29.03.1978
Sameinað þing: 59. fundur, 99. löggjafarþing.
Sjá dálk 2938 í B-deild Alþingistíðinda. (2174)
96. mál, launakjör og fríðindi embættismanna
Karvel Pálmason:
Herra forseti. Ég vil nú strax við upphaf umr. um þessa þáltill. lýsa fullum stuðningi mínum við hana. Ég tel raunar að miklu fyrr hefði þurft að setja reglur um launakjör þeirra aðila sem hér er fyrst og fremst um
fjallað. Það er ekkert vafamál, og hefur varla faríð fram hjá nokkrum hv. þm., að launakjör til þeirra embættismanna í ríkiskerfinu, sem hvað hæst laun hafa, hafa sætt mikilli gagnrýni og þá kannske fyrst og fremst núna á síðustu tímum. Sú gagnrýni á vissulega fyllsta rétt á sér í mörgum tilfellum.
Ég hef lýst skoðun minni á þessu áður og skal ekki rekja það mikið, en ég vil aðeins segja orð um þetta.
Það er t. d. í mínum huga nærri því að vera fráleitt, að alþm., sem er á fullum launum við starf sitt og hefur að minni hyggju, eins og mál standa í dag, svo góð laun að hann getur helgað sig eingöngu því starfi að vera þm., geti á sama tíma tekið sem svarar 60% launa annars staðar. Það eru allt of margir í hópi alþm., sem þannig er ástatt um, að þeir hafa, kannske mismunandi mikið, önnur laun frá ríkinu en þingmannslaunin. Of margir þm. hafa t. d. 60% launagreiðslur annars staðar frá til viðbótar þingmannslaununum. Ég hef enga trú á því, að starf, sem inna þarf af hendi til þess að sé í samræmi við 60% launagreiðslur, verði ekki að einhverju leyti út undan, ef þm. á annað borð rækir þingmennskutíma sómasamlega, eins og honum ber og hann á að gera. Annað hvort þessara starfa hlýtur að verða út undan að einhverju leyti. Ég held því — og ég er þeirrar skoðunar — að fullkomlega réttlætanlegt sé að leitt verði í lög, og því hef ég lýst hér áður við umr., að þm. taki ekki laun frá öðrum en ríkinu meðan þeir gegna þingmennsku og eru þannig fastlaunaðir ríkisstarfsmenn.
Svo kemur auðvitað allt hitt, sem er utan um hin föstu laun, t. d. — eins og hér hefur verið minnst á — öll þau fríðindi sem ráðh. fá, bankastjórar, „kommissarar“ og hvað menn vilja kalla þá, og hin ótrúlega háu laun sem ýmsir starfsmenn fá, sem hljóta að teljast á launum hjá almenningi, a. m. k. að stórum hluta, eins og forstjórar járnblendiverksmiðju og slíkir. Það er með ólíkindum, þegar maður hefur í huga slíkar upphæðir eins og mánaðarlaun slíkra einstaklinga, að þeir, sem styðja slíkt launakerfi og slíkar launagreiðslur, beiti sér á sama tíma fyrir stórkostlegri kjaraskerðingu hjá þeim hópi þjóðfélagsþegna sem lifir við sultarlaun. Það er eðlilegt að mönnum blöskri það almennt, ef mánaðartekjur manna eru komnar upp í 1 millj. til 1200 þús. kr., þegar það er ljóst, að verkamannalaun, miðað við 8 klst. vinnudag, losa rétt 100 þús. kr. Slíkt er auðvitað óviðunandi, og verður fyrr en seinna að setja reglur sem koma í veg fyrir að slíkt eigi sér stað.
Ég hef sagt það hér áður, að ég sé ekkert sem réttlætir það t. d. að bankastjórar hafi bílafríðindi og annað slíkt. Er raunar vafasamt mjög að neitt mæli með því, að ráðh. hafi slík fríðindi. Ráðh. eru það vel launaðir, að þeir geta eins og aðrir þegnar í landinu staðið straum af kostnaði af sínum bíl. Það verður að minni hyggju ekkert mark tekið á því eymdarvæli, sem heyrist í ráðandi mönnum í landinu á hverjum tíma, þegar þeir sjálfum sér til handa og stórum hópum öðrum verja aðgerðir, eins og hér hefur verið talað um, og stuðla að alls konar fríðindum hátekjumönnum til handa: Það verður þá ekkert mark tekið á þeim sultarsöng sem alltaf er sunginn um að láglaunafólkið sé að stefna öllu í glötun með þeim kjörum sem því er úthlutað.
Ég á svo sem ekki von á því, að það verði rokið upp til handa og fóta til að samþykkja þessar þáltill. Ég á enga von á því, því miður. (StJ: Af hverju ekki?) Af því að mér finnst andrúmsloftið vera þannig, að allt of margir hv. þm. telji þetta í raun og veru sjálfsagt eins og það er. Ég átti a. m. k. von á því, að hv. 9. landsk. þm. talaði sterkar með þessu máli hér áðan en hann í raun og veru gerði. Það hefði þó vissulega mátt ætla, að hér væri kærkomið tækifæri til þess að lýsa yfir fyllsta stuðningi við þetta mál, miðað við skrif og orðræður ýmsar sem frá þessum hv. þm. hafa farið að undanförnu varðandi launakjör alþm. og annarra starfsmanna ríkisins. Og ég held, því miður, að það séu allt of margir hv. þm. sem undir niðri vilja í raun og veru breyta þessu, en einhverra hluta vegna hafa sig ekki til þess að koma því í framkvæmd.
