WPC 2 ZB X;rshamar 3h - lp14o\  PCXP 6& LET2'#b4 PCP#HAU2{ 6&>  ?   +l2 #P#  #o\  PCXP#  2[%taHAU3Haus #2 fyrir skjalaritun.T  1993. ! 1063 r fr stofnun AlYingis. 117. l?ggjafarYing. ! . ml. LET6Venjulegt 4 (Times Roman 14,0 pt).''#p4 PCP##p4 PCP#FEGR gg  /GN a$2 z ^ /I1" @+ /I24++  @ UPPSUppskrif. LET1Sm%rra (Times Roman 9,0 pt). ''#S4 P CP##S4 P CP#2g x A   GLEIGleitt letur.  d d Default ParaDefault Paragraph Font ;;#o\  P$CXP##C\  P%QP#heading 9heading 9 *  ??USheading 8heading 8*  ??US2I E  heading 7heading 7*  ??USheading 6heading 6* ??USheading 5heading 5*! " ??USheading 4heading 4*# $ ??US2R{'heading 3heading 3*% & ??USheading 2heading 2*' ( ??USheading 1heading 1*) * ??USHAU4Haus fyrir skjalaritun (s)rprentun).{+, 6&>  ?   } j * #P&#  #o\  P'CXP#  2,VDSK6Dlkaskrgr. f. skjalar. (st;rir t?luliWir)-.qJy  LET3Venjulegt 1 (Times Roman 11,2 pt)'/0'#h4 P(CP##h4 P)CP#HAU5Haus fyrir dagskrgerW.312#^4 P*CP#   } & LET4Venjulegt 2 (Times Roman 12,0 pt).'34'#o4 P+C&P##o4 P,C&P#2,hh<TAFST?flustrik ([15.92c; 0.03c; 100%]).56 yxdddy % DSK3Dlkaskilgreining fyrir skjalaritu (s)rprentun).78j * SP6Spss1ur (e=1.40 n=4.60) f/skjalar (s)rprent)9: } SP5Spss1ur (v=3,60 h=3,60) f/skjalar (s)rprent);<  2> xh!^">NEFNStillir nefnara 1 broti (fyrir 10.6 pt).=>      ! TELJStillir teljara 1 broti (fyrir 10.6 pt). ? @   NIVSNiWurskrif.!ABDS2Xr1r dlkar fyrir skjalaritun."CD}x}x2w+#p$p!%U%&f(DS1Tveir dlkar fyrir skjalaritun.#EF X XTH09T?fluhaus fyrir t?flu meW n1u dlkum.$vG H #dJ4 P-CP# .,,. yx dddy  ^ m t |t |#dJ4 P.CP#m t | .,,. TH08T?fluhaus fyrir t?flu meW tta dlkum.%I J #dJ4 P/CP# .,,. yx dddy  ^  Q,c#dJ4 P0CP# Q,c .,,. TH07T?fluhaus fyrir t?flu meW sj? dlkum.&K L #dJ4 P1CP# .,,. yx dddy  ^ P#dJ4 P2CP#P .,,. 27'+(.)1*4TH06T?fluhaus fyrir t?flu meW sex dlkum.'M N #dJ4 P3CP# .,,. yx dddy  ^ |AS#dJ4 P4CP#|AS .,,. TH05T?fluhaus fyrir t?flu meW fimm dlkum.(O P #dJ4 P5CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P6CP#h  .,,. TH04T?fluhaus fyrir t?flu meW fj;rum dlkum)Q R #dJ4 P7CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P8CP#h  .,,. TH10T?fluhaus fyrir t?flu meW t1u dlkum.*S T #dJ4 P9CP# .,,. yx dddy  ^ m t |#dJ4 P:CP#m t | .,,. 2'@+8,!:-#<.%>TT10T?flutexti fyrir t?flu meW t1u dlkum.+UVLi   ( 33333 Li   ( 33333TT09T?flutexti fyrir t?flu meW n1u dlkum.,WXLq   ( 33330 Lq   ( 33330TT08T?flutexti fyrir t?flu meW tta dlkum.-YZL L( 3333 L L( 3333TT06T?flutexti fyrir t?flu meW sex dlkum..[\L Qc( 333 L Qc( 3332pI/Y@0[B1]D2nGTT05T?flutexti fyrir t?flu meW fimm dlkum./]^L T 330 L T 330TT04T?flutexti fyrir t?flu meW fj;rum dlku0_`LlT 33 LlT 33TH03T?fluhaus fyrir t?flu meW Yrem dlkum.1a b #dJ4 P;CP# .,,. yx dddy  ^ h #dJ4 P<CP#h  .,,. TT07T?flutexti fyrir t?flu meW sj? dlkum.2cdL )\( 3330 L )\( 33302|L3xI4iJ5J6bLX(T2X)ttir Yrj punkta fyrir skjalaritun.3ef UP UP /UFUndirfyrirs?gn.4 gh aa)ÃFORSForseti gj?rir kunnugt.5ij:#p4 P=CP# nd F#dJ4 P>CP#ORSETI #p4 P?CP#0#dJ4 P@CP#SLANDS #b4 PACP#gj?rirkunnugt:#p4 PBCP# nd /KGKaflagreinarnCmer.6 kla*2N7sL8b!M9M:h"N/BRkv%Wi.7 m n aa) Ã  /KAKafli.8 opa*/I3InnstiliWur.9Gqr` `  @hh#؃/KHKaflahaus.: sta* Ã 2jR;bN<O=SO>SQ/GSGreinarskil.; uv LET0Sm%st (Times Roman 8,0 pt).<'wx'#dJ4 PCCP##dJ4 PDCP#PAP2Papp1rstegund Crown (185 x 248).=yz -$"Crown PAP1Papp1rstegund A4 (210 x 295).>{| 6&Plus/IINT/IINTX 2U?R@,BSAnTBULET5Venjulegt 3 (Times Roman 13,0 pt).?'}~'#Cx4 PECXP##Cx4 PFCXP#DSK2Dlkaskilgreining fyrir skjalaritun.@+l2 LET9St%rst (Times Roman 30,0 pt).A''#94 PGCFP##94 PHCFP#LET7St;rt (Times Roman 16,0 pt).B''#4 PICP##4 PJCP#2XChUDhTVEVF,bWSP4Spss1ur (e=1,40 n=6,40) f/skjalaritun.C  SP2Spss1ur (v=2,30 h=4,90) f/skjalaritun.D ? LET8St%rra (Times Roman 18,0 pt).E''#"4 PKCRP##"4 PLCRP#DSK5Dlkask.gr. fyrir skjalaritun (t?ludlkar).F*l2"2o_G,XHpYI\ZJ^\DSK4Dlksk.gr. fyrir skjalaritun (YCs. kr.).G"LIN2Setur l1nuh%W og l1nubil f/skjalaritun.HTT01T?flutexti fyrir t?flu meW einum dlki.IL 0 L 0TH02T?fluhaus fyrir t?flu meW tveim dlkum.J #dJ4 PMCP# .,,. yx dddy  ^ #dJ4 PNCP# .,,. 2gK_LbMdNbfTH01T?fluhaus fyrir t?flu meW einum dlki.K #dJ4 POCP# .,,. yx dddy  ^ #dJ4 PPCP# .,,. TT02T?flutexti fyrir t?flu meW tveim dlkum.LL 3 L 3TT03T?flutexti fyrir t?flu meW Yrem dlkum.MLT 30 LT 30BLOK:rofablokkN2jO7JgPiQjRjHAUFREHaus fyrir ferWareikningaO 6&Plus/IINT/IINTX   ] |CU12Courier 12pt Line DrawP'#Xx  @Q X@#CU8Courier 8pt Line DrawQ'#P  @R @#CU10Courier 10pt Line DrawR'#d  @S @#2lS0kTlkUYlVetlLETCOURVelur courier leturS'#x_  @TC@#TABRSetur inn INNDRTT+MARREL.T NBLSSetur nUja blaWs1Wu.U HNK3Hnikar upp um 0.3c.V  r 2oWe mX\pmYmZanHNK1Hnikar upp um 0.1c.W  XSTRXankastrik.X"SNTLStaf- og t?luliWaskilgreining (1. a. 1.).Y 1. a. a. 1. 1.(a) i) a)HJFNH%gri j?fnun.Z `""H28r[Go\ap]Y}p^bpMLINmjo lina[}yb dddyTABTab i haus og faetur\ FFF?st blaWs1Wuskil] VIKLVikulina^  yx dddy  yx dddy 2w_jr`?sasubeRwHLINEHline_}ybdddyUSKL`H yx dddy AnnaW yx Gdddy Alls: yx dddy  yx dddy ____________________________ ritun yfirmanns HAULUppsetn.  landscape listuma &6Plus/IINT/IINTX    ? UPHSHnikun i vinstri upphafsstodub   2{cjwdjSxexxf5yEFN2Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 2).c EFN1Setur inn merkingu fyrir efnisyfirlit (Col 1).d X(T1X)ttir Yrj punkta fyrir r%Wuritun.e AP AP HAU1Haus fyrir r%Wuritun.f.#^4 PUCP#   ?  6&Plus/IINT/IINTX >m2R~gp{ha]|ih|j,&}LIN1Setur l1nuh%W og l1nubil f/r%WuritungTABASetur inn tab f. h. j. dalkh @SP1Spss1ur (v=2,22 h=2,22) f/r%Wuritun.i  DSK1Dlkaskilgreining fyrir r%Wuritun.j>m2ȸkh~lh~0t9TSP3Spss1ur (e=2,30 n=0,90) f/r%Wuritun.k ? DLRTveir dkar fyrir r%Wuritun.l  Ыo\  PCXP'\  `Times RomanXb4 PCP14 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)Po\  PCXP'\  `Times RomanXPb4 PCP14 `*Times New Roman (TT)p4 PCP24`p4 PCP24`p4 P CP24`b4 P CP14 `*Times New Roman (TT)S4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)S4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)S4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)S4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)S\  PCP'\ `b4 PCP14 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 PCP.4 `*Times New Roman (TT)b\  PCP'\  `Times RomanS4 P CP.4 `*Times New Roman (TT)b\  P!CP'\  `Times RomanS4 P"CP.4 `*Times New Roman (TT)b\  P#CP'\  `Times Romano\  P$CXP'\  `Times RomanXC\  P%QP\  `*Times New Roman (TT)P&o\  P'CXP'\  `Times RomanXh4 P(CP34 `*Times New Roman (TT)h4 P)CP34 `*Times New Roman (TT)^4 P*CP.4 `*Times New Roman (TT)o4 P+C&P34 `*Times New Roman (TT)&o4 P,C&P34 `*Times New Roman (TT)&dJ4 P-CP.4`dJ4 P.CP.4`dJ4 P/CP.4`dJ4 P0CP.4`dJ4 P1CP.4`dJ4 P2CP.4`dJ4 P3CP.4`dJ4 P4CP.4`dJ4 P5CP.4`dJ4 P6CP.4`dJ4 P7CP.4`dJ4 P8CP.4`dJ4 P9CP.4`dJ4 P:CP.4`dJ4 P;CP.4`dJ4 P<CP.4`p4 P=CP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 P>CP.4 `*Times New Roman (TT)p4 P?CP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 P@CP.4 `*Times New Roman (TT)b4 PACP14`p4 PBCP24 `*Times New Roman (TT)dJ4 PCCP.4 `*Times New Roman (TT)dJ4 PDCP.4 `*Times New Roman (TT)Cx4 PECXP24`XCx4 PFCXP24`X94 PGCFP34`F94 PHCFP34`F4 PICP14`4 PJCP14`"4 PKCRP14`R"4 PLCRP14`RdJ4 PMCP.4`dJ4 PNCP.4`dJ4 POCP.4`dJ4 PPCP.4`Xx  @Q X@<  9`("Courier New (TT)XP  @R @<  9`("Courier New (TT)d  @S @<  9`("Courier New (TT)x_  @TC@G  9`("Courier New (TT)^4 PUCP.4 `*Times New Roman (TT)23|o,IS,,IS, LET2 #b4 PCP# HAU2  6&>  ? ?   +l2 #P#  #b4 PCP#   HAU3 1993. ! 1063 r fr stofnun AlYingis. 117. l?ggjafarYing. ! 102HAU3. ml. LET6#p4 P CP#  105. Frumvarp til laga LET6#b4 P CP#ۃ  FEGR  gg    q um mannr)ttindasttmla Evr;pu.  \ (Lagt fyrir AlYingi  117. l?ggjafarYingi 1993.) /GN<"1. gr./GNۃ Mannr)ttindasttmli Evr;pu hefur lagagildi  0slandi, en meW honum er tt viW kv%Wi eftirfarandi samninga:  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃSamnings fr 4. n;vember 1950 um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, meW orWnum breytingum samkv%mt eftirt?ldum samningsviWaukum:  /I2 ++  @| ۃlllSamningsviWauka nr. 3 fr 6. ma1 1963 um breyting  29. gr. samningsins.  /I2 ++  @| ۃlllSamningsviWauka nr. 5 fr 20. janCar 1966 um breyting  22. og 40. gr. samningsins.  /I2 ++  @ ۃlllSamningsviWauka nr. 8 fr 19. mars 1985 um breyting  20., 21., 23., 28., 29., 30., 31., 34., 40., 41. og 43. gr. samningsins.  /I1 @+ ۃSamningsviWauka fr 20. mars 1952 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis (samningsviWauka nr. 1).  /I1 @+ ۃSamningsviWauka nr. 2 fr 6. ma1 1963 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis um vald Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu til aW lta uppi rWgefandi lit.  /I1 @+ ۃSamningsviWauka nr. 4 fr 16. september 1963 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis um tiltekin ?nnur mannr)ttindi en greinir Yegar 1 samningnum og fyrsta viWauka viW hann.  /I1 @K+ ۃSamningsviWauka nr. 6 fr 28. apr1l 1983 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis varWandi afnm dauWarefsingar.  /I1 @K+ ۃSamningsviWauka nr. 7 fr 22. n;vember 1984 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. Samningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, meW orWnum breytingum, og samningsviWaukar nr. 1, 2, 4, 6 og 7 eru birtir sem fylgiskj?l meW Yessum l?gum  1slensku, ensku og fr?nsku. /GN<"2. gr./GNۃ Brlausnir mannr)ttindanefndar Evr;pu, Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu og rWherranefndar Evr;purWsins eru ekki bindandi aW 1slenskum landsr)tti. /GN<"3. gr./GNۃ L?g Yessi ?Wlast Yegar gildi. Fylgiskjal I.  y'dddy ^   Samningur um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. ă R1kisstj;rnir Y%r, sem undirritaW hafa samning Yennan og aWilar eru aW Evr;purWinu, hafa 1 huga hina almennu mannr)ttindayfirlUsingu, sem allsherjarYing sameinuWu Yj;Wanna samYykkti hinn 10. desember 1948; hafa 1 huga, aW yfirlUsing Yessi hefur YaW markmiW aW tryggja almenna og raunh%fa viWurkenningu og vernd Yeirra r)ttinda, sem Yar er lUst; hafa 1 huga aW markmiW Evr;purWs er aW koma  nnari einingu aWildarr1kjanna og aW ein af leiWunum aW Yv1 marki er sC aW mannr)ttindi og mannfrelsi s)u 1 heiWri h?fW og efld; lUsa  nU eindreginni trC sinni  YaW mannfrelsi, sem er undirstaWa r)ttl%tis og friWar 1 heiminum og best er tryggt, annars vegar meW virku, lUWr%Wislegu stj;rnarfari og, hins vegar, almennum skilningi og varWveislu Yeirra mannr)ttinda, sem eru grundv?llur frelsisins; eru staWrWnar 1 Yv1 aW st1ga fyrstu skrefin aW Yv1 marki aW tryggja sameiginlega nokkur Yeirra r)ttinda, sem greind eru 1 hinni almennu mannr)ttindayfirlUsingu, enda eru Y%r stj;rnir Evr;pur1kja, sem sama sinnis eru og eiga sameiginlega arfleifW stj;rnmlahefWa hugsj;na, frelsis og r)ttarr1kis; hafa orWiW sttar um YaW sem h)r fer  eftir: <"1. gr. SamningsaWilar skulu tryggja hverjum Yeim, sem innan yfirrWasv%Wis Yeirra dvelst, r)ttindi Yau og frelsi sem skilgreind eru 1 I. kafla Yessa samnings. !I. KAFLI &"2. gr. 1. R)ttur hvers manns til l1fs skal verndaWur meW l?gum. Engan mann skal af settu rWi svipta l1fi, nema s?k s) s?nnuW og fulln%gja skuli refsid;mi  hendur honum fyrir gl%p sem dauWarefsingu varWar aW l?gum. 2. X;tt mannsbani hlj;tist af valdbeitingu skal YaW ekki taliW brj;ta 1 bga viW Yessa grein ef valdbeitingin er ekki meiri en Utrasta nauWsyn krefur: a. til aW verja menn gegn ;l?gm%tu ofbeldi; b. til aW framkv%ma l?gm%ta handt?ku eWa til aW koma 1 veg fyrir fl;tta manns sem er 1 l?gm%tri g%slu; c. vegna l?glegra aWgerWa sem miWa aW Yv1 aW b%la niWur uppYot eWa uppreisn. &"3. gr. Enginn maWur skal s%ta pyndingum eWa ;mannlegri eWa vanvirWandi meWferW eWa refsingu. &"4. gr. 1. Engum manni skal haldiW 1 Yr%ld;mi eWa Yr%lkun. 2. Eigi skal Yess krafist af nokkrum manni aW hann vinni Yvingunar eWa nauWungarvinnu. 3. Xvingunar eWa nauWungarvinna 1 merkingu Yessarar greinar skal eigi taka til: a. vinnu sem krafist er 1 samr%mi viW almennar reglur um tilh?gun g%slu sem kveWiW er  um 1 5. gr. samnings Yessa eWa meWan  skilyrtri lausn Cr sl1kri g%slu stendur; b. herYj;nustu eWa Yj;nustu sem krafist er 1 hennar staW af m?nnum sem synja herYj;nustu samvisku sinnar vegna og bCa viW l?g sem heimila sl1ka synjun; c. Yj;nustu vegna h%ttu eWa neyWarstands sem ;gnar l1fi eWa velferW almennings; d. vinnu eWa Yj;nustu sem er Yttur 1 venjulegum borgaraskyldum. <"5. gr.+++l. Allir menn eiga r)tt til frelsis og mannhelgi. ++ Engan mann skal svipta frelsi nema 1 eftirfarandi tilvikum og Y 1 samr%mi viW Y mlsmeWferW sem segir 1 l?gum. Tilvikin eru: ++ a. l?gleg g%sla manns sem d%mdur hefur veriW sekur af Yar til b%rum d;mst;li; ++ b. l?gleg handtaka eWa g%sla manns fyrir aW ;hlUWnast l?gm%tri skipun d;mst;ls eWa til aW tryggja efndir l?gm%ltrar skyldu; ++ c. l?gleg handtaka eWa g%sla manns sem efnt er til 1 Yv1 skyni aW f%ra hann fyrir r)ttan handhafa opinbers valds, enda hv1li  honum r?kstuddur grunur um afbrot eWa meW r?kum s) taliW nauWsynlegt aW koma 1 veg fyrir aW hann fremji afbrot eWa komist undan aW svo bCnu; ++ d. g%sla ;sjlfrWa manns samkv%mt l?glegum CrskurWi vegna eftirlits meW uppeldi hans eWa l?gm%trar g%slu 1 Yv1 skyni aW f%ra hann fyrir r)ttan handhafa opinbers valds; e. l?gleg g%sla manns til aW koma 1 veg fyrir aW smitandi sjCkd;mur breiWist Ct eWa manns sem er andlega vanheill, fengissjCklingur, eiturlyfjasjCklingur eWa umrenningur; f. l?gleg handtaka eWa g%sla manns til aW koma 1 veg fyrir aW hann komist ;l?glega inn 1 land eWa g%sla manns sem v1sa  Cr landi eWa framselja. ++ 2. Hver s maWur, sem tekinn er h?ndum, skal n tafar f vitneskju,  mli sem hann skilur, um st%Wurnar fyrir handt?kunni og um sakir Y%r sem hann er borinn. ++ 3. Hvern Yann mann, sem tekinn er h?ndum eWa settur 1 varWhald skv. cliW l. t?lul. Yessarar greinar skal n tafar f%ra fyrir d;mara eWa annan emb%ttismann sem aW l?gum hefur heimild til aW fara meW d;msvald, og skal hann eiga kr?fu til aW ml hans verWi tekiW fyrir 1 d;mi innan h%filegs t1ma eWa hann verWi ltinn laus Yar til d;msmeWferW hefst. Gera m YaW aW skilyrWi fyrir lausn manns Cr g%slu aW trygging s) sett fyrir Yv1 aW hann komi fyrir d;m. ++ 4. Hverjum Yeim sem handtekinn er eWa settur 1 g%slu skal r)tt aW bera l?gm%ti frelsisskerWingarinnar undir d;mst;l er CrskurWi um hana meW skj;tum h%tti og fyrirskipi aW hann skuli ltinn laus ef ;l?gm%t reynist. ++ 5. Hver s sem tekinn hefur veriW h?ndum eWa settur 1 g%slu gagnst%tt kv%Wum Yessarar greinar skal eiga b;tar)tt sem unnt s) aW koma fram. <"6. gr. ++ 1. Xegar kveWa skal  um r)ttindi og skyldur manns aW einkamlar)tti eWa um s?k, sem hann er borinn um refsivert brot, skal hann eiga r)tt til r)ttltrar og opinberrar mlsmeWferWar innan h%filegs t1ma fyrir sjlfst%Wum og ;vilh?llum d;mst;li. S) skipan hans kveWin meW l?gum. D;m skal kveWa upp 1 heyranda hlj;Wi, en banna m fr)ttam?nnum og almenningi aWgang aW r)ttarh?ldunum aW ?llu eWa nokkru af siWg%Wisst%Wum eWa meW tilliti til allsherjarreglu eWa Yj;War?ryggis 1 lUWfrjlsu landi eWa vegna hagsmuna ungmenna eWa verndar einkal1fs mlsaWila eWa, aW svo miklu leyti sem d;mst;llinn telur brUna nauWsyn bera til, 1 s)rst?kum tilvikum Yar sem opinber frs?gn mundi torvelda framgang r)ttv1sinnar. ++ 2. Hver s sem borinn er s?kum um refsiverWa httsemi skal talinn saklaus uns sekt hans er s?nnuW aW l?gum. ++ 3. Hver s sem borinn er s?kum um refsiverWa httsemi skal eigi nj;ta minni r)ttar en h)r greinir: a. Hann fi n tafar,  mli sem hann skilur, vitneskju 1 smatriWum um eWli og ors?k Yeirrar k%ru sem hann s%tir. b. Hann fi n%gan t1ma og aWst?Wu til aW undirbCa v?rn s1na. c. Hann fi aW halda uppi v?rnum sjlfur eWa meW aWstoW verjanda aW eigin vali. Hafi hann ekki n;g f) til aW greiWa l?gfr%WiaWstoW skal hann f hana ;keypis ef YaW er nauWsynlegt vegna r)ttv1sinnar. d. Hann fi aW spyrja eWa lta spyrja vitni sem leidd eru gegn honum. S)W skal um aW vitni, sem bera honum 1 vil, komi fyrir d;m og s)u spurW  sama htt og Yau vitni sem leidd eru gegn honum. e. Hann fi ;keypis aWstoW tClks ef hann skilur hvorki n) talar ml YaW sem notaW er fyrir d;mi. &"7. gr. l. Engan skal telja sekan um afbrot hafi verknaWur s eWa aWgerWaleysi, sem hann er borinn, eigi varWaW refsingu aW landsl?gum eWa Yj;War)tti Y framin voru. Eigi m heldur d%ma mann til Yyngri refsingar en l?g leyfWu Yegar afbrotiW var framiW. 2. kv%Wi Yessarar greinar skulu eigi torvelda r)ttarh?ld yfir nokkrum manni eWa refsingu hans fyrir hvern Yann verknaW eWa aWgerWaleysi, refsiverW samkv%mt almennum kv%Wum laga, viWurkenndum af siWmenntuWum Yj;Wum Y framin voru. &"8. gr. l. S)rhver maWur  r)tt til friWhelgi einkal1fs s1ns, fj?lskyldu, heimilis og br)faskipta. 2. Opinber stj;rnv?ld skulu eigi ganga  r)tt Yennan nema samkv%mt Yv1 sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis, almannaheilla eWa efnalegrar fars%ldar Yj;Warinnar, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)ttindum og frelsi annarra. &"9. gr. 1. S)rhver maWur  r)tt  aW vera frjls hugsana sinna, samvisku og trCar. 0 Yessu felst frelsi manna til aW breyta um trC eWa sannf%ringu svo og til aW r%kja trC s1na eWa sannf%ringu, hvort heldur einslega eWa 1 samf)lagi meW ?Wrum, opinberlega eWa  einkavettvangi, meW guWsYj;nustu, boWun, breytni og helgihaldi. 2. Frelsi manna til aW r%kja trC s1na eWa sannf%ringu skal einungis hW Yeim takm?rkunum sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna almannaheilla, til verndar allsherjarreglu, heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)tti og frelsi. "10. gr. 1. S)rhver maWur  r)tt til tjningarfrelsis. S r)ttur skal einnig n yfir frelsi til aW hafa skoWanir, taka viW og skila fram upplUsingum og hugmyndum heima og erlendis n afskipta stj;rnvalda: kv%Wi Yessarar greinar skulu eigi hindra r1ki 1 aW gera Ctvarps, sj;nvarps og kvikmyndafyrirt%kjum aW starfa aWeins samkv%mt s)rst?ku leyfi. 2. Xar sem af r)ttindum Yessum leiWir skyldur og byrgW er heimilt aW Yau s)u hW Yeim formsreglum, skilyrWum, takm?rkunum eWa viWurl?gum sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis, landvarna eWa almannaheilla, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu eWa siWg%Wi manna, mannorWi eWa r)ttindum og til Yess aW koma 1 veg fyrir upplj;stran trCnaWarmla eWa til Yess aW tryggja vald og ;hlutdr%gni d;mst;la. "11. gr. ++ 1. R)tt skal m?nnum aW koma saman meW friWs?mum h%tti og mynda f)l?g meW ?Wrum, Yar  meWal aW stofna og ganga 1 st)ttarf)l?g til verndar hagsmunum s1num.