19.12.1974
Neðri deild: 30. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 1208 í B-deild Alþingistíðinda. (1015)
106. mál, löndun á loðnu til bræðslu
Frsm. meiri hl. (Sverrir Hermannsson):
Virðulegi forseti. Mál þetta kemur frá hv. Ed. Sjútvn. hefur fjallað um málið á fundum sínum. Eins og fram kemur í nál. meiri hl. sjútvn. hefur n. orðið sammála um frv., eins og það liggur fyrir, að undanteknu því sem segir í ákvæði til bráðabirgða. N. mælir öll með frv. eins og það liggur fyrir, en um þetta atriði klofnaði n., um afstöðuna til ákvæðis til bráðabirgða, þar sem meiri hl. n. telur að slíkt ákvæði mundi skapa hættulegt fordæmi og leggur þess vegna til að það verði fellt. Þess vegna sé ég ekki ástæðu til þess að ræða um meginefni frv., þar sem allir nm. eru sammála um að mæla með samþykkt þess, en mun í örfáum orðum víkja að ágreiningsefninu varðandi bráðabirgðaákvæðið.
Þess má geta að þetta ákvæði ásamt með frv. var samþ. einróma í hv. Ed. En ég vil leyfa mér að hafa þá skoðun, að það hafi verið mjög af fljótræði gert, hv. Ed.- menn hafi ekki áttað sig á hvað hér var um að tefla, afstöðu hv. d. hafi ráðið meira viðhorf greiðasemi við einstaklinga og tillit til þess að verksmiðjur vestan og norðan og jafnvel austur um væru í þörf fyrir aukið hráefni á loðnuvertíð.
Það er að vísu mannlegt að hafa áhuga á því að greiða fyrir ungum myndarmönnum, að þeir fái framleiðslutæki, stór og ný skip. Það er auðvitað líka rétt viðhorf að huga að því að verksmiðjur fyrir vestan, norðan og austan fái hráefni til vinnslu sem mest. En í mínum huga eru þetta allt saman smáatriði borið saman við meginatriði þessa máls, þar sem er verið að bregða út af reglu sem ég hygg að sé og hafi verið í gildi undantekningalaust frá því að lög um landhelgi Íslands voru sett árið 1922. Ég get ekki orðað það öðruvísi en svo að hér sé verið að lauma inn í tiltölulega lítilvægt frv. um löndun loðnu til bræðslu ákvæðum sem ættu heldur að taka upp sem breyt. á l. um landhelgi Íslands, nr. 33 frá 1922. Í þeim l. segir svo, með leyfi hæstv. forseta, í 1. gr. laganna:
„Fiskveiðar í landhelgi við Ísland mega íslenskir ríkisborgarar einir reka, og má aðeins hafa íslenska báta eða skip til veiðanna.“
Það er að vísu rétt að við höfum, eftir að við tókum að leita frekari réttar okkar til fiskveiðilögsögu, gert samninga við erlendar þjóðir þótt það hafi löngum verið af mikilli nauðung. En við höfum aldrei gert samninga við aðrar þjóðir um veiðar í sjálfri landhelginni. Við höfum gert samninga við aðrar þjóðir um veiðar í fiskveiðilögsögunni, en það er annað mál en landhelgi Íslands. Landhelgina, sem menn að vísu greinir á um hvort telja verður 3 mílur eða 4, er eign okkar og sjórinn á því svæði einnig.
Þetta er alveg óhjákvæmilegt að skoða sem stórhættulegt fordæmi. Ég vil nefna dæmi um það að ef mér t.d. dytti í hug að leigja mér stóra hringnótaveiðibáta, sem ég get fengið leigða bæði í Svíþjóð og Noregi, þá hef ég viðurkennda skipstjóra á öll þau skip. Og ég mundi treysta mér til þess, eins og sókn sjómanna hefur verið á loðnuveiðiskip á Íslandi á undanförnum árum, að manna þau öll íslenskum mönnum og þótt fleiri væru. Miðað við þetta fordæmi, sem hér hefur verið samþ. af hv. Ed. í fljótræði, þá er alveg óhjákvæmilegt, þó að þessi skip sigldu undir annarra þjóða fána, að veita mér þessa undanþágu. Það er út í hött, sem nefnt hefur verið, að það væri hægt að taka fram í þessum bráðabirgðaákvæðum að þetta væri bara í eina og síðasta skipti sem slíkt og þvílíkt sem þetta væri gert. Þau lög standa ekki nema þangað til önnur lög verða sett um að þetta skuli ekki vera hin einstaka og einstæða undantekning. Þetta býður gífurlegri hættu heim. Mér er kunnugt um að í Norðursjó, í þeim flota sem sótt hefur á miðin þangað, danskur floti, norskur floti og sænskur floti, þar hefur verið á undanförnum árum gífurlegur áhugi fyrir því og eins í Færeyjum að ná aðstöðu til þess að veiða loðnu hér við land og fá hana keypta af hérlendum aðilum. Eftir þessu hefur verið leitað æ ofan í æ. Því hefur verið synjað.
