03.12.1973
Neðri deild: 32. fundur, 94. löggjafarþing.
Sjá dálk 970 í B-deild Alþingistíðinda. (860)
Umræður utan dagskrár
Forsrh. (Ólafur Jóhannesson):
Herra forseti. Þær ályktanir Landssambands ísl. útvegsmanna, sem hv. 5. þm. Reykv. gerði að umtalsefni, eru svo nýlegar, að þær hafa út af fyrir sig ekki verið teknar til sérstakrar athugunar af ríkisstj. En þeim mun þar verða rækilegur gaumur gefinn, og þær ábendingar, sem er að finna í þessum ályktunum, munu verða teknar þar til ítarlegrar athugunar. Eins og hann gerði grein fyrir, eru að því er varðar þann vinnuaflsskort, sem talinn er væntanlegur, nefnd fjögur atriði. Ég vil ekki á þessu stigi fara út í það að ræða þau í einstökum atriðum, en eins og ég sagði, þá eru þau þannig, að það er sjálfsagt að taka þau til skoðunar, en sum hver a. m. k. þannig, að það er margs að gæta í sambandi við þau, t. d. ef ætti að hverfa að því ráði að leita eftir erlendu vinnuafli.
Þó að ríkisstj. hafi ekki tekið þessar ályktanir, sem gerðar hafa verið á nýafstöðnum fundi Landssambands ísl. útvegsmanna, til athugunar sérstaklega, hefur ríkisstj. lengi verið ljóst, að hér gæti verið vandi á höndum. Þess vegna hlutaðist ríkisstj. til um það, að ég hygg fyrir meira en mánuði, að sett var sameiginleg nefnd af hálfu sjútvrn., Fiskifélagsins og Landssambands ísl. útvegsmanna til þess að kanna það og rannsaka, við hvern vanda hér kynni að verða að glíma, þ. e. hver vinnuaflsskorturinn kynni hugsanlega að verða á komandi vetrarvertíð. Mér er ekki kunnugt um, að það liggi enn þá fyrir niðurstöður frá þessari n. og þá auðvitað ekki heldur till. til úrbóta í því efni, sem hún kynni að vilja gera. Annars er hæstv. sjútvrh. fróðari um það en ég, hvað kann að líða starfi þessarar n., og hann getur þá gefið upplýsingar um það hér á eftir.
Það hefur komið fram hjá mér oftar en einu sinni og m. a. í stefnuræðu minni, að ég hefði áhyggjur af þensluástandi hér á landi. Ég hef lagt áherslu á, að við höfum ætlað okkur að gera of margt í einu, og ég hef lagt áherslu á, að það mundi þurfa að hægja eitthvað á ferðinni á næsta ári. Það er mín skoðun. Það hefur verið óvenjulega mikið um framkvæmdir, bæði af hálfu ríkis, sveitarfélaga og einstaklinga. Og það virðist enn ekkert lát vera á þessum framkvæmdavilja, þannig að það þarf enginn að vera í vafa um, að út af fyrir sig hefur ríkisstj. haft áhyggjur af þessu þensluástandi og haft miklar áhyggjur af verðbólgunni, sem ég hika ekki við að segja, að er nú langerfiðasta viðfangsefnið, sem við er að glíma.
En þó að menn treysti ríkisstj. til allra góðra verka, er það nú svo, að hún getur ekki ein öllu ráðið í þessu efni. Þar kemur til kasta hv. alþm. einnig, og á næstu dögum munum við m. a. fara að afgreiða fjárl., og þá vænti ég, að það komi í ljós, hver hugur hv. alþm. er í þessu efni, hverjar lækkunartill. þeir koma fram með við fjárl., úr hvaða framkvæmdum þeir kynnu að vilja draga, — eða máske það geti orðið á hinn veginn, að það komi fram eitthvað af hækkunartill. eins og tíðast hefur verið í sambandi við fjárlög. Þetta mun allt sjást innan tíðar, og þá getur fólk væntanlega gert sér grein fyrir, hversu þungt áhyggjur í þessu efni hvíla á herðum manna hér í þingsölunum. Það er ekki nóg að tala fagurlega um þessi mál, menn verða líka að sýna einhvern lit á hví í breytni sinni, að þeir vilji haga þessu á annan hátt en gert hefur verið. Það er ekki nóg að hafa uppi gagnrýni, menn verða einnig að benda á úrbætur.
