20.10.1977
Sameinað þing: 7. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 153 í B-deild Alþingistíðinda. (116)
13. mál, aðild Grænlendinga að Norðurlandaráði
Ragnhildur Helgadóttir:
Herra forseti. Saga Íslendinga er í ýmsum greinum samtvinnuð sögu frændþjóða okkar. Fyrr á öldum bar oft dimma skugga á samkomulag þessara þjóða, og sagan um samskipti þessara þjóða var oft blóði drifin, því miður.
Þessi tími er sem betur fer löngu liðinn. Allar þessar þjóðir hafa á marga lund kostað kapps um að auka og bæta samstarf og vináttu sín á milli. Menn hafa séð það, að í hinu breytta samfélagi nútímans er það miklu vænlegra til árangurs og framfara í öllum þessum löndum að þau standi saman sem vinir og samherjar, en eigist ekki við sem óvinir innbyrðis. Það er einnig löngu ljóst og það ætti saga Íslendinga á síðustu öldum að hafa fært mönnum heim sanninn um, að það er líka vænlegra til framfara í þessum löndum að öll hafi þau fullt sjálfstæði.
Eftir okkar löngu og erfiðu sjálfstæðisbaráttu getum við sýnt fram á, að þá fyrst urðu framfarir í landi okkar verulegar á öllum sviðum er við höfðum fengið fullt sjálfstæði. Við ættum því að skilja það manna best hverjir eru erfiðleikar þeirra þjóða sem ekki hafa náð fullu sjálfstæði. Þess vegna tel ég það rétt, að við styðjum og tökum undir sjálfstæðisbaráttu þeirra þjóða, sem undirokaðar eru, og reynum að gera það með raunhæfum hætti.
Þessi till., sem hér liggur fyrir, er flutt til þess að stuðla að því að Grænlendingar fái fulla aðild að Norðurlandaráði. Það er aðeins ein lítil grein af því sem yrði ef Grænlendingar væru sjálfstæð þjóð. Vitanlega þarf ekki að brýna alþm. á Íslandi á því að styðja Grænlendinga, það er ljóst að við hljótum að gera það. Ég hef ekki, eins og hv. 3. þm. Reykv., til Grænlands komið, en hef þó af ýmsum ástæðum mjög mikla samúð með Grænlendingum.
Hitt er annað mál, að þegar lagt er fram mál í Alþ. sem á að vera Grænlendingum til stuðnings, þá má það að mínu mati ekki vera þess eðlis að það verði einungis til ýfinga við Dani. Hér er mál flutt sem ætti að sumu leyti betur heima á þingi Dana. Þetta mál, þessi till. hljóðar svona:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstj:“ — þ.e.a.s. ríkisstj. Íslands — „og fulltrúa Íslands í Norðurlandaráði að beita sér fyrir því að Grænlendingar fái fulla aðild að Norðurlandaráði og velji fulltrúa sína sjálfir.“
Við getum ekki að því gert, hvort sem okkur líkar það betur eða verr, að Grænland er stjórnskipulega séð hluti hins danska ríkis. Þess vegna væri það harla einkennilegt ef þetta mál væri tekið upp sem ríkisstjórnarmál í öðru landi. Hins vegar tel ég að það væri mjög vel farið ef ríkisstj. veitti Grænlendingum stuðning á þann veg sem viðeigandi er eftir okkar þingreglum og enn fremur í því mikla samstarfi sem íslenskir ráðh. eiga með starfsbræðrum sínum á Norðurlöndum. Á þeim vettvangi geta Íslendingar og íslenskir ráðh. veitt Grænlendingum stuðning með því að sýna skilning á málefnum þeirra og útbreiða þann skilning.
Nú er það svo, að stundum hafa Grænlendingar átt sæti í sendinefnd Dana í Norðurlandaráði. Svo var þangað til í fyrra, að grænlenskur þm., Nikolaj Rosing, sem var í sendinefnd Dana, lést. Eftir það var enginn Grænlendingur í þeirri sendinefnd.
Þegar rætt er hér um það, að till, þessi sé um aðild er sé sambærileg aðild Færeyinga og Álandseyinga í Norðurlandaráði, þá er það rangt. Hvorki Færeyingar né Álandseyingar hafa sjálfstæða aðild eins og nú er, heldur velja þeir að vísu fulltrúa sjálfir, en þeir eru annars vegar í dönsku sendinefndinni og hins vegar finnsku. Hitt er annað mál, að við getum haft á því þá skoðun að þessu ætti að vera annan veg farið, að þarna ætti að koma til full og sjálfstæð aðild.
Núna er til meðferðar í Norðurlandaráði till. sem þar var borin fram af Færeyingum um fulla aðild Færeyinga að Norðurlandaráði. Það er eðlilegri háttur, að málefni sem þetta beri að fyrir frumkvæði þeirrar þjóðar sem þar á í hlut. Ef hv. 3. þm. Reykv. vill hafa áhrif á þetta mál, ætti hann fremur að beita sér fyrir því að málefni Grænlendinga fengju almennt meiri skilning þar sem hann skartar og enn fremur að vinna því fylgi meðal ýmissa Norðurlandaþjóða. Líka þarf að átta sig á því, hvaða áhrif þetta eina mál, þessi eina grein málefna Grænlendinga hefur á þeirra sjálfstæðisbaráttu yfirleitt. Mig skortir t.d. upplýsingar um það, hvort það er nákvæmlega þetta mál sem Grænlendingar teldu að æskilegast væri þeim í þeirra sjálfstæðismálum nú. Hv. þm. minntist á athyglisvert mál þar sem var iðnþróunarsjóður. Eitthvað slíkt gæti ég ímyndað mér að kæmi að verulegu gagni.
