28.01.1974
Efri deild: 51. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 1788 í B-deild Alþingistíðinda. (1664)
176. mál, jarðgufuvirkjun við Kröflu eða Námafjall
Halldór Blöndal:
Herra forseti. Ég get nú ekki sagt, að ræða hv. síðasta ræðumanns, hv. 1. þm. Vestf., hafi komið mér sérlega mikið á óvart. Þessi hv. þm. hefur með ýmsum öðrum þm. Framsfl. séð sig knúinn til þess í sérstakri þáltill. að ýta á virkjunarmál á Norðurlandi, og jafnvel nú, þegar hæstv. iðnrh. hefur lagt fram frv. um Kröflu- eða Námafjalls-virkjun, sér þessi hv. þm. ástæðu til þess að kveðja sér hljóðs þegar á eftir ráðh. og ítreka þá skoðun sína, að þannig sé komið ástandinu í orkumálum hér á landi, að þótt Krafla verði virkjuð, eins og gert er ráð fyrir í frv. orkumrh., og þótt búið væri að virkja Sigöldu, þá sé ástandið samt þannig, að nauðsynlegt sé nú þegar í stað að vinda bráðan bug að þriðju stórvirkjuninni í landinu. Ég fagna því, að þessi hv. þm. skyldi með þessum hætti hefja umr. almennt um orkumál í landinu.
Hv. 1. þm. Vestf., einn af miðstjórnarmönnum Framsfl. og stjórnarmaður í Framkvæmdastofnuninni, maður, sem gerst má vita um, hvernig ástandið er í landinu, metur ástandið í húshitunarmálum þannig, að það muni verða 100 þús. kr. baggi á meðalfjölskyldu í hans eigin kjördæmi, Vestfjörðum, að búa þar frekar en í Reykjavík eða annars staðar, þar sem er jarðhiti. Svo er að sjá sem þetta ástand hafi komið honum mjög á óvart og einnig hæstv. orkumrh.
Við skulum nú rifja aðeins upp, hvernig ástandið var í landinu, þegar hæstv. orkumrh. settist að í rn., settist í ráðherrastólinn. Það lá þá fyrir, enda yfirlýst af ráðh., að hann mundi aldrei ljá máls á virkjun í Laxá umfram þá virkjun, sem nú er orðin að raunveruleika. Ástandið í orkumálum Norðlendinga lá því alveg ljóst fyrir í hans huga. Meðan hann var ráðh., kom aldrei til greina að halda áfram virkjunum í Laxá. Það ástand, sem nú er í orkumálum Norðlendinga, getur því ekki komið honum á óvart, það er útilokað. Hæstv. orkumrh. hefur á fundi með Norðlendingum, sem haldinn var nú fyrir skömmu, í nóv., ítrekað þessa skoðun sína. Hann lýsti þá yfir, — ég sá ekki, að honum bæri sérstök nauðsyn til að gera það, en hann lýsti því þar yfir, að hann væri andvígur allri stíflugerð í Laxá.
Ég vil taka það fram í þessu sambandi, að ég álít, að reynslan hafi sannað það norður í Suður-Þingeyjarsýslu, að nauðsynlegt er að fara með friði að mönnum, það er nauðsynlegt að hafa samráð við heimamenn um orkuveitur, ræða málin við þá og vita viðbrögð þeirra. Ég veit, að hæstv. orkumrh. er þessarar skoðunar líka. Það var athyglisvert, að það kom fram í ræðu hans, að hann gerði fastlega ráð fyrir því, að virkjað yrði í Námafjalli, ef nægilegur háhiti eða botnhiti fyndist ekki á Kröflusvæðinu við borun. Það getur verið, að það sé misskilningur, en ég skildi hann svo, að í rauninni hefðu viðbrögð manna norður þar verið með þeim hætti, að á þessu stigi málsins sé ástæðulaust að gera grein fyrir því, að nauðsyn kunni að vera á rannsóknaborunum á Þeistareykjasvæðinu, eins og t. d. Húsvíkingar hafa farið fram á í ályktun bæjarstjórnarinnar. Mig langar til að spyrja hæstv. orkumrh. einnig, vegna þess að ég hef orðið var við, að það er mikill áhugi á því víða norðanlands hjá mínum umbjóðendum, og ég er síður en svo að setja það fram sem mína spurningu persónulega, heldur er ég að setja það fram sem spurningu, sem brennur á vörum margra Norðlendinga, t. d., að ég veit, margra ötulla og góðra stuðningsmanna hæstv. samgrh., þá spyr ég hæstv. orkumrh.: Hefur hann í sinni ráðherratíð beitt sér fyrir því, að nokkuð yrði gengið til móts við óskir Laxárvirkjunarstjórnar í sambandi við stíflu í Laxá, — ég álít mjög nauðsynlegt, að þetta komi fram á opinberum vettvangi, — eða er það skoðun orkumrh., að slíkt komi ekki til greina.
