21.10.1975
Sameinað þing: 5. fundur, 97. löggjafarþing.
Sjá dálk 80 í B-deild Alþingistíðinda. (86)
11. mál, dagvistunarheimili
Fyrirspyrjandi (Benedikt Gröndal) :
Herra forseti. Það eru ekki mörg ár síðan litið var á dagvistunarstofnanir sem eins konar fyrirtæki er hefði það aðalhlutverk að leysa vandræðamál, svo sem að taka við börnum einstæðra foreldra eða annarra þar sem illa stóð á og fólkið varð að koma börnunum fyrir til þess að geta unnið fyrir sér. Í seinni tíð hefur viðhorf varðandi þessi mál tekið stórfelldum stakkaskiptum. Menn hafa gert sér ljóst að ef foreldrar eiga báðir — og þá kannske fyrst og fremst konan — að njóta frelsis til þess að taka eigin ákvörðun um hvort þeir starfa utan heimila, ef þeir geta það og hafa tækifæri til þess, þá verða foreldrarnir að geta komið börnum sínum fyrir einhvern hluta úr degi. Dagvistunarheimilin eru því ekki lengur til að fullnægja brýnum þörfum t. d. einstæðra foreldra og jafnvel námsfólks í mörgum tilvikum, heldur eru þau í eðli sínu grundvallarmannréttindamál sem sérstök ástæða er til að gefa gaum á því ári sem nú líður, og á Íslandi kannske ekki síst í þeirri viku sem nú líður.
Í tíð vinstri stjórnarinnar svokölluðu var haft frumkvæði um að setja lög um opinberan styrk til byggingar og rekstrar dagvistunarheimila. Þessi lög eru frá því snemma á árinu 1973. Þau voru mjög þörf og merkileg umbót í félagsmálum okkar og var raunar um kjarna hennar viðtækt samkomulag hér á Alþ., þó að nokkrar deilur yrðu um framkvæmdaatriði. Nú eru langt liðin tvö fjárhagsár síðan þessi löggjöf var sett. Samkvæmt fjárlögum hafa verið veittar miklar upphæðir til þessara mála, en engu að síður finnst mér að ástæða sé til að fá eins konar úttekt eða upplýsingar sem gætu gefið þm. og öðrum landsmönnum hugmynd um hvernig þessi mál hafa farið af stað í framkvæmdinni og hver staðan er á þessu sviði nú. Þess vegna hef ég spurt um hvaða dagvistunarheimili hafi fengið byggingar- og rekstrarstyrki samkv. þessum lögum og hve miklum upphæðum sú aðstoð hafi numið. Það kann að vera nokkuð frekt að spyrja beinlínis um hvaða heimili hafi fengið þetta, en ein meginhugmyndin er sú, að fram komi hvaða sveitarfélög hafa haft frumkvæði í þessum málum og notið ríkisstyrks.
Í öðru lagi er spurt um hve margar umsóknir um þessa styrki, byggingar- og rekstrarstyrki dagvistunarstofnana, hafi ekki hlotið afgreiðslu. Þetta er e. t. v. kjarni málsins. Hefur það fé, sem veitt hefur verið á fjárlögum, hrokkið til eða skortir mikið á að svo sé?
Þá er einnig spurt um hversu mörg börn þau heimili, sem styrks hafa notið og væntanlega eru þá í byggingu, mundu geta vistað á dag. Barnafjöldi á dag segir að vísu ekki alla söguna, því að algengast mun vera að börnin séu aðeins nokkrar klukkustundir svo að hvert heimili getur veitt fleiri börnum þjónustu en tala á dagsmælikvarða mundi gefa tilefni til.
Þá er spurt um það framkvæmdaatriði, hvort menntmrn. hafi, eins og lögin mæla fyrir um, sérstakan starfsmann og sérmenntaðan til þess að fjalla um þessi mál.
Að lokum er um það spurt, hvort gerð hafi verið áætlun um heildarþörf fyrir dagheimili í landinu miðað við að fullnægja þörfum einstæðra foreldra, námsfólks og tryggja öðrum foreldrum jafnan rétt og aðstöðu til starfa utan heimilis ef þeir þurfa þess eða óska.
Það kom fram í umr. um málið veturinn 1972–1973 að slíkar athuganir höfðu verið gerðar hér í Reykjavík, en að ég hygg ekki utan Reykjavíkur. Er því ástæða til að ætla að t. d. með fastan starfskraft hefði verið mögulegt að rn. gerði sér grein fyrir því, hver er áætluð heildarþörf í þessum efnum. Enn fremur vil ég minna á breytt viðhorf til þessara mála, — þau eru að þróast í það að verða, eins og ég sagði, mannréttindi sem fólk á kröfu á, hvort þau mundu ekki breyta áætlunum um þörf fyrir slíkar stofnanir. Augljóst er að það hljóta þau að gera og áætlanirnar verða mjög mismunandi eftir því hvort eingöngu er litið á einstæða foreldra, námsfólk og þá sem hafa sérstakar aðstæður eða hvort lítið er á sviðið í heild.
Ég vona að hæstv. menntmrh. geti veitt upplýsingar um þau mál sem spurt er hér um í fjórum liðum.