24.02.1977
Sameinað þing: 56. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 2283 í B-deild Alþingistíðinda. (1679)
162. mál, vegáætlun 1977-1980
Friðjón Þórðarson:
Herra forseti. Ég sé ástæðu til þess að fara örfáum orðum um þessa till. til þál. við þessa umr.
Svo sem hv. alþm. er kunnugt, voru samþ. lög um breyt. á vegalögum í desembermánuði s. l. Þær breyt., sem þá voru gerðar, ættu að vera mönnum í fersku minni. Þær voru ekki stórvægilegar, en þóttu eigi að síður tímabærar og nauðsynlegar. Um þær náðist tiltölulega góð samstaða í meginatriðum. Samkv. þeim var flokkun vega gerð einfaldari og greinilegri og fjármagn nokkuð aukið til sýsluvegasjóða, sem full þörf var á. Þá var og lögfest sú sjálfsagða regla, að sé fé veitt til þjóðvegagerðar eftir öðrum leiðum en getið er um í till. til þál. um vegáætlun, svo sem í landshlutaáætlunum, með sérstakri fjáröflun eða á annan slíkan hátt, skuli fjalla um skiptingu þess innan ramma vegáætlunarinnar á þann hátt, að Alþ. og fjvn. fjalli um þau mál í heild og samhengi.
Það var vitað, að þær vegalagabreytingar, sem gerðar voru og nú voru nefndar, mundu ekki valda neinum straumhvörfum í vegaframkvæmdum af sjálfu sér. Það er svo með þessa löggjöf, að hún verður ekki virk að marki nema nægu blóði sé dælt í æðar hennar með fjárveitingum. Nú þykir mörgum, sem yfir þessa áætlun líta, vegáætlun til næstu 4 ára, að naumt sé skammtað og dimmt fyrir augum þegar lítið er fram á veginn. Allir eru sammála um að aukin átök í vegagerð séu þjóðarnauðsyn. En til þeirra þarf mikla fjáröflun.
Auðvelt er að benda á mjög brýn og aðkallandi verkefni í vegagerð. Sumir leggja höfuðáherslu á varanlega vegi þar sem umferðarþunginn er mestur, aðrir á samgöngur í snjóþungum byggðarlögum þar sem gera þarf upphleypta vegi í stað niðurgrafinna götuslóða og troðninga sem lyfta þarf upp úr snjónum til þess að vegfarendur geti komist leiðar sinnar allan ársins hring. Báðar þessar leiðir má styðja sterkum rökum, svo sem gert hefur verið. Það hafa komið fram till. á þessu þingi frá báðum hliðum og sjónarmiðin skýrð með fullum rökum. Ber því allt að sama brunni, okkur vantar mun meira fjármagn en ráðið verður í af þessari till. til vegáætlunar, ef eitthvað sem verulega munar um, á að framkvæma á næstu árum í vegagerð.
Þetta kom m. a. fram hjá hæstv. samgrh. þegar hann fylgdi till. úr hlaði. Þá sagði hann m. a., með leyfi hæstv. forseta: „Ég neita því ekki og tel í raun og veru enga ástæðu til að leyna því, að mjög er þessi till. að vegáætlun fjarri því sem ég hefði kosið hvað fjárhæðir snertir.“ Ég held að flestir eða allir alþm. geti tekið undir þessi orð hæstv. ráðh., að mjög hefðu þeir kosið að meira fé væri nú til ráðstöfunar til þessa mikilvæga málaflokks.
Nokkrir ræðumanna, sem töluðu um þetta mál hér í fyrradag, minntu á að sjálfstæðismenn hefðu viðhaft stór og þung orð um lágar fjárveitingar til vegamála á vinstristjórnarárunum, ræddu um óábyrga stjórnarandstöðu í því sambandi og sögðu sem svo, að varla hefðu þeir talað allir um hug sinn, sjálfstæðismenn. Það er vafalaust rétt, að sjálfstæðismenn hafi oft og iðulega gagnrýnt of lág framlög til vegamála, einkum á þeim tímum þegar óráðsíu og fyrirhyggjuleysis hefur gætt úr hófi fram í meðförum opinbers fjár, enda auðvelt að sýna fram á að vegaframkvæmdir eru yfirleitt þjóðhagslega hagkvæmar sé rétt að þeim unnið.
