04.04.1975
Sameinað þing: 57. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 2734 í B-deild Alþingistíðinda. (2063)
180. mál, ráðstafanir til sparnaðar á gjaldeyri
Flm. (Lárus Jónsson) :
Herra forseti. Ég hef leyft mér á þskj. 352 að flytja till. til þál. ásamt hv. þm. Sverri Hermannssyni um ráðstafanir til sparnaðar á gjaldeyri og eflingu útflutningsstarfsemi. Tillgr. hljóðar svo, með leyfi hæstv. forseta:
„Alþingi ályktar að fela ríkisstj., í samráði við samtök iðnaðarmanna, iðnrekenda og iðnverkafólks, að kanna leiðir til þess að hvetja almenning, m.a. í ríkisfjölmiðlum, til aukinna kaupa og neyslu á vörum sem framleiddar eru í landinu og jafnframt að leita leiða til þess að auka sölu á íslenskum afurðum erlendis með því að endurskipuleggja utanríkisþjónustuna, samræma og efla starfsemi þeirra aðila sem fást við sölu íslenskra afurða erlendis.“
Ég vil í upphafi í sambandi við framkvæmd þessarar till. segja það, að það, sem vakir fyrir okkur flm. í þessum efnum, er fyrst og fremst það að stjórnvöld skipuleggi upplýsinga- og áróðursstarfsemi fyrir íslenskum iðnaðarvörum í samráði við samtök iðnaðarmanna, iðnrekenda og iðnverkafólks þannig að öllum almenningi verði betur ljóst en ella, hvers íslenskur iðnaður er megnugur, og í því skyni að hvetja almenning til kaupa á íslenskum iðnaðarvörum.
Þetta teljum við að unnt sé að gera með ýmsu móti, m. a. með því að skipuleggja upplýsingaþætti í sjónvarpi og útvarpi, með því að koma á auglýsingaherferð í opinberum fjölmiðlum um þetta efni, og í því sambandi er rétt að benda á að þessu þarf ekki að vera samfara mjög mikill kostnaður fyrir hið opinbera, þar sem hægt er að styðjast við starfslið opinberra fjölmiðla í þessum efnum, og jafnframt er kannske þess að vænta að íslenskir iðnaðarmenn auki um leið auglýsingastarfsemi sína í útvarpi og sjónvarpi, þannig að af þessu þyrfti ekki að hljótast verulegur kostnaður, heldur er hér um að ræða að mínu mati fyrst og fremst skipulagsatriði sem ég held að íslensk stjórnvöld ættu að gefa meiri gaum.
Þegar um þessi mál er rætt, þá er það ekki út í bláinn. Eins og menn vita eru um þessar mundir verulegar þrengingar hjá okkur í gjaldeyrismálum. Það er kannske rétt að fara nokkrum orðum um þann hátt þessa máls.
Á s. l. ári var gífurleg viðskiptakjarasveifla hjá okkur íslendingum. Viðskiptakjör okkar rýrnuðu um hvorki meira né minna en 30% og eins og öllum hv. alþm. og raunar allri þjóðinni er kunnugt varð þetta m. a. til þess að gjaldeyrissjóður okkar er þorrinn. Ein meginástæðan fyrir því, að þetta gerðist, var sú, að innflutningur í erlendum gjaldeyri á s. l. ári hækkaði um hvorki meira né minna en 35% í erlendri mynt. Þetta þýddi það að innflutningurinn nam 22 milljörðum rúmlega á árinu 1973, en kostaði þjóðina hvorki meira né minna í erlendum gjaldeyri en 7.7 milljörðum meira á árinu 1974. Meginhækkunin á þessu sviði var auðvitað olíuhækkunin. Olían hækkaði hvorki meira né minna en svo, að það er gert ráð fyrir því að á þessu ári kosti sú olía, sem við kaupum af rússum og er svipuð að magni og við keyptum 1973, um 7 204 millj. á yfirstandandi ári, en þetta sama magn kostaði 2 600 millj. á árinu 1973. Á sama tíma sem þetta skeði féllu okkar útflutningsafurðir í verði svo mjög að mér sýnist að ef við hefðum selt okkar sjávarafurðir á því verðlagi sem reiknað var með í jan. 1974, þá hefðum við fengið um 47 millj. dollara meira fyrir framleiðslu ársins 1974 heldur en við fengjum ef við hefðum selt hana á því verði sem nú ríkir. Hér er um gífurlega sveiflu að ræða eins og menn sjá og þess vegna þarf það ekki að koma neinum á óvart að við eigum í miklum efnahagsþrengingum og sérstaklega að gjaldeyrismál okkar standa það höllum fæti í dag að segja má að við blasi stórfelldur vandi.
