, sem við höfum þegar innt af hendi. Ég minni á þetta vegna þess, að þegar ég fer yfir lög um Landnám ríkisins, þá sé ég, að þar er gert ráð fyrir í 61. gr., að viðfangsefni Landnámsins séu þau, og þau sem þar eru tilgreind, og í 62. gr. segir, að til þeirra viðfangsefna, sem talin eru í 61. gr., skal veita fé á fjárl. En ég sé, að tveir töluliðir hafa fallið þarna niður, þ. e. 2. tölul., sem er til sameiningar jarða og endurbyggingar eyðijarða, en þar er um eins konar skipulagsmál landbúnaðarins að ræða og tel ég, að þurfi að taka þetta til endurskoðunar. Einnig hefur fallið niður að ákvarða fjárframlög til 5. tölul. 61. gr., sem er til varmaveitna á sveitabæjum, og ætti öllum að vera það ljóst, að á þessum tíma, þegar verð á orku flýgur upp úr öllu valdi, þá er enn meiri ástæða til en áður að sinna þessu málefni. Fleira gefur að sjálfsögðu komið til, ef leitað er í þeim erindum öllum, sem til n. bárust, sem maður teldi ástæðu til að taka frekar til athugunar, og geymi ég mér allan rétt til þess að gera það við 3. umr.
Ég sagði hér og benti á það, að þessi orð í nál. okkar sjálfstæðismanna voru ekki fleipur. Ég vildi einnig líta svo á það nál., sem meirihl. hefur látið frá sér fara, að það væri á þann veg, að það mætti treysta því, sem þar er fram borið. En ég ætla, að fleiri alþm. hafi farið líkt og mér að undrast stórlega nál. Ég get ekki leynt undrun minni yfir því, sérstaklega vegna þess, hversu ótrúlega þeir menn, sem að því standa, virðast vera ánægðir með verkalokin, þar sem þeir nefna um það hvert dæmið að öðru, að hinar ýmsu fjárveitingar hafa hækkað stórlega siðan 1970 og 1971. Ég verð að segja það, að þegar þau dæmi eru skoðuð, sem rakin eru í nál., þá má ekki hafa þau lengi undir smásjánni, svo að feyran í þeim komi ekki í ljós, en þau eru þannig valin og skýrð, að allir þeir, sem aðeins heyra þessi dæmi lesin yfir eða kynnt lauslega, geta jafnvel trúað því, að nú loksins sé vel staðið að fjárveitingum til velflestra þátta verklegra framkvæmda, þar sem fjárveitingar eru nú miklu hærri rað krónutölu en áður. Hins vegar eru engar upplýsingar fyrir hendi um það í nál., hvað líður framkvæmdamætti þess fjár, sem tilgreint er. Ef sá samanburður er gerður, sést, að hækkaður kostnaður við framkvæmdir er svo gífurlegur, eins og sýnt hefur verið fram á af öðrum hér á undan mér, að í flestum tilvikum, sem dæmi eru nefnd um í nál., er hreint ekki um magnaukningu að ræða. Er því þessi sjálfsánægja meirihl. með þau hækkuðu framlög, sem tínd eru til í nál„ líkari kuldahlátri yfir eigin óförum, því að vitaskuld hefur verðbólgan þvingað fram hækkanirnar, en óðaverðbólgan er afleiðing stjórnarstefnunnar og heimatilbúin að mestu.
Það vakti athygli mína að lesa það í Tímanum í morgun, þegar einn blaðamannanna auglýsir eftir nýju orði yfir hugtakið, sem tjáð hefur verið með orðinu óðaverðbólga til þessa, og er það gert vegna þess, að manninum sýnist, að nú sé alveg að því komið, að það orð hafi ekki lengur við þeim hraða, sem orðinn er á verðþenslunni. Um þetta má með sanni segja hið fornkveðna, að bragð er að, þá barnið finnur.
Ég ætla ekki að gera þessi dæmi meiri hl. frekar að umræðuefni, þar sem flokksbræður mínir hafa hér á undan mér gert grein fyrir áliti okkar og skýrt það fyllilega. En ég sé ástæðu til að fara nokkrum orðum um þann þáttinn, sem snýr að Lánasjóði íslenskra námsmanna. Ég tel rétt, að ég kynni hér það, sem í nál. er sagt um þetta efni, en þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Ríkisstjórnarflokkarnir tryggðu stuðning til jöfnunar námsaðstöðu eftir búsetu með sérstakri lagasetningu, og er gert ráð fyrir, að á næsta ári verði veittar 75 millj. kr. til jöfnunar námskostnaði.
