12.12.1975
Efri deild: 25. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 1141 í B-deild Alþingistíðinda. (812)
Umræður utan dagskrár
Stefán Jónsson:
Herra forseti. Ég er þakklátur hæstv. dómsmrh. fyrir að hann skyldi koma hingað í d. til okkar og fyrir svar hans áðan, svo langt sem það náði. Utanrrh. Íslands nefndi sem sagt í gær 65 þús. tonna afla á Íslandsmiðum.
Hann sagði, eins og orðrétt er haft eftir honum í Morgunblaðinu í blaðaviðtali: „Ef farið verður fram á meira en 65 þús. tonn af hálfu breta á Íslandsmiðum hlýtur svarið að verða nei.“
Í fyrra sinnið sem þessi tala, 65 þús. tonn, leið fram af vörum hæstv. utanrrh. í viðræðum við breta, þá var hún ekki heldur kölluð tilboð. Því var andmælt stranglega hér heima að hæstv. utanrrh. hefði gert nokkurt tilboð. Hvað sem kann að vera sagt í dag og jafnvel þangað til á morgun, þá mun það vera satt að þrátt fyrir yfirlýsinguna um að vegna valdbeitingar í efnahagslögsögunni hefði 65 þús. tonna tilboðið, sem aldrei skyldi verið hafa, verið afturkallað þrátt fyrir eiðsvarnar yfirlýsingar um að þetta tilboð hafi verið afturkallað orðar nú hæstv. utanrrh. þetta svo við breska utanrrh. og síðan á fundi með alþjóðlegum blaðamönnum í Brüssel í gær að ef farið yrði fram á meira en 65 þús. tonna afla hlyti svarið að verða nei. Þetta, þessi tala, er eina raunhæfa viðbragðið af hálfu ríkisstj. við innrás breta í gær, — eina raunhæfa viðbragðið.
Mér þykir leitt ef svo reynist að ég hef farið rangt með að hæstv. forsrh. hafi ekki verið búinn að tala við hæstv. utanrrh. áður en hann hélt ræðu sína í Brüssel í gær. Sá misskilningur er ekki viljaverk.
Þetta viðbragð ríkisstj. sem kemur fram í Brüssel í gær, þetta 65 þús. tonna viðbragð ríkisstj. gerir allt tal um kæru til Öryggisráðsins og kæru til Atlantshafsbandalagsins að hreinu og kláru blaðri.
Við skulum huga dálítið að hugmyndinni um kæru til Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna. Þessi hugmynd um kæru til Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna kom á dagskrá þegar við færðum út í 12 sjómílur á sínum tíma og bretar sendu þá herskipin á okkur. Þessi hugmynd kom líka á dagskrá þegar við færðum út í 50 sjómílur og bretar sendu á okkur herskipin. Það kom til orða þá að kæra til Öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna. Frá þeirri hugmynd var fallið í bæði skiptin að vandlega íhuguðu máli. Við vitum nefnilega fyrir hversu farið yrði með það mál. Í öll þau skipti sem Öryggisráð Sameinuðu bjóðanna hefur fjallað um kæru af þessu tagi hefur framvindan orðið eftirfarandi: Öryggisráðið samþykkir að beina því til beggja aðila að þeir hætti öllum þeim aðgerðum sem talist geti áreitni við hinn meðan fjallað sé um málið. Og umfjöllunin tekur langan tíma. Okkur íslendingum yrði gert að hætta að skipta okkur af veiðum bresku togaranna á miðunum okkar. Bretum yrði aðeins gert að fara með herskipin burt, út fyrir 200 sjómílna mörkin, meðan fjallað yrði um málið. Þetta teldu þeir sig ekki skuldbundna til að vera nema því aðeins að við létum togara þeirra í friði. Afleiðingin af kærunni til Öryggisráðsins gæti orðið sú ein að bretar fengju að fiska hér í friði og þyrftu ekki að halda úti neins konar aðstoðarskipum til þess að geta það. Við létum síðan Öryggisráðið fjalla um málamiðlun bar sem annar aðilinn krefst 110 þús. tonna af þorski, en hinn hefur nefnt 65 þús. tonn af þorski og nefnt þá tölu oft.
Kæra til Atlantshafsbandalagsráðsins yrði svipaðs eðlis og raunar auðsætt þegar utanrrh. bar fram kæru sína í morgun, og hvernig átti öðruvísi að fara? Ráðh., sem brást þannig við er hann frétti af árás breta á þetta land í gær að hann nefndi sem hugsanlegt aflamagn 65 þús. tonn af miðunum okkar, hvaða stöðu átti hann að vera í í dag til þess að leggja þetta mál í gerð Atlantshafsbandalagsins í þeirri mynd að ekki yrði tekið tillit til sjónarmiða breta sem krefjast 110 þús. tonna afla? Hvernig átti hann að geta lagt þetta mál fyrir í þeirri mynd að Atlantshafsbandalagið reyndi þá ekki að miðla málum á hinn klassíska hátt, með því að fara bil beggja?
