17.12.1974
Efri deild: 24. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 947 í B-deild Alþingistíðinda. (803)
84. mál, útvarpslög
Jón Árm. Héðinsson:
Herra forseti. Ég verð að byrja á því að óska eftir að hæstv. menntmrh. verði viðstaddur, því að tvívegis hef ég gert tilraun til að fá hann til að svara ákveðinni spurningu og einnig bættist mér liðsmaður, en enn hefur ekkert svar borist og mun ég því sjá ástæðu til að doka nú við í ræðustól þar til hæstv. ráðh. heiðrar mig eða deildina með nærveru sinni. — Herra forseti. Ég sé að hæstv. menntmrh. er kominn í hv. d. og mun ég nú freista þess í þriðja sinn að fá svar við þeirri spurningu minni, hvort við hefðum mátt vænta þess að sjá þetta frv., ef tekist hefði eins og reynt var um nokkurt skeið, að mynda vinstri stjórn.
Rökin fyrir þessu frv. hafa verið fá, en aðallega það, að nauðsyn hæri til að breyta því aftur í gamalt horf, sem staðið hefði rúmlega 20 ár, að kjósa jafnan nýtt útvarpsráð eftir hverjar alþingiskosningar og spegla með því pólitíska hreyfingu í landinu og á Alþ. Ég tel að hér sé ekki rétt sagt frá. Ég tel að ef annar meiri hl. hefði myndast, eins og útvarpsráð er nú skipað, þá hefði ekki verið hlaupið upp til handa og fóta, jafnvel þótt einhver óánægja hafi verið með þetta útvarpsráð. Er það ekki nýtt, eins og fram hefur komið, að mönnum hefur þótt sitthvað um störf útvarpsráðs á liðnum áratugum, eins og kannske eðlilegt er, þar sem útvarpið er stór stofnun og hefur verið í örum vexti, átt við þröngan kost að búa æ ofan í æ, á ekkert fast húsnæði enn þá, ef undan er skilið húsnæði sjónvarpsins, og margt fleira mætti upp telja.
Ég tel því, að forsendan fyrir frv. sé röng, hreinlega röng. Ég harma að sú þróun, sem varð með lögunum 1971, skuli ekki fá að halda áfram og að þessi stofnun verði sterkari og sjálfstæðari í þjóðfélaginu og sinni sínu hlutverki þar með betur. Sú þróun hefur átt sér stað innan þessarar stofnunar, að hin margvíslegustu mál eru tekin þar til frjálsrar skoðanamyndunar og andstæðingar koma fram og deila hart hver á annan og á stjórnvöld. Ég sé ekki annað en að það sé nauðsyn að þessi stofnun sé óháð og sjálfstæð og hafi þá sérstaka stjórn eða útvarpsráði sé fengið aukið vald til þess að þessi þróun megi halda áfram.
Ég held að allur almenningur í landinu hafi verið ánægður með þá þróun. að menn hafi skipst á skoðunum mjög eindregið með eða á móti málum eins og gengur og það sé liðinn tími að menn þori ekki að láta hug sinn í ljós við hljóðnemann. Hins vegar stendur það skýrt og á að vera áfram, að stofnunin gæti hlutleysis. En ég tel það vera heilbrigða skoðanamyndun, ef andstæðingar eru leiddir fram, og þeir eru ábyrgir fyrir sinni skoðun, þótt þeir séu innan veggja þessarar stofnunar. Ég tel það alveg eðlilegt og heilbrigt í nútíma þjóðfélagi, þar sem frjáls skoðanamyndun fær að njóta sín.
Ef það er hins vegar ætlun einhverra manna að hefta það að frjáls skoðanamyndun fái að njóta sín í landinu, getur vel verið nauðsynlegt að þrengja að aftur frá því sem viðreisnarstjórnin gerði á sínum tíma, en þá mótast það mjög af viðhorfi eins stjórnmálaflokks í landinu, á það vil ég leggja sérstaka áherslu. Þá eru það áhrif frá aðeins einum stjórnmálaflokki í landinu. Það ætti öllum að vera ljóst eftir þetta.
Það er ekkert nýtt að stofnun, sem er svo stór eins og Ríkisútvarpið, eigi við ýmsa örðugleika að stríða og menn, sem starfa þar, séu óánægðir. Því miður hefur Alþ. ekki séð sóma sinn í því að tryggja útvarpinu sómasamleg húsakynni, sómasamlega starfsaðstöðu, og virðist langt í land enn með það. Hefði þó verið miklu geðfelldara að sjá slíkt frv. til sóknar, og ég hefði talið hæstv. menntmrh. manna líklegastan til að móta slíkt frv. og bæta um leið með því hlustunarskilyrði og móttökuskilyrði fyrir almenning úti um allt land. Það hefði verið verulega ánægjulegt skref og skref sem ekki hefðu staðið illdeilur um hér á hv. Alþ.
Með hvaða hætti útvarpsráð skuli vera kjörið hefur verið deiluatriði um marga áratugi, og einhvern hátt verðum við þar á að hafa. Núv. útvarpsráð er kjörið 1971, eins og allir vita, og er því langt liðið á þess skeið, rétt um 3 ára tímabil líðið og þess vegna eitt ár eftir. Eins og fram kom hér í ræðu hv. 3. þm. Vestf. taldi hann ástæðulaust að breyta l. vegna þess að það tímabil sem núv. lög hafa gilt er það stutt, að ekki er komin nein sérstök reynsla á þau. Það eru önnur sjónarmið sem liggja því til grundvallar að það er gert.
Ég vildi með þessum orðum enn einu sinni freista að fá að vita um það, eins og ég orðaði það, ef vinstristjórnarmyndun hefði átt sér stað, hvort þá hefði verið þess að vænta að við hefðum séð þess konar frv. sem nú liggur hér fyrir til umr. Ég dreg það mjög í efa. Þar með er forsendan fallin fyrir því að tala um að það eigi að spegla Alþ. með kosningu nýs útvarpsráðs eftir hverjar alþingiskosningar. Það fer auðvitað eftir því hvaða meirihluti myndast á Alþ. Ef við tökum það skref að fara að kjósa nýtt útvarpsráð eftir hverja stjórnarmyndun, erum við komnir út í pólitíska spillingu. Ég trúi því ekki að það sé áhugamál neins flokks á Íslandi. Ég trúi því alls ekki. Engin ríkisstjórn er varanleg, þó að hún hafi mikinn meiri hluta í upphafi, það vita allir menn, og ef þetta skref er tekið, að breyta nú þessum lögum, þá er vel hægt að breyta öðrum lögum í eigin þágu fyrir ákveðinn meiri hluta í það og það skiptið. Hugleiðið þá þróun sem það hefði í för með sér. Ég er uggandi um slíka þróun. Ég vænti því þess að þetta frv. nái ekki fram að ganga á yfirstandandi þingi og það dagi uppi nú fyrir jólin, því að það stuðlar að þróun sem flestir viðsýnir menn eru á móti hér á hv. Alþingi.