04.05.1977
Sameinað þing: 86. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 4279 í B-deild Alþingistíðinda. (3347)
Skýrsla samgönguráðherra um hafnarframkvæmdir 1976
Landbrh. (Halldór E. Sigurðsson):
Herra forseti. Skýrsla sú, sem hér liggur fyrir um hafnaframkvæmdir á árinu 1976, er lögð fram í samræmi við 10. gr. hafnalaga. Í skýrslunni er yfirlit um fjárveitingar og framkvæmdir í höfnum sem falla beint undir hafnalög og yfirlit um framkvæmdir í landshöfnum, ferjuhöfnum og Reykjavíkurhöfn.
Í skýrslunni kemur fram að framkvæmdir við allar hafnargerðir í landinu námu 1882 millj. kr., en það er 170 millj. kr. lægri upphæð en árið 1975 sem var mesta framkvæmdaár í sögu íslenskrar hafnargerðar hingað til, en það stafaði fyrst og fremst af framkvæmdum í Þorlákshöfn. Af þessum 1882 millj. kr. voru tæplega 1048 millj. vegna framkvæmda í almennum höfnum eða rúmlega 55%.
Af landshafnaframkvæmdum, sem námu 677 millj. kr. eða 36% af heildarframkvæmdum, voru framkvæmdir í Þorlákshöfn langmestar eða tæplega 540 millj. kr. Var þeim framkvæmdum lokið seint á árinu og var höfnin tekin formlega í notkun 7. nóv. s. l. Framkvæmdir í Keflavík-Njarðvík námu 95 millj. kr. og Rifshöfn 42 millj. kr.
Framkvæmdir við almennar hafnir voru alls á 43 stöðum, og voru þá einungis þær hafnir teknar með þar sem framkvæmdir urðu yfir eina millj. kr., en auk þess var nokkru fé varið til mælinga og rannsókna á h. u. b. 17 höfnum. Dýrustu framkvæmdir á árinu voru á Akureyri 89 millj. kr., Breiðdalsvík 80 millj. kr. og Hafnarfirði 71 millj. kr.
Loks er að geta Reykjavíkurhafnar, en þar urðu framkvæmdir rúmlega 126 millj. kr. Er það allmiklu meira en 1975 þegar þær námu 72 millj. kr.
Er þá komið að Hafnabótasjóði, en eins og kunnugt er og nánar er greint frá í 19. gr. hafnalaga veitir sjóðurinn í fyrsta lagi hafnarsjóðum lán til framkvæmda gegn ríkisábyrgð. Í öðru lagi er honum heimilt að styrkja endurbætur á hafnarmannvirkjum sem skemmst hafa af völdum náttúruhamfara eða öðrum óviðráðanlegum orsökum. Í þriðja lagi er honum heimilt að veita styrk til nýrra hafnarframkvæmda, sem nemi allt að 15% umfram ríkisframlag af heildarframkvæmdakostnaði, til staða sem eiga við fjárhagsörðugleika að etja vegna dýrra hafnarmannvirkja, fólksfæðar eða annarra gildra orsaka. Loks er honum í fjórða lagi heimilt að veita hafnarsjóðum lán út á væntanleg ríkisframlög. Tekjur Hafnabótasjóðs eru árlegt framlag ríkissjóðs sem nemur 12% af framlagi til hafnarmannvirkja og lendingarbóta á fjárl. hvers árs, en auk þess eru nokkrar tekjur af starfi sjóðsins sjálfs. Þar sem lánsfjárþörf hafnanna er yfirleitt verulega mikil hefur sjóðurinn auk þess oftast nær þurft að grípa til lánsfjár sem höfnunum hefur síðan verið endurlánað. Lánveitingar og styrkveitingar sjóðsins námu á s. l. ári samtals 217 millj. kr. Skiptast þær þannig:
101 millj. kr. voru lánaðar til framkvæmda við 20 hafnir 63 millj. voru lánaðar til bráðabirgða og var þar yfirleitt um að ræða lán sem urðu til vegna óhjákvæmilegra framkvæmda umfram fjárlög og verða greidd að verulegu leyti beint í Hafnabótasjóð aftur á þessu ári, þar sem yfirleitt er um að ræða hrein ríkisframlög. Um styrk úr Hafnabótasjóði er það að segja, að 25.5 millj. kr. voru styrkir til framkvæmda við fjórar hafnir á landinu sem áttu við verulega erfiðleika að stríða vegna dýrra hafnarmannvirkja, en staðirnir voru Bolungarvík, Ólafsfjörður, Eyrarbakki og Sandgerði. Loks voru veittar 27 millj. kr. sem styrkir vegna skemmda af náttúruhamförum. Munar þar mestu um Kópasker sem fékk 20 millj. kr. af þessari fjárhæð. Auk þess voru 4 millj. kr. til Suðureyrar og 3 millj. til Eyrarbakka.
Til þess að geta staðið undir þessum lánveitingum tók Hafnabótasjóður bráðabirgðalán hjá Atvinnuleysistryggingasjóði síðari hluta ársins sem nam 70 millj. kr. Þetta lán hefur þegar verið endurgreitt.
Loks er að geta varðandi lánveitingar Hafnabótasjóðs, að sjóðurinn yfirtók á árinu kröfur Framkvæmdasjóðs á hendur sex hafnarsjóðum á Vestfjörðum, samtals 38.5 millj. kr., og endurlánaði þessa fjárhæð til þessara staða til 5 ára, en það er sami tími og lán Framkvæmdasjóðs til Hafnabótasjóðs er vegna þessara krafna.
Við útlán úr Hafnabótasjóði á s. l. ári til framkvæmda, þar sem um föst lán var að ræða, var yfirleitt reynt að fylgja þeirri stefnu að ríkisframlag ásamt lánsútvegum úr Hafnabótasjóði færi ekki samtals yfir 90% af kostnaði við framkvæmdirnar. Viðkomandi hafnarsjóður þurfti þannig að sjá um 10% sjálfur. Hjá hinu varð þó ekki komist, að við einstakar hafnargerðir væru svo sérstakar ástæður fyrir hendi, svo sem vegna fólksfæðar eða dýrrar hafnarmannvirkjagerðar, að þetta varð að hluta til að vera hærra og beinn framkvæmdastyrkur, eins og á þeim fjórum stöðum sem áður hefur verið getið. Hins vegar er ánægjulegt að geta skýrt frá því, að staða hafnarsjóðanna, sem lengst af hefur verið afar slæm, er nú í betra horfi en áður. Kemur þar til fyrst og fremst að hækkanir hafnargjalda hafa fylgt hækkunum verðlags betur en oftast áður. Að því ber auðvitað að stefna, að hafnirnar standi almennt ekki einungis undir rekstrarkostnaði, heldur hafi einnig nokkurt fé aflögu til framkvæmda. Þótt hér yrðu að vísu alltaf nokkrar undantekningar hlýtur þetta að verða meginregla við ákvörðun á verði þeirrar þjónustu sem hafnirnar veita.
Herra forseti. Að öðru leyti en þessu vísa ég til skýrslu þeirrar sem hv. alþm. hafa í höndunum þar um.