07.04.1976
Efri deild: 86. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 3088 í B-deild Alþingistíðinda. (2530)
239. mál, Orkubú Vestfjarða
Steingrímur Hermannsson:
Herra forseti. Umr. hafa allmjög snúist um almenna stefnu í raforkumálum og ég freistast til þess að leggja þar nokkur orð í belg. Ég hef mikið hugsað um þau mál og kannske kemur rafmagnsverkfræðingurinn eitthvað upp í mér þar. Ég þekki t.d. nokkuð vel til þessara mála á Norðurlöndum eða gerði það á sínum tíma. Það er rétt, sem kom fram hjá hv. 3. þm. Vestf., að þar eru mörg fyrirtæki, en ég vil ítreka það, sem kom fram hjá hæstv. utanrrh., að þar er ólíku saman að jafna, einingarnar miklu, miklu stærri og oftast langtum meiri hagkvæmni innan hverrar einingar. En ég vil einnig bæta því við, að það er langt frá því að frændur okkar á Norðurlöndum séu ánægðir með þetta fyrirkomulag. T.d. hef ég iðulega orðið var við það hjá norðmönnum. Þar eru stór fyrirtæki, við getum nefnt fyrirtæki eins og Norsk Hydro, sem eiga ákaflega stórar aflsstöðvar, mikið til afskrifaðar, og hafa orku á mjög lágu verði sem þær nota til síns iðnaðar, og undan því hefur t.d. verið kvartað að þessi fyrirtæki fái orku til viðbótar úr hinu almenna neti á jafnaðarverði, án þess að jafna aftur á móti hið ódýra verð sem þau hafa yfir að ráða frá sínum gömlu virkjunum. Ég tek þetta sem dæmi, og þannig mætti lengi rekja.
Ég held að aðalatriðið sé hins vegar það, að því verður alls ekki á móti mælt að það er stórum meiri hagkvæmni í því að einn aðili fari með rekstur orkuvera og dreifingu, ákveði hagkvæmustu virkjunarmöguleika og hafi sem sagt hagkvæmni ávallt að aðalmarkmiði, og þá á ég við hagkvæmni fyrir landið allt. Við getum einnig skoðað dæmi hér heima hjá okkur. Við eigum hér í nágrenni okkar gott dæmi, Andakílsárvirkjun, sem er mjög gott fyrirtæki, en með gamla virkjun sem er mikið til afskrifuð, er með mjög lágt orkuverð. Það selur nú orku fyrst og fremst til þéttbýlisstaðanna þar og það er langt frá því að það fullnægi þörfinni á þessum stöðum. Það nýtur þess hins vegar að geta á toppum fengið raforku frá Landsvirkjunarnetinu á jafnaðarverði, en ætti tvímælalaust að greiða langtum hærra verð ef orkan væri reiknuð eingöngu á toppverði. Einnig má benda á það, að ef ætti að virkja t.d. Kljáfoss til að fullnægja Vesturlandi er mjög vafasamt að orkan þar yrði ódýr. Ég hygg að hún yrði dýr og þá væri ekki lengur hægt að segja að þessi veita væri ein sú ódýrasta hér á landi. Þetta er aðeins eitt dæmi þar sem ein veita notar sér rétt sinn til þess að kaupa orku á hagstæðu verði, en rekur eigin orkuver á þann máta sem hagkvæmast er fyrir það eitt, en ekki fyrir heildina.
Mín skoðun er sú að það beri að stefna að því að það verði settar upp landshlutaveitur sem heimamenn eiga gjarnan að meiri hluta, en hið opinbera tekur þátt í, eins og um kann að semjast á hverjum stað. Þessar veitur annist dreifingu og sölu raforkunnar. Mér sýnist það athyglisvert að þær hafi einnig hitaveitur í sínum höndum og geti þannig samræmt raforkudreifingu og hitaorkudreifingu. Það er enginn vafi á því að það er mjög hagkvæmt. Mér sýnist svo að slíkar landshlutaveitur geti orðið aðilar að einni landsveitu sem sé með öll meginorkuverin og alla dreifingu um landið og gæti þar, eins og ég hef sagt, hinnar fullkomnustu hagkvæmni. Þetta finnst mér í fljótu bragði að ætti að vera okkar stefna og þurfi raunar ekkert um það að ræða, hún er hiklaust hagkvæmust á því er enginn vafi. Það getur vel verið að það megi ná töluverðri hagkvæmni með því að setja upp 4–5 veitur eða 4–5 orkubú fyrir hina ýmsu landshluta og koma síðan einhverri samræmingu á starfsemi þeirra, eða hið opinbera noti afl sitt, því að ekkert af þessum orkubúum gefur í raun og veru virkjað nema með ríkisábyrgð og með ríkisaðstoð, þannig að hið opinbera getur haft afl til þess að koma þar á eðlilegum framkvæmdum og þeim hagkvæmustu og einhverri samræmingu. Það er ekki vafi á því að það má ná meiri hagkvæmni en nú er með 21 rafveitu í landinu a.m.k. En hitt er alveg tvímælalaust betra, á því er ekki nokkur minnsti vafi og fullkomlega hægt að tryggja aðild heimamanna að slíku fyrirtæki. Ég get einnig fallist á það, sem kom fram hjá hv. 5. þm. Austurl., að það mætti hugsa sér eitt fyrirtæki fyrir landið með deildum fyrir hvern landshluta sem önnuðust dreifingu á því svæði. En ég ætla ekki að ræða þessi mál lengur. Ég vænti þess að fljótlega fáist mörkuð heilleg stefna á þessu sviði. Að því ber hiklaust að stefna og mér sýnist allir vera á því.
Ég vil ljúka orðum mínum með því að leggja áherslu á það enn að þetta Orkubú Vestfjarða þarf á engan máta að standa í vegi fyrir slíkri þróun og má ekki gera það, hvorki landsins vegna né Vestfjarðanna vegna. Ég vil einnig lofa því sem formaður iðnn. að málið mun verða vel skoðað þar, eins og hér hefur verið lögð áhersla á, og þar mun ég hlusta á allar till. um lagfæringar sem tryggi að frv. þetta verði eðlilegur áfangi í þróun raforkumála hér á landi, en ekki þröskuldur í vegi.