06.05.1976
Neðri deild: 99. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 3744 í B-deild Alþingistíðinda. (3045)
212. mál, upptaka ólöglegs sjávarafla
Frsm. meiri hl. (Sverrir Hermannsson):
Virðulegi forseti. Sjútvn. d. hefur haft til meðferðar frv. til l. um upptöku ólöglegs sjávarafla á þskj. 443, Ed.-mál. N. hefur athugað þetta frv. gaumgæfilega. Það kom strax fram í n. að mönnum varð nokkuð starsýnt á einstök ákvæði þessa lagafrv. og þótti ýmsum sem heldur betur væri þar stungin tólg. Þess vegna var það að fyrir frumkvæði formanns n., hv. þm. Péturs Sigurðssonar, var á það ráð brugðið að biðja lagaprófessor Gauk Jörundsson um álit hans á lagafrv. Þetta átti einkum við um aðferðina við að gera afla upptækan, eins það að upptakan er óháð því hvort um refsiverðan verknað var að tefla eða ekki, enn fremur að úrskurður ráðuneytisins varð aðfararhæfur.
Ég vil geta þess að þetta frv. er mjög á þá sveif, sem fiskveiðilaganefnd ræddi og lagði raunar til í fyrstu till. sínum, og þess vegna gengið mjög til móts við till. hennar í raun og veru með þessari lagasetningu. Lagaprófessorinn dregur ekki úr því að hér sé um óvenjulega lagasetningu að tefla í raun og veru, en álítur alfarið að nauðsyn sé á, eins og komið er málum í sjávarútvegi okkar.
Það var þríþætt fsp. til lagaprófessors Gauks Jörundssonar.
Í fyrsta lagi að upptöku aflans samkv. frv. yrði beitt án tillits til þess hvort nokkur hefði gerst sekur um refsiverðan verknað. Áhöfn, t.d. hásetar, ætti lítinn þátt í ákvörðun um hvar veitt væri. Af þessum sökum bitnaði upptaka harkalega á sumum skipverja a.m.k. þar sem þeir þyrftu m.a. að leysa verk af hendi að meira eða minna leyti án launa eftir því hve mikið kvæði að upptöku afla.
Þessu svarar Gaukur Jörundsson svo, með leyfi forseta:
„Fyrirmælum frv. um upptöku afla án tillits til þess, hvort um refsiverðan verknað hefur verið að ræða eða ekki, er einkum ætlað að girða fyrir að ólöglegar veiðar verði stundaðar í trausti þess að ekki verði komið fram sönnun um að um sök hafi verið að ræða, en sú sönnun getur oft verið erfið. Þessi regla getur að vísu leitt til þess að afli sé gerður upptækur enda þótt sök eða önnur refsiskilyrði séu ekki fyrir hendi. Reglan réttlætist hins vegar fyrst og fremst af ríkri nauðsyn á verndun fiskstofna og af því að mikið aðhald sé að því ef enginn getur gert sér vonir um ávinning af ólöglegum afla. Slíkt leiðir almennt til aðgátar við veiði og girðir fyrir að farið sé fram hjá friðunarákvæðum, en á því væri hætta ef upptaka væri takmörkuð.
„Mín skoðun er sú“, segir lagaprófessorinn, „að ofangreind rök réttlæti nægjanlega að ákvæði um upptöku ólöglegs afla sé óháð því hvort um refsiverðan verknað hefur verið að ræða eða ekki.
Að sjálfsögðu er rétt að upptaka afla samkvæmt ákvæðum frv. getur komið hart niður á saklausum skipverjum þar sem þeir njóta ekki árangurs erfiðis síns. Ýmsir erfiðleikar yrðu þó á því að setja ákvæði er tryggðu þessum skipverjum greiðslu, t.d. aflahlut af þeim afla sem gerður hefur verið upptækur. Þarf þar að skera úr hverjir eigi að njóta slíkra greiðslna eða aflahlutar t.d., hvort það eigi að vera allir aðrir en skipstjórnarmenn. Einnig þyrfti að taka afstöðu til hluta útgerðarinnar. Veigamest er samt að mínum dómi að ákvæði í þessa átt mundu rýra mjög aðhald það, sem frv. er ætlað að veita, og þar með gildi slíkrar lagasetningar yfirleitt, eins og að framan hefur verið rakið. Til hliðsjónar má enn fremur benda á að lög nr. 102 frá 1973, um bann við veiðum með botnvörpu og flotvörpu, eru reist á því að skipstjóri beri fjársektarábyrgð á því og þá óháð sök hans ef fiskiskip stundar ólöglegar veiðar innan fiskveiðitakmarkanna, sbr. hæstaréttardóm nr. 41 frá 1970.“
Þetta var um hið fyrsta atriði sem fyrir prófessorinn var lagt, en í öðru lagi var sú fsp. gerð til hans hvort ekki ættu heima í frv. ákvæði um bann við að fleygja afla. Því svarar prófessorinn svo, með leyfi forseta:
„Ég er sammála því að ástæða sé til að taka til athugunar hvort ekki ætti að leggja hann við því að fleygja afla. Ákvæði í þá átt verða þó sennilega að bíða um sinn. Ástæður til þess eru m. a. þær að Ísland er aðili að alþjóðlegum samningum sem banna að tiltekinn ólögmætur afli sé fluttur að landi. Þarfnast þetta mál a.m.k. nánari athugunar.“
Í þriðja lagi var spurt um það atriði að úrskurði ráðuneytis mætti fullnægja með aðför. Og því svarar lagaprófessorinn svo:
„Ekki er venjulegt að úrskurðir ráðuneyta eða annarra handhafa framkvæmdavalds séu aðfararhæfir. Einnig er úrskurðarvald sjútvrn. samkvæmt frv. óvenjulegt. Ég tel þó hvort tveggja réttlætanlegt vegna ríkrar nauðsynjar á því að friðunarreglum sé fylgt fram tafarlítið og af festu og að lögfesting þessara ákvæða sé ekki varhugaverð.“
Þetta er umsögn lagaprófessors Gauks Jörundssonar sem ég tek alveg gilda.
N. varð ekki sammála um afgreiðslu frv. Meiri hl. leggur til að það verði samþ. óbreytt en hv. þm. Garðar Sigurðsson kvaðst mundu skila séráliti enda þótt það kynni að verða mælt af munni fram.