++ 2. Eigi skal r)ttur Yessi hWur ?Wrum takm?rkunum en Yeim sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis eWa almannaheilla, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu eWa siWg%Wi manna eWa r)ttindum og frelsi. Akv%Wi Yessarar greinar skulu eigi vera Yv1 til fyrirst?Wu aW l?glegar takmarkanir s)u settar viW Yv1 aW liWsmenn hers og l?greglu eWa stj;rnarstarfsmenn beiti Yessum r)tti. "12. gr. ++ Karlar og konur  hjCskaparaldri hafa r)tt  aW ganga 1 hj;naband og stofna fj?lskyldu 1 samr%mi viW landsl?g um Yessi r)ttindi. "13. gr. ++ S)rhver s sem  er brotinn s r)ttur eWa YaW frelsi hans skert, sem lUst er 1 samningi Yessum, skal eiga raunh%fa leiW til aW n r)tti s1num fyrir opinberu stj;rnvaldi, og gildir einu Y;tt brotiW hafi framiW opinberir emb%ttismenn. "14. gr. ++ R)ttindi Yau og frelsi, sem lUst er 1 samningi Yessum, skulu tryggW n nokkurs manngreinarlits, svo sem vegna kynferWis, kynYttar, litarhttar, tungu, trCarbragWa, stj;rnmla eWa annarra skoWana, Yj;Wernis eWa Yj;Wf)lagsst?Wu, tengsla viW Yj;Wernisminnihluta, eigna, uppruna eWa annarrar st?Wu. "15. gr. ++ 1.  t1mum styrjaldar aW annars almenns neyWarstands, sem ;gnar tilveru Yj;Warinnar, getur samningsaWili tekiW til rWstafana sem v1kja fr skyldum hans samkv%mt samningi Yessum aW Yv1 marki sem Utrasta nauWsyn krefur til Yess aW firra f?llum, enda s)u sl1kar rWstafanir eigi 1 ;samr%mi viW aWrar skyldur hans aW Yj;War)tti. ++ 2. kv%Wi Yetta skal Y; 1 engu rUra gildi 2. gr., nema Yegar mannslt verWa vegna l?glegra hernaWaraWgerWa, n) heldur gildi 3. gr., 4. gr. (1. mgr.) og 7. gr. ++ 3. Hver s samningsaWili, sem neytir Yessa r)ttar til undanslttar, skal lta aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs 1 t) fulla vitneskju um Y%r rWstafanir sem tekiW hefur veriW til svo og st%Wur Yeirra. Einnig skal hann tilkynna aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs um YaW Yegar beitingu sl1kra rWstafana linnir og kv%Wum samningsins er  nU framfylgt aW fullu. "16. gr. ++ Ekkert kv%Wi 1 10., 11. og 14. gr. skal taliW geta hindraW samningsaWila 1 aW setja skorWur viW stj;rnmlaumsvifum Ctlendinga. "17. gr. ++ Ekkert kv%Wi 1 samningi Yessum skal tClka Yannig aW 1 felist hinn minnsti r)ttur til handa r1ki, samt?kum eWa einstaklingum til aW takast  hendur eWa aWhafast nokkuW YaW sem miWar aW Yv1 aW eyWa r)ttindum Yeim einhverjum og frelsi, sem Yar er lUst, eWa aW Yv1 aW takmarka Yau umfram YaW sem samningurinn kveWur  um. "18. gr. Takmarkanir Y%r  t)Wum r)ttindum og frelsi og heimilaWar eru 1 samningi Yessum skulu eigi viWhafWar 1 nokkru ?Wru skyni en fyrir er um m%lt.!II. KAFLI "19. gr. Til aW tryggja YaW aW staWiW s) viW skuldbindingar Y%r sem aWilar samnings Yessa hafa tekist  hendur skal setja  stofn: l. Mannr)ttindanefnd Evr;pu sem h)r  eftir verWur k?lluW nefndin. 2. Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu sem h)r  eftir verWur kallaWur d;mst;llinn. p III. KAFLI "20. gr. [l.] UPPS1) UPPS Nefndin skal skipuW jafnm?rgum m?nnum og samningsaWilarnir eru. Eigi mega fleiri en einn Yegn sama r1kis eiga s%ti 1 nefndinni. [2. Nefndin skal halda fundi s1na meW Yttt?ku allra nefndarmanna: HCn getur Y; skipt s)r 1 deildir sem s)u skipaWar minnst sj? nefndarm?nnum. Deildunum er heimilt aW kanna erindi sem borin eru fram samkv%mt 25. gr. samningsins og fara m meW  grundvelli d;mvenju eWa vekja ekki nein meiri httar vafaml 1 tClkun eWa beitingu samningins. MeW Yeim takm?rkunum, sem aW framan greinir og sem taldar eru 1 5. t?lul. Yessarar greinar, skulu deildirnar fara meW ?ll Yau v?ld sem nefndinni eru fengin 1 samningnum. S nefndarmaWur, sem kj?rinn hefur veriW vegna aWildarr1kis sem erindi hefur veriW beint gegn, skal hafa r)tt til aW sitja 1 Yeirri deild sem erindinu er v1saW til. 3. Nefndinni er heimilt aW stofna starfsh;pa, sem s)u hver um sig skipaWir aW minnsta kosti Yremur nefndarm?nnum, er hafa vald, ef allir eru ;sammla, til aW lUsa erindi, sem boriW er fram skv. 25. gr., ;t%kt eWa fella YaW af mlaskr Yegar unnt er aW taka sl1ka kv?rWun n frekari athugunar. 4. Deild eWa starfsh;pur getur vallt ltiW l?gs?gu 1 mli 1 hendur fullskipaWrar nefndar, sem einnig getur m%lt fyrir um flutning til s1n  erindi sem v1saW hefur veriW til deildar eWa starfsh;ps. 5. AWeins nefndin fullskipuW getur fariW meW eftirfarandi v?ld: a. Athugun  mlsh?fWun skv. 24. gr. b. V1sun mls til d;mst;lsins 1 samr%mi viW 48. gr. a. c. Samningu starfsreglna 1 samr%mi viW 36. gr.] UPPS2) UPPS  LET1#S4 P CP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 1. gr.  LET1#b4 PCP# "21. gr. l. RWherranefndin velur nefndarmennina af skr sem skrifstofa rWgjafarYingsins gerir. Skulu Yeir kosnir meW hreinum meiri hluta atkv%Wa. FulltrCar hvers samningsaWila  rWgjafarYinginu tilnefna Yrj menn og skulu aW minnsta kosti tveir Yeirra vera Yegnar hlutaWeigandi r1kis. 2. S?mu aWferW skal eftir atvikum beita til aW fullskipa nefndina ef fleiri r1ki verWa s1War aWilar aW samningi Yessum, svo og Yegar s%ti verWur autt. [3. Xeir sem tilnefndir eru skulu vera menn grandvarir og verWa Yeir annaWhvort aW fulln%gja kr?fum um h%fi til aW gegna %Wri d;marast?Wum eWa vera viWurkenndir fyrir Yekkingu  landsl?gum eWa Yj;War)tti.] UPPS1) UPPS  LET1#S4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 2. gr.  LET1#b4 PCP# "22. gr. ++ 1. Nefndarmenn skulu kosnir til sex ra. X m endurkj;sa. X; skal kj?rt1mabili sj? Yeirra sem kj?rnir eru 1 fyrstu kosningu lokiW aW Yremur rum liWnum. ++ 2. Xeir sem ganga eiga Cr nefndinni aW fyrstu Yremur rum liWnum skulu valdir meW hlutkesti af aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs Yegar aW afloknu fyrsta kj?ri. ++ 3. [Til Yess aW tryggja YaW, svo sem f%rt er, aW skipt verWi um helming nefndarmanna YriWja hvert r er rWherranefnd heimilt aW kveWa, Wur en til s1Wari kosninga er gengiW, aW kj?r eins eWa fleiri nefndarmanna, er kj;sa skal, skuli gilda til annars t1ma en sex ra, Y; eigi lengur en til n1u ra n) skemur en til Yriggja. ++ 4. Xegar um starfst1ma fleiri en eins nefndarmanna er aW r%Wa og rWherranefndin beitir kv%Wum n%stu mlsgreinar  undan skal starfst1mi hvers kvarWaWur meW hlutkesti er aWalframkv%mdastj;ri annast Yegar aW kosningu lokinni.] UPPS1) UPPS ++ [5.] UPPS2) UPPS NefndarmaWur, sem kj?rinn hefur veriW 1 staW annars, er eigi hafWi lokiW kj?rt1mabili s1nu, skal eiga s%ti 1 nefndinni, uns Yv1 t1mabili er lokiW. ++ [6.] Nefndarmenn skulu halda s%ti s1nu, Yar til er aWrir koma 1 Yeirra staW. X er Yeir hafa veriW leystir af skulu Yeir starfa fram aW Yeim mlum sem Yeir voru teknir til viW. #S\  PCP#++  LET2 #b4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 5, 1. gr. ++  UPPS2) UPPS SamningsviWauki nr. 5, 2. gr. #b\  PCP# "23. gr. ++ Nefndarmenn skulu skipa s%ti sitt sem einstaklingar. "24. gr. ++ S)rhver samningsaWili getur, fyrir atbeina aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, skotiW til nefndarinnar hverju meintu broti  kv%Wum sttmlans sem annar samningsaWili telst hafa framiW. "25. gr. ++ 1. Nefndin getur tekiW viW erindum, sem beint er til aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, fr hvaWa einstaklingi sem er, samt?kum eWa h;pi einstaklinga sem halda Yv1 fram aW samningsaWili hafi brotiW  Yeim r)ttindi Yau sem lUst er 1 sttmla Yessum, enda hafi samningsaWili s, sem k%rWur hefur veriW, lUst Yv1 yfir aW hann viWurkenni aW nefndin s) b%r til aW taka viW sl1kum erindum. Xeir samningsaWilar, sem gefiW hafa sl1ka yfirlUsingu, heita Yv1 aW hindra ekki  nokkurn htt raunh%fa beitingu Yessa r)ttar. ++ 2. Sl1kar yfirlUsingar m gefa til tiltekins t1ma. ++ 3. YfirlUsingarnar skulu afhentar aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, en hann skal senda samningsaWilum afrit af Yeim og birta Y%r. ++ 4. Nefndin skal einungis beita Yv1 valdi, sem henni er veitt meW Yessari grein Yegar a.m.k. sex samningsaWilar eru skuldbundnir meW yfirlUsingum samkv%mt mlsgreinunum h)r  undan. "26. gr. Nefndin getur Yv1 aWeins tekiW ml til meWferWar aW leitaW hafi veriW til hl1tar leiWr)ttingar 1 heimalandinu, samkv%mt almennt viWurkenndum reglum Yj;War)ttar og innan sex mnaWa fr Yv1 aW fullnaWarkv?rWun var Yar tekin. "27. gr. ++ 1. Nefndin skal eigi taka til meWferWar erindi sem lagt er fyrir hana skv. 25. gr. ef YaW er a. fr ;nafngreindum aWila; b. eWa efnislega hiW sama og ml sem Yegar hefur veriW rannsakaW af nefndinni eWa hefur veriW lagt fyrir til ranns;knar eWa CrskurWar  alYj;Wavettvangi og felur ekki 1 s)r neinar nUjar upplUsingar sem mli skipta. 2. Nefndin skal meta ;t%ka hverja Y k%ru sem hCn telur ;samrUmanlega kv%Wum sttmla Yessa, auglj;slega illa grundaWa eWa fela 1 s)r misnotkun  k%rur)ttinum. 3. Nefndin skal v1sa fr hverju Yv1 erindi sem hCn telur s)r ;heimilt aW fjalla um skv. 26. gr. "28. gr. [1.] UPPS1) UPPS Hafi nefndin samYykkt aW taka til meWferWar erindi sem henni hefur borist: a. skal hCn, 1 Yv1 skyni aW sannreyna mlsatvik, fara yfir mliW meW fulltrCum deiluaWila og, ef Y?rf krefur, lta rannsaka YaW. Er Yeim r1kjum, sem hlut eiga aW mli, Y skylt aW greiWa 1 hv1vetna fyrir ranns;kninni aW h?fWu samrWi viW nefndina. b. X skal hCn jafnframt vera aWilum til reiWu viW aW n sttum 1 mlinu enda s) viW Y%r aW fullu g%tt Yeirra mannr)ttinda sem skUrgreind eru 1 samningi Yessum. [2. Ef nefndinni tekst aW koma  sttum skal hCn semja um YaW skUrslu sem senda skal hlutaWeigandi r1kjum, rWherranefndinni og aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs til birtingar. SkUrslan skal vera stutt greinargerW um mlsatvik og Y lausn sem fengin var.] UPPS1) UPPS  LET1#S4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 4. gr.  LET1#b\  PCP# "29. gr. [Xegar nefndin hefur tekiW viW mlskoti skv. 25. gr. getur hCn eftir sem Wur kveWiW aW hafna Yv1 [meW atkv%Wum tveggja YriWju hluta nefndarmanna] UPPS1) UPPS uppg?tvi hCn viW ranns;kn Yess einhverja st%Wu frv1sunar, svo sem greinir 1 27. gr. Fari svo ber aW tilkynna YaW mlsaWilum.] UPPS2) UPPS  LET1#S4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 5. gr.  UPPS2) UPPS SamningsviWauki nr. 3, l. gr.  LET1#b\  PCP# "30. gr. [1. Nefndin getur  hvaWa stigi mlsmeWferWar sem er kveWiW aW fella erindi af mlaskr sinni Yegar aWst%Wur gefa tilefni til aW %tla aW: a. h?fWandi hyggist ekki fylgja erindi s1nu eftir, eWa b. mlinu hafi veriW rWiW til lykta, eWa c. af einhverri annarri st%Wu, sem nefndin kvarWar, s) ekki lengur r)ttl%tanlegt aW halda fram aW fjalla um mliW. Nefndin skal Y; halda fram ranns;kn erindis ef nauWsynlegt er til Yess aW mannr)ttindi Yau, sem skUrgreind eru 1 samningi Yessum, s)u virt. 2. Ef nefndin kveWur aW fella erindi af mlaskr sinni eftir aW hafa tekiW viW Yv1 skal hCn gera skUrslu sem hefur aW geyma lUsingu  mlsatvikum og kv?rWuninni um aW fella erindiW niWur svo og st%Wur Yess. MlsaWilum skal send skUrslan svo og rWherranefndinni til upplUsingar. Nefndin getur birt skUrsluna. 3. Nefndinni er heimilt aW taka erindi aW nUju  mlaskr s1na ef hCn telur aW aWst%Wur r)ttl%ti YaW.] UPPS1) UPPS  LET1#S4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 6. gr. LET1#b\  PCP# "31. gr. ++ 1. [Ef ranns;kn erindis hefur ekki lokiW 1 samr%mi viW 28. gr. (2. t?lul.), 29. gr. eWa 30. gr. skal nefndin gefa skUrslu um mlsatvik og tj skoWun s1na  hvort mlsatvik Yau, sem upplUst eru, leiWi 1 lj;s brot hlutaWeigandi r1kis  skyldum Yess samkv%mt samningnum. Birta m lit einstakra nefndarmanna um Yetta atriWi 1 skUrslunni.] UPPS1) UPPS ++ 2. SkUrslan skal send rWherranefndinni. HCn skal enn fremur send hlutaWeigandi r1kjum og skal Yeim eigi heimilt aW birta hana. ++ 3. Um leiW og nefndin sendir rWherranefndinni skUrsluna getur hCn gert Y%r till?gur sem henni Yurfa Yykir.  LET1#S4 PCP#+++ UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 7. gr.  LET1#b\  PCP# "32. gr. ++ l. S) mlinu ekki skotiW til d;mst;lsins 1 samr%mi viW 48. gr. Yessa samnings innan Yriggja mnaWa fr Yv1 aW skUrslan var send rWherranefndinni skal hCn CrskurWa meW tveimur YriWju atkv%Wa Yeirra er r)tt eiga til setu hvort um brot s) aW r%Wa  samningnum. ++ 2. VerWi niWurstaWan sC skal rWherranefndin kveWa samningsaWila frest til Yess aW gera Y%r rWstafanir sem nauWsynlegar eru samkv%mt niWurst?Wu rWherranefndarinnar. 3. Ef samningsaWili hefur ekki gert fulln%gjandi rWstafanir innan hins tiltekna frests skal rWherranefndin kvarWa meW Yeim meiri hluta, sem tilskilinn er 1 1. t?lul. Yessarar greinar, hvernig fylgt skuli eftir hinni upphaflega kv?rWun hennar og birta skUrsluna. ++ 4. SamningsaWilarnir heita Yv1 aW hl1ta hverri Yeirri kv?rWun sem rWherranefndin kann aW taka samkv%mt ofangreindum t?luliWum. "33. gr. ++ Fundi nefndarinnar skal halda fyrir luktum dyrum. "34. gr. ++ [kvarWanir nefndarinnar skulu teknar af meiri hluta Yeirra sem fund s%kja og greiWa atkv%Wi, sbr. Y; kv%Wi 20. gr. (3. t?lul.) og 29. gr.] UPPS1) UPPS  LET1#S4 PCP#+++ UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 8. gr.  LET1#b\  PCP# "35. gr. ++ Fundir 1 nefndinni skulu haldnir eftir Y?rfum. Fundir skulu boWaWir af aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs. "36. gr. ++ Nefndin skal sjlf setja s)r fundarsk?p. "37. gr. ++ AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal sj nefndinni fyrir starfsliWi. Z IV. KAFLI "38. gr. Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu skal skipaWur d;murum jafnm?rgum Yeim r1kjum sem aWilar eru aW Evr;purWinu. Eigi mega fleiri en einn Yegn sama r1kis sitja 1 d;mst;lnum."39. gr. 1. D;marar skulu kj?rnir af rWgjafarYinginu, meW meiri hluta greiddra atkv%Wa, af listum sem aWildarr1ki Evr;purWs leggja fram. Hvert aWildarr1ki skal tilnefna Yrj menn, og skulu a.m.k. tveir Yeirra vera Yegnar hlutaWeigandi r1kis. 2. Eftir Yv1 sem viW  skal sami httur hafWur  til fylla t?lu d;mara Yegar nU aWildarr1ki ganga 1 Evr;purWiW eWa s%ti losnar 1 d;mst;lnum. 3. D;maraefni skulu vera menn grandvarir, og verWa Yeir annaWhvort aW fulln%gja kr?fum um h%fi til aW gegna %Wri d;marast?rfum eWa vera l?gv1sir svo orW fari af. "40. gr. l. D;marar skulu kosnir til n1u ra 1 senn. X m endurkj;sa. Af Yeim d;murum, sem kosnir eru 1 fyrstu kosningu, skal Y; kj?rt1mabili fj?gurra lokiW aW Yremur rum liWnum og annarra fj?gurra aW sex rum liWnum. 2. Xeir d;marar, sem ganga eiga Cr aW fyrstu Yremur eWa sex rum liWnum, skulu valdir meW hlutkesti af aWalframkv%mdastj;ra Yegar aW aflokinni fyrstu kosningu. [3. Til Yess aW tryggja YaW, svo sem f%rt er, aW skipt verWi um YriWjung d;mara YriWja hvert r er rWgjafarYingi heimilt aW kveWa, Wur en til s1Wari kosninga er gengiW, aW kj?r eins eWa fleiri d;mara, er kj;sa skal, skuli gilda til annars t1ma en n1u ra, Y; eigi lengur en til t;lf ra n) skemur en til sex. 4. Xegar um starfst1ma fleiri en eins d;mara er aW r%Wa og rWgjafarYing beitir kv%Wum n%stu mlsgreinar  undan skal starfst1mi hvers kvarWaWur meW hlutkesti er aWalframkv%mdastj;ri annast Yegar aW kosningu lokinni.] UPPS1) UPPS [5.] UPPS2) UPPS D;mari, sem kj?rinn hefur veriW 1 staW annars er eigi hafWi lokiW kj?rt1mabili s1nu, skal eiga s%ti 1 d;mst;lnum Ct YaW kj?rt1mabil. [6.] UPPS2) UPPS D;marar skulu halda s%ti s1nu 1 d;mst;lnum Yar til aWrir koma 1 Yeirra staW. X er Yeir hafa veriW leystir af skulu Yeir starfa fram aW Yeim mlum sem Yeir voru teknir til viW. [7. D;marar skulu skipa s%ti sitt sem einstaklingar. MeWan  kj?rt1mabili Yeirra stendur skulu Yeir ekki gegna nokkurri Yeirri st?Wu sem er ;samrUmanleg sjlfst%Wi Yeirra og hlutleysi sem d;marar eWa kr?fum Yeim sem starfiW gerir.] UPPS3) UPPS  LET1#S4 PCP# UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 5, 3. gr.  UPPS2) UPPS SamningsviWauki nr. 5, 4. gr.  UPPS3) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 9. gr.  LET1#b\  PCP# "41. gr. [D;mst;llinn skal kj;sa s)r forseta og einn eWa tvo varaforseta til Yriggja ra. X m endurkj;sa.] UPPS1) UPPS  LET1#S4 P CP#+++ UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 10. gr.  LET1#b\  P!CP# "42. gr. ++ D;mararnir skulu f Y;knun fyrir hvern starfsdag og skal rWherranefndin kveWa upph%W hennar. "43. gr. ++ Deild [n1u] UPPS1) UPPS d;mara skal fara meW hvert YaW ml sem lagt er fyrir d;mst;linn. SjlfskipaWur 1 deildina er d;marinn sem er Yegn mlsaWila. Fyrirfinnist enginn sl1kur tilnefnir aWili d;mara. D;msforseti velur aWra d;mara meW hlutkesti Wur en mlsmeWferW hefst.  LET1#S4 P"CP#++  UPPS1) UPPS SamningsviWauki nr. 8, 11. gr.  LET1#b\  P#CP# "44. gr. ++ AWeins samningsaWilar og nefndin hafa r)tt til aW skj;ta mli til d;mast;lsins. "45. gr. ++ L?gsaga d;mst;lsins tekur til allra mla sem varWa tClkun og framkv%md samnings Yessa og samningsaWilar eWa nefndin leggja fyrir hann skv. 48. gr. "46. gr. ++ 1. S)rhver samningsaWili getur hven%r sem er lUst Yv1 yfir aW hann viWurkenni skylduga l?gs?gu d;mst;lsins, ipso facto og n s)rstaks samkomulags, 1 ?llum mlum sem varWa tClkun og framkv%md samningsins. ++ 2. X%r yfirlUsingar, er aW ofan greinir, m gefa skilyrWislaust eWa meW skilyrWi um gagnkv%mi af hlfu nokkurra eWa tiltekinna annarra samningsaWila, eWa til kveWins t1mabils. ++ 3. Xessar yfirlUsingar skulu afhentar aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs til v?rslu, og skal hann f samningsaWilum afrit af Yeim. "47. gr. ++ D;mst;lnum skal Yv1 aWeins heimilt aW fjalla um ml aW nefndin hafi lUst Yv1 yfir aW mistekist hafi aW koma  sttum, enda s) eigi liWinn s Yriggja mnaWa frestur sem kveWiW er  um 1 32. gr. "48. gr. Xeir, er nC skal greina, geta lagt ml fyrir d;mst;linn, enda s) samningsaWili s eWa Yeir sem hlut eiga aW mli skyldir aW hl1ta l?gs?gu d;mst;lsins eWa annars kostar samYykki YaW: +++a. nefndin; +++b. samningsaWili er Yegn hans er talinn ;r)tti beittur; +++c. samningsaWili s sem v1saWi mlinu til nefndarinnar; +++d. samningsaWili sem kv?rtun hefur veriW beint gegn. "49. gr. ++ Ef greiningur verWur um l?gs?gu d;mst;lsins sker hann Cr. "50. gr. ++ NC telur d;mst;llinn CrskurW eWa rWst?fun stj;rnvalds samningsaWila fara aW ?llu leyti eWa nokkru 1 bg viW skyldur hans samkv%mt samningi Yessum, enda veiti l?g hans aWeins b%tur aW hluta sakir afleiWinga af sl1kum CrskurWi eWa rWst?fun, og skal d;mst;llinn Y CrskurWa, ef meW Yarf, aWila Yeim, sem ;r)tti var beittur, sanngjarnar b%tur. "51. gr. ++ 1. D;mst;llinn skal r?kstyWja d;ma s1na. ++ 2. Ef d;marar verWa ekki sammla um d;m sinn aW ?llu eWa einhverju leyti skal hver d;mari hafa r)tt til aW skila s)rliti. "52. gr. ++ D;mur d;mst;lsins skal vera endanlegur. "53. gr. ++ SamningsaWilar heita Yv1 aW hl1ta d;mi d;mst;lsins 1 hverju Yv1 mli sem Yeir eru aWilar aW. "54. gr. ++ D;mur d;mst;lsins skal fenginn rWherranefndinni sem hefur umsj;n meW framkv%md hans. "55. gr. ++ D;mst;llinn setur s)r reglur og kveWur d;msk?p s1n. "56. gr. ++ 1. Fyrsta kosning d;mara skal fara fram eftir aW yfirlUsingar samningsaWilanna, sem um getur 1 46. gr., eru orWnar tta aW t?lu. ++ 2. Ekkert ml verWur lagt fyrir d;mst;linn Wur en kosning Yessi hefur fariW fram. z!V. KAFLI "57. gr. SamningsaWilum er skylt, Yegar aWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs ;skar Yess, aW gera grein fyrir Yv1 hvernig landsl?g Yeirra tryggi raunh%fa framkv%md kv%Wa samnings Yessa. "58. gr. Evr;purWiW skal standa straum af Ctgj?ldum nefndarinnar og d;mst;lsins. "59. gr. Nefndarmenn og d;marar skulu viW st?rf s1n nj;ta Yeirra s)rr)ttinda og friWhelgi sem greind eru 1 40. gr. stofnskrr Evr;purWs og Yeim samningum sem gerWir hafa veriW samkv%mt henni. "60. gr. Ekkert kv%Wi 1 samningi Yessum skal tClka Yannig aW YaW takmarki eWa rUri nokkur Yau mannr)ttindi og mannfrelsi sem tryggW kunna aW vera 1 l?ggj?f aWila samnings Yessa eWa meW ?Wrum samningi sem hann er aWili aW. " 61. gr. Ekkert kv%Wi samnings Yessa skal rUra vald YaW sem rWherranefndinni er fengiW 1 stofnskr Evr;purWs. "62. gr. SamningsaWilarnir eru sttir um aW Yeir muni ekki, nema um annaW s) s)rstaklega samiW, notf%ra s)r samninga, sttmla eWa yfirlUsingar sem 1 gildi eru Yeirra  milli til aW leggja meW mlskoti greining um tClkun og framkv%md samnings Yessa til annars konar Crlausnar en hann m%lir fyrir um. "63. gr. 1. Hvert r1ki getur, Yegar YaW fullgildir samning Yennan eWa hven%r sem er eftir YaW, lUst Yv1 yfir meW tilkynningu til aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs aW samningur Yessi skuli gilda fyrir ?ll eWa einhver af Yeim landsv%Wum sem YaW gegnir fyrir  alYj;Wavettvangi. 