18.12.1975
Neðri deild: 35. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 1371 í B-deild Alþingistíðinda. (1060)
89. mál, vörugjald
Frsm. meiri hl. (Tómas Árnason) :
Virðulegi forseti. Fjh.- og viðskn. hefur fjallað um brtt. hæstv. fjmrh. við frv. til l. um sérstakt tímabundið vörugjald, brtt. á þskj. 198. Nefndin hafði áður fjallað um staðfestingarfrv. á þskj. 101 og hafði klofnað um málið í meiri hl. og minni hl., en núna hefur nefndin eingöngu fjallað um brtt. og gefið út tvö álit vegna þess að nefndin hefur aftur klofnað í málinu. Þm. stjórnarflokkanna gefa út sérstakt nál. eða framhaldsnál. um frv. og minni hl., þm. stjórnarandstöðuflokkanna, skilar einnig sérstöku framhaldsnál. af sinni hálfu.
Brtt. á þskj. 198 felur það í sér að í stað þess að hið sérstaka vörugjald, 12%, falli að fullu niður í árslok 1975 lækki það í áföngum á næsta ári. Þannig verður gjaldið 10% frá 1. jan. til 31. ágúst 1976 og síðan 6% frá 1. sept. til áramóta. Hefur verið gerð áætlun um það að tekjur af þessu gjaldi muni nema sem svarar 2 200 millj. kr. á árinn 1976. Ákveðið hafði verið í fjárlagafrv. þegar það var lagt fram að lækka niðurgreiðslur um 700 millj. kr. á næsta ári. Í sambandi við þessa brtt., sem hér liggur fyrir verður lagt til að fjárveiting til niðurgreiðslu vöruverðs verði 700 millj. kr. hærri en var í fjárlagafrv. þegar það var lagt fram. Það er sem sé ákveðið að draga úr þessari lækkun. Þessi ákvörðun er gerð til þess að halda þeirri stefnu fjárlaganna að fjárlögin feli ekki í sér ákvæði sem valda verðhækkun, fremur sé stefnt að því gagnstæða, að verðlækkun. Þessar ráðstafanir, annars vegar að tryggja tekjur að upphæð 2 200 millj. kr. á næsta ári með vörugjaldi og síðan að hækka niðurgreiðslur á fjárlagafrv. um 700 millj., þýða það að tekjur ríkisins í heild af þessum tveimur ráðstöfunum aukast um 1500 millj. kr. á næsta ári.
Ástæðurnar fyrir flutningi þessa máls, sem hæstv. fjmrh. gerði grein fyrir í framsöguræðu, eru fyrst og fremst tvær. Í fyrsta lagi sú, að það er nú ljóst að fjárhagsstaða ríkissjóðs á árinu 1975 verður allmiklu lakari en menn gerðu sér vonir um fyrr á árinu. Er nú áætlað að greiðsluhalli ríkissjóðs á árinu 1975 verði 3.5-1 milljarðar. Það má geta þess í leiðinni að greiðsluhalli ársins 1974 var 3.4 milljarðar ef ég man rétt, þannig að hér er kominn greiðsluhalli ríkissjóðs á tveimur s. l. árum, þ. e. a. s. þessu ári og síðasta ári, upp á samtals 6.9–7.4 milljarða kr.
Það má geta þess til viðbótar að ýmsar ríkisstofnanir drógu á eftir sér stórkostlega skuldahala eftir árið 1974. Mætti nefna t. d. Póst og síma. Mér sýnist á ríkisreikningi, sem hefur verið lagður fyrir Alþ. að hallinn og skuldahalinn hjá Pósti og síma sé 618 millj. í árslok 1974. Vegagerðin mun skulda 200–300 millj. að því er mér hefur verið tjáð, Rafmagnsveitur ríkisins skulda stórfé. Og mér er kunnugt um að Sementsverksmiðjan t. d. hefur safnað skuldum hjá
Framkvæmdasjóði Íslands sem nema 160 millj. kr. í dag. Til viðbótar við mikinn rekstrarhalla ríkissjóðs árin 1974 og 1975, sem nemur yfir 7 milljörðum, er staða margra ríkisstofnana með þeim hætti sem ég var að lýsa og er þó ekki allt upp talið þar með.
Önnur aðalástæðan fyrir flutningi þessa frv. er sú að með því að halda vörugjaldinu hefur það áhrif á þróun utanríkisviðskipta, en utanríkisviðskiptin hafa verið á árinu 1974 og verða á þessu ári og einnig á næsta ári óhagstæð um, að því er Þjóðhagsstofnunin telur, samtals 49.2 milljarða. Munurinn á útflutningi vöru og þjónustu og innflutningi vöru og þjónustu er óhagstæður um 49.2 milljarða á 3 árum að því er Þjóðhagsstofnun telur: árið 1974 um 13.5 milljarða, árið 1975 20.2 milljarða og 1976, ef haldið verður þeirri aðhaldsstefnu sem ríkisstj. hefur markað, gerir Þjóðhagsstofnunin ráð fyrir neikvæðum vöruskiptajöfnuði að upphæð 15.5 milljörðum kr., þannig að það er auðvitað þegar af þessum tveimur ástæðum, sem ég hef verið að lýsa, ástæða til þess að spyrna við og breyta um stefnu í þessum efnum. Það er alveg sýnilegt að gjaldþol þjóðarinnar bæði inn á við og eins gagnvart öðrum þjóðum þolir ekki öllu lengur þá þróun sem hefur viðgengist og viðgengst enn þá í utanríkisviðskiptunum.
Hæstv. fjmrh. gerði grein fyrir því í sinni framsöguræðu hver yrðu bein verðlagsáhrif þeirra ráðstafana sem ég hef hér verið að lýsa, annars vegar vörugjaldsins og hins vegar breytinga á fyrirætlunum í fjárlagafrv. í þá átt að hækka niðurgreiðslur. Er talið að þessar aðgerðir báðar yrðu ekki til þess að hækka almennt verðlag í landinu á næsta ári, heldur mundu þær leiða til hins gagnstæða.