Ég er ekki þeirrar skoðunar, eins og hv. 9. landsk. þm. var hér áðan, að þetta mál snertir að litlu leyti það sem verið hefur hvað mest gagnrýnt að undanförnu varðandi háar launagreiðslur og alls konar fríðindi hinna hæst launuðu embættismanna í ríkiskerfinu. Ég held að þetta gæti tekið að verulegu leyti til þess sem þar um ræðir, þannig að þetta eitt út af fyrir sig, það sem þessi þáltill. fjallar um, er stórmál í mínum huga. Auðvitað er ýmislegt fleira sem þyrfti að lagfæra og breyta. En það er mikilvægast að byrja ofan frá. Því aðeins eru líkur á því, að hægt sé að sannfæra almenning í landinu, alla þá sem vinna við framleiðslustörf, við undirstöðuatvinnnvegi þjóðarinnar, og þurfa ár eftir ár og kannske áratug eflir áratug að búa við sultarlaun vegna þess, hversu efnahagsástandið í landinu er slæmt, — því aðeins væru líkur til þess að fólk tryði á þennan söng ráðandi manna í þjóðfélaginu, að einhvern tíma væri byrjað á því að ráða bót á meininu ofan frá, en ekki alltaf ráðist á garðinn þar sem hann er lægstur, þegar laun eru skert.
Það er engin smáræðismunur, ef við lítum til þeirrar löggjafar sem sett var hér fyrir stuttu um efnahagsráðstafanir. Mér skilst að t. d. ráðh. fái um 45 þús. kr. í verðlagsuppbætur á laun sín, þeir fái í verðlagsbætur á laun sín sem nemur nær því hálfum mánaðarlaunum verkamanns. Það fá hæstv. ráðh. í verðlagsuppbætur. Þetta nær auðvitað ekki nokkurri átt.
Ég tek undir það, sem hér hefur komið fram, að það er vægast sagt hvimleitt, að alþm., sem skipaðir eru í alls konar nefndir, fái fyrir það greiðslu. En eins og að þessum málum hefur verið staðið að undanförnu og er staðið enn, er það auðvitað á valdi hvers og eins hvort hann tekur við slíkum greiðslum eða ekki. Ég verð þó að segja einni nefndinni það til hróss, sem nýlega hefur lokið störfum og hefur hvað mest verið í sviðsljósinu og í munni manna á undanförnum víkum og kannske mánuðum, en það er hin margumtalaða verðbólgunefnd, að þar voru allir á einu máli um það, gerðu sérstaka samþykkt, að þeir tækju engar greiðslur fyrir þau nefndarstörf. Ég tel að slíkt mætti taka til fyrirmyndar víðar.
Það er auðvitað alveg rétt hjá hv. þm. Sigurlaugu Bjarnadóttur, að oft þarf kjark til þess að standa við stóru orðin í þessum efnum sem og öðrum, þegar að okkur sjálfum kemur, sjálfum einstaklingnum sem viðhefur hin stóru orð, — að standa við þau. Og þetta er auðvitað kjarni málsins. Sem betur fer eru hér innan veggja, hafa verið og eru a. m. k. nokkrir þm. sem hafa sýnt það í verki, að þá hefur ekki brostið kjark í þessum efnum þegar að þeim sjálfum hefur komið. Það er ekkert vafamál t. d., að nokkrir hv. þm. hér inni áttu til þess fullkominn lagarétt að njóta 30% launa fyrir störf sem þeir komu ekki nálægt allt árið. Lagalega hliðin var sú, að þeir áttu rétt á þessu kaupi, — þar á ég við þm. sem gegndu kennslustörfum áður en þeir voru kjörnir til þings, — lagalega hliðin var sú, að þeir áttu fullan rétt á þessu, og þeim var greitt þetta í nokkur ár. En þessir einstaklingar höfðu frumkvæði að því sjálfir, að þessu var aflétt þrátt fyrir lagaákvæðið. Vil ég þar til nefna t. d. hv. þm. Jónas Árnason og Helga Seljan. Kannske eru einhverjir fleiri, þó að ég muni það ekki á þessari stundu. Sumir þessara þm. sýndu það í verki með því að beita sér fyrir því að þetta var afnumið, að þeir vilja aflétta þessu og ýmsu fleiru sem er hvimleitt að því er varðar ýmiss konar aukagreiðslur, bæði til þm. og annarra embættismanna í ríkiskerfinu sem hafa sómasamleg laun fyrir. Og það er ekkert vafamál að þessu er hægt að breyta, ef þm. almennt eru nógu samtaka og sammála um að láta breyta því. Þetta er spurningin um það, hvað þm. vilja leggja í sölurnar til þess að fá þessu breytt, því að auðvitað getur Alþ. ráðið þessu, það er ekkert vafamál. Þetta er bara spurning um viljann.
Þó að ég hafi ekki mikla trú á því, að þessi þáltill. fái samþykki á þessu þingi, þá vænti ég þess, að þeirri skoðun, sem fram í henni kemur, vaxi það mikið fylgi að ekki verði þess langt að biða, að unnið verði að því í anda þessarar þáltill. að breyta frá því sem nú er, þannig að við getum losað þjóðfélagið við ýmsar þær greiðslur sem eru óæskilegar, en sumar hverjar óverjandi eins og þeim háttar til núna og verið hefur um langan tíma.
Ég ítreka svo stuðning minn við þessa þáltill.