2. Samningurinn skal gilda fyrir YaW eWa Yau landsv%Wi, sem greind eru 1 tilkynningu, aW 30 d?gum liWnum fr Yv1 aW tilkynningin berst aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs. 3. kv%Wum samnings Yessa skal Y; beitt  sl1kum landsv%Wum meW fullri hliWsj;n af Yv1 hversu httar til  hverjum staW. 4. Hvert YaW r1ki, sem gefiW hefur yfirlUsingu 1 samr%mi viW 1. t?lul. Yessarar greinar getur hven%r sem er s1War lUst Yv1 yfir vegna eins eWa fleiri landsv%Wa Yeirra, sem yfirlUsingin tekur til, aW YaW fallist  aW nefndin s) b%r um aW taka viW erindum fr einstaklingum, samt?kum eWa h;pum einstaklinga skv. 25. gr. samnings Yessa. "64. gr. 1. Hverju r1ki skal heimilt viW undirritun samnings Yessa eWa afhendingu fullgildingarskjals s1ns aW gera fyrirvara um tiltekin kv%Wi samningsins aW svo miklu leyti sem gildandi l?ggj?f  landsv%Wi Yess er ekki 1 samr%mi viW YaW kv%Wi. Fyrirvarar almenns eWlis skulu ;heimilir samkv%mt Yessari grein. 2. S)rhverjum fyrirvara samkv%mt Yessari grein skal fylgja stutt greinargerW um Y l?ggj?f sem um er aW r%Wa. "65. gr. 1. SamningsaWila skal einungis heimilt aW segja upp samningi Yessum aW liWnum fimm rum fr Yv1 aW hann gerWist aWili aW honum og meW sex mnaWa uppsagnarfresti sem greindur s) 1 tilkynningu til aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, en hann skal skUra ?Wrum samningsaWilum fr upps?gninni. 2. Sl1k upps?gn skal ekki leysa samningsaWila undan skyldum s1num samkv%mt samningi Yessum hvaW varWar verknaW sem fara kann 1 bg viW sl1kar skuldbindingar og hann kann aW hafa framiW Wur en upps?gnin t;k gildi. 3. Hver s samningsaWili, sem gengur Cr Evr;purWinu, skal sl1ta aWild sinni aW samningi Yessum meW s?mu skilmlum. 4. Samningi Yessum m segja upp 1 samr%mi viW kv%Wi t?luliWanna h)r aW ofan hvaW varWar hvert YaW landsv%Wi sem lUst hefur veriW yfir aW hann taki til skv. 63. gr. "66. gr. l. AWilum Evr;purWs skal heimilt aW undirrita samning Yennan. Hann skal fullgiltur. Fullgildingarskj?l skal afhenda aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs til v?rslu. 2. Samningur Yessi skal taka gildi Yegar t1u r1ki hafa afhent fullgildingarskj?l s1n. 3. HvaW varWar hvert YaW r1ki, sem undirritaW hefur samninginn og fullgildir hann eftir Yetta, skal hann taka gildi daginn sem fullgildingarskjaliW er afhent. 4. AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal tilkynna ?llum aWilum Evr;purWs um gildist?ku samningsins, n?fn Yeirra r1kja sem hafa fullgilt hann og afhendingu allra fullgildingarskjala sem s1War kunna aW berast.Gj?rt 1 R;m, hinn 4. n;vember 1950,  ensku og fr?nsku " jafngildir textar bWir " 1 einu eintaki er varWveitt skal 1 skjalasafni Evr;purWs. AWalframkv%mdastj;ri skal senda staWfest endurrit hverju r1ki sem undirritaW hefur.  SamningsviWauki nr. 1 viW samning um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. ă R1kisstj;rnir Y%r sem undirritaW hafa b;kun Yessa, eru aWilar aW Evr;purWinu og hafa kveWiW aW bindast samt?kum um aW fulln%gja tilteknum r)ttindum og frelsi umfram YaW sem Yegar er greint 1 I. kafla samnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, sem gerWur var 1 R;m hinn 4. n;vember 1950 (h)r  eftir nefndur ?samningurinn ). Hafa Y%r Yv1 komiW s)r saman um YaW, sem h)r segir: "1. gr. >llum m?nnum og l?gaWilum ber r)ttur til aW nj;ta eigna sinna 1 friWi. Skal engan svipta eign sinni, nema hagur almennings bj;Wi og g%tt s) kv%Wa 1 l?gum og almennra meginreglna Yj;War)ttar. Eigi skulu Y; kv%Wi undanfarandi mlsgreinar  nokkurn htt rUra r)ttindi r1kis til Yess aW fulln%gja Yeim l?gum sem YaW telur nauWsynleg til Yess aW geta haft h?nd 1 bagga um notkun eigna 1 samr%mi viW hag almennings eWa til Yess aW tryggja greiWslu skatta eWa annarra opinberra gjalda eWa viWurlaga. 6"2. gr. Engum manni skal synjaW um r)tt til menntunar. HiW opinbera skal 1 ?llum rWst?funum s1num, er miWa aW menntun og fr%Wslu virWa r)tt foreldra til Yess aW tryggja YaW aW sl1k menntun og fr%Wsla s) 1 samr%mi viW trCar og l1fsskoWanir Yeirra. 6"3. gr. SamningsaWilar skuldbinda sig til Yess aW halda frjlsar kosningar meW h%filegu millibili, og s) atkv%WagreiWsla leynileg og fari fram viW aWst%Wur er tryggi YaW aW 1 lj;s komi lit almennings meW frjlsum h%tti 1 kj?ri til l?ggjafarYings. 6"4. gr. Hver samningsaWili um sig m viW undirskrift, viW fullgildingu eWa s1War afhenda aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs yfirlUsingu um, aW hve miklu leyti hann byrgist aW kv%Wi samningsviWauka Yessa ni til landsv%Wa Yeirra sem hann gegnir fyrir  alYj;Wa. Hver samningsaWili, sem afhent hefur yfirlUsingu samkv%mt undanfarandi mlsgrein, getur hven%r sem er afhent aWra yfirlUsingu Yar sem breytt er kv%Wum fyrri yfirlUsinga eWa tilkynnt er aW kv%Wi samningsviWauka Yessa gildi ekki um tiltekiW landsv%Wi. YfirlUsingu, sem gefin er 1 samr%mi viW grein Yessa, skal skoWa svo sem hCn s) gerW 1 samr%mi viW 1. mlsgrein 63. greinar samningins. 6"5. gr. SamningsaWilum ber aW l1ta  1., 2., 3. og 4. grein h)r aW ofan sem viWb;targreinar viW samninginn, og skulu ?ll kv%Wi hans gilda samkv%mt Yv1. "6. gr. SamningsviWauka Yennan er ?llum aWildarr1kjum Evr;purWs, sem undirritaW hafa samninginn, heimilt aW undirrita. Skal fullgilda hann jafnframt samningnum eWa s1War. Gengur hann 1 gildi Yegar t1u fullgildingarskj?l hafa veriW afhent. AW Yv1 er snertir undirskriftir, er s1War verWa fullgiltar, skal samningsviWaukinn ganga 1 gildi fr Yeim degi, er fullgildingarskjaliW er afhent. Afhenda skal fullgildingarskj?lin aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, og skal hann tilkynna ?llum aWildarr1kjum n?fn Yeirra er fullgilt hafa. Gj?rt 1 Par1s hinn 20. mars 1952,  ensku og fr?nsku " jafngildir textar " bWir 1 einu eintaki er varWveitt skal 1 skjalasafni Evr;purWs. AWalframkv%mdastj;ri skal senda staWfest endurrit hverju r1ki sem undirritaW hefur.  SamningsviWauki nr. 2 viW samning um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis ( um vald Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu til aW lta uppi rWgefandi lit. ă AWildarr1ki Evr;purWs, Yau er h)r undirrita, sk1rskota til kv%Wa samnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis er undirritaWur var 1 R;m 4. n;vember 1950 (h)r eftir nefndur ?samningurinn ), einkum 19. greinar hans Yar sem meWal annarra stofnana er settur  f;t Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu (h)r eftir nefndur ?d;mst;llinn ); telja nauWsynlegt aW veita d;mst;lnum r)ttindi til Yess aW lta uppi rWgefandi lit 1 kveWnum tilvikum; og hafa Yv1 orWiW stt um eftirfarandi: 6"1. gr. l. D;mst;lnum er heimilt, ef rWherranefndin %skir, aW lta uppi rWgefandi lit um l?gfr%Wileg atriWi er varWa tClkun samningsins og samningaviWauka viW hann. 2. Eigi m 1 sl1kum litsgerWum fjalla um nokkurt atriWi, er varWar efni eWa umfang r)ttinda Yeirra eWa mannfrelsis, er fjallaW er um 1 I. kafla samningsins og samningsviWaukum viW hann, n) heldur um ?nnur atriWi sem mannr)ttindanefndin, d;mst;llinn eWa rWherranefndin kynnu aW Yurfa aW taka afst?Wu til 1 framhaldi af mlskotum er efnt kynni aW verWa til 1 samr%mi viW samninginn. 3. Til Yess aW kv?rWun rWherranefndar um aW %skja lits d;mst;lsins ni fram aW ganga Yarf til tvo YriWju hluta atkv%Wa fulltrCa Yeirra er s%ti eiga 1 nefndinni. 6"2. gr. ++ D;mst;llinn sker Cr um YaW hvort ;sk um lit, er rWherranefnd ber fram, s) innan rWgjafarsviWs hans, svo sem YaW er skilgreint 1 1. grein samningsviWauka Yessa. 6"3. gr. ++ 1. D;mst;llinn skal  sameinuWum fundi fjalla um ;skir um rWgefandi lit. ++ 2. lit d;mst;lsins skal vera r?kstutt. ++ 3. NC er lit eigi aW ?llu eWa nokkru leyti einr;ma, og ber hverjum d;mara r)ttur til aW setja fram s)rlit. ++ 4. liti d;mst;lsins skal skilaW til rWherranefndar. 6"4. gr. ++ ValdsviW d;mst;lsins skv. 55. grein samningins skal n til Yess aW setja Y%r reglur og d;msk?p er honum Yurfa Yykir vegna samningsviWauka Yessa. 6"5. gr. ++ l. SamningsviWauki Yessi liggur frammi til undirskriftar aWildarr1kjum Evr;purWs sem undirritaW hafa samninginn, og geta Yau gerst aWilar aW honum: ++ a. meW Yv1 aW undirrita hann n fyrirvara um fullgildingu eWa samYykki, ++ b. meW Yv1 aW undirrita hann meW fyrirvara um fullgildingu eWa samYykki sem s1Wan er gengiW fr. ++ Skj?l um fullgildingu eWa samYykki ber aW afhenda aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs til v?rslu. ++ 2. SamningsviWauki Yessi gengur 1 gildi jafnskj;tt og ?ll aWildarr1ki samningsins hafa gerst aWilar aW honum samkv%mt kv%Wum fyrsta t?luliWar Yessarar greinar. 3. Fr Yv1 aW samningsviWauki Yessi gengur 1 gildi skoWast 1. til 4. gr. hans ;rjCfanlegur hluti sttmlans. 4. AWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs ber aW tj aWildarr1kjum rWsins um a. allar undirskriftir n fyrirvara um fullgildingu eWa samYykki, b. allar undirskriftir meW fyrirvara um fullgildingu eWa samYykki, c. ?ll skj?l um fullgildingu eWa samYykki, sem fram eru l?gW, og d. hven%r samningsviWauki Yessi gengur 1 gildi 1 samr%mi viW 2. t?luliW greinar Yessarar. Xessu til staWfestu hafa undirritaWir, sem til Yess hafa fullt umboW, ritaW undir samningsviWauka Yennan. Gj?rt 1 Strassborg, 6. dag ma1mnaWar 1963  ensku og fr?nsku " jafngildir textar bWir " 1 einu eintaki " sem geyma skal 1 skjalasafni Evr;purWs. Skal aWalframkv%mdastj;ri lta ?llum r1kjum, sem undirritaW hafa, staWfest afrit 1 t). " SamningsviWauki nr. 4 viW samning um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis Rum tiltekin ?nnur mannr)ttindi en greinir Yegar 1 samningnum og samningsviWauka nr. 1 viW hann. AWildarr1ki Evr;purWs, Yau er h)r undirrita og kveWiW hafa aW gera rWstafanir til Yess aW tryggja sameiginlega vernd tiltekinna r)ttinda og mannfrelsis umfram YaW er Yegar greinir 1 I. kafla samnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, er undirritaWur var 1 R;m 4. n;vember 1950 (og h)r eftir nefnist samningurinn) og 1 1., 2. og 3. gr. samningsviWauka nr. 1 viW samninginn er undirritaWur var 1 Par1s 20. mars 1952, hafa orWiW stt um eftirfarandi: 6"1. gr. Engan mann m svipta frelsi af Yeirri st%Wu einni aW hann getur ekki staWiW viW gerWa samninga. 6"2. gr. 1. >llum Yeim sem  l?glegan htt eru staddir  landi einhvers r1kis skulu frjlsir ferWa og dvalarstaWar Yar 1 landi. 2. >llum ber r)ttur til brottfarar Cr landi, einnig Cr eigin landi. 3. Eigi m leggja nokkrar h?mlur  vernd sl1kra r)ttinda, umfram YaW sem l?g standa til og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis eWa almannaheilla, 1 Ygu allsherjarreglu, til aW firra gl%pum, til verndar heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)ttindum og frelsi annarra. 4. R)ttindi Yau, er greinir 1 1. mgr., geta  tilteknum landsv%Wum s%tt takm?rkunum, svo fremi aW Yeim s) beitt aW l?gum og Y%r s)u r)ttl%tanlegar vegna almennra hagsmuna 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi. "3. gr. l. Eigi m v1sa nokkrum manni Cr landi Yess r1kis sem hann er Yegn 1, hvort heldur sem einstaklingi eWa samkv%mt rWst?fun sem beinist gegn h;pi manna. 2. Eigi m banna nokkrum manni aW koma til Yess r1kis sem hann er Yegn 1. 6"4. gr. ++ BannaW er aW gera h;pa Ctlendinga landr%ka. 6"5. gr. ++ 1. Heimilt er aWildarr1kjum, um leiW og Yau undirrita samningsviWauka Yennan, eWa hven%r sem er s1War, aW afhenda aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs yfirlUsingu um YaW aW hve miklu leyti Yau byrgist aW kv%Wi samningsviWauka Yessa ni til Yeirra landsv%Wa er Yau fara meW utanr1kisml fyrir og nefnd eru 1 yfirlUsingunni. 2. AWildarr1ki, sem afhent hefur yfirlUsingu samkv%mt n%sta t?luliW  undan, getur hven%r sem er afhent aWra yfirlUsingu um breytingar  fyrri yfirlUsingu eWa um upps?gn  gildi samningsviWauka Yessa gagnvart einhverju landsv%Wi. ++ 3. YfirlUsing, sem fram er l?gW samkv%mt Yessari grein, telst vera gerW 1 samr%mi viW 1. mgr. 63. gr. samningins. ++ 4. Landsv%Wi hvers r1kis, sem Yessi samningsviWauki n%r til samkv%mt fullgildingu eWa samYykki r1kis, og hvert landsv%Wi, sem hann n%r til samkv%mt yfirlUsingu r1kis 1 samr%mi viW grein Yessa, ber aW skoWa sem aWgreind landsv%Wi aW Yv1 er varWar kv%Win 1 2. og 3. gr. um landsv%Wi r1kis. 6"6. gr. ++ 1. AWildarr1kja 1 milli skal l1ta  kv%Wi l. til 5. gr. Yessa samningsviWauka sem viWaukagreinar viW samninginn, og skulu ?ll kv%Wi hans gilda 1 samr%mi viW YaW. 2. Eigi aW s1Wur koma r)ttindi einstaklinga til mlskots, svo sem Yau eru viWurkennd meW yfirlUsingu samkv%mt 25. gr. samningsins eWa meW samYykki viW l?gs?gu d;mst;lsins, svo sem hCn er viWurkennd meW yfirlUsingu samkv%mt 46. gr. samningins, ekki til framkv%mda aW Yv1 er samningaviWauka Yennan varWar fyrr en aWildarr1ki YaW, sem 1 hlut , hefur lUst Yv1 yfir aW YaW virWi Yessi r)ttindi eWa aW YaW fallist  Yar greinda l?gs?gu aW Yv1 er varWar ?ll eWa einhver kv%Wi 1. til 4. gr. samningsviWauka Yessa. 6"7. gr. ++ 1. SamningsviWauki Yessi liggur frammi til undirskriftar Yeim aWildarr1kjum Evr;purWs sem undirritaW hafa samninginn. Skal fullgilda hann um leiW og saminginn eWa s1War. Skal hann ?Wlast gildi Yegar fimm fullgildingarskj?l hafa veriW l?gW fram. NC fullgilda r1ki hann s1War og gengur hann 1 gildi gagnvart Yeim Yann dag sem fullgilding er fram l?gW. ++ 2. Fullgildingarskj?l ber aW afhenda aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs, og tilkynnir hann ?llum aWildarr1kjum um hver Yeirra fullgilt hafi. Xessu til staWfestu hafa undirritaWir, sem til Yess hafa fullt umboW, ritaW undir samningsviWauka Yennan. ++ Strassborg, 16. dag septembermnaWar 1963,  ensku og fr?nsku " jafngildir textar bWir " 1 einu eintaki sem geyma ber 1 skjalasafni Evr;purWs. Skal aWalframkv%mdastj;ri lta ?llum r1kjum, er undirritaW hafa, staWfest afrit 1 t).  SamningsviWauki nr. 6 viW samning um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis,  varWandi afnm dauWarefsingar ă AWildarr1ki Evr;purWs, sem undirritaW hafa Yennan samningsviWauka viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis sem undirritaWur var 1 R;m 4. n;vember 1950 (h)r  eftir nefndur samningurinn), telja aW Yr;un sC, sem orWiW hefur 1 Umsum aWildarr1kjum Evr;purWsins, lUsi almennri tilhneigingu 1 tt til afnms dauWarefsingar, hafa orWiW stt um eftirfarandi: 6"1. gr. DauWarefsing skal afnumin. Engan skal d%ma til sl1krar refsingar eWa l1flta. 6"2. gr. R1ki er heimilt aW setja kv%Wi 1 l?g s1n um dauWarefsingu fyrir verknaWi framda  str1Wst1mum eWa Yegar brW str1Wsh%tta vofir yfir. Sl1kri refsingu skal aWeins beitt 1 Yeim tilvikum, sem tilgreind eru 1 l?gunum og 1 samr%mi viW kv%Wi laganna. ViWkomandi r1ki skal kynna aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs sl1k lagakv%Wi. 6"3. gr. :heimilt er aW v1kja fr kv%Wum Yessa samningsviWauka  grundvelli 15. gr. samningsins. 6"4. gr. :heimilt er aW gera fyrirvara samkv%mt 64. gr. samningsins um kv%Wi Yessa samningsviWauka. 6"5. gr. 1. S)rhverju r1ki er heimilt viW undirritun eWa afhendingu fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjals aW tilgreina YaW eWa Yau landsv%Wi sem samningsviWaukinn n%r til. 2. MeW yfirlUsingu til aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs getur s)rhvert r1ki hven%r sem er s1War ltiW samningviWauka Yennan n til hvaWa annars landsv%Wis sem tilgreint er 1 yfirlUsingunni. SamningsviWaukinn tekur gildi gagnvart sl1ku landsv%Wi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW aWalframkv%mdastj;ra berst sl1k yfirlUsing. 3. S)rhverja yfirlUsingu, sem gefin er samkv%mt tveimur undanfarandi t?luliWum, m afturkalla fyrir hvert YaW landsv%Wi, sem Yar er greint, meW tilkynningu til aWalframkv%mdastj;rans. Afturk?llunin tekur gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW aWalframkv%mdastj;ra berst sl1k tilkynning. 