19.02.1974
Sameinað þing: 57. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 2251 í B-deild Alþingistíðinda. (2017)
Umræður utan dagskrár
Jón Árm. Héðinsson:
Herra forseti. Ég bið nú um orðið utan dagskrár í Sþ., þar sem ekki var svigrúm til þess í Ed. vegna mikillar málgleði í hv. Nd. í gær. Eftirfarandi spurningar vil ég leggja fyrir hæstv. sjútvrh., vegna þess að ég met það þannig, að það þoli ekki bið að fjalla um málið:
1. Hvers vegna er ekki bannað að veiða loðnu og dæla henni síðan í sjóinn aftur?
2. Hefur skipulögð athugun farið fram á, hvort einhverjir aðilar misnoti eða brjóti reglur loðnunefndar?
3. Hvað er búið að selja mikið af loðnumjöli, og hvert er meðalverð pr. 1000 kg frítt um borð?
4. Hvað lána viðskiptabankarnir og Seðlabankinn út á hvert framleitt tonn?
Fyrir nokkrum dögum bárust fréttir af því, að allmörg loðnuveiðiskip hefðu neyðst til þess að henda verulegu magni af loðnu aftur í sjóinn vegna neitunar nokkurra verksmiðja um móttöku og ringulreiðar í löndun á loð,nunni. Þetta er ekki þolanlegt. Við íslendingar megum ekki og getum ekki verið þekktir fyrir að veiða fisk og henda honum svo aftur í hafið. Gildir hér einu, um hvaða tegund veiði er að ræða, það samræmist einfaldlega ekki grundvallarboðskap okkar í landhelgismálinu. Þótt mörgum finnist mikið til af loðnunni, getur svo farið, að fáránleg vinnubrögð við veiðarnar hafi hörmulegar afleiðingar innan skamms. Ég er þess fullviss, að enginn skipstjóri gerir þetta nema algerlega tilneyddur, en koma verður í veg fyrir, að slíkt ástand ríki, að menn neyðist til að standa þannig að veiðum, að henda þurfi miklum afla aftur í hafið. Þess vegna vil ég fá umr. um þetta mál nú til þess að fyrirbyggja, að slíkt endurtaki sig. Ég tel, að banna eigi svona veiðar, með tilvitnun í landgrunnslögin frá 1948 um verndun fiskimiða okkar.
Eins og kunnugt er, samþykktu 5 verksmiðjur hér suðvestanlands að hætta móttöku vegna yfirvofandi verkfalls, og orsakaði þetta gífurlegan glundroða í loðnuveiðunum, og nemur beint tjón af því þegar mörgum tugum millj. Þetta er væg sem vera skal, keppast við að bræða og taka á huga, að allar aðrar verksmiðjur á landinu, hvar ast sagt furðuleg ákvörðun, þegar það er haft í móti loðnu. Að mínu mati var það yfirskin eitt, að verkfall væri fram undan hjá þessum verksmiðjum, og sannaðist það reyndar þegar í morgun vegna fréttatilkynningar, sem kom frá einni verksmiðjunni. Hér var í raun um verðstríð að ræða. Þetta sannast einnig best á því, að s.l. föstudag komu nokkrir verksmiðjueigendur saman og samþykktu eftirfarandi grg., með leyfi forseta, — fréttatilkynning Félags ísl. fiskmjölsframleiðenda er þannig:
„Aukafundur í Félagi Ísl. fiskmjölsframleiðenda, haldinn 15. febr. 1974 í Reykjavík, beinir þeirri eindregnu ósk til fulltrúa í Verðlagsráði sjávarútvegsins fyrir félög síldar- og fiskmjölsverksmiðja, að þeir segi upp samningum um loðnuverð til bræðslu fyrir 21. þ. m., þannig að núgildandi loðnuverð nái aðeins til loka febrúarmánaðar. Við nýja verðlagningu eftir 1. mars verði að sjálfsögðu tekið fullt tillit til þess gífurlega verðfalls, sem orðið hefur á loðnumjöli og öðru fiskmjöli frá því loðnumjölsverði, sem áætlað var, að fást mundi, við verðlagningu fyrir fyrsta verðtímabil. Einnig verði tekið tillit til hækkunar á farmgjöldum svo og stórfelldrar hækkunar á brennsluolíu og fleiri rekstrarvörum.“
Mætti hafa hér mjög langt mál um verðlagningu á loðnu undanfarin ár og nú, en það ætla ég ekki að gera að sinni. Tækifæri til þess mun gefast seinna, er hinn ákveðni loðnuskattur kemur til umr. síðar í hv. Ed. Ég vil aðeins minna á, að á s.l. ári, er loðnuverð til báta lækkaði um 20 aura, úr kr. 1.96 í kr. 1.76, fór mjölverð mjög hækkandi, og þá heyrðist ekki uml í verksmiðjueigendum. Útkoma s.l. árs sýnir, að verksmiðjurnar hafa grætt um 400–500 millj. Það er því ósvífni næst að fara að væla um tap, löngu áður en nokkur hefur selt á lægra verði. Þetta vil ég undirstrika. Í raun og veru væri það nauðsynlegt að taka öll sölumál verksmiðjanna til rækilegrar athugunar og kanna, hvernig staðið hefur verið að sölu fyrir yfirstandandi vertíð. Hvers vegna hafa sumar þeirra ekki selt neitt mjöl? Það er eðlilegt með verksmiðjurnar í Vestmannaeyjum, en var „spekúlasjónin“ hjá hinum í algleymingi?
Nú er það staðreynd, að varla veiðist nokkur loðna í Noregi, og mest má veiða þar allt að 700 þús. tonn og þar af mikið í frost. Þarna verður því ekki um mikla samkeppni að ræða.
Frá Perú berast þær fréttir, að mest muni verða leyft að veiða um 1.5 millj. tonna, sem er miklu minna en verið hefur undanfarin ár. Hættan þaðan á miklu framboði er því einnig mun minni en verið hefur.
Ég sé því ekki ástæðu til þess, að sú skoðun sé boðuð nú, að hér sé voði á ferðum fyrir mjölframleiðendur og þeir geti í skjóli þeirrar skoðunar þvingað fram óeðlilegt verð á loðnunni til útgerðar og áhafna. Því mótmæli ég mjög ákveðið. í því sambandi mætti vitna í greinar Einars Sigurðssonar í Morgunblaðinu. Hér eru a.m.k. 8 stórir mjölútflytjendur, og er athyglisvert, að skoðanir á þessum málum eru mjög skiptar. Vel væri athugandi, hvernig þeir standa að útboðum á mjöli og hvernig sagt er frá afla okkar erlendis. Ekki nær nokkurri átt að túlka afstöðu okkar þannig erlendis, að kaupendur hafi það á tilfinningunni, að við séum í mjög veikri aðstöðu sem seljendur, það er stórhættulegt. Okkar styrkur verður að byggjast á því, að héðan séu þær fréttir, að mjöl sé ekki seljanlegt fyrir hvað sem vera skal.
Síðasti liðurinn fjallar um útlánastarfsemi bankanna, en verksmiðjurnar hafa mjög kvartað yfir því núna, að þær ættu erfitt með rekstur sinn, vegna þess að bankakerfið lánar lítið út á framleitt mjöl. og er nauðsynlegt, að þær fái úrbætur í því efni.