Ég óskaði þess við umr. hér á hv. Alþ. um þýska samninginn á dögunum að hæstv. utanrrh. svaraði spurningum varðandi ræðu sem hann hafði haldið þá fyrir nokkru í Bretlandi. Nú er hæstv. utanrrh. illu heilli fjarri. Hann hefði betur komið heim í dag. Ég fæ tæpast stillt mig um að orða það svo að það er orðið óþægilega oft upp á síðkastið að manni finnst að ráðh. þessarar ríkisstj. séu mjög illu heilli fjarri heimilum sínum yfirleitt. Þá spurði ég hæstv. ráðh. hvort satt væri að hann hefði sagt það berum orðum í Lundúnum að enda þótt íslendingar væru alls ekki aflögufærir um neinn fisk af miðunum okkar þá vildu nú íslendingar samt bjóða þeim nokkurn afla vegna Atlantshafsbandalagsins. Hæstv. utanrrh. svaraði ekki þeirri fsp. Ég held að það hafi beinlínis verið vegna þess að hann í önn þeirra umr. hafi ekki komist til þess, — að það hafi ekki verið vegna þess að hann hafi ekki viljað svara þessari fsp.
Ræða hans, sem bresku blöðin tóku þetta upp úr, hefur auðvitað ekki verið birt, henni hefur ekki verið komið á framfæri við okkur hér heima. En ég þykist hafa sannfrétt það að í breskum blöðum séu þessi ummæli höfð nokkurn veginn rétt eftir hæstv. utanrrh. Hitt er rétt sem hæstv. dómsmrh. sagði: „Stundum þarf litlu að víkja við í ræðu sem prentuð er eftir á í blöðum eða endursögð til þess að merkingarnar breytist og um langan veg er réttra tíðinda að spyrja í þessu máli.“ En ég hef ástæðu til þess að ætla að þarna sé efnislega rétt með farið. Og nú fréttum við að hæstv. utanrrh. hafi öðru sinni, þrátt fyrir skýlausar yfirlýsingar hér á hv. Alþ., yfirlýsingar m. a. til þess að réttlæta annan dálítið vafasaman samning, yfirlýsingar um að 65 þús. tonna tilboðið til breta standi ekki lengur — þrátt fyrir þessar yfirlýsingar sínar og samhljóða yfirlýsingar hæstv. forsrh. Geirs Hallgrímssonar, hafi utanrrh, Íslands enn nefnt þessa tölu, 65 þús. tonn, sem tölu sem íslendingar vildu a. m. k. ekki skilyrðislaust og sjálfsagt andmæla. Og nú er spurningin: Var þetta líka gert í þágu Atlantshafsbandalagsins?
Í aðalræðu sinni, samkv. blaða- og útvarpsfréttum, á fundi Atlantshafsráðsins í gær tilgreindi hæstv. utanrrh. það sem eitt af aðalatriðunum í þessu deilumáli að bretum mætti ekki haldast uppi að leggja vopn í hendur andstæðinga Atlantshafsbandalagsins á Íslandi sem vitnuðu gjarnan til þess að bretar væru hér með herskip. Það var atriði í málinu að leggja ekki vopn í hendurnar á andstæðingum Atlantshafsbandalagsins á Íslandi. Það var orðin meginröksemd þegar um þetta mál var rætt í Brüssel. Ég hef orðað það svo áður að ef til vill muni það reynast okkur þyngsta raunin, — ég hef kveðið fast að orði, tekið mikið upp í mig í þessu máli — að ef til vill yrði það þyngsta raunin í þessu amstri okkar ef í ljós kæmi að í ráðherrastólunum hérna sætu eiðsvarnir vinir óvina okkar í þessu máli.
Alþýðusamtök þessa lands hafa þegar gert sér ljósa grein fyrir því, hversu vænta megi af ríkisstj. í þessu máli. Stjórnir Alþýðusambands Íslands, Verkamannasambandsins, Sjómannasambandsins og Farmanna- og fiskimannasambandsins hafa myndað sérstaka samstarfsnefnd til þess að berjast gegn þessari stefnu ríkisstj. í landhelgismálinu. Ég hygg líka að ríkisstj. hafi gert sér grein fyrir því hvers hún má vænta af alþýðusamtökunum. Og nú er það spurningin, ónotaleg spurning, hvort einskis sé að vænta af hálfu þessarar ríkisstj. annars en opinberrar baráttu gegn hagsmunum síns eigin fólks, sem yrði þá aðeins svarað með baráttu fólksins gegn ríkisstj, Það væri slæmt ástand, það væri slæm staða í baráttu okkar í landhelgismálinu.
Ég hef, herra forseti, eins og ég sagði áðan, kveðið fast að orði. Ég hef lýst áliti mínu á hæstv. ríkisstj. í þessu sérstaka máli. Raunar hef ég kveðið fastar að orði en ég gjarnan hefði viljað, en það var fyrir daginn í dag. Ekki svo að skilja að mig bresti orð til þess að lýsa áliti mínu á afstöðu hæstv. ríkisstj. í landhelgismálinu á þessum degi. Það er ekki vegna þess að mig bresti orð til þess, en ég er ekki viss um að þau orð yrðu við hæfi þeirrar sæmdar sem hv. Alþ. er ætlað að njóta a. m. k. innan grárra veggja þessa virðulega húss.