6"6. gr. Milli aWildarr1kjanna skulu kv%Wi l. til 5. gr. Yessa samningsviWauka skoWuW sem viWb;targreinar viW samninginn og ?ll kv%Wi samningsins skulu gilda 1 samr%mi viW YaW. 6"7. gr. SamningsviWauki Yessi skal liggja frammi til undirritunar aWildarr1kjum Evr;purWs sem undirritaW hafa samninginn. Hann skal hWur fullgildingu, viWurkenningu eWa samYykki. AWildarr1ki Evr;purWs getur ekki fullgilt viWurkennt eWa samYykkt Yennan samningsviWauka nema YaW fullgildi samninginn jafnframt eWa fyrr. Fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskj?l skulu afhent aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs. 6"8. gr. ++ 1. SamningsviWauki Yessi ?Wlast gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW fimm aWildarr1ki Evr;purWs hafa lUst sig samYykk Yv1 aW vera bundin af honum samkv%mt kv%Wum 7. gr. ++ 2. Gagnvart aWildarr1ki, sem s1War samYykkir aW vera bundiW af samningsviWauka Yessum, ?Wlast hann gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir afhendingu fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjals. 6"9. gr. AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal tilkynna aWildarr1kjum Evr;purWs um: ++ a. S)rhverja undirritun. ++ b. Afhendingu s)rhvers fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjals. ++ c. S)rhvern gildist?kudag samningsviWauka Yessa samkv%mt 5. og 8. gr. ++ d. S)rhvern gerning, tilkynningu eWa orWsendingu varWandi samningsviWauka Yennan. ++ Xessu til staWfestu hafa undirritaWir, sem til Yess hafa fullt umboW, undirritaW samningsviWauka Yennan. ++ Gj?rt 1 Strassborg, 28. apr1l 1983,  ensku og fr?nsku " jafngildir textar bWir " 1 einu eintaki, sem varWveitt skal 1 skjalasafni Evr;purWs. AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal senda staWfest endurrit til allra aWildarr1kja Evr;purWs. SamningsviWauki nr. 7  viW samninginn um verndun l mannr)ttinda og mannfrelsis. ă ++ AWildarr1ki Evr;purWs, sem undirritaW hafa samningsviWauka Yennan, og kveWiW hafa aW gera frekari rWstafanir til aW tryggja sameiginlega framkv%md tiltekinna r)ttinda og frelsis meW tilstuWlan samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis sem undirritaWur var 1 R;m 4. n;vember 1950 (h)r  eftir nefndur samningurinn), hafa orWiW stt um eftirfarandi: 6"1. gr. ++ 1. Btlendingi, sem l?glega er bCsettur  landsv%Wi r1kis, skal ekki v1saW YaWan nema eftir kv?rWun sem tekin hefur veriW 1 samr%mi viW l?g, og skal honum heimilt: ++ a. aW bera fram st%Wur gegn brottv1sun sinni, b. aW f ml sitt tekiW upp aW nUju, og ++ c. aW f erindi sitt flutt 1 Yessu skyni fyrir r)ttu stj;rnvaldi eWa manni eWa m?nnum sem YaW stj;rnvald tilnefnir. ++ 2. Heimilt er aW v1sa Ctlendingi brott Wur en hann hefur neytt r)ttinda sinna samkv%mt a, b og cliW 1. t?lul. Yessarar greinar Yegar sl1k brottv1sun er nauWsynleg vegna allsherjarreglu eWa  grundvelli Yj;War?ryggis. 6"2. gr. ++ 1. S)rhver s, sem d;mst;ll finnur sekan um afbrot, skal hafa r)tt til aW lta %Wri d;m fjalla  nU um sakfellinguna eWa refsinguna. Um beitingu Yessa r)ttar skal gilda l?ggj?f, Yar  meWal um tilefni Yess aW beita megi. ++ 2. R)ttur Yessi getur veriW hWur undantekningum Yegar um er aW r%Wa minni httar brot, eftir Yv1 sem fyrir er m%lt 1 l?gum, eWa Yegar fjallaW var um ml viWkomandi manns  frumstigi af %Wsta d;mi, eWa hann var sakfelldur eftir frUjun  sUknud;mi. 6"3. gr. ++ NC hefur maWur veriW fundinn sekur um afbrot 1 lokad;mi en s1War veriW sUknaWur eWa nWaWur vegna Yess aW nU eWa nUupplUst staWreynd sUnir ;tv1r%tt aW r)ttarspj?ll hafa orWiW og skal s sem hefur YolaW refsingu vegna sl1krar sakfellingar f b%tur samkv%mt l?gum eWa r)ttarvenjum viWkomandi r1kis, nema sannaW s) aW honum sjlfum var aW ?llu eWa nokkru leyti um aW kenna aW hin ;Yekkta staWreynd var ekki ltin upp 1 t1ma. 6"4. gr. ++ l. Enginn skal s%ta l?gs;kn n) refsingu aW nUju 1 sakamli innan l?gs?gu sama r1kis fyrir brot sem hann hefur Yegar veriW sUknaWur af eWa sakfelldur um meW lokad;mi samkv%mt l?gum og sakamlar)ttarfari viWkomandi r1kis. ++ 2. kv%Wi undanfarandi t?luliWar skulu ekki vera Yv1 til fyrirst?Wu aW mliW s) endurupptekiW 1 samr%mi viW l?g og sakamlar)ttarfar viWkomandi r1kis ef fyrir hendi eru nUjar eWa nUupplUstar staWreyndir, eWa ef megingalli hefur veriW  fyrri mlsmeWferW sem g%ti haft hrif  niWurst?Wu mlsins. ++ 3. :heimilt er aW v1kja fr Yessari grein meW sk1rskotun til 15. gr. samningsins. +++ 6"4. gr. ++ Hj;n skulu nj;ta jafnr)ttis aW Yv1 er varWar r)ttindi og skyldur aW einkamlar)tti s1n 1 milli og 1 tengslum s1num viW b?rn s1n, viW giftingu, 1 hj;nabandi og ef til hj;naskilnaWar kemur. Xessi grein skal ekki vera Yv1 til fyrirst?Wu aW r1ki geri rWstafanir sem nauWsynlegar eru vegna hagsmuna barnanna. 6"6. gr. ++ l. S)rhverju r1ki er heimilt viW undirritun eWa afhendingu fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjals aW tilgreina YaW eWa Yau landsv%Wi sem samningsviWauki Yessi skal n til og taka fram aW hve miklu leyti YaW byrgist aW kv%Wi hans gildi  sl1ku landsv%Wi eWa landsv%Wum. ++ 2. MeW yfirlUsingu til aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs getur s)rhvert r1ki hven%r sem er s1War ltiW samningsviWauka Yennan n til hvaWa annars landsv%Wis sem tilgreint er 1 yfirlUsingunni. SamningsviWaukinn ?Wlast gildi gagnvart sl1ku landsv%Wi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW liWnir eru tveir mnuWir fr Yv1 aW aWalframkv%mdastj;ra berst sl1k yfirlUsing.++ 3. S)rhverja yfirlUsingu, sem gefin er samkv%mt undanfarandi tveimur t?luliWum m afturkalla eWa breyta fyrir hvert YaW landsv%Wi sem Yar er tilgreint meW tilkynningu til aWalframkv%mdastj;rans. Afturk?llunin eWa breytingin tekur gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW liWnir eru tveir mnuWir fr Yeim degi er aWalframkv%mdastj;ra berst sl1k tilkynning. ++ 4. YfirlUsing, sem gerW er samkv%mt Yessari grein, skal talin gerW 1 samr%mi viW 1. t?lul. 63. gr. samningsins. ++ 5. Heimilt er aW skoWa landsv%Wi s)rhvers r1kis, sem Yessi samningsviWauki tekur til samkv%mt fullgildingu, viWurkenningu eWa samYykki r1kisins, og hvert YaW landsv%Wi, sem Yessi samningsviWauki tekur til samkv%mt yfirlUsingu r1kisins 1 samr%mi viW Yessa grein, sem aWgreind landsv%Wi aW Yv1 er varWar v1sun til landsv%Wis r1kis 1 l. gr. 6"7. gr. ++ l. AWildarr1kjanna 1 milli skulu kv%Wi l. til 6. gr. Yessa samningsviWauka skoWuW sem viWb;targreinar viW samninginn, og skulu ?ll kv%Wi samningsins gilda 1 samr%mi viW YaW. ++ 2. Xrtt fyrir YaW skal s r)ttur einstaklinga til mlskots, sem viWurkenndur er samkv%mt 25. gr. samningins, eWa viWurkenning  bindingu  l?gs?gu d;msins samkv%mt yfirlUsingu 1 samr%mi viW 46. gr. samningins ekki gilda um Yennan samningsviWauka nema viWkomandi r1ki hafi gefiW yfirlUsingu um aW YaW viWurkenni sl1kan r)tt eWa l?gs?gu aW Yv1 er tekur til l. til 5. gr. Yessa samningsviWauka. 6"8. gr. ++ SamningsviWauki Yessi skal liggja frammi til undirritunar aWildarr1kjum Evr;purWs sem undirritaW hafa samninginn. Hann er hWur fullgildingu, viWurkenningu eWa samYykki. AWildarr1ki Evr;purWs getur ekki fullgilt, viWurkennt eWa samYykkt Yennan samningsviWauka nema YaW fullgildi samninginn jafnframt eWa  undan. Fullgildingar, viWurkenningar og samYykktarskj?l skulu afhent aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs til v?rslu. 6"9. gr. ++ 1. SamningsviWauki Yessi ?Wlast gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW liWnir eru tveir mnuWir fr Yv1 aW sj? aWildarr1ki Evr;purWs hafa lUst sig samYykk Yv1 aW vera bundin af honum 1 samr%mi viW kv%Wi 8. gr. ++ 2. Gagnvart aWildarr1ki, sem s1War lUsir samYykki s1nu viW aW vera bundiW af samningsviWaukanum, skal hann ?Wlast gildi fyrsta dag n%sta mnaWar eftir aW liWnir eru tveir mnuWir fr afhendingu fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjalsins. "10. gr. ++ AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal tilkynna ?llum aWildarr1kjum Evr;purWs um: ++ a. S)rhverja undirritun. +++b. Afhendingu s)rhvers fullgildingar, viWurkenningar eWa samYykktarskjals. ++ c. S)rhvern gildist?kudag samningsviWauka Yessa samkv%mt 6. og 9. gr. ++ d. S)rhvern gerning, tilkynningu eWa yfirlUsingu varWandi samningsviWauka Yennan. Xessu til staWfestu hafa undirritaWir, sem til Yess hafa fullt umboW, undirritaW samningsviWauka Yennan. ++ Gj?rt 1 Strassborg, 22. n;vember 1984,  ensku og fr?nsku " jafngildir textar bWir " 1 einu eintaki sem varWveitt skal 1 skjalasafni Evr;purWs. AWalframkv%mdastj;ri Evr;purWs skal senda staWfest endurrit til allra aWildarr1kja Evr;purWs. Fylgiskjal II.  ydddy ^  2(Mannr)ttindasttmlinn  ensku " texti ekki til 1 t?lvut%ku formi.) Fylgiskjal III.  y5dddy ^  (Mannr)ttindasttmlinn  fr?nsku " texti ekki til 1 t?lvut%ku formi.) `  GLEI d Athugasemdir viW lagafrumvarp Yetta. GLEI gg ۃ ++ Lagafrumvarp Yetta var lagt fram til kynningar sk?mmu fyrir lok s1Wasta Yings. XaW er nC lagt fram aW nUju 1 ;breyttri mynd. ++ H)r  eftir fara athugasemdir Y%r sem fylgdu frumvarpinu viW framlagningu Yess  sl. vori og fylgdu frumvarpinu af hlfu nefndarinnar sem samdi frumvarpiW. ++ Xann 25. jCn1 1992 gekk d;mur  hendur 1slenska r1kinu fyrir Mannr)ttindad;mst;li Evr;pu, Yar sem komist var aW Yeirri niWurst?Wu aW YaW hafi brotiW gegn skyldum s1num samkv%mt samningi um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis fr 4. n;vember 1950, sem YaW fullgilti 19. jCn1 1953, en Yetta var 1 mli sem kom til vegna k%ru Xorgeirs Xorgeirssonar rith?fundar  hendur Yv1. 0 framhaldi af Yessu skipaWi d;msmlarWherra nefnd Yann 8. jCl1 1992 til aW gera till?gur um viWbr?gW viW d;minum. MeWal verkefna nefndarinnar var aW kanna hvort t1mab%rt v%ri aW l?gfesta h)r  landi fyrrnefndan samning samt viWaukum viW hann, eWa mannr)ttindasttmla Evr;pu eins og samningurinn og viWaukar viW hann eru almennt nefndir 1 einu lagi, og undirbCa Y eftir atvikum frumvarp til laga um YaW efni. ++ 0 nefndina voru skipuW Ragnhildur Helgad;ttir, fyrrverandi rWherra, sem var jafnframt formaWur nefndarinnar, Bj?rn Bjarnason alYingismaWur, Eir1kur T;masson h%star)ttarl?gmaWur, MarkCs Sigurbj?rnsson pr;fessor, og Ragnar AWalsteinsson h%star)ttarl?gmaWur. MeW nefndinni starfaWi J;n Thors, skrifstofustj;ri 1 d;ms og kirkjumlarWuneytinu. X aWstoWaWi GuWrCn Gauksd;ttir l?gfr%Wingur nefndina 1 nokkrum atriWum. ++ 0 starfi s1nu komst nefndin meWal annars aW Yeirri niWurst?Wu aW r)tt v%ri aW leggja til aW mannr)ttindasttmli Evr;pu yrWi l?gtekinn h)r  landi, en sC niWurstaWa var einkum byggW  Yv1 aW l?gfesting sttmlans yrWi til aW auka r)ttar?ryggi. 0 samr%mi viW erindisbr)f sitt samdi Yv1 nefndin frumvarp YaW sem h)r er flutt. Nefndarmenn, aWrir en Ragnar AWalsteinsson h%star)ttarl?gmaWur, voru sammla um Yessa frumvarpsgerW. Ragnar lagWi hins vegar fram s)ratkv%Wi Yar sem hann leggur til aW einungis efniskv%Wi mannr)ttindasttmlans verWi l?gfest. MeW s)ratkv%Wi hans fylgdi frumvarp til laga um sl1ka l?gfestingu sttmlans svo og greinargerW sem GuWrCn Gauksd;ttir l?gfr%Wingur t;k saman fyrir nefndina og nefnist: Frumathugun  Yv1 hvort breyta Yurfi kv%Wum 1 1slenskri l?ggj?f viW l?gfestingu mannr)ttindasttmla Evr;pu. S)ratkv%WiW og fylgiskj?l Yess eru prentuW sem viWauki meW lagafrumvarpi Yessu. X samdi nefndin athugasemdir Y%r sem h)r fylgja frumvarpinu. Nefndin hafWi viW samningu frumvarpsins meWal annars hliWsj;n af undirbCningi aW nUsettum l?gum um sama efni 1 Danm?rku. R)tt er aW taka fram aW nefndinni var ekki faliW aW taka afst?Wu til Yess hvort st%Wa v%ri til aW l?gfesta h)r  landi kv%Wi annarra alYj;Wasamninga um mannr)ttindi sem 1slenska r1kiW hefur gerst aWili aW, og hefur hCn Yv1 ekki fjallaW s)rstaklega um YaW. ++ Eftirfarandi athugasemdum viW frumvarpiW er skipt 1 tvo meginY%tti. Annars vegar eru almennar athugasemdir Yar sem einkum er fjallaW um aWdragandann aW gerW mannr)ttindasttmla Evr;pu, r)ttindin sem vernduW eru af kv%Wum hans, hvernig fariW er meW k%ru  broti gegn sttmlanum, lagaleg hrif sttmlans 1 Yeim r1kjum sem hafa gerst aWilar aW honum, st?Wu 1slensks r)ttar gagnvart sttmlanum, nnari r?ksemdir fyrir till?gu um aW sttmlinn verWi l?gfestur h)r  landi og hver hrif YaW hefWi  1slenskan r)tt aW sC tillaga n%Wi fram aW ganga meW samYykkt Yessa frumvarps. Hins vegar eru s1Wan athugasemdir viW einst?k kv%Wi frumvarpsins.  I. AWdragandi aW gerW mannr)ttindasttmla Evr;pu, gildistaka hans og s1Wari breytingar  honum. ă ++ Xegar leiW  s1Wari heimstyrj?ldina beindist veruleg athygli aW Yeim st;rfelldu brotum  mannr)ttindum sem ttu s)r staW fyrir upphaf str1Wsins og  rum Yess 1 Umsum Yeim r1kjum sem biWu Yar aW endingu l%gri hlut og  hernmssv%Wum Yeirra. Xau viWhorf hlutu mikiW fylgi aW nauWsynlegt v%ri aW Yj;Wir heims gerWu sameiginlegt tak til aW fyrirbyggja sl1k mannr)ttindabrot. Xetta hafWi bein hrif  m;tun sttmla SameinuWu Yj;Wanna sem var undirritaWur 26. jCn1 1945, en 1 1. gr. hans kemur fram aW eitt helsta markmiW SameinuWu Yj;Wanna s) aW efla mannr)ttindi og stuWla aW aukinni virWingu fyrir Yeim n tillits til kynYttar, kynferWis, tungu eWa trCarbragWa.  grundvelli lyktunar AlYingis fr 25. jCl1 1946 gekk 0sland 1 SameinuWu Yj;Wirnar 19. n;vember 1946, sbr. auglUsingu nr. 91 fr Yv1 ri. +++ Stefnum?rkun 1 mannr)ttindayfirlUsingu SameinuWu Yj;Wanna. ++ Til aW fylgja frekar eftir Yessu markmiWi sttmla SameinuWu Yj;Wanna var Yegar  fyrstu starfsrum Yeirra sett  f;t s)rst?k mannr)ttindanefnd sem var faliW aW semja dr?g aW alYj;Wlegri mannr)ttindaskr. Nefndin h;f Yetta starf 1 janCar 1947 og lauk Yv1 sumariW 1948, en dr?g hennar voru l?gW fyrir allsherjarYing SameinuWu Yj;Wanna Y um haustiW.  allsherjarYinginu voru skiptar skoWanir um efni draganna, en s)rst?k nefnd vann aW samr%mingu sj;narmiWa og gerWi talsverWar breytingar  dr?gunum n Yess aW full samstaWa n%Wist um Yau. 0 desember 1948 voru dr?gin meW orWnum breytingum allt aW einu samYykkt n m;tatkv%Wa  allsherjarYinginu sem mannr)ttindayfirlUsing SameinuWu Yj;Wanna. 0 inngangi aW yfirlUsingunni er meWal annars v1saW til Yess aW meW sttmla SameinuWu Yj;Wanna hafi Yau r1ki, sem eiga aWild aW Yeim, skuldbundiW sig til aW virWa mannr)ttindi og jafnr)tti, en 1 Yv1 lj;si s) nauWsynlegt aW allar Yj;Wirnar leggi sama skilning 1 hver Yessi r)ttindi s)u. AllsherjarYing SameinuWu Yj;Wanna hafi af Yessum s?kum samYykkt mannr)ttindayfirlUsinguna til fyrirmyndar ?llum Yj;Wum 1 Yessum efnum. Mannr)ttindayfirlUsingunni var Yannig ekki %tlaW aW hafa bindandi hrif aW Yj;War)tti fyrir aWildarr1ki SameinuWu Yj;Wanna, heldur aW verWa Yeim til leiWsagnar og leggja um leiW  Yau siWferWilega skuldbindingu um aW l?ggj?f Yeirra og r)ttarreglur v%ru 1 samr%mi viW yfirlUsinguna. 0 yfirlUsingunni var heldur ekki kveWiW  um nein s)rst?k Crr%Wi handa Yeim sem teldi aWildarr1ki SameinuWu Yj;Wanna hafa skert mannr)ttindi samkv%mt henni. +++ Upphaf Evr;purWsins. ++  fyrstu runum eftir str1W var mj?g hvatt til Yess 1 r1kjum VesturEvr;pu aW leitaW yrWi leiWa til aW auka samst?Wu Yeirra og Y einkum til aW koma 1 veg fyrir aW styrj?ld g%ti brotist Ct milli Yeirra  nU. S1Wla rs 1947 mynduWu Umis samt?k 1 Yessum r1kjum alYj;Wanefnd um evr;pska samst?Wu sem boWaWi til rWstefnu Evr;puYj;Wa 1 Haag 1 ma1 1948.  rWstefnunni var meWal annars samYykkt lyktun um aW stofna %tti rWgjafarYing Evr;pur1kja og mannr)ttindad;mst;l Yeirra. 0 anda Yessarar lyktunar kvWu aWildarr1ki svonefnds Brusselbandalags, sem stofnaW var 1 mars 1948 af Belg1u, Bretlandi, Frakklandi, Hollandi og LCxemborg, aW skipa nefnd til aW vinna frekar aW Yessum markmiWum. 0 janCar 1949 nWu Yessi r1ki samkomulagi um aW leggja dr?g aW stofnun Evr;purWsins og buWu Danm?rku, 0rlandi, 0tal1u, Noregi og Sv1Yj;W aW taka Ytt 1 frekari undirbCningi. 0 sameiningu st;Wu Yessi r1ki s1Wan aW stofnskr Evr;purWsins sem var undirrituW 5. ma1 1949. 0 1. og 3. gr. stofnskrrinnar kemur fram aW markmiW Evr;purWsins s) aW stuWla aW einingu aWildarr1kja Yess um aW vernda og koma 1 framkv%md Yeim hugsj;num og meginreglum sem s)u sameiginleg arfleifW Yeirra, meWal annars meW Yv1 aW efla mannr)ttindi og mannfrelsi sem aWildarr1ki aW Evr;purWinu skuldbinda sig til aW tryggja ?llum innan l?gs?gu Yeirra. 0sland var YriWja r1kiW sem gekk 1 Evr;purWiW til viWb;tar viW stofnr1ki Yess, en YaW gerWist 7. mars 1950. ++ MeW stofnskr Evr;purWsins urWu til tvenns konar stofnanir Yess; rWgjafarYing og nefnd utanr1kisrWherra aWildarr1kjanna, svok?lluW rWherranefnd, en 1 stofnskrnni var kveWiW nnar  um skipan og hlutverk Yessara stofnana. Xegar  fyrsta fundi rWgjafarYingsins 1 gCst 1949 var samYykkt aW undirbCa gerW samnings milli aWildarr1kja Evr;purWsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, en YingiW f;l laganefnd sinni aW starfa frekar aW Yessu og beindi meWal annars til hennar aW hafa 1 Yeim efnum hliWsj;n af mannr)ttindayfirlUsingu SameinuWu Yj;Wanna. Laganefndin lauk st?rfum  sk?mmum t1ma og samYykkti rWgjafarYingiW 1 september 1949 aW m%la meW till?gu hennar um gerW samnings, Yar sem yrWi kveWiW  um verndun t1u grundvallarr)ttinda og stofnun mannr)ttindanefndar og Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu til aW tryggja aW Yessi r)ttindi yrWu virt. 0 framhaldi af Yessu komu till?gurnar til kasta rWherranefndar Evr;purWsins sem f;l s)rfr%Winganefnd aW semja uppkast aW alYj;Wasamningi  grundvelli Yeirra. Innan s)rfr%Winganefndarinnar nWist ekki full samstaWa og voru Yv1 nokkur atriWi enn ;CtkljW Yegar hCn skilaWi rWherranefndinni uppkasti s1nu voriW 1950. Emb%ttismannanefnd var faliW aW n samkomulagi um Yessi atriWi, sem t;kst aW mestu, en endanlega voru ?ll meginatriWi samningsins CtkljW  fundi rWherranefndarinnar 1 gCst 1950. Samningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis var s1Wan undirritaWur  fundi rWherranefndarinnar 4. n;vember 1950, en samkv%mt 66. gr. hans tti hann aW ?Wlast gildi Yegar t1u aWildarr1ki Evr;purWsins hefWu afhent aWalritara Yess skj?l um fullgildingu s1na  samningnum. Forseti Islands undirritaWi 19. jCn1 1953 fullgildingarskjal 1slenska r1kisins  samningnum, sbr. auglUsingu nr. 11/1954. Samningurinn t;k s1Wan gildi 3. september 1953 Yegar fullgildingarskj?l tilskilins fj?lda aWildarr1kja h?fWu veriW afhent Evr;purWinu. +++ Breytingar  mannr)ttindasttmlanum. Č++ 0 samningnum um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis eru ekki s)rstakar reglur um hvernig breytingar verWi gerWar  kv%Wum hans eWa aukiW verWi viW hann, heldur gilda um Yetta almenn fyrirm%li 1 stofnskr Evr;purWsins, einkum 1 15. og 20. gr. hennar. Samkv%mt stofnskrnni verWur grunnur lagWur aW breytingum af Yessum toga meW lyktun rWherranefndar Evr;purWsins, Umist aW frumkv%Wi hennar eWa Yings rWsins. Breytingar taka ekki gildi nema aW fenginni fullgildingu tiltekins fj?lda aWildarr1kja aW mannr)ttindasttmlanum, en nauWsynlegur fj?ldi r1kja er kveWinn hverju sinni 1 samningi um breytingarnar. Breytingar  sttmlanum, sem leggja auknar skyldur  aWildarr1kin, verWa ekki bindandi fyrir Yau nema Yau fullgildi Y%r fyrir sitt leyti. MeW Yessum h%tti hafa alls veriW gerWir tta samningsviWaukar viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis sem hafa ?Wlast gildi. ++ Xr1r af Yessum samningsviWaukum hafa leitt til breytinga  upphaflegum texta samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, en Yetta eru samningsviWaukar nr. 3 fr 6. ma1 1963, nr. 5 fr 20. janCar 1966 og nr. 8 fr 19. mars 1985. 0sland fullgilti tvo fyrstnefndu samningsviWaukana 16. n;vember 1967, en samningsviWauka nr. 8 22. ma1 1987. Xessir samningsviWaukar ?WluWust ekki gildi fyrr en viW fullgildingu Yeirra af hlfu allra aWildarr1kja aW mannr)ttindasttmlanum. XaW var fyrst  rinu 1970 sem viWauki nr. 3 f)kk gildi, viWauki nr. 5 riW 1971 og viWauki nr. 8 riW 1990. ++ Fimm samningsviWaukar hafa leitt af s)r viWb%tur viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. 