18.04.1974
Sameinað þing: 75. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 3727 í B-deild Alþingistíðinda. (3288)
299. mál, nýting innlendra orkugjafa
Pálmi Jónsson:
Herra forseti. Ég skal ekki á lokastigi þessara umr. blanda mér í þær almennu umr., sem hér hafa farið fram um orkumálin, aðeins í örfáum orðum vekja athygli á tveimur atriðum.
Það hafa fallið mörg orð úr þessum ræðustóli um þau orkuvandamál, sem að steðja meðal þjóðarinnar og ekki síst á Norðurlandi. Orkuskortur norðanlands er ekki minni á vestanverðu Norðurlandi en á austanverðum þeim fjórðungi og sennilega hvergi meiri á landinu en á Norðurlandi vestra. Þar er ástandið svo, að meiri hluta þeirrar orku, sem notuð er, er aflað með dísilvélaafli. Það ástand er auðvitað óviðunandi, og verður að vænta þess, að við því verði brugðist með svo skjótum og raunhæfum hætti sem kostur er til að ráða þar bót á. Fyrir stuttu hefur verið lokað fyrir leyfisveitingar til húshitunar og einnig leyfisveitingar til húshitunar í sveitum með marktaxta, sem þó allt fram undir síðustu áramót fengust nokkuð sjálfkrafa. Nú hafa þessar leyfisveitingar verið stöðvaðar og það jafnvel. þótt ástæður séu þannig hjá einstökum heimilum, að húshitunartæki séu ónýt eða mjög stórlega biluð, svo að ekki sé annað sýnna en að það verði að endurnýja þau og kaupa önnur í staðinn, þá væntanlega til takmarkaðs tíma. Ég hef leitað eftir því á undanförnum vikum hjá Rafmagnsveitum ríkisins, hvort ekki sé hugsanlegt, að úr þessu fáist bætt á næstunni, en engin svör fengið. Nú vildi ég beina því til hæstv. ráðh., sem væntanlega talar hér í lokin, hvort nokkrar vonir séu til þess, að úr þessu verði bætt á næstu vikum eða mánuðum, og hvort hæstv. ráðh. getur gefið einhverjar upplýsingar um, hvaða úrræðum hann hyggist beita til þess að ráða fram úr þessum brýna vanda.
Það hefur komið fram í þessum umr., að hæstv. ráðh. hefur gefið í skyn, að hann telji eðlilegt, að næsta stórvirkjun, sem ákveðin verði á landinu, verði við Hrauneyjafossa. Ég leyfi mér að minna á það, að ég flutti fyrr á þessu þingi ásamt hv. þm. Gunnari Gíslasyni till. til þál. um stórvirkjun á Norðurl. v., sem yrði annað tveggja í Blöndu eða Jökulsánum í Skagafirði og yrði næsta stórvirkjun landsmanna. Ég rakti í grg. fyrir þessari till. mjög sterkar röksemdir fyrri því, að vinda ætti bráðan bug að því, að stefnt skyldi að því, að þarna yrði virkjað svo fljótt sem kostur væri. Þær röksemdir eru byggðar á upplýsingum, sem ég hef fengið hjá starfsmönnum Orkustofnunar ríkisins, orkumálastjóra og starfsmönnum hans. Miðað við þær upplýsingar er það álit sérfræðinga, að virkjun Blöndu og Jökulsánna í Skagafirði sé það hagkvæm, að gefi frá 1/6 til 1/3 hagkvæmari orku en yrði frá Sigölduvirkjun. Þessi munur er það mikill, að ég undrast að hafa ekki heyrt um það í þessum umr., að hæstv. ráðh. hafi áætlanir á takteinum um að flýta fyrir lokarannsóknum á þessu svæði og síðan stefna að því, að þarna verði næsta stórvirkjun landsmanna.