Þegar hæstv. orkumrh. setti fram stefnu sína í orkumálum, lýsti hann því yfir eða gaf í skyn, að hann mundi leita samstarfs við heimamenn um lausnir í orkumálum. Það vita allir hér inni, að við þetta hefur ekki verið staðið. Norðlendingar hafa með margvíslegum hætti reynt að ná samstarfi og samvinnu um orkumálin, en það hefur verið slegið á útréttar hendur þeirra. Á fundinum nú í nóv. lýsti hæstv. orkumrh. yfir, hæstv., að það hefði staðið á heimamönnum í orkumálum, þeir gætu fengið það, sem þeir vildu, ef þeir stæðu saman um kröfurnar og ef þeir væru ekki sundraðir innbyrðis. En það kom einnig fram hjá hæstv. orkumrh., að það fylgdi böggull skammrifi. Og sá böggull var, að Norðlendingar yrðu að sameinast um eina Norðurlandsvirkjun, eina orkuöflunarvirkjun á Norðurlandi. Í ræðu sinni áðan gat hæstv, ráðh. um þessa virkjun, en hann gat ekki um það, hvernig hann hugsaði sér uppbyggingu virkjunarinnar. Hvað hugsar hæstv. ráðh. sér t. d., að Norðlendingar ættu að eiga mikinn hluta af virkjuninni? Hugsar hann sér, að meiri hl. eigi að vera í höndum heimamanna, eins og m. a. hefur komið fram í álitsgerð Sambands ísl. sveitarfélaga og einnig verið ítrekað á fundum Norðlendinga, m. a. komið fram í þskj., eða heldur hæstv. ráðh. fast við þá stefnu, að ríkisvaldið eigi að eiga meiri hlutann, a. m. k. 60%? Ég álít, að það sé nauðsynlegt, að þetta atriði komi fram.
Í þessu sambandi get ég ekki annað en haft orð á því, að þetta er hálfundarleg lagasmið á þskj. 292, að gera ráð fyrir því í 1. gr., að ríkisstj. eigi að heimila væntanlegri Norðurlandsvirkjun, sem ekki er til, eitt eða annað. Enda var þess ekki skammt að bíða, að sá orkusöluaðili, sem rekur Laxárvirkjun, gerði aths. við þetta á stjórnarfundi Laxárvirkjunar, og var farið fram á, að Laxárvirkjun yrði falið þetta, að ég ætla. Ég hygg, að það sé rétt með farið hjá mér. Þetta er hálfbroslegt. Þetta er einhvers konar stefnumörkun eða stefnumótun í frv.-gerð. Ég álít, að þessu orði sé þarna algerlega ofaukið, nema hæstv. ráðh. búist við því, að það verði gengið frá stofnun Norðurlandsvirkjunar, áður en þetta frv. nær fram að ganga hér á Alþingi. Eiga kannske boranir í Kröflu að bíða eftir því, að þessi stofnun verði sett á laggirnar, þessi Norðurlandsvirkjun? Nóg um þetta. Þetta er bara til að brosa að, en sýnir viðleitni ráðh. til að troða sínum sjónarmiðum að við öll tækifæri, jafnvel þótt það sé út í hött og ekki nema til að brosa að því. Mín vegna mætti það vera löng runa af nöfnum á alls konar fyrirtækjum, sem ekki eru til. sem ríkisstj. er heimilað að fela eitt og annað. Fyrir mér er það ekki aðalatriðið, hversu mikil prentsverta er notuð í 1. gr. þessa frv., miklu heldur hitt, að þetta mál nái fram að ganga, jarðgufuvirkjun við Kröflu eða við Námafjall. Og nú skulum við aðeins rifja upp forsögu þessa máls.