Það hefur nokkuð verið minnst hér á landshlutaáætlanir eða byggðaáætlanir í vegagerð af nokkrum hv. ræðumönnum. Þar heldur að sjálfsögðu hver fast í sína áætlun. Ég minnist þess fyrir nokkrum árum að Vestfjarðaáætlunina bar oft á góma. Menn voru þá ekki sammála um hvort nokkur Vestfjarðaáætlun væri til eða ekki. Það var talsvert deilt um það. Hvar hún væri geymd vissu fáir. Flestir óskuðu að vita eitthvað nánar um hana. Samt hefur verið unnið samkv. þessari áætlun, og mér er tjáð að nú sé a. m. k. samgöngumálaþætti hennar lokið, þó að önnur og aðkallandi verkefni tækju þá við, eins og Djúpáætlunin eða Djúpvegurinn, eins og okkur er kunnugt um. (Gripið fram í: Þetta er misskilningur.) Nú, þá er að leiðrétta það hér á eftir.
Um Norðurlands- og Austurlandsáætlun gegnir sama máli. Menn vilja halda í þessar áætlanir og hafa spurt um það m. a., hvort þær ættu að rúmast innan: þess ramma sem dreginn er upp í þeirri vegáætlun sem fram hefur verið lögð. Ég ætla að þessar áætlanir séu nokkuð sérstaks eðlis. Hv. þm. Austurl. sagði að vísu að fyrir lægi skriflegur, undirritaður samningur um Austfjarðaáætlun, og skal ég ekki efast um að hann fer þar rétt með. Annars hafa þessar áætlanir a. m. k. ekki venjulegt lagagildi, þ. e. a. s. þær hafa verið afgreiddar frá ári til árs við meðferð fjárlaga. Ég hef litið svo á, og það þótti raunar sjálfsagt þegar breytingin á vegalögunum var gerð sem ég nefndi áðan, að þessi mál þurfi að skoða öll í samhengi, eins og núgildandi vegalög gera raunar ráð fyrir. Til þessa tíma hef ég satt að segja frekar lítið'á þessar landshlutaáætlanir eða byggðaáætlanir sem nokkurs konar óskalista en lög. Og við vitum það, að óskalistar eru yfirleitt með því marki brenndir að óskir samkv. þeim rætast ekki á einni Jónsmessunótt. Það þarf talsvert fyrir þeim að hafa áður en þeim er komið í framkvæmd. (Gripið fram í.) Já, ég vona að hv. talsmenn austfirðinga dreymi vel yfirleitt, svo þeir megi þess vegna halda ró sinni. En hvort sem, er ástæða til að ræða þetta mál lengur eða skemur, þá blasir sú staðreynd nú við allra augum, að við eigum litlu vegafé úr að spila í nánustu framtíð samkv. þeirri till. að vegáætlun sem hér liggur fyrir, nema einhverjar breytingar verði á gerðar.
Viðhaldsfé er eini ljósi punkturinn, sagði einn hv. ræðumanna í fyrradag, og það eykst samkv. till. Bent hefur verið á að á síðasta ári, 1976, hafi 29.3% af heildarútgjöldum til vegamála runnið til viðhalds, en gert sé ráð fyrir að sambærileg hlutfallstala verði 36.5% á þessu ári og 38.8% á næsta ári. Því ber að sjálfsögðu að fagna. Vissulega er mikilvægt að akvegakerfið teygi arma sína sem lengst um byggðir landsins, og að því marki hefur viðleitnin yfirleitt beinst á liðnum áratugum að vega landið, að gera það vegfært sem víðast hvar. Nútíminn heimtar á hinn bóginn traustbyggðari vegi, ryklausa og greiðfæra allan ársins hring. Að ná því marki alls staðar á langt í land, þó að stefna beri að því með öllum tiltækum rúðum. En víða er hægt að bæta gamla vegi til mikilla muna. Viðhald og endurbætur haldast í hendur. Kunnugir heimamenn vita best hvar skórinn kreppir að í þessum efnum. Með því að leita uppi erfiðustu kaflana, helstu snjóastaði og aðrar tálmanir, sem oft koma í ljós vetur eftir vetur, má mörgu hreyta til betri vegar.
Ekki má gleyma þeim allsherjarvanda í efnahagsmálum sem við er að fást um þessar mundir og menn hafa bent á hér í ræðum sínum. Margir okkar þekkja ýmis dæmi þess — og skal ég nú láta þessum fáu orðum mínum lokið — hvað góðum fjármönnum tekst oft giftusamlega að fóðra vel á litlum heyjum. Nú er að sjá hvort slík gifta fylgir hv. fjvn. þegar máli þessu verður til hennar vísað.