14.12.1976
Sameinað þing: 31. fundur, 98. löggjafarþing.
Sjá dálk 1221 í B-deild Alþingistíðinda. (832)
1. mál, fjárlög 1977
Stefán Jónsson:
Herra forseti. Ég mun nú ekki tala hér langt mál, heldur aðeins gera stutta grein fyrir nokkrum brtt. sem ég ber fram, og drepa lítillega auk þess á brtt. sem ég flyt ásamt öðrum. Ég hlýt að lýsa yfir söknuði mínum vegna fjarveru hæstv. fjmrh. úr þessum sal. Kannske er þar bættur skaðinn ef ætla má að hann hafi hlýtt ráðum hv. þm. Geirs Gunnarssonar og sest við að lesa fræði Jóakims frænda í Andeby um hagfræði þeirrar þjóðar.
Ég ætla að víkja hér fyrst að brtt., sem ég er meðflm. að, og þá fyrst að till. sem ég flyt hér ásamt Ragnari Arnalds um hækkun á fjárveitingum til grænfóðurverksmiðja á Norðurlandi, þ.e.a.s. veitingu 20 millj. til grænfóðurverksmiðju í Hólminum í Skagafirði og annarrar 20 millj. til grænfóðurverksmiðju í Saltvík í Suður-Þingeyjarsýslu og svo loks 29.5 millj. til annarra framkvæmda. Ég vil í sambandi við þessar till. rifja upp fyrir hv. þm. þær upplýsingar sem fram komu hér á Alþ. í fyrravetur, að grænfóðurverksmiðjur þær, sem hér um ræðir, teljast verða munu tvöfalt arðgæfari heldur en þörungaverksmiðjan við Breiðafjörð var talin mundu verða á meðan henni var ætlað að skila 12% arði af kapítali sem í hana var lagt. Samkv. þeirri reynslu, sem fengist hefur af þessu tækniundri íslenskra verkfræðinga og hagfræðinga í raun, munu nú þessar grænfóðurverksmiðjur sennilega verða allt að því 600% arðgæfari. Ég legg áherslu á það atriði að reisa mætti báðar þessar arðgæfu grænfóðurverksmiðjur fyrir þá upphæð sem nú er beðið um til þess að greiða með tapið á þörungaverksmiðjunni á einu ári. Ég tel æskilegt að hv. þm. taki nú þegar raunverulega að hugleiða þessi mál í beinum tengslum við frétt sem við heyrðum í Ríkisútvarpinu í kvöld um að hæstv. ríkisstj. væri nú þegar búin að semja við Elkem Spigerverket í Noregi að hv. Alþ. fornspurðu og væri að undirrita samning við Elkem Spigerverket um mesta tækniundur á Grundartanga í Hvalfirði. Hv. alþm. má vera enn í fersku minni með hvílíkri reisn, visku og náð núv. ríkisstj. þvingaði sinn sterka þingmeirihl. hér til þess að samþykkja álíka samning, sem hér var fjallað um lengi og af mikilli hörku, við bandaríska auðhringinn Union Carbide á sínum tíma, og ekki væri til of mikils mælst við hv. alþm. að þeir gerðu til þess nokkra tilraun að rifja það upp hvernig sá samningur reyndist. En reynslan af honum var óneitanlega frumhvati þess samnings sem ríkisstj. hefur nú gert við Elkem Spigerverket, og í þeim samningi byggt á starfi, þekkingu og heiðarleika sömu sérfræðinganna og undirrituðu samninginn við Union Carbide. Að svo mæltu náttúrlega óska ég hv. stjórnarþm. til hamingju með þá virðingu sem ríkisstj. auðsýnir þeim nú öðru sinni með þessu skefjalausu trausti á vitsmunum þeirra.
Næst ætla ég að víkja lauslega að brtt. sem ég stend að ásamt Skúla Alexanderssyni og Lúðvík Jósepssyni um 20 millj. kr. fjárveitingu til þess að draga úr þeim mismun sem nú er á upphitunarkostnaði þeirra skóla, sem hitaðir eru upp með olíukyndingu, og þeirra, sem hitaðir eru upp með jarðvarma. Það má vera öllum hv. alþm. ljóst hversu mun þyngri baggi upphitun skólahúsnæðisins með olíu úti á landi er sveitarfélögunum nú en var í hittiðfyrra og jafnvel í fyrra, og þykir höfuðnauðsyn á því að ríkið hlaupi hér undir bagga.