Þegar hæstv. orkumrh. tók við, eins og ég sagði áðan, var hann staðráðinn í því, að ekki yrði virkjað á Norðurlandi næstu árin. Ég vil minna á það, að jarðhitadeild Orkustofnunar lagði til, að á sumrinu 1972 yrðu boraðar tvær rannsóknarborholur í Kröflu. Þessar till. jarðhitadeildar, sem voru taldar tímabærar og nauðsynlegar, fengu ekki náð fyrir augum ráðamanna. Næsta ár endurtók sama sagan sig. Jarðhitadeild Orkustofnunar óskaði eftir því að fá heimild til tveggja borhola í Kröflu. Það var einnig fellt þá. Ég hygg, að hv. 1. þm. Vestf., sem hefur svo miklar áhyggjur núna af því, að Kröfluvirkjun komi ekki nógu snemma, hafi m. a. notað hönd sína til að fella það, að af þessum nauðsynlegu framkvæmdum gæti orðið, þótt hann sé áhyggjufullur nú og niðurlútur. Við framkvæmdaáætlun þetta sama ár var ætlað fé til þess, að till. hæstv. orkumrh., að athuga línustæði norður. Þm. Sjálfstfl. í Norðurl. e. háru fram þá brtt., að þessu fé mætti einnig, ef rétt þætti, verja til að kanna ýmsa aðra virkjunarstaði á Norðurlandi. Þetta var fellt. Það varð að einblína á línuna norður yfir öræfin. Við vorum kallaðir miklir skýjaglópar, — ekki skýjaglópar, ég bið afsökunar, við vorum kallaðir hálfgerðar moldvörpur eða eitthvað í þá áttina, að við skyldum ekki sjá í hendi okkar fyrir fram, að það hlyti að vera hagkvæmt að leggja línu yfir öræfin. En það hefur ekki heyrst minnst á hana við þessar umr. Þessi till. var felld.
Þegar fjárlagafrv. var lagt fram á síðasta ári og ég vakti athygli á því við 1. umr., hafði sama sagan endurtekið sig. Það var ekki gert ráð fyrir því að bora tvær rannsóknarborholur í Kröflu. Ég óskaði eftir því við 1. umr, fjárl., að hæstv. orkumrh. tæki þetta til athugunar og athugaði, hvort hann gæti ekki fundið einhverja peninga í þessum 30 milljörðum til að koma til móts við þetta. Í nóv. leit svo út, að það mundi kannske takast að koma inn fjárveitingu fyrir einni holu, en mér skilst núna á samtölum við menn í Orkustofnun, að í fjárl. sé að finna lánsheimild til þess arna. Það er sem sagt lánsheimild til þess arna, — ekki ætla ég að lasta það, það er ágætt, — en það voru sem sagt ekki til peningar í ríkiskassanum til að gera þetta.
Þetta eru nú öll framlögin, sem hæstv. ríkisstj. leggur til orkumála í landinu. Hins vegar er það yfirlýst af formanni BSRB, að opinberir starfsmenn séu búnir að greiða orkuskattinn, og hefði verið karlmannlegt af ríkisstj. að leggja eitthvað af því fé, sem þar sparaðist, til þess að flýta fyrir orkuöflun í landinu og flýta fyrir því, að húseigendur fengju innlenda orku til að hita hús sín með. En sem sagt, nú loksins eygjum við smávon með lánsheimild í fjárlagafrv., þ. e. a. s. við eygjum von á Norðurlandi um, að við fáum rafmagn frá Kröflu að mati hv. 1. þm. Vestf. á árinu 1978, ekki fyrr. En hjá sama þm. kom fram, að við mættum vænta þess að fá rafmagn frá Sigöldu 1977. Ég tók ekki eftir því í ræðu hæstv. ráðh., hvort hann minntist eitthvað á það, hvenær hann lofaði okkur fyrir norðan rafmagni frá Búrfelli. Það mætti koma fram. Og það er alveg áreiðanlegt, að rafmagnið kemur ekki fyrr frá Kröflu.
Við skulum aðeins athuga, hvernig málin standa. Málin standa þannig núna, að sennilega verður ekki hægt að bora fyrstu rannsóknarholuna fyrr en einhvern tíma í júlímánuði, að ég hygg. Samt ætti að takast fyrir haustið að bora þessar rannsóknarholur. Við skulum segja, að nægilegur botnhiti sé til þess, að þarna megi koma hagstæð og góð virkjun. Það á eftir að hanna virkjunina og með því að flýta sér sem allra mest, má vera, að þeirri frumhönnun geti lokið fyrir næstu áramót, með allra mestu bjartsýni, og þá er kannske hugsanlegt með einstakri heppni, að takist að panta vélar erlendis frá til virkjunarinnar með tveggja ára afgreiðslufresti. Látum þetta vera hjá hv. 1. þm. Vestf.
