06.02.1974
Neðri deild: 58. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 2036 í B-deild Alþingistíðinda. (1832)
198. mál, tryggingadómur
Heilbr.- og trmrh. (Magnús Kjartansson):
Herra forseti. Það er mjög eðlilegt, að mönnum geti sýnst sitt hvað um framkvæmdir dómstóla af þessu tagi, ef hann verður settur á laggirnar. En í tilefni af aths., sem hér hafa komið fram hjá ýmsum um það, hvort þörf sé á að stofna slíkan dóm yfirleitt, vil ég minna á, að þetta sama þing, sem nú situr, eða sömu alþingismenn samþykktu haustið 1971 í lögum um almannatryggingar, að ef árangur rísi um bætur, legði tryggingaráð úrskurð á málið, en þeim úrskurði megi áfrýja til tryggingadóms, sem sett verði um sérstök löggjöf. Þetta ákvæði var, að ég man best, samþykkt einróma hér á Alþ. af sömu hv. alþm. sem hér sitja.
Það er svo sem ekki neitt óeðlilegt við það, þó að menn geti skipt um skoðun á tveimur árum eða vel það og fallið frá þeim viðhorfum, sem voru eindregin á þingi fyrir áramót 1971–72. En engu að síður lagði Alþ. fyrir mig sem tryggingaráðherra að láta vinna að því, gera undirbúning að því, að um þetta mál verði sett ný löggjöf, og þess vegna hef ég látið vinna að þessu frv., sem hér liggur fyrir, þannig að þetta frv. er samið í samræmi við fyrri ákvarðanir, sem teknar hafa verið hér á þingi og eins og ég sagði áður, að því er ég hygg einróma. Ég minnist þess ekki, að þá hafi komið fram neinar aths. um það, að þessi dómur kynni að vera óþarfur.
Um það mál er raunar það að segja, að við höfum reynslu af starfsemi slíkra dómstóla annars staðar á Norðurlöndum. Þeir hafa starfað þar alllengi sums staðar, og ég hygg, að þeir séu alls staðar taldir hafa veitt viðskiptavinum almannatrygginga mjög aukið réttaröryggi. Við skulum minnast þess, að það fólk, sem á viðskipti við tryggingastofnun á vegum almannatrygginga, er oft fólk, sem er mjög lítils megandi í þjóðfélaginu, og það kann að vera mjög erfitt fyrir slíkt fólk að leggja í það að hefja málarekstur eftir almennum leiðum. Hefur verið talið annars staðar á Norðurlöndum, að gera bæri afgreiðslu slíkra mála miklu einfaldari og kostnaðarminni fyrir fólk heldur en fara almenna dómstólaleið. Þessu er einvörðungu ætlað að tryggja rétt einstaklingsins í viðskiptum við afar stóra stofnun og gefa mönnum kost á því að leita til hærri aðila á einfaldan hátt, ef felldir eru úrskurðir, sem menn vilja ekki sætta sig við. Ég hef ekki heyrt annað en í öðrum Norðurlöndum sé talin góð reynsla af þessari starfsemi, og ég sé enga ástæðu til að ætla annað en slík starfsemi geti komið að hliðstæðu gagni hér á landi. Sú var einnig skoðun Alþingis fyrir jól 1971.
Hv. þm. Ragnhildur Helgadóttir vék að þeim ágreiningi, sem upp kom í n., hversu víðtækt starfssvið tryggingadóms ætti að vera. Það er vafalaust rétt, sem hér hefur verið bent á, að síðari setningin í 2. gr. um, að það megi láta tryggingadóm dæma í málum, sem með lögum verði lögð undir dóminn, sé í sjálfu sér óþörf. Hún er greinilega, eins og ég tók raunar fram áðan, tilraun til að brúa þann ágreining, sem uppi var í n., að koma þarna á sameiginlegri niðurstöðu, sem aðilar gátu á fallist. En í sjálfu sér er óþarfi að taka þetta fram. Hins vegar er sá ágreiningur, sem var í n., skýrður mjög nákvæmlega í grg., og ég sé ekki ástæðu til að fara neitt ítarlega út í það. En ég vil minna menn á, að þau mörk, sem þarna er um að ræða, annars vegar á almannatryggingum og hins vegar á öðrum þáttum tryggingamála, þessi mörk eru afar óljós í sumum tilvikum. Eins og bent er á af meiri hl. n., hafa verið sett lög um slysatryggingar sjómanna, þar sem gert er ráð fyrir bótum samkv. l. um almannatryggingar, en tryggingar þessar eru hins vegar á vegum almennra tryggingafélaga. Einnig má minna á þann mikilvæga áfanga í tryggingamálum, þegar samið var um slysabætur til handa öllum launþegum í Alþýðusambandi Íslands í kjarasamningum í nóv. 1971, en þær eru einnig á vegum almennra tryggingafélaga. Þarna er um að ræða félagslegar tryggingar af alveg sama tagi og tryggingarnar hjá Tryggingastofnun ríkisins, hjá almannatryggingum, og í sjálfu sér sé ég ekki annað en það væri rökrétt, að þessi dómstóll fjallaði um öll vandamál af þessu tagi. En þetta er álitamál, og úr þessu álitamáli verður Alþingi að skera.
Hv. þm. Þórarinn Þórarinsson spurði mig að því, hvort ég gæti greint frá því, hver kostnaður mundi hljótast af því ákvæði 26. gr., að kostnaður vegna tryggingadóms greiðist úr ríkissjóði. Ég hef ekki tiltæk nein gögn um það mál Það má vel vera, að sú n., sem samdi frv., hafi kynnt sér kostnað af hliðstæðum dómstólum annars staðar á Norðurlöndum, og ef svo er, mundi ég að sjálfsögðu tryggja það, að n. fengi þá vitneskju. Hins vegar hygg ég, að ákvæðið sjálft sé alveg óhjákvæmilegt. Ég held, að rekstur mála fyrir slíkum dómi þurfi að greiðast úr ríkissjóði, einmitt vegna þess, að þarna eiga í hlut í ákaflega mörgum tilvikum aðilar, sem mega sín lítils í þjóðfélaginu og hreinlega mundu ekki ráðast í málrekstur, ef þeir ættu á hættu að geta haft af því fjárhagslegt tjón, þannig að ef slíkur dómur yrði tekinn upp, hygg ég, að þennan hátt verði á því að hafa. Og mér virðist ekki fljótt á litið, að þessi kostnaður ætti að þurfa að verða ýkjamikill. Hitt er alveg rétt, að það ber að skoða það að sjálfsögðu og gera sér grein fyrir því, hvaða tilkostnað menn kynnu að vera að leggja út í með því að setja slíkan tryggingadóm á laggirnar.