04.03.1976
Neðri deild: 73. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 2393 í B-deild Alþingistíðinda. (1991)
172. mál, rannsóknarlögregla ríkisins
Tómas Árnason:
Herra forseti. Þetta frv., sem hér er til umr., er óvenjulega vel undirbúið. N. hefur starfað að undirbúningi málsins um árabil og þess vegna ekki þess að vænta að menn geti í sjálfu sér undirbúningslítið, eins og ég er, í sambandi við þetta mál lagt mikið fram. En ég vildi sérstaklega fagna framkomu þessa máls, sem felst í því meginatriði að leggja til stofnun rannsóknarlögreglu ríkisins og rannsóknarlögreglustjóra ríkisins og einnig að lögfesta það að rannsóknarlögregla ríkisins skuli hafa á að skipa starfsfólki er sé sérhæft til að rannsaka ýmsar tegundir brota. Ég er þeirrar skoðunar að það felist mikil framför á þessu frv., ef það verður að lögum, og þá í réttarfarsmálum þjóðarinnar.
Það hefur réttilega verið bent á það í umr. að íslenskt þjóðfélag hefur tekið miklum breytingum, stórstígum breytingum á skömmum tíma, og sérstaklega að því leyti til að vaxandi þéttbýli og raunar stórborgarmyndun hér við Faxaflóann hefur leitt af sér talsvert annað þjóðfélag en það gamla dreifbýlisþjóðfélag sem íslendingar hafa löngum búið við. Og þessari breytingu fylgir að sjálfsögðu ýmislegt, bæði gott og vont. Ég geri ráð fyrir að í þéttbýli aukist möguleikar manna á því að fremja afbrot af ýmsu tagi, ekki síst fjármálalegs eðlis, án þess að ég telji ástæðu til að fara nánar út í það. Þess vegna er auðvitað vaxandi þörf á því að þjóðfélagið hafi á að skipa sérþjálfuðu starfsliði til þess að sinna málum af því tagi, sem þetta frv. fjallar um, þ.e. rannsóknarmálunum. Auk þess sem þjóðfélagið hefur tekið stórstigum breytingum á undanförnum áratugum hafa einnig samskipti íslendinga við útlönd vaxið stórkostlega, eins og kunnugt er, og þjóðin hefur komist í miklu nánari snertingu við aðrar bjóðir og það hefur fætt af sér ýmislegt sem einmitt eykur möguleika á ýmiss konar afbrotum.
Það hefur verið rætt talsvert um það hér hvað rannsókn mála gengur seint, og ég held að allir séu sammála um að það væri æskilegt að flýta meðferð dómsmála og um það er raunar ekki deilt. En það er skylt að geta þess, sem raunar hefur komið fram, að rannsókn mála í lýðræðisríki eins og hér á Íslandi er þess eðlis að það er oft á tíðum erfitt að rannsaka mál vegna þess að enginn er sekur fyrr en sekt er sönnuð og það getur vafist fyrir mönnum að sanna sekt. Það liggur ekki alltaf í augum uppi. Og það sem er kannske meira um vert er það, að það kostar mikið fjármagn, vit ég segja, að standa sómasamlega að réttarfarsmálum.
Ég hef tekið eftir því að áhugi almennings á þessum málum er tiltölulega lítill nema þegar þau snerta þjóðmálin og valda deilum á vettvangi þjóðmála. Ég hef t.d. aldrei orðið var við það, á t.d. framboðsfundum eða stjórnmálafundum, sem ég hef tekið þátt í um stjórnmál, væri rætt um þessi mál. Ég hef ekki orðið var við það. Og mér finnst það einmitt benda til þess að almenningur í landinu hafi sýnt þessum málum tiltölulega lítinn áhuga, minni áhuga en vert væri að minni hyggju, því að einmitt þessi mál og meðferð þessara mála eru einn af þýðingarmestu hyrningarsteinum undir lýðræðislegu þjóðfélagi. Ég veit ekki heldur, hvað alþm. hafa haft mikinn áhuga á þessum málum. Ég vil ekkert um það segja. En ég vonast til þess að þetta mál fái góðar viðtökur hér á Alþ., því að enginn vafi er á að í því felst mikil framför. Þeir, sem hér hafa tekið til máls, hafa verið mjög jákvæðir til málsins. En ég held að það sé rétt að við alþm. gerum okkur strax grein fyrir því að samþykkt þessa máls kostar fé, eins og hæstv. dómsmrh. réttilega tók fram í sinni ítarlegu og ágætu framsöguræðu. Og ef við lítum t.d. á eina tegund mála, sem hefur verið talsvert um á undanförnum árum, þ.e. skattrannsóknamál, þá er enginn vafi á því að það kostar mikið fé að gera þeim málum eðlileg skil og standa að rannsókn þeirra mála með æskilegum hraða. Það kostar mikið fé, sennilega miklu meira fé en til þess hefur verið veitt á fjárl. ríkisins. Þess vegna held ég að við ættum að gera okkur grein fyrir því þegar í upphafi að til þess að bæta um þessi mál þarf í fyrsta lagi að sjálfsögðu skynsamlegt kerfi, en í öðru lagi þarf verulegt fjármagn til þess að slíkt kerfi verði virkt. Og ég er þeirrar skoðunar og tala um þetta af nokkrum kunnugleika, vegna þess að ég hef starfað sem lögmaður nokkurt árabil, að það þurfi talsvert verulegra meira fjármagn til þessara mála en veitt hefur verið. Og ég held að hv. Alþ. ætti í engu að hika í því efni að afla fjár til þess að koma á enn þá traustara og virkara réttarfari í landinu en verið hefur fram að þessu hér á landi.
Það hefur verið rætt dálítið um fangelsismál, komið aðeins inn á þau og réttilega bent á það að fangelsi eru ekki skemmtileg. En þá vaknar spurningin: Hvað á að gera til þess að reyna að koma í veg fyrir að menn fremji afbrot? Fram til þessa hefur helsta ráðið verið að refsa mönnum fyrir afbrot, ýmist með frelsissviptingu, fésektum eða það séu dæmd af mönnum réttindi, sem menn hafa af ýmsu tagi. Ég segi fyrir mína parta að ég er ekki að tala fyrir því að það sé beitt ómannúðlegum aðferðum í sambandi við fangelsismál og að fangelsi séu ekki tilhlýðilega úr garði gerð. En ég er þeirrar skoðunar alveg hiklaust, og vil tala alveg tæpitungulaust í þeim efnum, að það þurfi að halda uppi talsvert ströngum refsingum til þess að nægilegt aðhald fáist í þjóðfélaginu gagnvart þeim, sem hafa tilhneigingu til þess að brjóta af sér, og til þess að um nægilega vernd sé að ræða fyrir venjulega löghlýðna borgara.
Það mætti auðvitað flytja langt mál um þetta, en það er ekki meining mín. Ég vildi aðeins undirstrika það, að ég fagna komu þessa máls inn á hv. Alþ. Það er verið að styrkja með framlagningu þess rannsóknarstörfin og flýta meðferð rannsóknarmála, og það er enginn vafi á að sú stofnun, sem hér er lagt til að stofna, mun þróa upp þjálfaðra starfslið á þessum vettvangi heldur en verið hefur. En fyrst og seinast vildi ég leggja áherslu á það og skora á hv. alþm. að styðja málið þannig að standa að fjáröflun til þess að rannsóknarmál og dómsmál yfirleitt og réttarfar í landinu fái þann stuðning almannavaldsins sem ég álít að vert sé.