En það er annað, sem kom fram í ræðu orkumrh., — hann talaði ekki mikið um það, hæstv. ráðh., — en það var um það, með hvaða bor ætti að bora í Kröflu. Mér skilst, að til þess eigi að nota gufubor. Það er nú bara einn gufubor í landinu. Mér skilst, að á þessu ári sé einhver von um það, að Hitaveita Reykjavíkur geti séð af bornum einhvern tíma. En mér hefur skilist og það væri fróðlegt að fá það upplýst hjá hæstv. orkumrh. ef það er rétt, að á næsta ári sé með öllu útilokað, að Hitaveita Reykjavíkur geti misst gufuborinn norður. Er þetta rétt skilið hjá mér, eða er þetta misskilningur? Ég spyr hæstv. orkumrh. jafnframt: Hefur hann athugað það erlendis, hvort hægt sé að fá annan gufubor að láni í staðinn, ef þetta er rétt skilið hjá mér, eða hyggst hann kaupa bor erlendis frá? Á þetta var ekki minnst í ræðu hans. Það hefði verið fróðlegt að heyra um það.
Ég tek undir það, sem hæstv. orkumrh. sagði, að á þessum þrem svæðum, Þeistareykjum, Námafjalli og Kröflu, virðist manni sem Kröflusvæðið sé aðgengilegast og best til slíkrar virkjunar, og þar náttúrlega er þyngst á metunum, að þetta jarðhitasvæði er stærsta jarðhitasvæðið á þessum stöðum, og það er mjög hátt yfir sjávarmál, þannig að örðugt kann að reynast að nota jarðgufuna þar til hreinnar iðnaðarframleiðslu, orkuframleiðslu til iðnaðar, eins og fram kom í ræðu ráðh., svo sem hins vegar gæti síðar meir orðið hagkvæmt og mögulegt á Þeistareykjasvæðinu, svo að ég tek mjög vel undir þessi orð hæstv. ráðh., en minni jafnframt eins og hann á Húsvíkinga í þessu sambandi og minni jafnframt á þann áhuga, sem bæjarstjórn Húsavíkur hefur sýnt í sambandi við virkjun við Íshólsvatn.
Á þeirri ráðstefnu, sem efnt var til um orkumál á Akureyri í nóv., vakti það athygli, að hv. þm. Norðurl., Jónas Jónsson aðstoðarráðh., vakti sérstaklega máls á því, að Orkustofnun hefði sýnt mikið tómlæti um Skjálfandafljótsvirkjun, og lagði fram og kom fram með upplýsingar um hagsemi slíkrar virkjunar, sem hann byggði á rannsóknum, sem verkfræðifyrirtækið Virkir, að ég ætla, hafði gert, en samkv. upplýsingum hans kostar kwst. samkv. virkjunartilhögun eða tillögum Virkis 78 aura, sem reynist vera mun hagstæðari virkjun en áður hafði verið ætlað. Í þessu sambandi minni ég — með leyfi hæstv. forseta — á ummæli, sem koma fram í grg. Orkustofnunar til iðnrn. í sept. 1973. Þar segir:
„Í stuttu máli sagt eru niðurstöður þessara athugana neikvæðar“, — þ. e. a. s. athugana Orkustofnunar, — „þar eð þær sýndu orkuverð frá væntanlegum virkjunum í Skjálfandafljóti, sem er mjög miklu hærra en sambærilegar áætlanir um aðra virkjunarstaði sýna. Af þeim sökum telur Orkustofnun ekki rétt að verja fé og mannafla til frekari rannsókna við Skjálfandafljót, meðan fjölmargir aðrir álitlegir staðir bíða.“
Á fundinum á Akureyri í nóv. kom það fram hjá orkumálastjóra, að hann hafði ekki kynni sér þessar athuganir Virkis. Mér þætti fróðlegt, ef hæstv. orkumrh. gæti upplýst, að hvaða niðurstöðu Orkustofnun hefur komist í þessu sambandi og hverjar undirtektir hæstv. ráðh. muni verða við þeim tilmælum, sem hæstv. vararáðh. Framsfl., hv. þm. Norðurl., Jónas Jónsson, bar fram á Akureyri. Ég man ekki, hvort þessir hæstv. ráðh. eru í sama húsi uppi við Lindargötu, mig minnir það þó helst, svo að ef skortir eitthvað á upplýsingar, gætu þeir kannske skroppið niður í kaffi, það er ódýrt þarna uppi í stjórnarráði.
