03.12.1976
Sameinað þing: 28. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 935 í B-deild Alþingistíðinda. (635)
Umræður utan dagskrár
Iðnrh. (Gunnar Thoroddsen):
Herra forseti. Í ræðu minni hér í Sþ. á þriðjudaginn gaf ég svör við því sem spurt var um þá, og í rauninni þarf þar ákaflega fáu við að bæta. En ég vil þó aðeins gera nokkrar aths. út af ræðum manna í dag.
Það er í fyrsta lagi út af upphafi ræðu hv. þm. Braga Sigurjónssonar þar sem hann fullyrðir að ég eða aðrir ráðh. hafi fengið hæstv. forseta Sþ. til þess að takmarka ræðu hv. þm. Eyjólfs Sigurðssonar. Ég tel þetta ómakleg ummæli í garð hæstv. forseta, að hann taki ekki sjálfur ákvarðanir í þessum efnum. Ég vil einnig taka það fram, að hitt er tilhæfulaust með öllu og aðeins heilaspuni. Hvorki ég né aðrir ráðh. í ríkisstj. í heild hafa borið fram nokkrar óskir um það að takmarka ræðutíma hv. þm.
Í sambandi við framkvæmdir og framkvæmdaaðila að Kröflu, þá er rétt að fara um það mál nokkrum orðum.
Í lögum um Kröfluvirkjun frá vorinu 1974 er gert ráð fyrir að fela framkvæmdir annaðhvort Norðurlandsvirkjun, ef hún verði þá tilbúin, eða öðrum aðila. Þáv. iðnrh., sem ákvað að nota heimild laganna, skipaði sérstaka framkvæmdanefnd fimm manna, og er sú n. starfandi enn óbreytt að öðru leyti en því, að skipt hefur verið um formann, en allir nefndarmenn eru þeir sömu. Ég vil líka taka skýrt fram, að vegna þess að sú stofnun, sem gert var ráð fyrir að við þessum framkvæmdum tæki eða sæi um þær, Norðurlandsvirkjun, er ekki tilbúin, þá hefur orðið að fela þetta öðrum aðilum. Kröflunefnd sér um framkvæmdir við byggingu stöðvarhúss og allan undirbúning þess og um kaup á vélum og öllum búnaði, Rafmagnsveitur ríkisins sjá um lagningu háspennulínanna milli Kröflu og Akureyrar og Orkustofnun sér um gufuöflun.
Ég vil taka skýrt fram, að það, sem Orkustofnun sér um og haft er fyrst og fremst samráð við hana um, er í fyrsta lagi undirbúningsrannsóknirnar, og vil ég þar vitna til þeirrar skýrslu sem ég rakti að nokkru um daginn og er frá því í febrúar 1975. Í öðru lagi hefur Orkustofnun gufuöflun, þ.e.a.s. boranir, með höndum, rannsóknir á borholum, hönnun og smiði gufuveitu. Í þriðja lagi hefur umsagnar hennar verið leitað varðandi umbrotin í jarðskorpunni á Kröflusvæðinu, rannsókn á þeim og hugsanleg áhrif þeirra á framkvæmdirnar, og jafnan hefur verið leitað með nokkuð reglubundnu millibili álits Orkustofnunar á því, hvort hún mæti ástandið þannig að ástæða væri til að fresta framkvæmdum. Um það hefur hún gefið umsagnir alltaf þegar ástæða hefur þótt til.
Í ræðu minni hér á þriðjudaginn komst ég svo að orði, að ég ætla, að um framkvæmdir við Kröfluvirkjun hefði jafnan verið haft samráð við Orkustofnun og farið sem mest eftir tillögum hennar. Ég vil taka það skýrt fram, ef þessi ummæli hafa e.t.v. valdið misskilningi, að í þessari ræðu var talað um undirbúningsrannsóknir og jarðboranir og að sjálfsögðu í þessu efni átt við þau atriði sem ég hef nú rakið að undir Orkustofnun heyra. Hins vegar er rétt að það komi skýrt fram, að Orkustofnun hefur ekki fjallað um ýmsa aðra framkvæmdaþætti Kröfluvirkjunar, þá sem eru á vegum Kröflunefndar, eins og smiði stöðvarhúss og kaup á vélum og annað þess háttar, og ekki heldur lagningu háspennulínunnar sem Rafmagnsveiturnar hafa með höndum.