Jafnframt er á þskj. 204 gerð till. um að hækka fjárveitingu til Lánasjóðs ísl. námsmanna um 30 millj. kr., og nemur sú fjárveiting þá alls 486.6 millj. kr. á næsta ári, sem svarar til þess, að lán nemi um 83% af umframfjárþörf, en námu 62.9% 1971. Sérstakur stuðningur úr ríkissjóði við námsmenn, þ. e. námslán og framlög til jöfnunar námskostnaði, hafa numið neðangreindum upphæðum á undanförnum árum: 1970 67 millj. 990 þús., 1971 105 millj. 625 þús., 1972 215 millj., 1973 373 mill,j. 600 þús., og 1974 561.6 millj. kr. Hafa þessi framlög rúmlega áttfaldast frá árinu 1970.“
Allt er þetta rétt, en þessi samanburður á upphæðum í krónum gerir myndina þannig úr garði, að sá, sem les þetta yfir og hefur ekki kunnugleika í málinu, telur, að nú fyrst hafi verið búið sæmilega að íslenskum námsmönnum. Og vegna þess að ég veit annað í þessu máli heldur en þarna kemur fram, þá þykir mér rétt til stuðnings mínu máli að kynna hér það, sem fulltrúar í stjórn Lánasjóðs ísl. námsmanna létu frá sér fara á blaðamannafundi, sem þeir héldu núna í haust. Ég ætla ekki að tefja þingheim með því að lesa alla þeirra skýrslu yfir, en ég vil koma hér fram með aðalatriðin í. Þar segir svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Í l. um námslán og námsstyrki frá 1967 segir svo í 2, gr.: „Stefnt skal að því, að opinber aðstoð við námsmenn samkv. l. þessum nægi hverjum námsmanni til að standa straum af árlegum námskostnaði, þegar eðlilegt tillit hefur verið tekið til aðstöðu hans til fjáröflunar.“ Efnisinnihald l. er þannig á þá lund, að 100% umframfjárþörf skuli náð í áföngum, án þess þó að ákveðið tímamark sé ákveðið. 17. nóv. 1970 lýsti þáv. menntmrh., Gylfi Þ. Gíslason, því yfir á Alþ., að hann og reyndar ríkisstj. öll væri því fylgjandi, að 100% umframfjárþarfar yrði náð á námsárinu 1974–1975, og væri þá í öllu farið eftir till. stjórnar LÍN í þessum efnum. Þm. Magnús Kjartansson og Þórarinn Þórarinsson vildu hins vegar ganga lengra og lögfesta efnisinnihaldið, það er fólst í viljayfirlýsingu Gylfa Þ. Gíslasonar fyrir hönd þáv. ríkisstj. Í þeim tilgangi lögðu Magnús Kjartansson og Þórarinn Þórarinsson 30. nóv. 1970 fram frv. til l. um breyt. á viðkomandi l., en málinu var þá vísað til ríkisstj. 10. mars 1971. Framkvæmd l. var nokkuð í samræmi við anda l. og till. Lánasjóðsins allt til ársins 1972–1973. Er núv. vinstri stjórn hafði setið að völdum í eitt ár, brá svo við, að ráðamenn sáu sér skyndilega ekki lengur fært að framfylgja till. Lánasjóðsins, sem voru í samræmi við anda l. og þeirra eigin till. tveimur árum áður, og höfnuðu fjárlagahækkun á lánaprósentunni:
Svo gefa þeir hér í skýrslu sinni yfirlit yfir það, hversu lánaprósentan er há á hverju ári, og hún er á þessa leið: „1967–1968 er hún 43%, 1968–1969 er hún 48.5%, 1969–1970 er hún 52.2%, 1970–1971 er hún 62.9%, 1971–1972 er hún 77.4%, 1972–1973 er hún 77.8%, 1973–1974 er hún 77.8%. Samkv. fjárlagafrv. 1974 er enn reiknað með óbreyttu lánahlutfalli og fer því ekki á milli mála, að ráðh. mennta- og fjármála hyggjast enn á ný skella skollaeyrum við till. Lánasjóðs.“
Hér lýkur tilvitnun. Eftir að þetta er skráð er komin fram till. um hækkun á framlaginu til Lánasjóðsins um 30 millj. kr., eins og sjá má á þskj. 204. Ég hef nú kynnt hv. Alþ. viðhorf hinna ungu nemenda í Háskóla Íslands og í sambærilegum skólum, innlendum og erlendum. Það er mönnum ljóst, að þær aths., sem settar eru fram í þeirra máli, eru fyllilega eðlilegar. Fulltrúar tveggja hinna stærri aðildarflokka ríkisstj., Magnús Kjartansson og Þórarinn Þórarinsson, hafa með tillöguflutningi á Alþ. 1970 blekkt hina ungu nemendur og vakið hjá þeim vonir, og beint og óbeint reynt að telja þeim trú um, að þeir og flokkar þeirra hefðu sérstaklega ríkan áhuga á því að leysa þeirra vanda. Það má vel vera, að svo sé. En ef svo er, þá kemur sá áhugi fram í öðru formi en hampað var haustið 1970. Þetta er ámælisvert. Ég vil átelja þetta á sama hátt og ég átel það hjá meiri hl. fjvn. að byggja þannig upp umsagnir sínar um vissa þætti fjárl., að fullkomlega villandi mynd fæst af ástandi og horfum um framkvæmdamátt þeirra fjárveitinga, þegar þær eru bornar saman við eldri fjárveitingar. Ég lýsi óánægju minni yfir því, að hæstv. fjmrh. skuli einnig láta sér sæma slíkan leikaraskap með sannleikann. Hann segir hér áðan í þessum ræðustóli, að fjárlagafrv. sé byggt upp með trú á fólkið og landið. Ég veit, að hæstv. fjmrh. hefur sjálfur trú á þjóð sinni og landi. En ég fullvissa hann um það, að það verður ekki lesið út úr því frv., sem við ræðum hér í kvöld. Það lýsir ekki byggðastefnu í hraðri sókn, þótt hent sé á hækkandi framlög á fjárl., þegar látið er hjá líða að meta mátt þeirra framlaga, þegar komið hefur fram sú rökstudda skoðun okkar stjórnarandstæðinga, að dýrtíðin hafi étið krónurnar. Það sýnir ekki trú á fólkið að draga úr framkvæmdamætti framlaga til skólabygginga eða þegar aðilum Lánasjóðs íslenskra námsmanna er talin trú um sérstakan áhuga núverandi valdhafa fyrir málefnum þeirra, en kippa síðan að sér hendinni um fjárframlög, en hæla sér þó af örlæti í því efni. Það má segja eitt og annað í ræðustól, en að lokum munu þó rauntölur til framkvæmda tala sínu máli og leiða í ljós hinn sanna vilja og hina sönnu trú manna og flokka.