Það er líka þýðingarlaust, ef við vildum segja sem svo, að sjálfsagt væri að semja við viðkomandi aðila um veiðar innan fiskveiðilögsögunnar, en ekki eins og hér er gerð till. um innan landhelginnar, vegna þess að þá væri viðkomanda þessi heimild gagnslaus þar sem mikill meiri hluti loðnuveiðanna fer fram innan þessa svæðis, innan landhelginnar sjálfrar, innan 3–4 mílna, þar sem hér er verið að gefa undanþágu fyrir skip undir annarra þjóða fána til þess að stunda veiðar. Og í því stórkostlega máli eru höfð í frammi rök sem þau að þetta sé stórt skip sem getur flutt loðnu til þess að anna hráefnisþörf verksmiðja fyrir austan, norðan og vestan. Enn fremur eru fram flutt sem rök að íslenskur aðili eigi þarna um 30%, þótt ég viti ekki með hvaða hætti það er, því að ég hélt að íslensk lög mæltu svo fyrir, að íslenskir menn mættu ekki eiga í öðrum löndum fasteignir eða eignir sem þessar. Og það er einnig flutt fram sem rök að það sé íslenskur aðili sem eigi þarna hlut að máli, hann leigi skipið og íslensk áhöfn sé um borð. Allt eru þetta alger aukaatriði miðað við meginatriði málsins sem er það að við erum í fyrsta skipti að brjóta þessa reglu sem við höfum haldið undantekningalaust í öll þessi ár.
Hv. þm. hefur borist í hendur bréf frá Landssambandi ísl. útvegsmanna. Þegar þetta mál kom á fund hv. sjútvn. Nd. undir miðnætti í gær innti ég eftir því hvert mundi verða viðhorf þeirra í samtökum útvegsmanna. Þau svör voru gefin að það væri misjafnt álit manna á þessu, þeim væri frekar illa við þetta. Í ljós kemur að allar slíkar umsagnir og fréttir eru úr lausu lofti gripnar af því að við höfum hér fyrir framan okkur bréf, sem dags. er í dag, frá LÍÚ, þar sem þetta mál hefur verið tekið sérstaklega til meðferðar, og stjórn LÍÚ samþykkir að mótmæla harðlega að umrætt leyfi verði veitt, eins og ég hef leyft mér að lesa hér orðrétt upp úr bréfi þeirra. Svo segir enn fremur, með leyfi hæstv. forseta:
„Á undanförnum árum hafa erlendir aðilar sótt um leyfi til að veiða loðnu í landhelgi og landa aflanum hér á landi. Fyrrv. sjútvrh. hafnaði ávallt beiðnunum um þessar undanþágur að höfðu samráði við stjórn LÍÚ. Nýtt fordæmi í þessu efni gæti haft mjög alvarlegar afleiðingar fyrir sjávarútveginn. Sú till., sem hér hefur verið samþ. af hv. Ed., er ekki með meðmælum sjútvrn. nú, heldur með þegjandi samþykki þess.“
Segja má, að það hafi verið látið kyrrt liggja, sem einnig er glapræði. Hér segir enn fremur í bréfi frá LÍÚ, með leyfi hæstv. forseta:
„Lög um löndun á loðnu til bræðslu eru sett að beiðni stjórnar LÍÚ og fleiri samtaka, þar sem samkomulag hafði náðst milli þeirra um efni þeirra. Ef hið háa Alþ. fer nú að setja ákvæði um allt annað efni í lög þessi án nokkurs samráðs við þá aðila sem eiga að stjórna löndun á loðnu til bræðslu, lítum vér svo á að verið sé af opinberri hálfu að rjúfa það samkomulag sem gilt hefur um þetta efni, og munum vér í því sambandi íhuga að draga fulltrúa vorn úr n. þeirri sem stjórna á löndun á loðnu til bræðslu.“
Ég þykist vita að hv. alþm. sjái í hendi sinni að hér er stjórn hinna voldugu og áhrifaríku landssamtaka útvegsins ekki að fara með innantóm orð eða hótanir, heldur býr mikið í hug þessa máls vegna.
Það er sama hvernig á þetta er lítið frá því sjónarmiði sem öllu máli skiptir í þessu sambandi, þetta mál er alveg ótækt. Að fjallað sé um undanþágur frá l. um landhelgi okkar og reynt sé að smeygja því inn í tiltölulega lítilvægt mál eins og þetta er, sem við nú höfum hér fyrir framan okkur, eru með öllu óhafandi vinnubrögð. Ég þykist vera sæmilega mikill greiðamaður, en það er heldur betur stungin tólg þegar það eru orðin rök í máli sem þessu að sjálfsagt sé að gera einhverjum einum aðila til hæfis eða greiða.
Það eru því miður allt of fáir hér á fundi í hv. d. Ég hefði kosið að ná hlustum sem flestra í þessu máli, þar sem ég tel þetta afar örlagaríkt mál. Ég er sannfærður um að þegar menn horfa á þetta út frá réttum sjónarhól og fram hjá greiðaseminni, þá muni þeir ekki taka í mál að slík samþykkt verði gerð hér í hv. d. sem þeir hv. Ed.- menn — og það hika ég ekkert við að segja — hafa gert í algeru fljótræði. Ég endurtek það, n. leggur eindregið til að frv. sem slíkt verði samþ. og hefur engar aths. fram að færa í því sambandi, en meiri hl. leggur höfuðáherslu á að fellt verði fljótræðisbráðabirgðaákvæði sem laumað hefur verið inn í þetta mál og aftan við það af hv. Ed.