Hv. þm. Sighvatur Björgvinsson komst svo að orði, að hér væru þrjú eða fjögur höfuð og ekkert samband þar á milli. Þetta er rangt. Milli þessara þriggja framkvæmdaaðila er náið samstarf. Í ársbyrjun 1975 var ákveðið að koma á fót sérstöku samstarfsráði eða samstarfsnefnd þessara aðila. Í því eiga sæti ráðuneytisstjóri iðnrn., formaður Kröflunefndar, orkumálastjóri og rafmagnsveitustjóri ríkisins. Þeir halda reglubundna fundi til að bera saman ráð sin, skýra hver öðrum frá, þannig að fullt samráð sé þar á milli, og hafa að sjálfsögðu með sér þá sérfræðinga sína sem þeir telja þörf á. Hér er því fullt samstarf á milli.
Það er að öðru leyti ekki ýkjamikil ástæða til að rekja það sem hér hefur fram komið, annað en það, sem hv. þm. Sighvatur Björgvinsson hefur eftir rafmagnsveitustjóra ríkisins, er algjörlega á misskilningi byggt. Ég fullyrði það þó að ég hafi ekki heyrt þessar umr. Það er útilokað að rafmagnsveitustjóri hafi viðhaft þau ummæli. Það getur ekki átt sér stað. Þetta er rangfært eða misskilið.
Það er svo annað sem hv. þm. fór inn á, verðið frá Kröfluvirkjun eða Norðurlandsvirkjun, sem allt var líka misskilíð og úr samhengi slitið. Sú upphæð, 13 kr. heildsöluverð á rafmagni, ég veit ekki hvaðan hann hefur þá tölu. Hins vegar hefur áður komið fram tala sem hann og hans flokksmenn og samherjarnir, sem skrifa leiðara Vísis, hafa hvað eftir annað hampað. Það er að verðið frá Kröflu væri 9.25 kr. Hvernig er það verð fengið? Jú, það eru einhverjir sérfræðingar sem hafa sett upp ýmis hugsanleg dæmi og m.a. hvað heildsöluverðið frá Kröfluvirkjun yrði ef ætti að borga Kröfluvirkjun niður að fullu á 7 árum og ef ekki seldist meira rafmagn en nú í dag. Útkoman úr þessu dæmi var að rafmagnið yrði 9.25 kr. Nú verð ég að láta í ljós þá skoðun mína, að ég skil ekki tilefnið hjá einhverjum sérfræðingum til að vera að reikna svona endemis dæmi sem ekki eru í neinum tengslum við veruleikann, að láta sér detta í hug að fara að reikna út að stórvirkjun eigi að borgast niður, allur hennar stofnkostnaður, á 7 árum og miða við það líka að rafmagnið seljist ekki eða a.m.k. ekki meira en það sem selt er í dag. Í rauninni þarf ekki að eyða orðum að slíku.
Það er eitt atriði sem ég vil minnast á að lokum, þegar Alþýðuflokksþm. og málgögn þeirra skrifa og tala eins og gert hefur verið að undanförnu: eintóm neikvæð gagnrýni, mest byggt á rangfærslum, misskilningi, ummæli slitin úr samhengi, vitnað í eitthvað sem einhver fréttamaður hefur teygt út úr einhverjum sérfræðingi einhvers staðar, svo er á þessu byggður allur málflutningurinn. Manni verður á að spyrja, og það er fullkomin ástæða til að krefjast svara af Alþfl. því nú hafa þrír þm. hans hér flutt sinn boðskap: Hvað vill Alþfl.? Jú, Alþfl, vill virkja Laxá, segir vafalaust hv. þm. Bragi Sigurjónsson. Það hefur ekki komist annað inn í hans huga heldur en Laxá. Hv. þm. virðist ekki enn hafa áttað sig á því, að fyrir þremur árum var af vinstri stjórninni gerður samningur við landeigendur á þessu svæði og Laxárvirkjun um það, að ekki skyldi, a.m.k. meðan sá samningur stendur óbreyttur, fara í frekari virkjun Laxár. Jú, það á að virkja Laxá, segir hv. þm. Bragi Sigurjónsson. Þetta er nú stundum kallað að berja höfðinu við steininn. Önnur aðferð er sú, að það eigi að leysa raforkuskort norðlendinga með byggðalínunni. Það er margsinnis búið að benda á að byggðalínan, þó að hún verði tengd til Akureyrar, getur ekki flutt nema 4 mw., sem er aðeins örlítill hluti upp í þann rafmagnsskort sem þarna er um að ræða. Til þess að byggðalínan geti flutt eitthvert rafmagn að ráði, t.d. 50–60 mw., þarf að koma ný háspennulina frá Geithálsi og upp í Borgarfjörð sem ekki verður tilbúin fyrr en eftir tvö ár. Það er alveg tómt mál að tala um að virkja Laxá, þegar búið er að semja um að stöðva framkvæmdir, og tómt mál að tala um að flytja rafmagn nú með byggðalínu sem getur ekki flutt það rafmagn, sem þarf, fyrr en eftir tvö ár.