Ég minni jafnframt í þessu sambandi, þegar talað er um frambúðarlausn orkumála á Norðurlandi, á óskir og ályktanir Norðlendinga fyrr og síðar um virkjun í Dettifossi og virkjunarathuganir þar, en fyrir liggur m. a. um það, sem við höfum borið fram, ég og hv., þm. Norðurl., að ég ætla, Lárus Jónsson.
Um Kröfluvirkjun standa allir Norðlendingar, að ég ætla, saman, um kröfuna um þá virkjun. Við erum hissa á því, hvað hæstv. ríkisstj. vaknaði seint af doðanum, sínum Þyrnirósarsvefni, í orkumálum okkar Norðlendinga. Okkur finnst auðvitað betra, að það sé borað á næsta sumri heldur en það sé ekki borað, en við hefðum kosið, að það hefði verið gert a. m. k. tveim árum fyrr. Þá væru okkar málum betur komið en nú. Þá þyrftum við ekki að greiða olíutollinn, eins og við þurfum að gera núna.
Nú skulum við athuga aðeins hina leiðina, sem á að fara, þ. e. línu norður, Það var eitt af því, sem hæstv. ráðh. hafði ákveðið, strax og hann settist í stólinn, að koma línunni norður. Hann er nú búinn að koma henni frá Sauðárkróki til Akureyrar og er alveg hissa á því, að ekki skuli vera til rafmagn til að flytja eftir línunni, og vitnar í því sambandi til samnings, sem gerður hafi verið í aprílmánuði 1972 milli Rafmagnsveitna ríkisins og Laxárvirkjunar um slíkan orkuflutning. Ég hafði ekki fyrir framan mig núna umsagnir manna um þennan samning. Mér datt satt að segja ekki í hug, að hæstv. ráðh. mundi vitna til hans, með slíkum endemum sem hann var gerður. Við skulum aðeins rifja upp aðdragandann að þessari línu.
Þannig stóð á, að rafveitustjórar á Norðurlandi höfðu efnt til fundar á Akureyri um orkumál. Þar var hæstv. orkumrh. staddur. Á fundinum var m. a. rætt um þessa línu, og kom fram hjá forsvarsmönnum Norðlendinga, að þessi leið væri nánast út í hött, það væri enga orku að flytja. Ég man ekki betur en það hafi m. a. komið fram í blöðum eftir framkvæmdastjóra Laxárvirkjunar, — ég bið þá afsökunar, á því, ef ég man rangt, — en ég man ekki betur en framkvæmdastjóri Laxárvirkjunar hafi sagt við þetta tilefni, að það væri mjög tvísýnt um það a. m. k., hvort um nokkra orku yrði að ræða, og sagði, að fyrirheit um það efni væri algerlega út í hött, að slíku væri hægt að lofa bindandi. Hann tók algerlega fyrir það, að slíku væri hægt að lofa bindandi, og benti í því sambandi á hina geysilega miklu orkuaukningu, sem m. a. hafði orðið þá í iðnaðinum á Akureyri. Ég bendi t. d. í því sambandi á uppbyggingu skipasmíðastöðvanna á Akureyri, sem nota mjög mikla orku, og járniðnaðarins í heild og þá miklu ásókn, sem var í húsahitun með raforku. Ég man þetta áreiðanlega rétt. Ég minnist viðbragða rafveitustjórans á Sauðárkróki, og ég man ekki betur en rafveitustjórinn á Siglufirði hafi lesið upp skeyti á þessum fundi frá forsrh. landsins, þar sem hann lýsti því yfir, að í ríkisstj. hefði ekki verið tekin ákvörðun um að leggja línu frá Akureyri til Sauðárkróks. Ég man ekki betur en þetta kæmi þá skýrt fram, orðsending frá sjálfum hæstv. forsrh., þar sem hann var að róa umbjóðendur sína, rafmagnsnotendur í Norðurl. v., og segja þeim, að engin slík ákvörðun hefði verið tekin án þess að tala við heimamenn um það. En svo þegar þeir fóru heim af fundinum, tóku þeir eftir því, að hæstv. iðnrh. var búinn að senda menn upp á Vaðlaheiði til þess að byrja að grafa fyrir staurunum. Og þetta ævintýri er nú búið að kosta 100 millj. kr. Ætli það hefði ekki verið nær, — ég spyr hæstv. orkumrh. að því, ég sé, að hann tekur upp