Það þarf ekki að fara mörgum orðum um þetta atriði, en það er jafnan svo, þegar þannig stendur á fyrir okkur í gjaldeyrismálum, að þá fara menn að íhuga með hvaða hætti mætti bæði spara gjaldeyri og eins að efla útflutning. Það kemur jafnan á dagskrá þegar svo er ástatt að beita þurfi leyfum, höftum og bönnum í innflutningi og spara þannig óþarfa lúxusinnflutning eins og margir kalla það. Reynsla okkar af þeim aðgerðum til sparnaðar á gjaldeyri ætti þó að vera sú að við værum mjög varkárir í þessum efnum. Reynsla okkar hefur orðið sú að slík höft og bönn hafa orðið um of langlíf, þó að þau hafi átt að gilda til skamms tíma. Þau hafa þegar til lengdar lét komið fram í spillingu og niður á atvinnuvegunum, þannig að þau hafa dregið beinlínis úr atvinnu í landinu. Á hinn bóginn tel ég að það sé til hin jákvæða leið til þess að spara gjaldeyri — að taka upp slík vinnubrögð sem í þessari till. felast, og held að þegar menn skoða þessar tvær leiðir, þá sannfærist þeir um að þessi leið er öllu jákvæðari. Hún stuðlar að örvun íslenskrar iðnframleiðslu og eflir þannig íslenskt atvinnulíf.
Það væri kannske ekki úr vegi að víkja aðeins að því, þegar þetta mál er rætt, hvernig í raun og veru fólk hefur litið á og metið íslenskan iðnað á undanförnum árum og áratugum jafnvel. Ég held að það sé því miður svo, að við höfum oft á tíðum vanmetið íslenskan iðnað. Það er skemmst að minnast þess að á síðustu árum urðu um þetta nokkrar umr., m. a. um íslenskan skipasmíðaiðnað. Menn töldu fyrir nokkrum árum að hann væri þess ekki megnugur að færast í fang meiri háttar verkefni og leituðu á önnur mið um endurnýjun okkar stóra skipastóls með afleiðingum sem alltaf eru að koma betur og betur í ljós. En á sama tíma hefur íslenskur skipasmíðaiðnaður verið að fikra sig áfram á þessari braut og hann hefur, að ég fullyrði, sýnt að hann er algerlega samkeppnisfær við það besta sem gerist í nágrannalöndunum í þessum efnum. Sama held ég að megi segja um flestar greinar íslensks iðnaðar, og ég held að því betur sem almenningi verði gerð grein fyrir þessu og hann upplýstur um íslenskan iðnað, því betra, bæði fyrir íslenskt þjóðarbú og fyrir allan almenning.
Ég vil að lokum aðeins víkja að seinni þætti þessarar till., en hann er sá að auka sölu á íslenskum afurðum erlendis með því að endurskipuleggja utanríkisþjónustuna, samræma og efla starfsemi þeirra aðila sem fást við sölu íslenskra afurða erlendis. Það mun vera svo, að á undanförnum árum hefur farið fram nokkuð gagnger athugun á íslenskri utanríkisþjónustu og fyrir munu liggja till. um að breyta henni í þá átt að hún nýtist betur fyrir okkar útflutningsstarfsemi. Mér finnst ekki úr vegi að líta á það að þetta mál verði tekið upp í alvöru og farið að hugleiða það, hvernig koma megi koma þessu í framkvæmd, þar sem ég hygg, eins og ég sagði áðan, að athuganir hafi þegar farið fram í þessu efni. Ég held að það sé ekki ástæða til á þessu stigi að ræða það mál frekar.
Ég legg svo til, herra forseti, að umr. um þessa till. verði frestað og henni vísað til hv. allshn.