0 einum Yeirra, samningsviWauka nr. 2 fr 6. ma1 1963, er kveWiW  um frekari viWfangsefni Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu en voru rWgerW 1 upphaflega samningnum, en meW Yessum viWauka er m%lt fyrir um vald d;mst;lsins til aW lta uppi rWgefandi lit um ?nnur atriWi sttmlans en skUringu  einst?kum kv%Wum hans um vernd mannr)ttinda. Xessi samningsviWauki var fullgiltur af 0slandi 16. n;vember 1967, en hann ?WlaWist gildi 1970, Yegar ?ll aWildarr1ki aW sttmlanum h?fWu fullgilt hann. 0 hinum viWaukunum fj;rum eru kv%Wi um Umis mannr)ttindi sem ekki var m%lt fyrir um 1 samningnum um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. Xetta eru nnar tiltekiW samningsviWaukar nr. 1 fr 20. mars 1952, nr. 4 fr 16. september 1963, nr. 6 fr 28. apr11 1983 og nr. 7 fr 22. n;vember 1984. Fyrsti samningsviWaukinn var fullgiltur af 1slenska r1kinu um leiW og samningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, eWa 19. jCn1 1953. SamningsviWauki nr. 4 var fullgiltur 16. n;vember 1967, en tveir s1Wastnefndu viWaukarnir 22. ma1 1987. Til Yess aW Yessir samningsviWaukar fengju gildi var skiliW aW kveWinn fj?ldi aWildarr1kja,  bilinu fr fimm til t1u 1 hverju tilviki, hefWu fullgilt Y. SamningsviWauki nr. 1 ?WlaWist gildi  rinu 1954, nr. 4  rinu 1968, nr. 6  rinu 1985 og nr. 7  rinu 1988. ++ Xess skal getiW aW Yann 6. n;vember 1990 var undirritaWur samningsviWauki nr. 9 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, en meW honum er %tlunin aW breyta kv%Wum 31., 44., 45. og 48. gr. samningsins. Xessi viWauki tekur ekki gildi fyrr en t1u aWildarr1ki hafa fullgilt hann, en YaW hefur ekki gerst enn sem komiW er. 0sland er meWal Yeirra r1kja sem ekki hafa fullgilt viWaukann. ++ Um Yessar mundir hafa 27 aWildarr1ki aW Evr;purWinu fullgilt mannr)ttindasttmla Evr;pu, en auk 0slands eru Yetta eftirtalin r1ki: Austur1ki, Belg1a, Bretland, BClgar1a, Danm?rk, Finnland, Frakkland, Grikkland, Holland, 0rland, 0tal1a, KUpur, Liechtenstein, LCxemborg, Malta, Noregur, PortCgal, P;lland, San Marino, Spnn, Sviss, Sv1Yj;W, T)kk;sl;vak1a, Tyrkland, Ungverjaland og XUskaland.  rinu 1992 var r1kiW T)kk;sl;vak1a lagt niWur og urWu Y um leiW til tv? sjlfst%W r1ki 1 Yess staW, T)kkland og Sl;vak1a. Eftir Y breytingu er enn ;lj;st um aWild Yessa fyrrum r1kis eWa nUju r1kjanna tveggja aW Evr;purWinu og mannr)ttindasttmla Evr;pu. ++ Eftir kv%Wum samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og samningsviWauka nr. 1, 4, 6 og 7 getur r1ki fullgilt Y meW fyrirvara um aW kveWin atriWi Yeirra samrUmist ekki l?ggj?f sinni, en meW Yeim h%tti f%rist r1ki undan skuldbindingu um aW tryggja viWkomandi r)ttindi  yfirrWasv%Wi s1nu. Af hlfu 1slenska r1kisins hefur aldrei veriW gerWur sl1kur fyrirvari viW fullgildingu sem heyrir fremur til undantekninga 1 samanburWi viW ?nnur aWildarr1ki, enda hefur aWeins um YriWjungur Yeirra fullgilt samninginn og alla viWauka viW hann n fyrirvara. @ II. R)ttindi sem eru vernduW af mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă ++ kv%Wum samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis er skipaW 1 fimm kafla. 0 Yeim fyrsta er m%lt fyrir um r)ttindin sem aWildarr1ki aW samningnum tryggja hverjum Yeim, sem dvelst innan yfirrWasv%Wis Yeirra. 0 II. kafla samningsins er kveWiW  um stofnun mannr)ttindanefndar og Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu, en tveir n%stu kaflarnir geyma reglur um skipan hvorrar stofnunar um sig og meWferW Yeirra  k%rum og mlum um brot  sttmlanum, auk Yess sem Yar eru heimildir til aW ljCka meWferW k%ru Ct af sl1ku broti fyrir rWherranefnd Evr;purWsins. 0 V kafla samningsins eru nokkur almenn kv%Wi og fyrirm%li um fullgildingu og gildist?ku hans. Efniskv%Wi um mannr)ttindi eru 1 I. kafla samningsins, en reglur hinna kaflanna snCa aW mestu aW meWferW  k%rum um brot  sttmlanum. ++ MeW Wurnefndum samningsviWaukum nr. l, 4, 6 og 7 hefur veriW aukiW viW Yau r)ttindi sem talin eru 1 I. kafla samningsins og aWildarr1kin skuldbinda sig til aW virWa. MeW Yeim skilyrWum, sem koma fram 1 einst?kum kv%Wum mannr)ttindasttmlans, er Yar m.a. m%lt fyrir um eftirfarandi: +++* R)tt til l1fs og bann viW dauWarefsingu. +++* Bann viW pyntingum og ;mannCWlegri eWa niWurl%gjandi meWferW eWa refsingu. +++* Bann viW Yr%ld;mi og nauWungarvinnu. +++* R)tt til frelsis og mannhelgi. +++* R)tt handtekins manns til vitneskju um st%Wur fyrir handt?ku og hverjum s?kum hann er borinn. +++* R)tt handtekins manns og g%sluvarWhaldsfanga til aW koma fyrir d;mara og til d;msmeWferWar innan h%filegs t1ma. +++* R)tt handtekins manns og g%sluvarWhaldsfanga til aW bera frelsisskerWinguna undir d;mst;l. +++*R)tt Yess sem s%tt hefur handt?ku eWa g%sluvarWhaldi til skaWab;ta. +++*R)tt til aW f r)ttlta og opinbera meWferW mls fyrir sjlfst%Wum og ;vilh?llum d;mst;li innan h%filegs t1ma. +++* R)tt til aW d;mst;ll fjalli um greining 1 einkamlar)tti og sakaml. +++*R)tt sakbornings til aW teljast saklaus uns sekt hans er s?nnuW. +++*Lgmarksr)ttindi sakbornings: +++lll222Tafarlausa vitneskju um eWli og ors?k k%ru. +++lll222N%gan t1ma og aWst?Wu til varnar. +++lll222R)tt til aW halda uppi v?rnum sjlfur eWa meW aWstoW verjanda aW eigin vali. +++lll222R)tt til ;keypis l?gfr%WiaWstoWar ef Y?rf krefur. +++lll222R)tt til aW spyrja eWa lta spyrja vitni. +++lll222R)tt til ;keypis aWstoWar tClks. +++* Bann viW afturvirkni refsilaga. +++* FriWhelgi einkal1fs, fj?lskyldu, heimilis og br)faskipta. +++* Hugsanafrelsi, samviskufrelsi og trCfrelsi. +++* Tjningarfrelsi, Yar meW taliW skoWana, upplUsinga og hugmyndafrelsi. +++* F)lagafrelsi og fundafrelsi. +++* R)tt til aW stofna til hjCskapar og fj?lskyldu. +++* Jafnr)tti hj;na. +++* FriWhelgi eignarr)ttar. +++* R)tt til menntunar. +++* R)tt foreldra til aW tryggja aW fr%Wsla barna s) 1 samr%mi viW trCar og l1fsskoWanir Yeirra. +++* R)tt til aW greiWa atkv%Wi leynilega 1 frjlsum kosningum. +++* Bann viW frelsissviptingu vegna vanefnda  samningsbundinni skyldu. +++* FerWafrelsi og r)tt til aW velja s)r dvalarstaW. +++* Bann viW aW r1ki v1si Yegni s1num Cr landi eWa meini honum komu til landsins. +++* Bann viW brottv1sun h;pa Ctlendinga Cr landi. +++* R)ttarst?Wu Ctlendings sem  aW v1sa Cr landi. +++* R)tt til aW leita endurskoWunar  d;mi 1 refsimli. +++* Bann viW saks;kn  hendur manni ?Wru sinni vegna afbrots sem hann hefur Wur veriW sakfelldur fyrir eWa sUknaWur af. +++* R)tt fyrir Yann sem s%tir mannr)ttindabroti samkv%mt sttmlanum til raunh%frar leiWar til aW n r)tti s1num fyrir opinberu stj;rnvaldi. +++* R)ttindi sttmlans skulu tryggW n manngreinarlits, svo sem eftir kynferWi, kynY%tti, litarh%tti, tungu, trCarbr?gWum, stj;rnmlaskoWunum eWa ?Wrum skoWunum, Yj;Wernis eWa Yj;Wf)lagsst?Wu, tengslum viW Yj;Wernisminnihluta, eignum, uppruna eWa annarri st?Wu. +++ Hverjir nj;ta r)ttindanna? ++ Eins og kemur fram 1 1. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis skuldbinda aWildarr1kin aW mannr)ttindasttmlanum sig til aW tryggja Yessi r)ttindi hverjum Yeim sem dvelst innan yfirrWasv%Wis Yeirra. R)ttindin eru ekki aWeins tryggW Yegnum r1kjanna, heldur ?llum, sem dveljast innan Yeirra og n tillits til Yj;Wernis, svo sem tekiW er fram 1 14. gr. samningsins, en 1 16. gr. hans er Y; heimilaW aW takmarka frelsi Ctlendinga til p;lit1skrar starfsemi. +++ Skuldbindingar og afm?rkun hugtaks. ++ Til aW efna skuldbindingar s1nar, sem fylgja aWild aW mannr)ttindasttmlanum, verWa r1kin, sem 1 hlut eiga, aW haga l?ggj?f, stj;rn og d;msUslu sinni Yannig aW ofangreind r)ttindi s)u virt. 0 vel flestum atriWum eru Yessi r)ttindi Yess eWlis aW Yau beinast aW r1kjunum sjlfum sem bera Y skyldurnar sem svara til r)ttindanna. R)ttindin eru aWeins 1 undantekningartilvikum Yess efnis aW skyldur falli  einstaklinga eWa samt?k Yeirra. 0 raun m Yv1 segja aW Yegar r%tt er um mannr)ttindi samkv%mt Yessum sttmla s) 1 meginatriWum tt viW frelsisr)ttindi einstaklinganna til aW haga l1fi s1nu, skoWunum og ath?fnum aW eigin vild n Yess aW eiga  h%ttu afskipti eWa 1hlutun r1kisins. Xessi afm?rkun  hugtakinu mannr)ttindi eWa eWli Yeirra er 1 samr%mi viW viWtekinn skilning  Yv1.  Munur  mannr)ttindasttmla Evr;pu og mannr)ttindayfirlUsingu SameinuWu Yj;Wanna. ++ ViW samanburW  kv%Wum mannr)ttindasttmlans og kv%Wum mannr)ttindayfirlUsingar SameinuWu Yj;Wanna fr 1948 kemur 1 lj;s aW kv%Wi mannr)ttindayfirlUsingarinnar eru v1Wt%kari. Xar er hins vegar aW finna kv%Wi um ?ll s?mu mannr)ttindi og fjallaW er um 1 mannr)ttindasttmla Evr;pu.  mannr)ttindasttmlanum og mannr)ttindayfirlUsingunni er s meginmunur aW sttmlinn er samningur sem bindur aWildarr1kin aW Yj;War)tti. Mannr)ttindayfirlUsingin er ekki skuldbindandi Yj;Wr)ttarsamningur, en Yar er aW finna stefnumiW til leiWsagnar fyrir aWildarr1ki SameinuWu Yj;Wanna. hrif mannr)ttindayfirlUsingarinnar hafa veriW mikil og  henni hefur veriW byggt viW gerW nUrra mannr)ttindasttmla. Enda Y;tt mannr)ttindayfirlUsingunni s) Yannig ekki %tlaW aW hafa bein r)ttarhrif aW Yj;War)tti, leikur ekki vafi  aW hCn gegnir mikilv%gu hlutverki og vegna Yeirra viWurkenningar, sem hCn hefur hlotiW, hefur Yv1 veriW haldiW fram aW kv%Wi hennar hafi sm saman veriW aW breytast 1 reglur sem hafi gildi aW Yj;War)tti. ++ Eitt helsta markmiWiW meW gerW mannr)ttindasttmla Evr;pu var einmitt aW leggja lagalegar skyldur  aWildarr1ki aW Evr;purWinu til aW virWa og tryggja tiltekin mannr)ttindi, skyldur sem reyndist ekki unnt aW koma  meWal SameinuWu Yj;Wanna  fimmta ratug aldarinnar. Mannr)ttindasttmlinn er aW auki frbrugWinn flestum Yj;Wr)ttarsamningum aW Yv1 leyti aW hann leggur ekki aWeins lagaskyldu  aWildarr1ki gagnvart ?Wrum aWildarr1kjum til aW tryggja tiltekin mannr)ttindi, heldur er sagt 1 honum aW hver s, sem dvelst innan yfirrWasv%Wis aWildarr1kis, geti tt kost  aW leita Crr%Wa  alYj;Wlegum vettvangi  grundvelli sttmlans ef hann telur r1kiW brj;ta  s)r gegn kv%Wum sttmlans. AW Yessu s1Warnefnda leyti er mannr)ttindasttmlinn verulega frbrugWinn flestum ?Wrum Yj;Wr)ttarsamningum Yv1 aW hann veitir ekki aWeins samningsr1kjunum, heldur einnig einstaklingum, aWgang aW alYj;Wlegum stofnunum til aW f leyst Cr Yv1 hvort samningsr1ki hafi vanefnt skyldur s1nar. Xess verWur Y; aW geta aW l1kar leiWir hafa veriW farnar 1 feinum yngri samningum um mannr)ttindi. 0 valfrjlsri b;kun viW AlYj;Wasamning um borgaraleg og stj;rnmlaleg r)ttindi er kveWiW  um r)tt einstaklinga til aW senda mannr)ttindanefnd SameinuWu Yj;Wanna erindi Ct af skerWingu Yeirra r)ttinda sem lUst er 1 samningnum. Nefndin kannar erindin og kemur s1Wan sj;narmiWum s1num  framf%ri viW r1kiW sem 1 hlut  og einstaklinginn. 0sland er eitt Yeirra r1kja sem hefur skuldbundiW sig til aW hl1ta k%rum einstaklinga  hendur s)r samkv%mt Yessari b;kun.  III. MeWferW k%ru  hendur aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă ++ 0 samningnum um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis eru reglur um s)rstakar stofnanir til aW veita r1kjunum, sem hafa fullgilt mannr)ttindasttmlann, aWhald og stuWla aW Yv1 aW Yau virWi r)ttindin, sem sttmlanum er %tlaW aW tryggja. Xessar stofnanir eru nnar tiltekiW mannr)ttindanefnd Evr;pu og Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu, auk Yess sem rWherranefnd Evr;purWsins kemur viW s?gu 1 Yessum efnum, en stofnanirnar starfa allar 1 Strassborg 1 Frakklandi. +++ Mannr)ttindanefndin. ++ Mannr)ttindanefnd Evr;pu er sC stofnun sem k%rum Ct af brotum  sttmlanum er beint til 1 upphafi. Samkv%mt 20. og 21. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis er nefndin skipuW jafnm?rgum m?nnum og aWildarr1ki aW sttmlanum eru, en rWherranefndin kUs einn mann fr hverju r1ki 1 mannr)ttindanefndina til sex ra 1 senn af lista fr fors%tisnefnd Evr;purWsYingsins. 0slandsdeild Yess tilnefnir Yrj menn fyrir sitt leyti. Svo sem fram kemur 1 23. gr. samningsins eiga nefndarmenn 1 mannr)ttindanefndinni s%ti 1 henni sem einstaklingar en ekki til aW g%ta hagsmuna heimar1kja sinna. 0 24. og 25. gr. samningsins er rWgert aW k%rur um brot  samningnum geti borist mannr)ttindanefndinni meW tvennu m;ti. Samkv%mt fyrra kv%Winu getur aWildarr1ki aW sttmlanum k%rt annaW aWildarr1ki fyrir samningsbrot, en samkv%mt Yv1 s1Wara getur nefndin tekiW viW k%rum fr einstaklingum, h;pi Yeirra eWa samt?kum sem telja aWildarr1ki hafa brotiW gegn samningnum. Xessi s1Warnefnda heimild er Y; hW Yv1 aW aWildarr1kiW, sem k%rt er, hafi lUst s)rstaklega yfir viWurkenningu fyrir sitt leyti  Yv1 aW nefndin s) b%r um aW taka viW k%ru fr einstaklingum. >ll aWildarr1kin hafa gefiW sl1kar yfirlUsingar. ++ 0 26. og 27. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis koma fram frekari skilyrWi fyrir Yv1 aW mannr)ttindanefndin taki k%ru til meWferWar. Xar er skiliW aW Wur hafi veriW farnar allar leiWir sem l?g leyfa 1 heimalandinu til aW leysa Cr k%ruefninu. Ef k%ra berst fr ?Wrum en aWildarr1ki aW sttmlanum verWur hCn aW vera fr nafngreindum einstaklingi eWa samt?kum, hCn m ekki varWa sama atvik og hefur Wur veriW k%rt til nefndarinnar nema nUjar upplUsingar komi Y fram, og k%ran m heldur ekki vera 1 ;samr%mi viW reglur sttmlans eWa fela 1 s)r misnotkun  k%rur)tti. Mannr)ttindanefndinni er jafnframt heimilaW aW v1sa Yegar  bug k%ru fr einstaklingi ef hCn  bersUnilega ekki viW r?k aW styWjast. S) Yessum skilyrWum fulln%gt  nefndin aW rannsaka k%ruefniW nnar og gefa eftir atvikum hlutaWeigandi aWildarr1ki kost  aW tj sig um k%runa. Nefndin leysir 1 kj?lfariW Cr Yv1 hvort k%ran s) t%k til frekari meWferWar. Telji nefndin k%runa t%ka til frekari meWferWar leitar hCn stta milli k%randans og r1kisins sem 1 hlut . Takist stt ekki segir nefndin lit sitt  Yv1 hvort r1kiW hafi brotiW gegn sttmlanum og gerir um YaW s)rstaka skUrslu. Sl1kar skUrslur eru sendar rWherranefnd Evr;purWsins skv. 31. gr. samningsins. Hvort sem mannr)ttindanefndin telur aWildarr1ki hafa brotiW gegn sttmlanum eWa ekki getur hCn lagt mliW fyrir Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu skv. 48. gr. samningsins til aW f leyst Cr Yv1 hvort um brot hafi veriW aW r%Wa. lit hennar um k%ru, Yar sem Yv1 er hafnaW aW brot hafi veriW framiW, felur Yannig aW jafnaWi 1 s)r lokaCrlausn um k%ruefniW, enda getur k%randinn ekki lagt ml sjlfur fyrir mannr)ttindad;mst;linn eftir nCgildandi kv%Wum 44. og 48. gr. samningsins. ++ Xegar mannr)ttindanefndin telur aW aWildarr1ki hafi brotiW gegn skuldbindingum s1num samkv%mt sttmlanum geta afdrif mls orWiW meW tvennum h%tti: Annars vegar getur mannr)ttindanefndin ltiW af sinni hlfu viW YaW sitja aW gera skUrslu um mliW til rWherranefndar Evr;purWsins, svo sem henni ber vallt aW gera skv. 31. gr. samningsins. Hafi mliW ekki veriW lagt fyrir Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu 1 samr%mi viW kv%Wi 48. gr. samningsins af hlfu aWildarr1kis innan Yriggja mnaWa fr Yv1 aW skUrsla mannr)ttindanefndarinnar barst rWherranefndinni skal rWherranefndin samkv%mt kv%Wi 32. gr. samningsins CrskurWa hvort um brot  sttmlanum s) aW r%Wa. Til CrskurWar 1 mli Yarf tvo YriWju hluta rWherranefndarinnar. Henni er ekki settur t1mafrestur til aW ljCka sl1ku mli. BrskurWi rWherranefndin aW um brot s) aW r%Wa tiltekur hCn frest fyrir aWildarr1ki til aW gera Y%r rWstafanir sem nauWsynlegar eru samkv%mt niWurst?Wunni. Sem d%mi um ml sem Yannig lUkur eru ml varWandi brotaefni Yar sem Wur hefur gengiW d;mur um samb%rilegt tilvik og hvorki mannr)ttindanefndin n) aWildarr1ki telja tilefni til aW leita CrskurWar mannr)ttindad;mst;lsins um. Hins vegar getur mannr)ttindanefndin tekiW kv?rWun um aW leggja mliW fyrir mannr)ttindad;mst;linn skv. 48. gr. samningsins sem CrskurWar Y hvort um brot  sttmlanum s) aW r%Wa af hlfu aWildarr1kis. Auk mannr)ttindanefndarinnar er aWildarr1ki einnig heimilt samkv%mt 48. gr. samningsins 1 eftirt?ldum tilvikum aW leggja mliW fyrir mannr)ttindad;mst;linn: 1) Xegar Yegn Yess er talinn ;r)tti beittur, 2) Yegar YaW hefur sjlft v1saW mlinu til mannr)ttindanefndarinnar eWa 3) Yegar mliW beinist gegn Yv1. ++ Mannr)ttindanefnd Evr;pu t;k til starfa  rinu 1955. Ekki eru fyrir hendi upplUsingar um heildarfj?lda k%ra sem hafa borist henni, enda hefur nefndin beitt Yv1 verklagi fr ?ndverWu aW beina Yv1 strax  fyrstu stigum til k%randa aW draga erindi sitt til baka, ef auglj;st Yykir aW ekki s)u efni til aW fjalla frekar um hana. MeW Yessum h%tti er taliW aW um tv%r af hverjum Yremur k%rum, sem berast nefndinni, s)u dregnar til baka. AfturkallaWar k%rur eru ekki f%rWar 1 mlaskr nefndarinnar. K%rur fr einstaklingum eWa samt?kum Yeirra, sem hafa hins vegar gengiW lengra og veriW skrsettar hj nefndinni, voru samtals 21.077  rabilinu fr 1955 til rsloka 1992. Xar af hafWi mannr)ttindanefndin 1 rslok 1992 tekiW afst?Wu til Yess hvort 18.820 k%rur v%ru t%kar til frekari meWferWar. 0 flestum tilvikum taldi nefndin k%ru ;t%ka til meWferWar n Yess aW sj st%Wu til aW gefa r1kinu, sem k%ra beindist aW, kost  aW tj sig um hana, en  Yennan veg f;r fyrir 15.790 k%rum. 0 1.792 tilvikum mat nefndin k%ru ;t%ka til meWferWar eftir aW hafa fengiW sv?r hlutaWeigandi r1kis. 0 1.227 tilvikum komst mannr)ttindanefndin hins vegar aW Yeirri niWurst?Wu aW k%ra v%ri t%k til frekari meWferWar. Af Yeim mlum hafWi 159 veriW lokiW meW stt fyrir nefndinni fyrir rslok 1992, 45 mlum hafWi veriW v1saW  bug eftir nnari athugun nefndarinnar, en 1 681 tilvikum hafWi nefndin ltiW 1 lj;s lit  Yv1 hvort brotiW hafi veriW gegn mannr)ttindasttmlanum og gert skUrslu um YaW til rherranefndar Evr;purWsins. K%rur aWildarr1kja til mannr)ttindanefndarinnar  hendur ?Wrum aWildarr1kjum fyrir brot  mannr)ttindasttmlanum hafa veriW ft1War, en fr 1955 til loka rs 1992 munu Y%r alls hafa veriW 11 talsins. +++ Mannr)ttindad;mst;linn. ++ 0 IV. kafla samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis eru reglur um skipan Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu og meWferW mla fyrir honum. Samkv%mt 38. og 39. gr. samningsins eru d;marar viW d;mst;linn jafnmargir og aWildarr1kin aW Evr;purWinu, en Ying rWsins kUs Y til n1u ra 1 senn Cr h;pi Yriggja manna sem hvert r1ki tilnefnir fyrir sitt leyti. D;mst;llinn starfar 1 deildum sem n1u d;marar skipa hverju sinni, en d;marinn, sem hefur veriW kosinn fyrir aWildarr1kiW sem ml beinist aW, situr alltaf 1 d;mi 1 viWkomandi mli, auk forseta eWa varaforseta d;msins og sj? annarra d;mara sem eru valdir meW hlutkesti. Fyrir d;mst;linn verWa l?gW ml  hendur aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmlanum svo framarlega sem r1kiW hefur lUst sig bundiW af l?gs?gu d;mst;lsins samkv%mt fyrirm%lum 46. gr. samningsins, en sl1kar yfirlUsingar hafa komiW fram fr s?mu r1kjum og hafa lUst yfir viWurkenningu  heimild mannr)ttindanefndarinnar til aW fjalla um k%rur einstaklinga og samtaka  hendur s)r. Fyrir mannr)ttindad;mst;lnum er mannr)ttindanefndin eWa eftir atvikum aWildarr1ki aW sttmlanum, sem hefur lagt ml fyrir hann, s%kjandi mls. Ef mannr)ttindanefndin s%kir fyrir d;mst;lnum ml, sem einstaklingur eWa samt?k Yeirra hafa k%rt til hennar, gefst k%randanum kostur  aW taka Ytt 1 meWferW mlsins fyrir d;mst;lnum, en aWild aW mlinu  Y; k%randinn ekki 1 eiginlegum skilningi  Yessum vettvangi. Fyrir mannr)ttindad;mst;lnum er unnt aW ljCka mli meW stt meW samYykki hans, en aW ?Wrum kosti fer Yar fram gagna?flun og mlflutningur og kveWur d;mst;llinn s1Wan upp r?kstuddan d;m sem er fullnaWarCrlausn um sakarefniW eins og kemur fram 1 51. og 52. gr. samningsins. 