pennann, hann getur þá skrifað spurninguna, — hvort heldur hann, að hefði komið að meira gagni fyrir okkur núna, ef hann hefði farið að till. Orkustofnunar og notað 100 millj. til þess að gera rannsóknarborholu í Kröflusvæðinu eða að byggja þessa endemis línu? Það var ekki atvinnuleysi á Norðurlandi. Það þurfti enga atvinnubótavinnu við þvílíkt. Línan er auðvitað háðungarvottur um orkumrh. Það hefur orðheppinn maður minnst á, að við ættum að hafa þetta sem eins konar tákn nú á ellefu hundrað ára afmæli Íslandsbyggðar, línuna, sem er opin í báða enda, sem er, vil ég segja, háðulegur vottur um stefnu iðnrh. og mun, eins og fram kom hjá 1. þm. Vestf. áðan, eiga þátt í því, að fólki þyki ófýsilegra á sjálfu þjóðhátíðarárinu að setjast að á Norðurlandi en ella vegna þess 100 þús. kr. skatts, sem lagður er á meðalfjölskyldu í landinu vegna þess skipbrots, sem stefna orkumrh. hefur beðið, og vegna þess tómlætis, sem hæstv. ríkisstjórn hefur sýnt Norðlendingum í húshitunarmálunum.
Hæstv. orkumrh. var að stæra sig af því, að það yrði til raforka til að flytja til Norðvesturlands að sumri til. Ég skal ekki segja, hvort það dettur einhver dagur úr, en ennþá hefur dísilrafstöðin gengið, og á s. l. ári fór þriðja hver króna af brúttótekjum Laxárvirkjunar til olíukaupa. Það er mikill olíuskattur það. Hvað ætli það verði næsta ár? Það væri fróðlegt að vita?
Hæstv. ráðh. minntist ekkert á það, hvenær við mundum fá línuna. Hann minntist heldur ekkert á það, hvenær Búrfellsvirkjun yrði aflögufær um rafmagn. Þetta viljum við fá að vita fyrir norðan. Það kom fram á orkumálaráðstefnunni hjá rafmagnsveitustjóra ríkisins, að reynsla hans væri sú, að það mundi taka tvö ár að panta efni til línunnar norður. Mig langar til að fá að vita hjá hv. ráðh., hvort það sé rétt, fá ártal um það. Mig langar líka til að fá að vita, hvort Norðlendingar eiga að borga línulögnina norður eða hvort öll þjóðin á að gera það. Ég sé, að í fjárlagafrv. er gert ráð fyrir því að heimila Laxárvirkjun lán að upphæð allt að 50 millj. kr. vegna 1. áfanga vararafstöðvar á Akureyri, ný dísilstöð upp á 50 millj., bara stofnkostnaðurinn, svo er allt hitt. Það er ekki lítið. Raforkumálin fyrir norðan leysast ekki með fleiri línum eins og þessari milli Sauðárkróks og Akureyrar.
Nei, það vita allir menn, sem vilja vita, að stefna hæstv. orkumrh. hefur leitt til þess, að á Norðurlandi er nú algerlega tvísýnt um það, að uppbygging iðnaðar og byggðaþróunar geti verið með eðlilegum hætti, vegna rafmagnsskorts. Það er allt of tvísýnt um það.
Það er komið svo t. d., að á Akureyri er búið að banna, að fleiri hús séu hituð með rafmagni. Samt sem áður hrannast upp beiðnirnar um rafhitun. Sama er að segja um Þórshöfn. Þórshöfn fær nú á næstu vikum sennilega samtengingu frá orkuveitusvæði Laxár, en það verður sennilega ekki til að flytja rafmagn þangað, heldur til að gá, hvort það verði nokkur kw eftir fyrir rafstöðina á Þórshöfn til þess að koma þarna vestur yfir. Beiðnir frá húseigendum um að fá að hita hús sín upp með rafmagni, hafa hrúgast upp. Fyrir liggur beiðni frá stjórn Laxárvirkjunar um það, að Rafmagnsveitur ríkisins veiti ekki leyfi til þess, að fleiri hús á Norðurlandi á orkuveitusvæði Laxár verði hituð upp með rafmagni. Mig langar til að spyrja hæstv. orkumrh. að því, hvað Rafmangsveitur ríkisins hyggjast gera í þessu. Ætla þær að skrúfa fyrir það, að fleiri hús á þessu svæði verði hituð upp með rafmagni? Er búið að skrúfa fyrir það?