Fleira er þó kannske enn mikilvægara, og þar á ég við, að það virðist heldur lítil fyrirhyggja í því, ef reisa á allar stærstu virkjanir landsmanna á mesta eldgosasvæði landsins. Það er óumdeilanlegt, að virkjanir í Þjórsá og Tungnaá eru á mesta eldgosasvæði landsins. Fari svo, að þarna rísi allar stærstu virkjanir á landinu á næstu árum eða jafnvel áratugum, þá held ég, að óhætt sé að segja, að harla litið öryggi sé í orkuöflun landsmanna, því að enda þótt allir vonist eftir því, að jarðeldar brjótist ekki út á þessu svæði, — jarðeldar, sem tortíma mundu ef til vill þeim mannvirkjum, sem stórkostlega þýðingu hafa, þá er þó harla lítil fyrirhyggja í því að standa svo að þessum málum, að slík ósköp geti dunið yfir.
Ég vil vonast eftir því, að svo takist til, að ráðist verði í Kröfluvirkjun eða í virkjun við Námafjall á næstu árum. Það er þó allt í óvissu enn, vegna þess að lokarannsóknir hafa ekki farið fram á Kröflusvæðinu, og ekki er vitað, hversu fer í sambandi við meint náttúruspjöll, ef virkjað verður við Námafjall. Þeirri virkjun mundi vissulega fylgja aukið öryggi frá því, sem er í dag, miðað við það að virkja nálega einvörðungu á Þjórsársvæðinu. Samt er það eftirtektarvert, að Krafla og Námafjall eru einnig á þessu sama eldgosa- og jarðskjálftabelti, sem liggur þvert yfir landið frá norðaustri til suðvesturs eftir miðju móbergssvæðinu, og hygg ég, að þau rök megi sýnast nokkuð þung, að álitlegt verði að teljast að undirbúa virkjun utan þessa beltis. Þegar svo veigamikil rök sýnast benda til þess, að það sé ekki einasta yfirburðahagkvæmt að virkja á Norðurl. v., í Blöndu eða Jökulsánum í Skagafirði, heldur fylgi því einnig stórkostlega mikið öryggi umfram þær virkjanir, sem nú eru mest umtalaðar, þá finnst mér það ganga fásinnu næst að láta undir höfuð leggjast að hraða sem mest lokarannsóknum og síðan undirbúningi virkjunar þessara fallvatna.
Ég skal ekki lengja þessar umr. með tilliti til orða hæstv. forseta, en ég vil beina því til hæstv. ráðh., að ég tel, að þarna sé um virkjunarkosti að ræða, sem þurfi að hraða öllum undirbúningi að, og ég vænti þess, að hann gefi í þessum umr. svör við því, hvort hann telji ekki ástæðu til þess að verja til þess fjármunum og mannafla, að þessar lokarannsóknir verði unnar sem mest þegar á þessu ári og stefnt að því, að virkjanir geti komist í gagnið á þessu svæði hið allra fyrsta. Því mundi fylgja ómetanlegt öryggi með hliðsjón af hugsanlegum náttúruhamförum. Því mundi einnig fylgja stórkostlegt öryggi fyrir Norðurland allt, fyrir Vesturland og þar með Vestfirði, fyrir Faxaflóasvæðið og hinn mikla orkumarkað, sem er á þessu svæði, með tilliti til þess, ef byggðalínan svokallaða verður reist, en hún mundi liggja í örfárra km fjarlægð frá þessum virkjunum. Ég vildi ekki láta þessar umr. fara fram hjá svo, að ég vekti ekki athygli á þessu máli enn á ný, og ég vænti þess, að hæstv. ráðh. gefi nokkrar upplýsingar um það, hvað hann og hans sérfræðingar hafa í hyggju í sambandi við þetta mál. Ég ætla ekki að blanda mér í þær deilur, sem hér hafa farið fram, og ekki á lokstigi þessara umr. að hefja neinar ádeilur á hæstv. ráðh. í sambandi við meðferð orkumála, eins og gert hefur verið, — og er þó ærin ástæða til, — með tilliti til þess, hvað langt er liðið á fundartíma.