Ég viðurkenni, að það má eðlilega gera þá kröfu til ríkisstj., að hún gangi á undan og eigi frumkvæði í þá átt að gera vissar ráðstafanir til þess að hamla gegn þeirri verðbólgu, sem flestum ætti nú orðið að vera farið að skiljast, að sárafáir eru þeir, sem græða á henni í raun og veru. Og ég vænti þess, að ríkisstj. muni innan tíðar taka öll þessi mál, dýrtíðar- og verðbólgumálin, til skoðunar. En það má kannske segja, að það sé ekki svo hægt um vik einmitt þessa dagana, því að ég held, að ef nokkuð er hægt að segja um það ástand, sem núna ríkir, þá sé það, að það einkennist af óvissu í öllum áttum. Það einkennist af óvissu hér innanlands, við eigum ógerða kjarasamninga, bæði við opinbera starfsmenn og við allan fjöldann af launþegum í landinu. Og það veit enginn nú, hvenær þeir samningar takast eða hver niðurstaða þeirra verður, og hver áhrif sú niðurstaða kann að hafa á framvinduna í þessum efnum. Þess vegna held ég, að það sé ógerlegt eins og er að koma fram með skýrar till. í þessu efni, og þó alveg sérstaklega þegar þar við bætist, að utanlands er óvissan jafnvel enn þá meira áberandi einkenni. Það veit í raun og veru enginn, hverju þar muni fram vinda á næstunni. Við vitum um einstök atriði, eins og olíubannið eða olíusölutakmörkunina, og við getum sagt okkur sjálf, að það muni innan tíðar fara að hafa mjög tilfinnanleg áhrif í mörgum löndum. Og hver verða þau áhrif? Það er ekki gott að spá um það. En þó virðist það nokkuð liggja á borðinu, að þau áhrif geti orðið til hækkunar á mörgum vörum. Hitt virðist líka liggja nokkuð ljóst fyrir, að það sé varlegra að gera ráð fyrir samdrætti í ýmsum efnum og atvinnugreinum í þessum löndum. Og það gæti svo farið og er farið að bera á því og farið að tala um, að það muni verða sagt upp svo og svo mörgum mönnum og það muni verða atvinnulausir menn í þessum löndum, og þá gefur auga leið, hver áhrif það getur haft innan langs tíma á markað og markaðsástand í þessum löndum. Þess vegna er það, að það er vissulega, eins og sakir standa í dag, hægara að tala um, að það þurfi að gera vissar ráðstafanir í þessum efnum, en að gera sér grein fyrir því, hvernig þær ráðstafanir eigi að vera.
Ég held, að það sé óhjákvæmilegt að bíða aðeins um sinn og átta sig á því, hver framvindan verður í þessum málum. En ég er þeirrar skoðunar, að við komumst ekki hjá því á næsta ári og það fyrr en seinna að taka þessi mál öll til rækilegrar skoðunar.
Það er ekkert undarlegt, þó að sú mikla sveifla, sem verður hér á vinnumarkaði, þegar sá mikli fjöldi vinnufærs fólks, sem sest á skólabekk og situr á skólabekk vetrarlangt, hverfur af honum, hafi sín áhrif. Ég skal ekkert fullyrða um þá staðhæfingu, sem sett var fram í ræðu form. landssambandsins, að hið opinbera virtist ekki draga neitt úr sínum framkvæmdum. Ég hygg, að sannleikurinn sé sá, að opinberar framkvæmdir dragist nokkuð saman með vetrarkomu eða um það bil og það af eðlilegum ástæðum. Um það er auðvitað ekki ágreiningur, að það er heppilegast að reyna að haga opinberum framkvæmdum, bæði ríkis og sveitarfélaga á þá lund, að við þær geti verið sem mest unnið yfir sumartímann, meðan skólafólkið, sem er svo ákaflega fjölmennur hópur hjá okkur, er á vinnumarkaðnum.
Ég skal ekki fara fleiri orðum almennt um þann vanda, sem vissulega er fram undan í þessu efni og Landssamband ísl. útvegsmanna hefur réttilega bent á og flestir þeir hljóta að sjá, sem um þessi mál hugsa og við þau fást. En það er vissulega ástæða til þess að ræða þau mál ítarlegar í sambandi við dagskrármál hér, og ég geri raunar ráð fyrir því, að þau hljóti að bera á góma í sambandi við fjárlagaafgreiðslu, sem fer nú að koma að. En viðvíkjandi þeim beinu spurningum, sem hv. 5. þm. Reykv. beindi til mín, get ég ekki sagt annað en það, sem ég drap á, að vissulega verða þessar ábendingar teknar til greina, og ríkisstj. hefur fyrir sitt leyti þegar gert vissar ráðstafanir til þess, að könnun færi fram á þessum, — ja, ég vil nú aðeins segja: hugsanlega vanda, svo að ekki sé fullyrt of mikið.