18.12.1974
Efri deild: 29. fundur, 96. löggjafarþing.
Sjá dálk 1111 í B-deild Alþingistíðinda. (965)
36. mál, virkjun Bessastaðaár í Fljótsdal
Stefán Jónsson:
Herra forseti. Það er smávægilegt atriði í sambandi við þetta frv. sem ég vildi gjarnan fá skýringu á við þessa umr. Ég greiddi heils hugar atkv. með þessu frv. í iðnn. Ég vil trúa því að einmitt með virkjun Bessastaðaár verði hægt að bæta úr brýnni þörf austfirðinga fyrir aukið rafmagn. Að vísu er ljóst að eins og stendur vantar tilfinnanlega vatn til þess að nýta hina glæsilegu fallhæð sem fæst í Bessastaðaárgljúfri, en þarna mun ekki vera nægt vatn nema 4–5 mánuði á ári. Og það hef ég eftir staðkunnugum, að þegar minnst er vatnið að sumrinu sé nú svo þurrt, þar sem fossinn ella fellur, að smyrilshjón hafi orpið þar ár eftir ár og komið upp ungum sínum þurrum og fínum. En sem sagt, ég trúi því að þetta muni rétt reynast þar sem rannsóknir, sem þegar hafa verið framkvæmdar, benda til að þarna verði hægt með tiltölulega ódýrum hætti og án mikilla landsspjalla að fá nægilegt vatn til að virkja þessa fallhæð. En fsp., sem ég vildi gjarnan fá svar við við þessa umr., fjallar um efni brtt. sem samþ. var í Nd. og hljóðar svo, það er síðari málsgr. brtt.
„Sem hluti af virkjuninni skulu gerðar ráðstafanir er að höfðu samráði við Náttúruverndarráð og að dómi sérfræðinga teljast nauðsynlegar til að draga úr hugsanlegum áhrifum virkjunarinnar á lífríki umhverfisins svo sem frekast er kostur.“
Ég vildi gjarnan fá upplýst til hvaða sérfræðinga yrði leitað í þessu efni. Mér er kunnugt um að eini velmenntaði sérfræðingurinn á þessu sviði, Einar Valur Ingimundarson umhverfisverkfræðingur, hefur verið látinn víkja úr starfi í Heilbrigðiseftirlitinu vegna málefnalegs ágreinings við yfirmann þess, Baldur Johnsen.
Svo að ég geri örlitla grein fyrir Einari Val Ingimundarsyni, þá lærði hann fyrst efnaverkfræði í Bretlandi, lagði síðan stund á framhaldsnám í umhverfisverkfræði að beiðni Baldurs Johnsens yfirmanns Heilbrigðiseftirlits ríkisins og var að svo búnu, eftir að hann hafði lokið magisterprófi í umhverfisverkfræði, ráðinn til starfa hjá Heilbrigðiseftirlitinu upp á þau býti að hann mætti jafnframt vinna að doktorsritgerð um umhverfismál sem hann vinnur nú að.
Ekki er mér öllu ljós sá málefnalegi ágreiningur sem verið hefur á milli hans, Einars Vals, og Baldurs Johnsens. Þó veit ég að þá hefur greint á um mengunarhættu frá fyrirhugaðri málmblendiverksmiðju í Hvalfirði. Við höfum heyrt hæstv. iðnrh. lýsa yfir því hér á Alþ. og einnig hv. þm. Steingrím Hermannsson, að frá þessari fyrirhuguðu verksmiðju muni ekki stafa nein hætta, alls engin hætta af mengun. Ætla má að þessar upplýsingar hafi þeir haft frá yfirmanni Heilbrigðiseftirliti ríkisins. Aftur á móti hefur Einar Valur sýnt fram á það með rökum, sem hann telur gild, og vitnað í ýmsa heimsfræga sérfræðinga á þessu sviði til sönnunar því máli sinu, að af þessari verksmiðju stafi víst mengunarhætta.
Annað mál, sem mér er kunnugt um að þá hefur greint á um, umhverfisverkfræðinginn og yfirmann Heilbrigðiseftirlitsins, er kísilgúrverksmiðjan í Mývatnssveit. Þar vann Einar Valur Ingimundarson að gagnasöfnun og síðan skýrslugerð um hollustuhætti og mengun frá kísilgúrverksmiðjunni. Þessari skýrslu skilaði hann, en rn. lagðist á hana, ef svo má segja, og bannaði birtingu hennar.
Þriðja málið, sem mér er kunnugt um að Einar Val Ingimundarson og Baldur Johnsen hefur greint á um, er álverksmiðjan í Straumsvík, þar sem Einar Valur Ingimundarson sýndi fram á að ýmiss konar hættuleg eiturefni leyndust í úrgangi frá verksmiðjunni sem lauslega var urðaður eða illa gengið frá í grennd við Hafnarfjörð, en yfirmaður Heilbrigðiseftirlitsins vildi ekki að kunngerðar yrðu niðurstöður af athugunum Einars Vals.
Við umr. um fyrrgreinda málmblendiverksmiðju í Hvalfirði hefur Einar Valur ekki farið dult með það að hann væri á allt annarri skoðun en Baldur Johnsen og hæstv. iðnrh. Nú hefur þessi maður verið látinn víkja úr Heilbrigðiseftirlitinu þrátt fyrir vottfasta ráðningu, sem hljóðaði upp á heimild til þess að halda áfram að stunda framhaldsnám með starfi sínu. Hljóðar spurning mín því svo: Að honum frágengnum er það þá ætlun hæstv. iðnrh. að ráðinn verði annar umhverfisverkfræðingur til að hafa eftirlit með framkvæmdum eins og þeim, sem fyrirhugaðar eru, og hönnun við Bessastaðaá, eða er ætlunin að ráða til þess einhvern mann með menntun sem hæfi fyrirhuguðum framkvæmdum iðnrn.?