Ég hef rætt hér um að mér finnist ekki að öllu leyti formlega rétt, ef ég má segja svo, ekki að öllu leyti þinglegt að skora á íslensku ríkisstj. að beita sér fyrir fullri aðild Grænlendinga að Norðurlandaráði. Hitt má segja að geti staðist, að þar sé skorað á fulltrúa Íslands í Norðurlandaráði. En um þetta getur hv. þm. rætt á fundi í Íslandsdeild Norðurlandaráðs þegar formaður hennar, hv. 4. þm. Reykn., heldur næsta fund í þeirri n. Hv. 3. þm. Reykv. á sjálfur sæti í Norðurlandaráði og gæti sem best kannað þetta mál einnig á þeim vettvangi út fyrir hóp Íslendinga, enda skýrði hv. þm. frá því, að hann hefði rætt þetta við félaga sína í samgmn. Norðurlandaráðs, þar hefði borið á góma aðild þjóðernisminnihluta að ráðinu. Fyrir örfáum árum lá fyrir till. í Norðurlandaráði um það, að Samar fengju sjálfstæða aðild að Norðurlandaráði. Það mál hlaut eftir nákvæma athugun þá afgreiðslu, að ekki þætti rétt að minni hlutar innan ríkjanna fengju aðild að ráðinu. Samkv. reglum ráðsins er aðild að því aðeins miðuð við sjálfstæð ríki. Það yrði þá að breyta því atriði. Hitt er annað mál, að það má vel hugsa sér ýmis form fyrir áhrif slíkra þjóðarbrota á störf ráðsins og þátttöku með ýmsum hætti.
Í stuttu máli : Ég tel að hér sé um mál að ræða sem ekki ber að með fyllilega þinglegum hætti. Í því felst ekki efnisafstaða. Ég tel okkur rétt og skylt að styðja lífsbaráttu og sjálfstæðisbaráttu þeirra þjóða, bæði innan Norðurlanda og utan, sem í slíkri baráttu standa. Ég veit að þessi till. og umr. um hana hér á Alþ. á s.l. vetri vakti mjög mikla undrun og reiði, sem ég held að hafi því miður ekki orðið málinu til framdráttar. Hér hefur hv. þm. farið mörgum orðum um illmennsku Dana. (Gripið fram í.) Ef hv. þm. les yfir ræðu sína á morgun, þá er ég nú ansi hrædd um að hann sjái það. (Gripið fram í.) Já, hv. þm. nefnir nýlendustefnu, en nú á dögum erum við ekki þeirrar skoðunar, að nýlendustefna sé það fyrirbrigði sem stefna beri að og halda við í okkar heimi. (Gripið fram í.) Er ekki nokkuð náið samband milli skapgerðareiginleika og stjórnarfars ? Ég man það ósköp vel og við munum það öll, hver ólga var hér í garð Dana á ýmsa lund allt þar til lýðveldi var stofnað. Margt hefur þó orðið til framfara á alllöngum tíma í sambúð Íslendinga og Dana og vinátta þessara þjóða hefur farið batnandi á þeim tíma allt fram að lýðveldisstofnuninni. En það vottaði alltaf fyrir hinni gömlu ólgu, hinu svokallaða Danahatri. Hins vegar er það alveg ljóst, að þau sár eru löngu gróin sem Íslendingar báru hér áður fyrr og Danir að sínu leyti, vegna þess að þeim mörgum hverjum sárnaði og þeir skildu ekki nógu vel hver nauðsyn okkur var á fullu sjálfstæði. Þessi sár eru löngu, löngu gróin, og ég leyfi mér að segja, með allri virðingu fyrir vinaþjóðum okkar og miðað við þær skoðanir sem við vissum að hjá Dönum ríktu löngu áður, þá held ég að engin þjóð hafi sýnt okkur jafnmikinn drengskap eins og þegar menntmrh. Dana kom á sínum tíma hingað til lands með handritin. Þetta eina atriði nefni ég hér, mörg atriði mætti nefna, en þetta atriði er eitt af því sem margar þjóðir í heiminum líta á sem tákn um fyrirmynd að góðri sambúð ríkja þrátt fyrir erfiðleika í samskiptum fyrr í sögu þjóðanna. Þess vegna tel ég, að við ættum að reyna að halda þannig á þessu máli og yfirleitt á stuðningi okkar við Grænlendinga, að við reyndum að fá vini okkar Dani í samstarf með okkur, fá þá á réttum vettvangi til liðs tillögum sem orðið gætu Grænlendingum að raunverulegu gagni. Þetta eina litla mál leysir því miður ekki þann vanda sem þyrfti að gera.