Fyrst Rafmagnsveitur ríkisins bar á góma, er ástæða til að spyrja um það, hvað líði línulögninni í Þistilfjörðinn. Þegar þeir voru rukkaðir, bændurnir í Þistilfirðinum, um heimtaugagjaldið, í júní, var þeim sagt, að annars fengju þeir ekki rafmagnið í júlí eða ágúst, — ég man nú ekki, hvort heldur var, — svo að þeir þorðu ekki annað en að borga. Svo leið júlí, svo leið ágúst. Þá var þeim sagt, að þeir fengju þetta í sept. Svo áttu þeir að fá það fyrir fyrstu snjóa. Síðan áttu þeir að fá það fyrir áramótin. Síðast, þegar ég hafði spurnir af því, hvernig gengi, stóð til, að þeir fengju kannske rafmagn einhvern tíma í febrúar eða mars. Mig langar til að spyrja: hvernig stendur á þessum drætti? Það er afskaplega óþægilegt fyrir menn, sem búast við rafmagni og hafa búið sig undir það að fá raforku, að fá hana ekki á réttum tíma. Ég veit t. d., að á þessu svæði var um nýbyggingar að ræða. Það var ungur bóndi að byggja yfir sig nýtt hús og hafði verið lofað þessu rafmagni nú fyrir fyrstu snjóa og hafði byggt húsið með hliðsjón af rafhitun þess vegna. Þetta hefur valdið honum margvíslegu tjóni og öðrum bændum þarna, og að mínu mati er náttúrlega mikil spurning, hvort Rafmagnsveitur ríkisins séu skaðabótaskyldar í slíku tilfelli. Getur það staðist, að ríkisfyrirtæki geti með þessum hætti leikið sér að mönnum að vild, krafist þess að fá heimtaugargjald greitt og látið svo dragast og dragast úr hömlu, að rafmagnið komi á bæinn?
Og það er fleira en þetta. Norður-Þingeyjarsýsla er einn afskekktasti hluti landsins, nyrst og austast. Til þess að byggð megi þar haldast, er nauðsynlegt, að þeir menn, sem þar búa, njóti a. m. k. hvað rafmagn snertir sömu hlunninda og aðrir. Og það er nú einu sinni svo, þegar rafmagn er komið á bæina í kring, þá þykir þeim fáu, sem eftir eru, hart við það að búa að fá ekki rafmagn frá samveitu líka. Margir þessara bæja, sem þarna eru, er mjög nauðsynlegt að haldist í byggð, eins og t. d. í Kollavík, vegna ferðalaga að vetri til. Ég hygg, að samfélagið megi vel leggja eitthvað af mörkum til að tryggja búsetu þar. Mér finnst að það eigi ekki endilega að marka þá stefnu, að undir engum kringumstæðum eigi að leggja rafmagn til slíkra staða. En ég legg áherslu á, að við það verði staðið, að bændurnir í Þistilfirðinum, sem ekki hafa fengið rafmagn, fái það, áður en mjög langt um líður. Það er mikil óánægja með það ástand, sem þar ríkir, eins og gefur að skilja.
Ég sagði áðan, að þetta frv. væri góðra gjalda vert, það kæmi að sínum notum, virkjun í Kröflu síðar meir. Hvað á að gera núna? Þetta er það, sem Norðlendingar vilja fá að vita. Hefur ríkisstj. á prjónunum einhver áform um að brúa bilið? Hv. 1. þm. Vestf. kallar það millibilsástand fyrir norðan. Telur hæstv. ráðh. koma til greina að beita einhverskonar almennum hömlum, eins og t. d., eins og ég sagði áðan, að menn megi ekki hita húsin upp með raforku? Telur hæstv. ráðh. koma til greina að reyna að sporna við því, að iðnaðarrekstur verði settur niður í þessum landsfjórðungi, þar sem ekki er til rafmagn til að láta iðnaðinn fá? Hefur hæstv. ráðh. nokkuð kynnt sér, hvort muni möguleikar á, að flýta því, að jarðvarmi komist á þá staði, sem tiltækilegt er á þessu svæði, t. d. þannig, að það mætti gera strax á þessu ári? Ég hygg, að ef Hitaveita Reykjavíkur ætti í hlut, hefði ráðh. þótt sjálfsagt að þetta hefði gerst s. l. ár. En hún er ekki þarna fyrir norðan, svo að ekki er hægt að kenna henni um.