Þriðja brtt., sem ég er aðili að ásamt fleirum, er sú sem hv. þm. Helgi Seljan gerði grein fyrir áðan, og ég nýt þess heiðurs að fá að flytja ásamt honum, Braga Sigurjónssyni og Magnúsi T. Ólafssyni, um 1500 þús. kr. fjárveitingu til Alþýðuleikhússins á Akureyri. Ég mun ekki fara um þessa till. mjög mörgum orðum, en vil nota tækifærið til þess að róa hv. stjórnarþm. suma hverja í því tilliti, að þó að Alþýðuleikhúsið kalli sig pólitískt leikhús, þá hefur það sem slíkt ekki gengið í neinn sérstakan flokk. Hugmyndin á bak við nafngiftina Alþýðuleikhús stendur í engu sambandi — alls engu sambandi — við Alþfl. eða Alþb., ekki einu sinni það, heldur er hugmyndin sú sama sem liggur t.d. að baki norska Folketeaters. Viðfangsefni þessa leikhúss hafa verið, eins og áður var sagt, innlend leikrit sem hafa þjóðfélagslega þýðingu, þ.e.a.s. pólitíska þýðingu, snerta mannlífið í samtíð okkar, snerta í snilldarlegum flutningi samvisku okkar og vekja okkur til umhugsunar. Á þann hátt má e.t.v. segja að starfsemi Alþýðuleikhússins á Akureyri geti orðið hættuleg íslensku íhaldi. En ég ítreka það, að sem slíkt er hér ekki um að ræða flokkspólitískt fyrirbæri og leikhúsið hefur þegar sýnt í starfi sínu að það hefur hlutverki að gegna.
Þá kem ég að tveimur brtt., sem ég flyt hér einn. Hin fyrri er um 6 millj. kr. fjárveitingu til sundlaugar í Mývatnssveit. Ég hef tekið þetta sérstaka mál út úr til þess að fá að reyna á það. Þetta er að vissu leyti táknrænt dæmi er varðar þörf þessarar fjallabyggðar á Íslandi, vel til þess fallið að láta á það reyna hvernig komið er í raun og veru afstöðu Framsfl. til byggðamála á Íslandi.
Í annan stað flyt ég hér brtt. sem miða að hækkun á framlögum til Ólafsfjarðarhafnar úr 31.7 millj. kr. í 60 millj. kr., miða að nýjum lið, nýju framlagi, 20 millj. kr., til hafnargerðar á Kópaskeri, og hækkun á framlagi til hafnargerðar á Þórshöfn úr 11.3 millj. í 20 millj. kr.
Enn vil ég tengja þessar till. um samtals 100 millj. kr. fjárveitingu til fiskihafna á Norðurlandi við fréttina, sem ég gat áðan, um þá virðingu sem ríkisstj. hefur sýnt hv. Alþ. með því að fara á bak við það og semja við Elkem Spigerverket um málmblendiverksmiðju uppi í Hvalfirði með því fororði að seinna, eftir að þessi samningur hefur verið undirritaður nú, verði málið lagt fyrir Alþingi. Hér er nefnilega aðeins farið fram á að veittur verði tæpur fjórði partur til þessara nauðsynlegu hafnarframkvæmda á Norðausturlandi af því fé sem fyrirhugað er að leggja í hafnargerð fyrir Elkem Spigerverket uppi í Hvalfirði. Við skulum nú segja sem svo að arðsemisútreikningar verkfræðinganna, sem reiknuðu út arðsemi þörungaverksmiðjunnar við Breiðafjörð og reikna út arðsemi fyrirhugaðrar málmblendiverksmiðju í Hvalfirði, standist betur að þessu sinni heldur en við þörungaverksmiðjuna. Við skulum segja sem svo að útreiknuð arðsemi þessa kompanís með alþjóðlegum auðhring, sem hefur lögheimili í Noregi, væri álíka og útreiknuð arðsemi í félagsskapnum með Union Carbide. Þá þarf tvo togarafarma af þorski til Ólafsfjarðar til þess að vega upp á móti þeirri arðsemi miðað við útflutningsverðmæti.
Síðari hluta nóvembermánaðar og í desemberbyrjun hafa Ólafsfjarðartogararnir orðið að bíða nokkra daga í þrígang í fjarðarmynninu til þess að fært væri í höfnina, og ég efast ekki um að ólafsfjarðarsjómenn yrðu býsna fljótir að auka verðmæti úr sjávarfangi á borð við það, sem okkur er búið í arðsemi af Grundartangahöfninni, ef hafnaraðstaða þar yrði bætt.
Ykkur er, hv. þm., kunnugt um það með hvaða hætti kópaskersbúar eða norður-þingeyingar stefna nú að því að byggja upp útgerð á fengsæl mið frá Kópaskeri, en þar vantar hafnaraðstöðu, enn fremur hitt, hvílík vandkvæði eru á útgerð frá Þórshöfn vegna þess hversu höfnin þar er þröng og getur verið erfið.
Ég geri ráð fyrir því að svo kunni að fara að ég beri fram fleiri brtt. við fjárlagafrv. á morgun, og gefst þá efalítið tækifæri til þess að víkja nokkrum hógværum orðum að þeim heiðarleika og þeirri visku sem býr að baki stefnu ríkisstj. í fjármálum.