Hvað vill þá Alþfl.? ef maður spyr enn. Þessar tvær leiðir eru svo út í hött að það þýðir ekkert að tala um þær í alvöru, að þar sé lausn á þessu máli nú. Jú, jú, það á að flytja rafmagn að sunnan, segja þeir. Fyrst og fremst þarf þá að ljúka háspennulínunni. Það er ekki hægt fyrr en eftir tvö ár. Hvað á að gera á meðan?
Leið Alþfl. er auðvitað skýr. Það er að brenna olíu, það er dísilkeyrsla næstu tvö ár, þó að það kosti mörg hundruð millj. á hverjum vetri og mundi á þessu tímabili vafalaust fara hátt á annan milljarð í gjaldeyrissóun með kaupum á dísilolíu. Það er ómögulegt að skilja málflutning þessara hv. þm. á annan veg en þennan. Stefna þeirra í orkumálum Norðurlands er þessi: Annars vegar á að brenna olíu og sóa í það dýrmætum gjaldeyri næstu tvo vetur. Hins vegar á að virkja eingöngu á Þjórsársvæðinu, undir rótum Heklu, leiða svo rafmagn þaðan um landið. Á sínum tíma þarf auðvitað að koma háspennulínu til Austurlands. Ég vona að það verði byrjað á henni á næsta ári.
Ég er fyrir mitt leyti algjörlega andvigur þessu tvennu sem hv. Alþfl. virðist boða. Það er ekki hægt að túlka málflutning hans á annan veg. Ég er andvígur því að allt landið eigi að fá raforku eingöngu frá stöðvum á Þjórsársvæðinu. Ég er þeirrar skoðunar að það eigi að dreifa veitunum bæði af öryggisástæðum og ýmsum öðrum ástæðum sem ég skal ekki rekja hér. m.a. tel ég brýna nauðsyn bera til að byggja stórar virkjanir utan Þjórsársvæðisins og utan hins eldvirka svæðis í landinu.
Ég hef margsinnis bent á að stefnt er að því að undirbúa svo virkjanir, að bæði Blönduvirkjun og Þessastaðaár- og Fljótsdalsvirkjun geti orðið tilbúnar sem allra fyrst. En hv. þm. vill stöðva Kröfluvirkjun. Hann vill bara, þótt norðlendingur sé, halda áfram að virkja á Þjórsár- og Tungnaársvæðinu og annað ekki. Þetta er einkennilegt byggðasjónarmið, en hann um það.
Varðandi hins vegar skýrslu um þetta mál. sem hv. þm. Sighvatur Björgvinsson er að lýsa eftir, þá hefur ekki staðið á mér að gefa skýrslu. Á síðasta þingi flutti ég ítarlega skýrslu um Kröfluvirkjun. Það verður gert strax og það er tímabært.
Ég vil benda á það, að í opinberri tilkynningu frá Orkustofnun nú 1. des., í fyrradag, er sagt, svo ég lesi það orðrétt úr þeirri tilkynningu eða bréfi:
„Það er rétt að hafa í huga að boranir standa enn yfir og mælingar á þeim borholum, sem lokið er við, standa einnig yfir. Unnið verður áfram að rannsóknum og mælingum á borholunum eins og aðstæður frekast leyfa. Má vænta þess að staðan verði orðin skýrari í janúar. Jafnframt því sem haldið verður áfram rannsóknum á borholunum verður unnið að tillögugerð um boranir á næsta ári.“
Þegar þeir vísindamenn, sem að þessu vinna og mestan kunnugleika hafa á því, og Orkustofnunin sem slík láta í ljós að ekki sé hægt að fullyrða neitt um árangur af einstökum borholum fyrr en í jan., þá leyfa þessir hv. þm. sér að tala hér á Alþ. eins og þeir sitji með alla þekkingu á hverri einustu einni af þessum nýju vinnsluholum og tveimur rannsóknarholum sem boraðar hafa verið. Mér finnst þeir færast fullmikið í fang. En ég vil undirstrika það enn, að þegar þeir flytja næstu ræður sínar, þá væri æskilegt að eitthvað væri þar jákvætt, en ekki eingöngu neikvætt.