Ég vil benda á í þessu sambandi, að það er ekki talið af Orkustofnun mögulegt að hita Akureyri upp með jarðvarma vegna þeirra sérstöku aðstæðna, sem eru í Eyjafirði. Jafnvel hefur einhver komið fram með þá skoðun af tæknimönnum Orkustofnunar, að eðlilegt kunni að virðast og eðlilegra sé að leyfa þeim stöðum, sem eru í Eyjafirði, að njóta jarðvarmans til uppbyggingar síðar heldur en leiða hann til Akureyrar, þar sem hann er hvort sem er ekki nægur, og frekari boranir núna séu hæpnar, þar sem þar að auki sé allt óvist um árangur. Mér skilst, að þetta eigi einnig við um jarðhitann á Skógum í Fnjóskadal. Nú hefur að vísu á síðustu árum breyst ástandið að því leyti, að nú er talið kleift að leiða jarðvarma lengri veg en áður var talið mögulegt, og hefur í því sambandi verið talað um af sumum mönnum að flytja heitt vatn alla leið frá Mývatnssveit til Akureyrar. Eftir því sem ég veit best, er þó enn sem komið er a. m. k. talið ráðlegra að virkja jarðvarmann í Mývatnssveit og fara þá leiðina heldur en flytja vatnið. En það væri fróðlegt samt sem áður að fá upplýst hjá hæstv. ráðh., ef eitthvað væri að frétta af þessum málum.
Aðeins nokkur orð í sambandi við hið háa olíuverð. Eins og nú hefur sýnt sig, kom það ríkisstj. Íslands algerlega í opna skjöldu, að til olíukreppu skyldi koma, og það svo, að í fjárlagafrv., sem lagt var fram á fyrstu dögum þingsins, var ekki gert ráð fyrir því né boðaðar neinar sérstakar fjárveitingar af því tilefni. Ekki man ég eftir því a. m. k. Þetta veldur því núna, að hætta er á, að byggðaröskun kunni að verða í landinu vegna þess, hversu olíuskatturinn leggst misþungt á fólk, og eru nefndar tölur eins og 100 þús. kr. í því sambandi. Mig langar til þess að spyrja hæstv. orkumrh., hvað hann hyggist gera í þessu efni, hvort hann hafi einhverjar sérstakar ráðstafanir á prjónunum. Ég hygg, að margir taki undir það, að algerlega sé útilokað að leggja 100 þús. kr. aukaskatt á þá menn í landinu, sem njóta ekki heita vatnsins. Þar hlýtur að koma til opinberrar samhjálpar að einhverju leyti. Mig langar til að fá upplýsingar um það.
Að síðustu langar mig til að fá upplýsingar um það hjá hæstv. ráðh., hvað hann hefur gert eða hvort hann hyggist á þessu þingi flytja frv. eða beita sér fyrir því, að til jöfnunar á rafmagnsverði komi í landinu. Þessu var lofað á sínum tíma og er talið af mörgum mikið réttindamál. Er ég t. d. þeirrar skoðunar, að það sé eitt af mest knýjandi málum nú að koma á jöfnun rafmagnsverðs með einhverjum hætti. Ég vil minna á í því sambandi, að við búum nú við sama bensín- og olíuverð, hvar sem við búum á landinu og ég tel, að hitt sé ekki síður réttindamál.
Ég vil svo að síðustu, herra forseti, aðeins fagna því tilefni, sem hv. 1. þm. Vestf. gaf mér til að tala almennt um orkumálin. Ég skil vel þær áhyggjur, sem hv. þm. hefur af stefnu ríkisstj. í orkumálum, og tek mjög undir þann tillöguflutning og þær ábendingar, sem hann hefur komið með hér á Alþ. til þess að ýta við hæstv. orkumrh. Veit ég, að við starf sitt og sem þm. strjálbýlis hefur þessi hv. þm. kynnst vinnuaðferðum hæstv. orkumrh. og er orðinn langþreyttur, enda mun það svo og ekkert leyndarmál, að innan ríkisstj. verða menn stundum hissa, þegar þeir frétta um síðustu afrekin eða yfirlýsingarnar.