0 d;mi mannr)ttindad;mst;lsins er eing?ngu kveWiW  um YaW hvort hlutaWeigandi r1ki teljist hafa brotiW gegn mannr)ttindasttmlanum, en hafi Yess veriW krafist getur d;mst;llinn enn fremur d%mt Yeim einstaklingi eWa samt?kum, sem brot  sttmlanum hefur bitnaW , b%tur Cr hendi r1kisins skv. 50. gr. samningsins. ++ D;mur mannr)ttindad;mst;lsins hnekkir Yannig ekki d;mi eWa annarri Crlausn sem hefur fengist um k%ruefniW 1 aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmlanum, heldur stendur sl1k Crlausn ;h?gguW. Mannr)ttindad;mst;llinn og aWrar stofnanir, sem fjalla um k%ruefni samkv%mt samningnum um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, eru Yv1 ekki 1 neinum skilningi frUjunarstig 1 mli og endurskoWa ekki d;msCrlausn fr aWildarr1ki, heldur er aWeins leyst Cr Yv1  Yessum vettvangi hvort aWildarr1ki hafi brotiW Yj;Wr)ttarskuldbindingu s1na um aW tryggja viWkomandi mannr)ttindi og eftir atvikum hvort r1kiW s) b;taskylt af Yv1 tilefni. ++ Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu t;k fyrst til starfa 1 rsbyrjun 1959. Fr Yeim t1ma og til loka rs 1990 h?fWu alls veriW l?gW 252 ml fyrir hann. Xar af hafWi mannr)ttindanefndin lagt fyrir 251 ml, en 1 einu tilviki hefur aWildarr1ki lagt fyrir d;mst;linn ml  hendur ?Wru aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmlanum. Af Yessum heildarfj?lda mla hafWi 189 veriW lokiW 1 rsbyrjun 1991. 12 Yessara mla h?fWu veriW felld niWur, en efnisd;mur hins vegar gengiW 1 177 mlum. 0 47 tilvikum varW niWurstaWan sC aW hlutaWeigandi r1ki hefWi ekki brotiW gegn mannr)ttindasttmlanum, en brot voru hins vegar talin hafa veriW framin 1 130 mlum. +++ RWherranefndin. ++ Hvert Yttt?kur1ki Evr;purWsins  skv. 14. gr. stofnskrr Yess fr rinu 1949 einn fulltrCa 1 rWherranefndinni og er YaW utanr1kisrWherra. ++ RWherranefndin hefur b%Wi CrskurWar og eftirlitshlutverki aW gegna varWandi k%rur vegna brota gegn mannr)ttindasttmlanum. Svo sem nnar er rakiW 1 kaflanum um mannr)ttindanefndina h)r aW framan sendir hCn skUrslu s1na um hvort aWildarr1ki hafi brotiW gegn sttmlanum til rWherranefndarinnar 1 samr%mi viW kv%Wi 31. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. ++ 0 tilvikum Yeim, sem nnar eru rakin 1 kaflanum um mannr)ttindanefndina, CrskurWar rWherranefndin skv. 32. gr. samningsins um hvort um brot s) aW r%Wa. ++ 0 54. gr. samningsins kemur fram aW d;mar mannr)ttindad;mst;lsins verWi fengnir rWherranefnd Evr;purWsins, sem hefur Y eftirlit meW Yv1, aW r1kiW, sem d;mur hefur gengiW gegn, geri rWstafanir til aW fulln%gja honum. RWstafanir aWildarr1kis af sl1ku tilefni rWast af atvikum hverju sinni og geta 1 sumum tilvikum veriW f;lgnar 1 Yv1 einu aW inna af hendi skaWab%tur eftir kv%Wum d;ms. 0 ?Wrum tilvikum getur Crlausn leitt af s)r breytingu laga til aWl?gunar aW kv%Wum sttmlans til aW r1kiW geti talist fulln%gja skuldbindingum s1num samkv%mt honum. RWherranefndin  aW fylgjast meW Yv1 aW r1kiW bregWist  viWeigandi htt viW niWurst?Wum d;ms. RWherranefndin hefur sett s)rstakar reglur um YaW hvernig kv%Wi um eftirlit skuli beitt. Reglur Y%r, sem nC gilda, eru fr 1976. Xegar niWurstaWa d;mst;lsins hefur orWiW sC aW sttmlinn hafi veriW brotinn og d;mst;llinn eftir atvikum kvarWar k%randanum sanngjarnar b%tur samkv%mt 50. gr. sttmlans ;skar nefndin eftir upplUsingum fr viWkomandi r1ki um Y%r rWstafanir sem YaW hefur gert 1 tilefni d;msins. ++ RWherranefndin telur hlutverki s1nu ekki lokiW fyrr en hCn hefur fjallaW um Y%r upplUsingar sem r1kisstj;rnin hefur gefiW og hCn er fullviss um aW r1kiW hafi greitt Yeim b%tur sem brotiW var  Yegar b%tur hafa veriW d%mdar 1 samr%mi viW 50. gr. sttmlans. Nefndin afgreiWir mliW meW lyktun aW lokum. Vanr%ki r1ki aW fara eftir d;mi getur YaW leitt til Yess aW r1kinu verWi vikiW Cr Evr;purWinu  grundvelli 8. gr. stofnskrr Yess, en ?nnur Crr%Wi eru ekki fyrir hendi til aW framfylgja d;mi mannr)ttindad;mst;lsins. ++ Fr 1955 til rsloka 1990 hafWi rWherranefnd Evr;purWsins alls kveWiW upp 95 CrskurWi skv. 32. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis um aW aWildarr1ki hafi brotiW gegn mannr)ttindasttmla Evr;pu, en Yau ml hafa Y ekki veriW l?gW fyrir mannr)ttindad;mst;linn. 0 sex tilvikum var um aW r%Wa k%rur milli aWildarr1kja aW sttmlanum innbyrWis, en 1 hinum tilvikunum ttu mlin r%tur aW rekja til k%ra fr einstaklingum eWa samt?kum Yeirra.  IV. Almennt um gildi mannr)ttindasttmla Evr;pu 1 aWildarr1kjunum. ă ++ Eins og Wur hefur komiW h)r fram eru samningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og samningsviWaukar viW hann Yj;Wr)ttarsamningar. Xj;Wr)ttarsamningur er yfirleitt skilgreindur  Yann veg aW hann s) samningur milli tveggja eWa fleiri r1kja eWa milli r1kis og alYj;Wastofnunar sem er %tlaW aW leiWa af s)r r)ttindi og skyldur innbyrWis milli samningsaWilanna, r1kjanna eWa stofnananna, n Yess aW hann Yurfi aW hafa bein hrif  r)ttarst?Wu Yegna viWkomandi r1kja. Xj;Wr)ttarsamningur skuldbindur yfirleitt r1ki, sem  aWild aW honum, gagnvart viWsemjanda s1num til aW efna hann eftir Yv1 sem leiWir af efni samningsins. MeW nokkurri einf?ldun m Yannig segja aW mannr)ttindasttmli Evr;pu feli 1 s)r skuldbindingar milli aWildarr1kjanna innbyrWis um aW Yau muni virWa innan yfirrWasv%Wa sinna Yau mannr)ttindi sem Yar er kveWiW  um, en til aW tryggja Yetta frekar hafa aWildarr1kin enn fremur skuldbundiW sig aW Yj;War)tti til aW hl1ta CrskurWum rWherranefndar Evr;purWsins og d;mum Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu. 0 mannr)ttindasttmlanum segir ekki berum orWum hvaW aWildarr1ki eigi aW gera til aW efna skuldbindingar s1nar um verndun Yargreindra mannr)ttinda, en ganga m aW Yv1 sem v1su aW aWildarr1kin hafi meW fullgildingu sttmlans tekiW  sig skuldbindingar um aW sj til Yess aW gildandi r)ttarreglur  yfirrWasv%Wi Yeirra, landsr)ttur Yeirra; s)u 1 samr%mi viW Yennan Yj;Wr)ttarsamning. Mannr)ttindasttmlinn byggir 1 raun  Yv1 aW YaW s) lagt  vald hvers aWildarr1kis hvernig Yetta verWi framkv%mt og YaW rWist Y af stj;rnskipunarreglum Yess og r)ttarskipan aW ?Wru leyti. ++ 0 Yeim r1kjum, sem fullgilt hafa mannr)ttindasttmla Evr;pu, hafa veriW farnar ;l1kar leiWir til aW efna Yj;Wr)ttarskuldbindingarnar sem Yau hafa tekiW  sig meW Yessum h%tti. Xetta stafar ekki s1st af Yv1 aW reglur Yessara r1kja eru ;l1kar um YaW hvert sambandiW er milli Yj;Wr)ttarsamninga, sem Yau gangast undir, og landsr)ttar Yeirra. 0 sumum r1kjunum er byggt  Yv1 aW reglur Yj;Wr)ttarsamninga Yeirra verWi sjlfkrafa hluti af landsr)tti Yeirra, en sC skipan er yfirleitt tengd viW kenningar um svokallaW eineWli Yj;War)ttar og landsr)ttar. 0 ?Wrum aWildarr1kjum aW mannr)ttindasttmlanum er hins vegar gengiW Ct fr Yv1 aW Yj;War)ttur og landsr)ttur s)u tv? aWskilin r)ttarkerfi Yar sem Yj;War)tturinn gildir milli r1kja innbyrWis en landsr)tturinn innan yfirrWasv%Wis hvers r1kis um sig. Xar sem Yessi viWhorf eru r1kjandi er byggt  kenningum um svokallaW tv1eWli Yj;War)ttar og landsr)ttar, en af Yeim leiWir aW reglur Yj;War)ttar verWa ekki hluti af landsr)tti nema Y%r s)u l?gfestar s)rstaklega samkv%mt stj;rnskipunarreglum viWkomandi r1kis. ++ Skipan 1 anda kenninga um eineWli Yj;War)ttar og landsr)ttar er r1kjandi v1Wast  meginlandi Evr;pu. Xannig hefur mannr)ttindasttmlinn orWiW hluti af landsr)tti 1 til d%mis Frakklandi, Hollandi, Belg1u, XUskalandi, Austurr1ki, 0tal1u, Grikklandi, Tyrklandi og KUpur. Eftir stj;rnskipunarl?gum Austurr1kis telst sttmlinn nj;ta s?mu st?Wu gagnvart almennum l?gum og stj;rnarskr r1kisins. 0 nokkrum ?Wrum r1kjum, til d%mis 1 Frakklandi, Belg1u og Hollandi, gengur sttmlinn fyrir almennum l?gum n Yess Y; aW teljast hluti stj;rnskipunarlaga. +++ Tv1eWli Yj;War)ttar og landsr)ttar. ++ ViWhorf um tv1eWli Yj;War)ttar og landsr)ttar eru  hinn b;ginn l?gW til grundvallar 1 Bretlandi og  0rlandi, M?ltu og NorWurl?ndum, Yar  meWal 0slandi. 0 Yessum r1kjum gildir Yannig 1 meginatriWum sC regla aW Yj;Wr)ttarsamningur telst ekki hluti af landsr)tti og hefur Yar meW almennt ekki hrif  r)ttarst?Wu manna  yfirrWasv%Wi r1kisins nema samningurinn s) gerWur aW hluta af landsr)tti meW lagasetningu. R1kin eru Y; allt aW einu skuldbundin aW Yj;War)tti gagnvart viWsemjendum s1num til aW tryggja aW landsr)ttur Yeirra stangist ekki  viW Yj;Wr)ttarsamninga Yeirra. Ef horft er s)rstaklega til mannr)ttindasttmla Evr;pu 1 Yessu tilliti eru Umsir kostir fyrir hendi til aW tryggja Yetta. ++ 0 fyrsta lagi getur r1ki aWlagaW landsr)tt sinn aW Yeim Yj;Wr)ttarskuldbindingum sem mannr)ttindasttmlinn felur 1 s)r. R1kiW verWur Y aW lta fara fram almenna athugun  Yv1 hvort einhverjar reglur 1 landsr)tti Yess stangist  viW kv%Wi sttmlans og gera Y, ef Y?rf krefur, breytingar  sl1kum reglum til Yess aW koma  samr%mi. AWl?gun meW Yessum h%tti felur YaW 1 s)r aW r1kiW leitast viW aW efna Yj;Wr)ttarskuldbindingar s1nar n Yess aW sttmlinn s) gerWur aW hluta af landsr)tti berum orWum, en 1 Yess staW er g%tt aW Yv1 aW landsr)tturinn s) hvergi 1 andst?Wu viW sttmlann. S1Wan er unnt aW tryggja aWl?gunina enn frekar meW Yv1 aW skUra landsr)tt til samr%mis viW kv%Wi sttmlans. ++ 0 ?Wru lagi er h%gt aW gera mannr)ttindasttmlann beinl1nis aW hluta af landsr)tti meW Yv1 aW setja s)rst?k l?g Yar sem sttmlinn 1 heild eWa hluti hans er l?gtekinn. Sl1k l?gtaka eWa l?gfesting sttmlans getur veriW meW Umsu m;ti. Xannig er h%gt aW setja l?g Yar sem Yv1 er lUst yfir aW Yeir samningar, sem mynda mannr)ttindasttmlann, skuli gilda sem l?g 1 r1kinu. Einnig er s m?guleiki fyrir hendi aW texti mannr)ttindasttmlans s) l?gtekinn 1 heild sinni, Umist meW tilv1sun til sttmlans sem sl1ks eWa n Yess aW kenna l?gin  nokkurn htt viW sttmlann. S) mannr)ttindasttmlinn l?gtekinn Yarf aW taka afst?Wu til Yess hver staWa hans eigi aW vera gagnvart annarri l?ggj?f r1kisins. Unnt er aW gera kv%Wi sttmlans aW hluta af eWa jafnsett stj;rnarskr eWa stj;rnl?gum r1kisins Yannig aW almenn l?g, jafnt yngri sem eldri, yrWu aW r1kja fyrir Yeim. L?gfesting getur einnig tt s)r staW meW Yeim h%tti aW kv%Wi sttmlans verWi gerW aW almennum l?gum. :samYUWanleg eldri l?g yrWu Y aW meginreglu aW v1kja fyrir kv%Wum sttmlans eftir almennum l?gskUringarreglum, en lagagildi sttmlans st%Wi Yv1 hins vegar ekki 1 vegi aW yngri l?g yrWu sett 1 andst?Wu viW hann. ++ Loks er 1 YriWja lagi hugsanlegt aW r1ki leitist hvorki viW aW aWlaga landsr)tt aW kv%Wum mannr)ttindasttmlans n) l?gtaki Yau, heldur standi l?ggj?f ;breytt Yrtt fyrir aWild aW sttmlanum. Eftir kenningum  sviWi Yj;War)ttar ber Y; d;mst;lum og eftir atvikum stj;rnv?ldum aW skUra landsr)tt til samr%mis viW kv%Wi sttmlans. Xetta getur Y; aWeins gengiW aW Yv1 leyti sem m?gulegt er aW sveigja til efni landsr)ttar meW l?gskUringu, en s) YaW ekki h%gt verWur landsr)tturinn aW halda velli og Yj;Wr)ttarreglan aW r1kja. MeW Yessu m;ti getur veriW undir h%linn lagt hvort r1ki takist aW efna Yj;Wr)ttarskuldbindingar s1nar samkv%mt sttmlanum, en auglj;s h%tta er  aW skuldbindingarnar verWi vanefndar Yegar ;gerlegt reynist aW samr%ma landsr)tt kv%Wum sttmlans meW l?gskUringu einni s)r. ++ 0 Yeim aWildarr1kjum aW mannr)ttindasttmlanum, Yar sem er gengiW Ct fr tv1eWli landsr)ttar og Yj;War)ttar, hafa veriW farnar misjafnar leiWir til aW efna skuldbindingarnar sem sttmlinn felur 1 s)r.  NorWurl?ndum, aW Finnlandi frt?ldu, var Yetta lengst af gert meW aWl?gun aW Wurnefndum h%tti. Var Yannig 1 ?ndverWu hugaW aW Yv1 viW fullgildingu mannr)ttindasttmlans hvort reglur landsr)ttar v%ru 1 einhverjum atriWum andst%War kv%Wum sttmlans og breytingar Y eftir atvikum gerWar  landsr)tti til samr%mingar. Upp fr Yv1 var reynt aW halda Yessu samr%mi, b%Wi viW setningu nUrra laga og meW breytingu eldri laga Yegar ;samr%mi milli Yeirra og sttmlans hefur komiW 1 lj;s  s1Wari stigum. ++ Segja m aW h)r  landi hafi aW einhverju leyti veriW leitast viW aW aWlaga landsr)tt aW kv%Wum mannr)ttindasttmlans, en Yv1 verWur hins vegar ekki  m;ti m%lt aW  sumum sviWum hefur veriW ltiW reka  reiWanum 1 trausti Yess aW kv%Wi 1slenskra laga samrUmdust kv%Wum sttmlans. VerWur vikiW aW Yessu nnar h)r  eftir. ++ Stefnubreyting hefur hins vegar orWiW 1 Yessum efnum  undanf?rnum rum annars staWar  NorWurl?ndum. 0 Danm?rku var mannr)ttindasttmlinn l?gfestur 29. apr1l 1992, en sttmlinn nUtur eftir YaW st?Wu sem almenn l?g 1 d?nskum landsr)tti. 0 Noregi hefur nefnd unniW aW gerW tillagna um l?gfestingu mannr)ttindasttmlans. 0 Sv1Yj;W er starfandi nefnd sem  aW gera till?gur um hvernig h%gt verWi aW taka Umis mikilv%g kv%Wi mannr)ttindasttmlans efnislega inn 1 stj;rnl?g r1kisins. 0 Finnlandi var mannr)ttindasttmlinn gerWur aW hluta landsr)ttar meW s)rst?kum l?gum  rinu 1990, en Finnland gekk fyrst 1 Evr;purWiW og fullgilti mannr)ttindasttmlann  rinu 1989. 0 Bretlandi og  0rlandi mun hafa veriW fylgt Yeirri stefnu aW aWlaga landsr)tt aW kv%Wum mannr)ttindasttmlans, en  M?ltu hefur sttmlinn veriW l?gfestur. +++ Gildi sttmlans aW landsr)tti. ++ 0 Yeim aWildar1kjum aW mannr)ttindasttmla Evr;pu, Yar sem kv%Wi hans eru hluti af landsr)tti, koma afleiWingarnar af Yv1 meWal annars fram  Yann htt aW kv%Wi sttmlans eru gildandi lagareglur innan lands og er Y unnt aW bera Yau fyrir sig eins og hverja aWra r)ttarreglu 1 d;msmli, fyrir stj;rnv?ldum eWa  ?Wrum vettvangi Yar sem getur reynt  Y%r. 0 Yeim aWildarr1kjum, Yar sem Yj;Wr)ttarsamningar verWa ekki sjlfkrafa hluti af landsr)tti og mannr)ttindasttmlinn hefur ekki veriW l?gfestur s)rstaklega, hefur hins vegar almennt veriW taliW aW ekki verWi gengiW lengra en aW styWjast viW kv%Wi sttmlans sem r?ksemd fyrir tiltekinni skUringu  gildandi r)ttarreglu 1 r1kinu. Gildi mannr)ttindasttmlans aW landsr)tti skiptir Yannig mli um YaW hvort kv%Wum hans verWi beitt beinl1nis sem r)ttarreglum 1 viWkomandi r1ki eWa aWeins sem r?ksemd fyrir l?gskUringu. Lagagildi sttmlans skiptir einnig mli 1 tilvikum Yar sem r)ttarreglur aWildarr1kis eru 1 ;samr%mi viW kv%Wi hans. Hafi sttmlinn lagagildi 1 r1ki, Yar sem ;samr%mi kemur fram milli kv%Wa hans og annarra reglna landsr)ttar, ganga kv%Wi sttmlans oftast fyrir og aWrar reglur verWa Y aW Yoka. S) sttmlinn hins vegar ekki hluti af landsr)tti 1 r1kinu verWa kv%Wi sttmlans aW ?Wru j?fnu aW Yoka fyrir settum l?gum. ++ st%Wa er til aW benda s)rstaklega  aW spurningin um hvort mannr)ttindasttmlinn s) hluti af landsr)tti breytir engu um st?Wu aWildarr1kis gagnvart Crlausnum Yeirra alYj;Wastofnana sem taka afst?Wu  grundvelli samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis til Yess hvort r1kiW hafi brotiW gegn skuldbindingum s1num samkv%mt sttmlanum. Hvort sem mannr)ttindasttmlinn er hluti af landsr)tti eWa ekki gegna mannr)ttindanefnd Evr;pu, Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu og rWherranefnd Evr;purWsins Yv1 hlutverki einu 1 Yessu tilliti aW taka afst?Wu til Yess hvort aWildarr1ki hafi brotiW gegn skuldbindingum s1num aW Yj;War)tti og eftir atvikum aW kveWa Y  um skaWab;taskyldu Yess. h V. NCverandi staWa 1slensks r)ttar gagnvart mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă ++ Af hlfu 0slands var samningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis sem Wur segir fullgiltur 19. jCn1 1953 og hafa tta viWaukar viW samninginn jafnframt veriW fullgiltir. Frumsamningurinn var fullgiltur af forseta 0slands 1 samr%mi viW 21. gr. stj;rnarskrrinnar og var YaW gert aW undangenginni Yingslyktun. SamningsviWaukar nr. 2, nr. 3, nr. 4 og nr. 5 voru undirritaWir af 0slands hlfu 16. n;vember 1967 og fullgildingarskjal 0slands aW viWaukum var afhent viW sama t%kif%ri. AuglUsing um fullgildinguna var gefm Ct 29. desember 1967 og birt 1 Cdeild Stj;rnart1Winda nr. 17/1967. SamningsviWaukar Yessir virWast hafa veriW fullgiltir  grundvelli s?mu Yingslyktunar og frumsamningurinn. Fullgildingarskj?l 0slands vegna samningsviWauka nr. 6, nr. 7 og nr. 8 voru afhent 22. ma1 1987 og auglUsing um fullgildinguna gefin Ct 25. ma1 1987 og birt 1 Cdeild Stj;rnart1Winda nr. 6/1987. Fullgilding Yessara Yriggja samningsviWauka var gerW aW undangenginni Yingslyktun samYykktri 18. mars 1987. X hefur 1slenska r1kiW sem Wur segir gefiW yfirlUsingu skv. 25. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis Yar sem YaW viWurkennir n t1matakmarkana heimild mannr)ttindanefndar Evr;pu til aW taka viW k%rum einstaklinga og samtaka Yeirra  hendur s)r. R1kiW hefur jafnframt lUst yfir skv. 46. gr. samningsins aW YaW s) bundiW af l?gs?gu Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu, en yfirlUsingar Yess um Yetta hafa alla t1W veriW til kveWins t1ma 1 senn. Upphaflega yfirlUsingin um Yetta var gefin 3. september 1958, en s1Wast var hCn framlengd til fimm ra fr 2. september 1989 aW telja. ++ 0sland heyrir til Yess minni hluta aWildar1kja aW mannr)ttindasttmla Evr;pu Yar sem kv%Wi hans teljast ekki hluti af landsr)tti, heldur eing?ngu skuldbinding r1kisins aW Yj;War)tti. ViW fullgildingu 1slenska r1kisins  sttmlanum virWist ekki hafa komiW s)rstaklega til skoWunar aW l?gfesta kv%Wi hans, enda var fremur fg%tt  Yeim t1ma aW fara Yannig meW Yj;Wr)ttarsamninga h)r  landi. Xess 1 staW virWist hafa veriW gengiW Ct fr Yv1 aW r1kiW mundi efna skuldbindingar s1nar meW aWl?gun landsr)ttar aW kv%Wum mannr)ttindasttmlans. Ekki virWist hafa Y;tt Y?rf  s)rst?kum aWgerWum til sl1krar aWl?gunar, enda voru engar breytingar gerWar  1slenskri l?ggj?f 1 tengslum viW fullgildingu sttmlans. Xetta s)st meWal annars af eftirfarandi orWum sem Yverandi d;msmlarWherra, Bjarni Benediktsson, l)t falla 1 umr%Wum  AlYingi haustiW 1951 um till?gu til Yingslyktunar um heimild til aW fullgilda mannr)ttindasttmlann: ?Um Yau r)ttindi, sem h)r eru talin, er YaW 1 stuttu mli aW segja aW 1 ?llu Yv1 sem nokkru mli skiptir, Y eru Yau r)ttindi nC Yegar beinl1nis veitt borgurunum berum orWum 1 1slenskri l?ggj?f, aW nokkru leyti 1 sjlfri stj;rnarskrnni, eWa Y aW YaW eru sl1k grundvallarr)ttindi aW Yau eru talin felast 1 meginreglum 1slenskra laga, jafnvel Y; aW YaW s) ekki berum orWum fram tekiW. Xess vegna m segja aW I. kafli Yessa samnings s) h)r  landi engin nUjung Yv1 Yar eru talin upp Yau r)ttindi sem borgararnir Yegar hafa notiW og talin eru sjlfsagWur Yttur 1 verndun 1slenskra borgara gegn ofurvaldi r1kisins eWa s%lni af annarra hlfu.  ++ Samkv%mt Yessu var 1 upphafi gengiW Ct fr Yv1 aW 1slensk l?ggj?f samrUmdist 1 hv1vetna kv%Wum mannr)ttindasttmla Evr;pu og n%gilegt v%ri Yannig, til aW efna Yj;Wr)ttarskuldbindingu r1kisins, sem komst  meW fullgildingu samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, aW beita aWferWum aWl?gunar landsr)ttar aW sttmlanum. MeW Yv1 aW ekki Y;tti tilefni til lagabreytinga vegna aWl?gunar 1 byrjun hefur v%ntanlega veriW gert rW fyrir aW annaW Yyrfti ekki til en aW g%ta aW Yv1 1 framt1Winni aW nU lagasetning yrWi einnig 1 samr%mi viW kv%Wi mannr)ttindasttmlans. ++ Ekki er lj;st hversu mikil athugun tti s)r staW  1slenskri l?ggj?f 1 tengslum viW fullgildingu samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis  rinu 1953. Hafa verWur 1 huga aW samningurinn var fullgiltur Wur en fariW var aW beita einst?kum kv%Wum sttmlans viW Crlausn k%rumla.  Yeim ratugum, sem liWnir eru, hefur efnisinntak mannr)ttindakv%Wanna skUrst og jafnvel breyst fyrir tClkun mannr)ttindanefndarinnar og mannr)ttindad;mst;lsins Yannig aW nC eru 1 m?rgum efnum gerWar strangari kr?fur til aWildarr1kjanna en s)W varW 1 upphafi. Hefur mannr)ttindasttmlinn Yv1 n efa haft meiri hrif h)r  landi, sem og annars staWar 1 VesturEvr;pu, en sj mtti fyrir. MeW Yv1 aW sttmlinn hefur ekki veriW l?gfestur h)r  landi hafa hrif hans aWallega komiW fram meW Yrennu m;ti. 0 fyrsta lagi hefur reynt nokkuW  hrif sttmlans 1 mlum fyrir 1slenskum d;mst;lum, Yar sem Crlausn hefur veriW hW reglum landsr)ttar sem kunna aW vera 1 andst?Wu viW kv%Wi sttmlans. 0 ?Wru lagi hafa k%ruml  hendur 1slenska r1kinu vegna brota  sttmlanum komiW til Crlausnar fyrir mannr)ttindanefnd og Mannr)ttindad;mst;li Evr;pu, en Yar hefur orWiW aW taka afst?Wu til Yess hvort 1slenskur landsr)ttur samrUmist kv%Wum sttmlans um tiltekin atriWi. 0 YriWja lagi hefur g%tt hrifa af mannr)ttindasttmlanum viW lagasetningu h)r  landi og eru jafnvel d%mi um YaW aW l?gum hafi veriW breytt vegna h%ttu  aW Yau hafi ekki samrUmst kv%Wum sttmlans. st%Wa er til aW huga nnar aW Yessu Yrennu. +++1. Beiting kv%Wa mannr)ttindasttmlans 1 1slenskum d;msCrlausnum. ++ 0 r1kjum Yar sem byggt er  tv1eWli Yj;War)ttar og landsr)ttar, er sem Wur segir almennt gengiW Ct fr Yv1 1 fr%Wikenningum aW reglum Yj;Wr)ttarsamninga, sem eru ekki beinl1nis l?gfestar, verWi ekki beitt sem r)ttarheimild 1 eiginlegum skilningi. Er Y rWgert aW samr%ma verWi landsr)tt viW kv%Wi Yj;Wr)ttarsamninga eftir Yv1 sem kostur er meW skUringu laga r1kisins Yegar  YaW reynir 1 d;msmlum eWa fyrir stj;rnv?ldum, en Yegar svigrCmi til l?gskUringar sleppir og Cts)W er aW samr%ming takist ekki  Yann htt verWi landsr)ttur aW ganga fyrir reglum Yj;War)ttar. Xessum kenningum hefur lengi veriW fylgt 1 d;msCrlausnum h)r  landi eins og eftirfarandi d%mi sUna: * +++Eftir Yv1 sem n%st verWur komist reyndi 1 fyrsta sinn  hrif kv%Wa mannr)ttindasttmla Evr;pu 1 mli fyrir b%jarYingi Reykjav1kur nr. 968/1959, en Yar byggWi mlsaWili meWal annars  Yv1 aW reglur um st;reignaskatt 1 l?gum nr. 44/1957 brytu gegn tilteknum kv%Wum sttmlans. Um Yetta sagWi eftirfarandi 1 d;mi 1 mlinu: ?AW Yv1 er Evr;pusamninginn varWar hefur AlYingi meW Yingslyktun 19. desember 1952 veitt r1kisstj;rninni heimild aW honum og fullgildingarskjal var afhent af 0slands hlfu hinn 29. jCn1 1953. Hins vegar hefur samningur Yessi ekki veriW l?gtekinn h)r  landi, hvorki aW h%tti almennra laga n) stj;rnskipunarlaga. Getur stefnandi Yv1 eigi byggt  Yv1 h)r fyrir d;mi, aW nefndur samningur veiti honum nokkurn Yann r)tt til lausnar undan skattkv%Wum laga nr. 44/1957, sem hann samkv%mt framans?gWu eigi nUtur samkv%mt kv%Wum 1slenskra stj;rnskipunarlaga.  *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtur er 1 d;masafni hans fr 1963, bls. 461, reyndi  YaW hvort heimilt v%ri aW verWa viW kr?fu k%ruvaldsins um hald  erlendum togara vegna ranns;knar mls um landhelgisbrot. 0 d;minum var krafan tekin til greina meW v1san til heimilda 1 kv%Wum laga um bann viW botnv?rpuveiWum, nr. 5/1920, til aW leggja hald  skip sem hefur veriW notaW til ;l?glegra botnv?rpuveiWa h)r viW land, og selja YaW s1Wan aW undangengnu fjrnmi til lCkningar  sektum  hendur skipstj;rnarmanni og mlskostnaWi. V1saWi H%stir)ttur 1 d;mi s1num s)rstaklega 1 Yessu sambandi til fyrirm%la um heimildir til aW skerWa friWhelgi eignarr)ttarins 1 niWurlagi 1. gr. samningsviWauka nr. 1 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, aW Yv1 er virWist til r)ttingar Yv1 aW umr%dd 1slensk l?g samrUmdust Yeim fyrirm%lum, en ekki verWur s)W af d;minum hvort YaW hafi veriW dregiW 1 efa 1 mlinu. *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtur er 1 d;masafni fr 1970, bls. 212, var leyst Cr Yv1 hvort skipstj;ra yrWi gerW refsing fyrir fiskveiWabrot sem hann tti ekki sjlfur Ytt 1 aW drUgja. Gagnst%tt niWurst?Wu meiri hluta H%star)ttar taldi einn d;mari 1 s)ratkv%Wi aW sUkna yrWi skipstj;rann af refsikr?funni. Var Yetta byggt  Yv1 aW ekki segWi berum orWum 1 kv%Wum laga nr. 62/1967, sem h)r reyndi , aW skipstj;ri b%ri refsibyrgW n sakar  fiskveiWabroti sem v%ri drUgt  skipi hans. Var taliW 1 s)ratkv%Winu aW ekki v%ri unnt aW d%ma refsingu n sakar nema sl1kt v%ri beinl1nis tekiW fram 1 l?gum, en Yessu til stuWnings var meWal annars v1saW til kv%Wa 2. mgr. 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtur er 1 d;masafni 1975, bls. 601, var leyst Cr mli Yar sem krafist var viWurkenningar  ;l?gm%ti synjunar borgaryfirvalda 1 Reykjav1k um aW veita manni leyfi til hundahalds. 0 d;mi H%star)ttar var Yessi synjun talin heimil  grundvelli tiltekinna kv%Wa 1 l?gum, reglugerW og l?greglusamYykkt, en meWal annars sagWi eftirfarandi 1 d;minum um Yetta: ?Loks verWur ekki  YaW fallist ... aW framangreindar r)ttarreglur brj;ti gegn 66. gr. stj;rnarskrr LUWveldisins 0slands ... eWa aW virWa beri Y%r aW vettugi, vegna Yess aW Y%r s)u andst%War 8. gr. samnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis ... Hefur sttmlinn ekki ?Wlast lagagildi  0slandi, en auk Yess fer banniW viW hundahaldi 1 Reykjav1k ekki 1 bga viW nefnt kv%Wi hans.  *+++0 d;mi H%star)ttar 1 d;masafni fr 1985, bls. 1290, reyndi  Y aWst?Wu aW maWur hafWi veriW sakfelldur fyrir umferWarlagabrot 1 h)raWsd;mi, uppkveWnum af d;marafulltrCa sem var um leiW fulltrCi l?greglustj;rans 1 sama umd%mi og Yar meW yfirmanns Yeirra l?greglumanna sem h?fWu rannsakaW brot Yess sakfellda 1 ?ndverWu. Fyrir H%star)tti krafWist hann ;merkingar h)raWsd;ms  Yeirri forsendu aW d;murinn hafi ekki veriW kveWinn upp af ;vilh?llum d;mara, enda bryti s httur, aW sami maWur fjalli um ml sem l?greglustj;ri og d;mari, 1 bga viW meginreglur 2. og 61. gr. stj;rnarskrrinnar og 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. Um Yessa kr?fu sagWi 1 d;mi H%star)ttar: ?Samkv%mt 1slenskri d;mst;laskipun er d;msvald 1 h)raWi utan Reykjav1kur 1 h?ndum b%jarf;geta og sUslumanna, sem hafa jafnframt l?greglustj;rn  hendi. Xykir h)raWsd;mur eigi verWa ;merktur af Yeim s?kum, aW fulltrCi b%jarf;getans  Akureyri f;r meW ml Yetta. X hefur heldur eigi veriW sUnt fram  nein s)rst?k atriWi, sem valdi vanh%fi b%jarf;getans n) Yessa fulltrCa hans.  *+++Br sams konar kr?fu leysti H%stir)ttur 1 d;mi sem birtist 1 d;masafni fr 1987, bls. 356. Xar segir eftirfarandi um r?kin sem voru f%rW fyrir kr?fu um ;merkingu h)raWsd;ms: ?kv%Wi 2. greinar stj;rnarskrr lUWveldisins ... hafa ekki veriW talin standa 1 vegi Yeirri skipan, sem l?g m%la fyrir um, aW sUslumenn og b%jarf;getar, sem hafa  hendi l?greglustj;rn, fari jafnframt meW d;msvald 1 h)raWi ... Er og beinl1nis rW fyrir Yv1 gert 1 61. grein stj;rnarskrrinnar fr 1944 ... aW d;mendur geti haft umboWsst?rf  hendi. kv%Wum 6. greinar Evr;pusamnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis ... hefur ekki veriW veitt lagagildi h)r  landi. Breyta Yau ekki Yeirri l?gbundnu skipan sem aW framan var greind. Xar sem hinn frUjaWi d;mur var samkv%mt Yessu kveWinn upp af h)raWsd;mara, sem til Yess var b%r aW 1slenskum l?gum, verWur hann ekki ;merktur af Yeirri st%Wu sem h)r er um fjallaW ...  *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtist 1 d;masafni fr 1988, bls. 1532, var leyst Cr Yv1 hvort l?gm%tt v%ri aW setja YaW skilyrWi fyrir aW nj;ta leyfis til aW aka leigubifreiW aW leyfishafi yrWi aW vera f)lagsmaWur 1 tilteknu f)lagi bifreiWastj;ra. Var Yv1 haldiW fram 1 mlinu aW sl1k skylduaWild aW f)lagi v%ri meWal annars 1 andst?Wu viW kv%Wi 73. gr. stj;rnarskrrinnar og 11. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. H%stir)ttur hafnaWi 1 d;mi s1num aW Yessi skylda v%ri andst%W umr%ddri reglu stj;rnarskrrinnar. Segir s1Wan 1 d;minum: ?frUjandi hefur ekki sUnt fram , aW ;samr%mi s) milli 73. gr. stj;rnarskrrinnar og Yeirra kv%Wa alYj;WasamYykkta, er hann v1sar til og rakin eru 1 h)raWsd;mi, og myndi enda ekki sjlfkrafa hagga settum stj;rnarskrrkv%Wum.  +++0 Yessum d;mum reyndi  r?ksemdir um aW 1slenskur landsr)ttur samrUmdist ekki kv%Wum mannr)ttindasttmla Evr;pu. H%stir)ttur hefur Umist hrundiW Yeim r?kum meW v1san til Yess aW ekkert sl1kt ;samr%mi v%ri fyrir hendi eWa hafnaW kr?fum, sem voru byggWar  sl1kum r?ksemdum,  Yeirri forsendu aW jafnvel Y;tt ;samr%mi v%ri milli 1slensks landsr)ttar og kv%Wa sttmlans breytti YaW ekki gildi settra laga eWa eftir atvikum stj;rnskipunarlaga h)r  landi. 0 einu tilviki, Wurnefndum d;mi fr 1970, var Y; niWurstaWa 1 minnihlutaatkv%Wi byggW  Yv1 aW skUra yrWi vafaatriWi 1 1slenskum l?gum meWal annars til samr%mis viW kv%Wi mannr)ttindasttmlans. +++  s1Wustu rum hefur hins vegar orWiW talsverW breyting  d;maframkv%md 1 Yessum efnum, eins og eftirfarandi d%mi sUna: *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtist 1 d;masafni fr 1990, bls. 2, reyndi enn  Y aWst?Wu aW Yar fyrir d;mi var krafist ;merkingar h)raWsd;ms 1 refsimli  Yeirri forsendu aW forst?WumaWur h)raWsd;mst;lsins, Yar sem var leyst Cr mlinu, hafi einnig veriW l?greglustj;ri 1 sama umd%mi og Yar meW yfirmaWur l?greglumanna sem ranns?kuWu mliW  fyrstu stigum. Var krafa um ;merkingu l1kt og 1 fyrri tilvikum byggW meWal annars  Yv1 aW Yessi httur bryti gegn r)tti manns skv. 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis til aW f leyst Cr mli s1nu fyrir ;vilh?llum d;mara. 0 d;mi H%star)ttar er minnst  Wurnefnda d;ma fr runum 1985 og 1987 Yar sem taliW hafWi veriW aW 2. gr. stj;rnarskrrinnar st%Wi Yv1 ekki 1 vegi aW einn og sami maWur geti 1 senn fariW meW d;mst?rf og l?greglustj;rn, en tekiW er fram aW Yetta samrUmist illa viWhorfum 1 r1kjum sem byggi um annaW  svipuWum r)ttarhugmyndum og s)u viW lUWi  0slandi. Er vikiW Yessu n%st aW kv%Wum 1. mgr. 6. gr. samningsins og Yv1 aW 0sland hafi fullgilt samninginn og Yar meW gengist undir aW lCta reglum hans. Xess er minnst aW viW fullgildingu hafi r1kisstj;rnin taliW aW 1slensk l?g v%ru 1 samr%mi viW mannr)ttindasttmlann, en s1Wan hafi Y; m?rg kv%Wi hans veriW skUrW nnar 1 Crlausnum mannr)ttindanefndar og Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu. MeWal annars hafi Yeir menn, sem voru sakfelldir meW fyrrnefndum d;mum fr 1985 og 1987, k%rt 1slenska r1kiW fyrir brot  kv%Wum 6. gr. samningsins og mannr)ttindanefndin lyktaW einr;ma Ct af annarri k%runni aW um sl1kt brot hafi veriW aW r%Wa. Xv1 k%rumli hafi mannr)ttindanefndin skotiW til mannr)ttindad;mst;lsins, en eftir YaW hafi 1slenska r1kiW gert stt viW k%randann, og hafi Yar veriW byggt  Yv1 aW r1kiW hafi rWiW b;t  k%ruefninu meW setningu laga um aWskilnaW d;msvalds og umboWsvalds 1 h)raWi, nr. 92/1989. BeWiW v%ri afst?Wu mannr)ttindad;mst;lsins til Yess hvort hann heimilaWi aW mlinu yrWi lokiW meW Yessari stt. 0 d;mi H%star)ttar var s1Wan vikiW aW Yv1 aW 1 stj;rnarskrnni v%ri byggt  Yr1greiningu r1kisvaldsins, aW s?gulegar og landfr%Wilegar aWst%Wur, sem hafi bCiW Yv1 aW baki aW s?mu m?nnum hafi aW mestu veriW faliW b%Wi d;msvald og umboWsvald utan Reykjav1kur, skipti orWiW minna mli, aW l?g hafi veriW sett um aWskilnaW d;msvalds og umboWsvalds 1 h)raWi, aW 1slenska r1kiW hafi skuldbundiW sig aW Yj;War)tti til aW virWa mannr)ttindasttmla Evr;pu og aW mannr)ttindanefnd Evr;pu hafi lyktaW 1 fyrrnefndu k%rumli aW 0sland hafi brotiW Y skuldbindingu, en til st%Wi aW ljCka mlinu meW stt. 0 d;minum var svo v1saW til Yess aW samkv%mt Ygildandi r)ttarfarsl?gum hafi d;mara boriW aW v1kja s%ti 1 mli ef h%tta var  aW hann g%ti ekki litiW hlutdr%gnislaust  mlav?xtu. AW v1su bendi ekkert til Yess aW d;marafulltrCinn, sem leysti Cr Yessu mli 1 h)raWi, hafi litiW hlutdr%gt  mlav?xtu, en fallast verWi  YaW meW mannr)ttindanefnd Evr;pu aW almennt s) ekki n%g trygging fyrir ;hlutdr%gni 1 d;mst?rfum 1 sakamlum Yegar d;mari vinni um leiW aW l?greglustj;rn eins og var 1 Yessu mli. Segir loks 1 d;mi H%star)ttar: ?MeW tilliti til Yess sem r%tt hefur veriW ber nC aW skUra fyrrgreind lagakv%Wi Yannig aW sUslumanninum 1 rnessUslu og fulltrCa hans, sem kvaW upp h)raWsd;minn, hafi boriW aW v1kja s%ti 1 mli Yessu  og var d;murinn ;merktur af Yessum s?kum. Xess skal getiW aW 1 kj?lfariW gengu d;mar 1 m?rgum samb%rilegum mlum fyrir H%star)tti Yar sem niWurstaWan var  sama veg. *+++0 d;mi H%star)ttar, sem birtist 1 d;masafni fr 1990, bls. 92, voru mlavextir Yeir aW manni hafWi veriW gert  fyrri stigum aW s%ta g%sluvarWhaldi viW ranns;kn opinbers mls  grundvelli kv%Wis 1 Ygildandi l?gum um meWferW opinberra mla sem heimilaWi sl1ka frelsissviptingu 1 tilvikum Yar sem st%Wa Y;tti til aW %tla aW sakborningur hefWi gerst sekur um refsiverWa hegWun og %tla m%tti aW brot hans varWaWi aW minnsta kosti tveggja ra fangelsi. 0 framhaldi af Yessu var h?fWaW opinbert ml  hendur manninum, en d;marinn, sem f)kk mliW til Crlausnar, var s sami og hafWi Wur leyst Cr kr?fu um g%sluvarWhald yfir honum. 0 d;mi H%star)ttar er v1saW til Yess aW 1slenska r1kiW hafi  rinu 1953 fullgilt samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og skuldbundiW sig Yar meW aW Yj;War)tti til aW tryggja aW maWur, sem er gefin aW s?k refsiverW httsemi, fi notiW r)ttltrar mlsmeWferWar fyrir ;hlutdr%gum d;mara. 0 d;minum er greint fr d;mi Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu, uppkveWnum 24. ma1 1989 1 mli  hendur danska r1kinu, Yar sem taliW var aW ekki hafi veriW fyrir hendi n%gileg trygging skv. 6. gr. samningsins fyrir ;hlutdr%gni d;mara 1 tilviki Yar sem sami d;mari kvaW upp efnisd;m 1 mli og hafWi kveWiW  um g%sluvarWhald sakborningsins  fyrri stigum eftir sams konar reglu danskra laga og hafWi veriW beitt sem grundvelli fyrir g%sluvarWhaldi 1 Yessu mli. Er s1Wan v1saW til Yess 1 d;mi H%star)ttar aW 1 d;mi hans, sem var gerW grein fyrir h)r n%st  undan, hafi veriW byggt  Yv1 aW skUra verWi 1slenskar lagareglur um h%fi d;mara meW tilliti til samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, og varW Yv1 niWurstaWan sC aW h)raWsd;maranum bar aW v1kja s%ti vegna Wurnefndra afskipta sinna af mlinu  fyrri stigum. Xess m geta aW sams konar Crlausn er aW finna 1 d;masafni fr 1990, bls. 266. *+++0 d;mi H%star)ttar 1 d;masafni fr 1991, bls. 1690, var leyst Cr kr?fu fiskvinnslufyrirt%kis um ;gildingu Crskur?War sjvarCtvegsrWherra um uppt?ku ;l?gm%ts sjvarafla  grundvelli laga nr. 32/1976. Til stuWnings kr?fu um ;gildingu CrskurWarins var Yv1 boriW viW aW kv%Wi laganna v%ru andst%W 2. gr. stj;rnarskrrinnar Yar sem l?ggjafinn hafi meW setningu Yeirra gengiW lengra viW aW leggja Crlausnarvald um greining 1 hendur framkv%mdarvaldinu en stj;rnarskrin heimili. X var Yv1 boriW viW til frekari stuWnings aW kv%Wi laganna v%ru andst%W 1. mgr. 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. 0 d;minum var ekki fallist  Y r?ksemd aW l?ggjafinn hafi lagt Crlausnarvald 1 of r1kum m%li 1 hendur framkv%mdarvaldinu, enda v%ri h%gt aW f skoriW Cr um l?gm%ti CrskurWar sjvarCtvegsrWherra eftir  1 d;msmli. Segir s1Wan 1 d;mi H%star)ttar: ?X er ekki heldur fallist  YaW, aW framangreind l?g s)u andst%W 1. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu, en sttmlinn hefur ekki ?Wlast lagagildi h)r  landi.  *+++0 d;mi H%star)ttar, sem var kveWinn upp 6. febrCar 1992, var leyst Cr sakamli  hendur manni sem var ekki f%r um aW tj sig  1slensku og hafWi Yv1 notiW aWstoWar d;mtClks viW meWferW mlsins. Samkv%mt reglum Ygildandi laga um meWferW opinberra mla, nr. 74/1974, taldist kostnaWur af st?rfum d;mtClks til sakarkostnaWar 1 mli og varW hann Yannig lagWur meW ?Wrum sakarkostnaWi  k%rWa ef sakfelling tti s)r staW. 0 d;mi H%stir)ttar var staWfest niWurstaWa h)raWsd;ms um sakfellingu, en tekiW var fram aW skUra yrWi kv%Wi laga nr. 74/1974 til samr%mis viW eliW 3. mgr. 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og leggja Yannig kostnaW af st?rfum d;mtClks 1 mlinu  r1kissj;W, en sakarkostnaWur var aW ?Wru leyti lagWur  k%rWa. * +++0 d;mi H%star)ttar, uppkveWnum 5. mars 1992, var leyst Cr kr?fum k%ruvaldsins um refsingu  hendur manni fyrir umm%li 1 blaWagrein um opinberan starfsmann sem voru talin varWa viW kv%Wi 108. gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940. 0 d;minum var fjallaW almennt um skUringu  Yessu kv%Wi og tekiW fram aW 1 Yeim efnum yrWi aW hafa hliWsj;n af reglum um prentfrelsi 1 72. gr. stj;rnarskrrinnar. Segir s1Wan 1 d;mi H%star)ttar: ?Xessi lagakv%Wi b%Wi ber og aW skUra meW tilliti til Yeirra skuldbindinga um vernd %ru, pers;nu og tjningarfrelsis 1 alYj;Wlegum mannr)ttindasttmlum sem 1slenska r1kiW hefur fullgilt. Er Yar aW geta mannr)ttindasttmla Evr;pu, sem birtur var meW auglUsingu nr. 11/1954, og AlYj;Wasamnings um borgaraleg og stj;rnmlaleg r)ttindi, sem gerWur var  vegum SameinuWu Yj;Wanna og birtur meW auglUsingu nr. 10/1979.  ++ Af Yessum d;mum m rWa aW H%stir)ttur hefur 1 mj?g auknum m%li tekiW tillit til kv%Wa mannr)ttindasttmla Evr;pu viW Crlausn mla  s1Wustu rum. 0 tveimur fyrstnefndu d;munum v1kur hann algerlega fr fyrri skUringum, sem hafWi veriW fylgt 1 ratugi,  settum lagareglum um vanh%fi d;mara til aW fara meW ml. Var Yetta gert meW tilliti til kv%Wa 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og breytt Yannig 1 raun inntaki reglnanna. 0 framangreindum d;mi um greiWslu kostnaWar af st?rfum d;mtClks v1kur H%stir)ttur 1 raun til hliWar beinum fyrirm%lum 1 Ygildandi l?gum um meWferW opinberra mla Yar sem var m%lt fortakslaust fyrir um aW s kostnaWur teldist til sakarkostnaWar og f)lli Yar meW eftir mlsCrslitum  k%rWa. NiWurstaWa d;msins studdist viW 6. gr. samningsins sem m%lir meWal annars fyrir um skUlausan r)tt sakaWs manns til aW nj;ta s)r aW kostnaWarlausu aWstoWar d;mtClks. 0 s1Wastnefnda d;minum tekur H%stir)ttur beinl1nis fram aW skUra verWi kv%Wi settra laga og stj;rnarskrrinnar um %ruvernd og prentfrelsi meW tilliti til reglna mannr)ttindasttmlans. Xannig er lj;st aW H%stir)ttur hefur ekki aWeins tekiW upp kveWnari stefnu um aW skUra landsr)tt til samr%mis viW Yj;Wr)ttarskuldbindingar r1kisins samkv%mt mannr)ttindasttmlanum, jafnvel Y;tt meW Yv1 s) horfiW fr langvarandi d;mvenju um skUringu  settum lagareglum, heldur hefur veriW gengiW lengra og taliW f%rt aW v1kja 1 raun til hliWar settri lagareglu sem samrUmist ekki kv%Wum sttmlans. MeW Yessu hafa veriW gefin ford%mi um rCmar heimildir d;mst;la til aW laga landsr)tt aW Yj;Wr)ttarskuldbindingum r1kisins samkv%mt mannr)ttindasttmlanum. Ford%min ganga stundum mun lengra en fr%Wikenningar um sl1ka samr%mingarskUringu rWgera almennt. 0 Yessu lj;si hefur Yeirri skoWun veriW hreyft hvort d;maframkv%mdin hafi 1 reynd byggt  Yv1 1 Yessum tilvikum aW mannr)ttindasttmlinn v%ri orWinn hluti af landsr)tti. Um YaW skal ekki fj?lyrt h)r frekar, en vissulega bera sumir Yessara d;ma vott um tilhneigingu til aW f%ra aW minnsta kosti kv%Wi sttmlans meW ;beinum h%tti inn 1 landsr)tt meW rCmri beitingu samr%mingarskUringar  l?gum. 2. K%rur  hendur 1slenska r1kinu um brot  kv%Wum mannr)ttindasttmlans.  H)r Wur hefur komiW fram aW kv%Wi samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis fela 1 s)r heimildir til aW leita Crlausnar fyrir stofnunum samkv%mt samningnum um hvort 1slenska r1kiW, l1kt og ?nnur aWildarr1ki aW honum, hafi brotiW gegn Yeim Yj;Wr)ttarskuldbindingum um tryggingu mannr)ttinda sem YaW hefur tekiW  sig meW fullgildingu mannr)ttindasttmlans. Samkv%mt 24. gr. samningsins er heimild annars aWildarr1kis aW honum til aW leggja k%ru  hendur 0slandi um sl1kt brot fyrir mannr)ttindanefnd Evr;pu ekki hW samYykki 1slenska r1kisins sem verWur Yannig bundiW af CrskurWi rWherranefndar Evr;purWsins um sl1ka k%ru skv. 32. gr. samningsins. L1kt og nnast ?ll ?nnur aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmlanum hefur 1slenska r1kiW jafnframt viWurkennt heimild mannr)ttindanefndar Evr;pu til aW taka viW k%rum einstaklinga  hendur s)r fyrir brot  sttmlanum skv. 25. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og lUst sig bundiW af l?gs?gu Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu, sbr. 46. gr. samningsins. ++ AW fulln%gWum frekari skilyrWum samkv%mt kv%Wum samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis geta Yannig ?nnur aWildarr1ki aW honum k%rt 1slenska r1kiW fyrir brot  mannr)ttindasttmlanum, svo og einstaklingar eWa samt?k Yeirra sem telja r1kiW hafa brotiW  s)r r)tt. Brlausn 1 sl1ku k%rumli er bindandi fyrir r1kiW aW Yj;War)tti, hvort sem hCn er fengin fyrir rWherranefndinni eWa mannr)ttindad;mst;lnum. H)r verWur hins vegar aW leggja herslu  YaW aW Yessar stofnanir meta aWeins hvort 1slensk r)ttarregla eWa beiting hennar 1 r)ttarframkv%md h)r  landi s) efnislega 1 andst?Wu viW reglur mannr)ttindasttmlans 1 kveWnu tilviki. Ef svo er taliW kveWur rWherranefndin eWa mannr)ttindad;mst;llinn  um YaW eitt aW r1kiW hafi brotiW gegn skyldum s1num samkv%mt sttmlanum og kveWur eftir atvikum h%filegar skaWab%tur handa Yeim sem sl1kt brot hefur bitnaW . Xessar stofnanir endurskoWa  hinn b;ginn ekki efnislega niWurst?Wu mls fyrir innlendum d;mst;li og Crlausnir Yeirra hnekkja 1 engu gildi 1slenskrar d;msCrlausnar, jafnvel Y;tt komist s) aW Yeirri niWurst?Wu aW r1kiW hafi brotiW gegn mannr)ttindasttmlanum. MeW ?Wrum orWum eru Yetta Yannig ekki frUjunard;mstig fyrir innlenda d;msCrlausn, heldur aWeins alYj;Wastofnanir sem leysa Cr Yv1 hvort r1kiW hafi vanefnt skyldu s1na aW Yj;War)tti. Xessar stofnanir hafa enn s1Wur vald til aW ;gilda eWa raska  annan htt kv%Wum 1slenskra laga, en niWurstaWa rWherranefndarinnar eWa mannr)ttindad;mst;lsins um aW 1slenskt lagakv%Wi samrUmist ekki mannr)ttindasttmlanum bakar hins vegar r1kinu skyldu aW Yj;War)tti til aW hlutast til um aW breyta Yv1. ++ K%ra hefur aldrei veriW borin fram  hendur 1slenska r1kinu um brot  kv%Wum mannr)ttindasttmlans af ?Wru aWildarr1ki aW honum. K%rur einstaklinga  hendur 0slandi til mannr)ttindanefndar Evr;pu, sem hafa veriW skrWar Yar eftir Wurnefndum verklagsreglum hennar, eru  hinn b;ginn orWnar 33 talsins fr Yv1 nefndin t;k til starfa og hafWi nefndin tekiW afst?Wu til 32 Yeirra 1 byrjun rs 1993. 0 28 tilvikum komst nefndin aW Yeirri niWurst?Wu aW k%ran v%ri ekki t%k til frekari meWferWar og v1saWi henni Yannig  bug. 0 gr;fum drttum voru k%ruefnin 1 Yessum tilvikum eftirfarandi: * +++0 einu tilviki aW reglur um st;reignaskatt 1 l?gum nr. 44/1957 f%lu 1 s)r brot  friWhelgi eignarr)ttarins skv. 1. gr. samningsviWauka nr. 1. * +++0 einu tilviki aW brotiW hafi veriW gegn kv%Wum 9., 10. og 13. gr. samningsins meW Yv1 aW k%randinn %tti Yess ekki kost aW koma fram ;gildingu  sk1rnarsttmla s1num. *+++0 tveimur tilvikum aW handtaka manns og eftirfarandi meWferW  sakamli gegn honum hafi meWal annars veriW 1 andst?Wu viW kv%Wi 3., 5. og 6. gr. samningsins, en sami maWur setti tv1vegis fram k%ru af sama tilefni. * +++0 fimmtn tilvikum aW bann viW hundahaldi 1 Y)ttbUli hafi veriW brot  friWhelgi einkal1fs, fj?lskyldu og heimilis samkv%mt kv%Wum 8. gr. samningsins. * +++0 einu tilviki aW veiting leyfis til byggingar  ngrannal;W v%ri brot  friWhelgi eignarr)ttarins skv. l. gr. samningsviWauka nr. 1, svo og aW drttur  meWferW d;msmls 1 tengslum viW k%ruefniW hafi veriW 1 andst?Wu viW kv%Wi 1. mgr. 6. gr. samningsins. * +++0 einu tilviki aW synjun um aW opinber skipti f%ru fram  dnarbCi f%li 1 s)r skerWingu  erfWar)tti og Yar meW brot  friWhelgi eignarr)ttarins skv. 1. gr. samningsviWauka nr. 1. * +++0 einu tilviki aW reglur um kosningar til AlYingis, sem leiddu af s)r misv%gi atkv%Wa milli kj?rd%ma, v%ru andst%War kv%Wum 3. gr. samningsviWauka nr. l. * +++0 tveimur tilvikum aW brottvikning eigenda bCWar Cr henni  grundvelli heimilda 1 l?gum um fj?lbUlishCs, nr. 59/1976, v%ri brot  reglum um friWhelgi einkal1fs, fj?lskyldu og heimilis 1 8. gr. samningsins og friWhelgi eignarr)ttarins 1 1. gr. samningsviWauka nr. 1, svo og aW meWferW mls af Yessu tilefni fyrir 1slenskum d;mst;lum hafi ekki veriW 1 samr%mi viW kv%Wi 6. gr. samningsins, en s?mu menn settu tv1vegis fram k%ru af sama tilefni. * +++0 einu tilviki aW afturk?llun leyfis til aW aka leigubifreiW v%ri brot  friWhelgi eignarr)ttarins skv. 1. gr. samningsviWauka nr. 1, svo og aW meWferW mls af Yessu tilefni fyrir d;mi hafi 1 tilteknum atriWum brotiW gegn 6. gr. samningsins. * +++0 einu tilviki aW taka bifreiWar vegna endurtekinnar notkunar hennar 1 tengslum viW umferWarlagabrot v%ri brot  friWhelgi eignarr)ttarins skv. l. gr. samningsviWauka nr. 1. * +++0 einu tilviki aW meWferW skaWab;tamls fyrir d;mi hafi 1 tilteknum atriWum brotiW gegn 6. gr. samningsins. * +++0 einu tilviki aW takmarkanir samkv%mt Ygildandi barnal?gum, nr. 9/1981,  heimildum til aW leita Crlausnar d;mst;la um forsj barns f%lu 1 s)r brot  r)tti samkv%mt l. mgr. 6. gr. samningsins til aW f Crlausn d;mst;la um r)ttindi manna og skyldur. Mannr)ttindanefndin hefur hins vegar fj;rum sinnum taliW k%ru  hendur 1slenska r1kinu t%ka til frekari meWferWar, en afdrif Yeirra mla hafa orWiW meW eftirfarandi h%tti: * +++0 tveimur tilvikum t?ldu k%rendur aW meWferW refsimla  hendur s)r hafi veriW 1 andst?Wu viW kv%Wi 1. mgr. 6. gr. samningsins meW Yv1 aW d;marar 1 mlunum hafi einnig haft meW h?ndum l?greglustj;rn og Yar meW veriW yfirmenn l?greglumanna sem ranns?kuWu mlin  fyrstu stigum. BWir k%rendurnir h?fWu krafist ;merkingar h)raWsd;ma  hendur s)r af Yessum s?kum fyrir H%star)tti, en hann hafnaWi kr?fum Yeirra 1 d;mum  runum 1985 og 1987 sem var greint fr h)r Wur. Mannr)ttindanefndin taldi bWar Yessar k%rur t%kar til frekari meWferWar og lyktaWi einr;ma um aWra Yeirra aW 1slenska r1kiW hefWi brotiW gegn Wurnefndu kv%Wi samningsins. 0 kj?lfariW lagWi hCn ml gegn r1kinu fyrir Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu. D;mst;llinn varW viW ;sk r1kisins um aW fella mliW niWur 1 mars 1990 eftir aW YaW hafWi gert stt viW k%randann, enda taldi d;mst;llinn aW b%tt hefWi veriW Cr Yv1 atriWi 1 1slenskri l?ggj?f, sem gaf tilefni til k%runnar, meW setningu laga um aWskilnaW d;msvalds og umboWsvalds 1 h)raWi, nr. 92/1989, og Yeirri stefnu um skUringu  1slenskum reglum um vanh%fi d;mara sem var m?rkuW meW Wurnefndum d;mi H%star)ttar 1 d;masafni hans fr 1990, bls. 2. Um hina k%runa lyktaWi mannr)ttindanefndin hins vegar ekki frekar Yv1 stt var gerW fyrir nefndinni milli r1kisins og k%randans 1 janCar 1990 Wur en til Yess kom.* +++0 einu tilviki taldi k%randi aW skert hefWi veriW tjningarfrelsi hans og brotiW gegn 10. gr. samningsins meW sakfellingu hans fyrir brot gegn 108. gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940, vegna efnis tveggja blaWagreina eftir hann, svo og aW meWferW d;msmls  hendur honum af Yessu tilefni hefWi 1 tilteknum atriWum veriW andst%W kv%Wum 6. gr. samningsins. Mannr)ttindanefndin taldi k%runa t%ka til frekari meWferWar um brot gegn 10. gr. samningsins, svo og um brot gegn 6. gr. hans 1 einu atriWi.  s1Wari stigum lyktaWi nefndin gegn einu m;tatkv%Wi aW r1kiW hefWi brotiW gegn tjningarfrelsi k%randans skv. 10. gr. samningsins en taldi hins vegar einr;ma aW meWferW d;msmlsins  hendur honum hefWi ekki veriW 1 andst?Wu viW 6. gr. samningsins. 0 kj?lfariW lagWi nefndin ml  hendur 1slenska r1kinu fyrir Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu til Crlausnar um b%Wi Yessi atriWi og gekk d;mur 1 Yv1 25. jCn1 1992. Meiri hluti d;mara samsinnti Yar Yv1 liti mannr)ttindanefndarinnar aW brotiW hafi veriW gegn tjningarfrelsi k%randans skv. 10. gr. samningsins, en einn d;mari var  gagnst%Wri skoWun 1 s)ratkv%Wi.  hinn b;ginn var niWurstaWa d;maranna einr;ma um aW ekki hafi veriW brotiW gegn 6. gr. samningsins viW meWferW sakamlsins  hendur k%randanum. Honum voru d%mdar b%tur aW fjrh%W 530.000 kr. Cr hendi r1kisins vegna kostnaWar s1ns af mlinu. 0 framhaldi af Yessu var d;murinn fenginn rWherranefnd Evr;purWsins til eftirlits um framkv%md hans 1 samr%mi viW 54. gr. samningsins. Mlinu var endanlega lokiW meW lyktun rWherranefndarinnar 10. n;vember 1992 Yar sem var fallist  aW 1slenska r1kiW hefWi fulln%gt skyldum s1num samkv%mt d;minum meW Yv1 aW hafa annars vegar greitt k%randanum tild%mda fjrh%W og hins vegar kynnt efni d;msins n%gilega fyrir innlendum d;mst;lum og handh?fum k%ruvalds. * +++0 einu tilviki taldi k%randi kv%Wi 1slenskra laga, sem gera aWild hans aW bifreiWastj;raf)lagi aW skilyrWi fyrir aW nj;ta leyfis til aW aka leigubifreiW, andst%W reglum um f)lagafrelsi 1 11. gr. samningsins. Nefndin komst einr;ma aW Yeirri niWurst?Wu aW k%ran v%ri t%k til frekari meWferWar. Nokkru s1War taldi nefndin gegn einu m;tatkv%Wi aW brotiW hefWi veriW gegn fyrrnefndu kv%Wi samningsins. 0 framhaldi af Yessu lagWi nefndin ml  hendur 1slenska r1kinu fyrir Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu. MliW var flutt munnlega fyrir d;mst;lnum 22. febrCar 1993, en d;ms er ekki v%nst 1 Yv1 fyrr en  miWju rinu. ++ Ekki hefur reynst unnt aW afla meW aWgengilegum h%tti upplUsinga til samanburWar um fj?lda k%ra til mannr)ttindanefndarinnar  hendur hverju aWildarr1ki aW mannr)ttindasttmlanum um sig og Y enn s1Wur hversu oft nefndin hefur taliW hlutfallslega aW k%rur gegn hverju r1ki um sig hafi veriW t%kar til frekari meWferWar. MiWaW hins vegar viW heildarfj?lda k%ra til nefndarinnar hefur hCn taliW liWlega 6% Yeirra t%kar til frekari meWferWar. Af Yeim 32 k%rum  hendur 1slenska r1kinu, sem nefndin hefur afgreitt, hafa fj;rar talist t%kar til frekari meWferWar eWa rCmlega 12,5% Yeirra. +++3. hrif mannr)ttindasttmlans  lagasetningu. ++ Fullgilding 1slenska r1kisins  mannr)ttindasttmla Evr;pu hefur sem Wur segir leitt af s)r skuldbindingu Yess aW Yj;War)tti um aW 1slensk l?ggj?f muni tryggja ?llum, sem dveljast  yfirrWasv%Wi Yess, Yau r)ttindi sem sttmlinn kveWur  um. L1kt og hj ?Wrum r1kjum, sem gengist hafa undir Yessa skuldbindingu fyrir sitt leyti, hefur hCn ;hjkv%milega sett mark sitt  lagasetningu h)r  landi. X;tt engum l?gum hafi veriW breytt 1 tengslum viW fullgildingu 0slands  sttmlanum  rinu 1953 verWur aW %tla aW upp fr Yv1 hafi veriW tekiW tillit til Yessarar skuldbindingar viW setningu nUrra laga. Bein merki Yess sjst aW v1su sjaldan 1 g?gnum um undirbCning aW nUrri l?ggj?f aW skoWaW hafi veriW s)rstaklega hvort kv%Wi hennar samrUmist reglum mannr)ttindasttmlans, en Umsar undantekningar eru Y; fr Yv1. Xannig m 1 d%ma skyni benda  aW 1 athugasemdum viW frumv?rp, sem urWu aW l?gum nr. 19/1991, um meWferW opinberra mla, l?gum nr. 92/1991, um breyting  Umsum l?gum vegna aWskilnaWar d;msvalds og umboWsvalds, og barnal?gum, nr. 20/1992, er vikiW berum orWum aW Yv1 hvernig kv%Wi mannr)ttindasttmlans hafa orkaW  tiltekin atriWi laganna. X m einnig benda  aW 1 athugasemdum viW frumvarp, sem varW aW l?gum nr. 92/1989. um aWskilnaW d;msvalds og umboWsvalds 1 h)raWi, kemur fram aW ein helsta kveikjan aW flutningi Yess hafi veriW nauWsyn  aW laga d;mst;laskipanina aW Yeim kr?fum sem gerWar eru til hennar  grundvelli 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, auk lits mannr)ttindanefndar Evr;pu um k%ru  hendur 1slenska r1kinu Yar sem fallist var  aW YaW hafi brotiW gegn Yv1 kv%Wi samningsins. H)r m svo enn fremur minna  aW breytingar voru gerWar  skipan d;mst;la 1 h)raWi meW l?gum nr. 27/1990 til brWabirgWa fram aW gildist?ku laga nr. 92/1989, en Yetta var gert 1 tilefni af Wurnefndum d;mi H%star)ttar sem birtist 1 d;masafni hans fr 1990, bls. 2, Yar sem horfiW var fr eldri skUringu  reglum um vanh%fi d;mara meW tilliti til kv%Wa 6. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis.  VI. hrif l?gfestingar mannr)ttindasttmlans  lagaframkv%md. ă ++ H)r aW framan hefur aW nokkru veriW vikiW aW Yv1 1 ?Wru samhengi hver hrif YaW hefWi aW 1slenskum r)tti aW Yetta frumvarp yrWi aW l?gum. Til frekari upplUsinga um YaW m r)tta aW kv%Wi mannr)ttindasttmla Evr;pu verWa aW almennum l?gum h)r  landi ef frumvarpiW n%r fram aW ganga. L?gfesting frumvarpsins hefWi Yannig 1 f?r meW s)r aW l1ta megi svo  aW fyrirm%li eldri laga, sem kunna aW reynast ;samYUWanleg kv%Wum sttmlans, teldust aW meginreglu falla niWur viW gildist?ku laganna. MeW Yv1 hins vegar aW h)r yrWi um almenn l?g aW r%Wa yrWu kv%Wi Yeirra yfirleitt aW r1kja fyrir yngri l?gum. Af Yessu er aW sjlfs?gWu lj;st aW eitt helsta markmiW frumvarpsins, aW tryggja samr%mi milli 1slensks landsr)ttar og kv%Wa mannr)ttindasttmlans, n%st ekki Ct af fyrir sig formlega til frambCWar meW Yv1 einu aW YaW verWi aW l?gum fyrst unnt v%ri aW virWa Yetta markmiW aW vettugi meW setningu yngri laga. Til Yess aW fyrirbyggja sl1ka Yr;un mla Yyrfti aW veita Yessum reglum st?Wu stj;rnskipunarlaga, sem er ekki lagt til meW Yessu frumvarpi Y;tt YaW geti vel veriW %skileg Yr;un mla Yegar til lengri t1ma er litiW. Xrtt fyrir Yetta er ekki h%gt aW gefa s)r aW yngri l?g g%tu vikiW til hliWar kv%Wum mannr)ttindasttmlans ef Yetta frumvarp yrWi aW l?gum. 0 Yv1 sambandi verWur aW minnast Yess aW samYykkt Yessa frumvarps mundi ;hjkv%milega orka Yannig  skUringu nCgildandi reglna stj;rnarskrrinnar aW yngri l?g, sem kynnu aW stangast  vi kv%Wi mannr)ttindasttmlans, kynnu um leiW aW teljast str1Wa gegn stj;rnarskrnni eins og hCn yrWi skUrW 1 framt1Winni. X verWur einnig aW taka tillit til Yess, aW skuldbinding 1slenskra r1kisins aW Yj;War)tti samkv%mt sttmlanum st%Wi ;h?gguW Y; aW yngri l?g kynnu 1 tilteknu atriWi aW ganga fyrir kv%Wum laga um gildi mannr)ttindasttmlans aW 1slenskum landsr)tti. G%tu Yv1 d;mst;lar meW sama h%tti og hingaW til beitt kv%Wum sttmlans 1 Crlausnum s1num til skUringar  yngri l?gum. ++ Um hrifin af Yv1 aW Yetta frumvarp yrWi aW l?gum er aW ?Wru leyti st%Wa til aW r1kja h)r aW Yrennu. ++ 0 fyrsta lagi m enn  nU minnast Yess aW um m?rg atriWi, sem kv%Wi sttmlans taka til, eru Yegar fyrirm%li 1 1slenskum l?gum og auk Yess aW vera samrUmanleg kv%Wum sttmlans eru Yau fyrirm%li 1 Umsum tilvikum 1tarlegri. Sem d%mi um Yetta m benda  kv%Wi 2. mgr. 5. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, Yar sem er fjallaW um heimildir til aW skerWa frelsi manns, og 6. gr. hans sem n meWal annars til meWferWar refsimls fyrir d;mi, en um b%Wi Yessi atriWi er fjallaW miklu 1tarlegar  ?Wrum vettvangi, einkum 1 l?gum um meWferW opinberra mla, nr. 19/1991. kv%Wum mannr)ttindasttmlans yrWi vitanlega ekki %tlaW aW leysa Yau l?g af h;lmi.  hinn b;ginn yrWi l?gfesting sttmlans til aW draga fram herslu  mikilv%gustu atriWin varWandi mannr)ttindi sem verWur aW g%ta aW viW beitingu Yeirra laga 1 framkv%md. Ef Yetta frumvarp yrWi aW l?gum g%tu Yau Yannig aW Yessu leyti haft verulegt gildi 1 r)ttarframkv%md viW beitingu annarra og 1tarlegri laga, b%Wi um skUringu Yeirra og til aWhalds. ++ 0 ?Wru lagi verWur aW vekja s)rstaka athygli  Yv1 aW 1 frumvarpinu er eing?ngu m%lt fyrir um lagagildi kv%Wa tiltekinna Yj;Wr)ttarsamninga. Ef frumvarpiW yrWi aW l?gum v%ru YaW eing?ngu orW Yessara samninga sem v%ru orWinn hluti af 1slenskum landsr)tti. Ford%mi fr mannr)ttindanefnd og Mannr)ttindad;mst;li Evr;pu um skUringu Yessara orWa v%ru ekki Yar meW orWin landsl?g.  hinn b;ginn m telja sjlfsagt aW reikna meW aW 1slenskir d;mst;lar og stj;rnv?ld hefWu sl1k ford%mi til leiWsagnar Yegar reyna kynni  skUringu einstaka kv%Wa laganna. Um skerWingu  sjlfst%Wi d;mst;la og stj;rnvalda h)r  landi verWur engan veginn aW r%Wa af Yessum s?kum, enda v%ru Yau ;bundin af ford%mum og staWa Yeirra 1 raun ekki ?nnur en  Umsum ?Wrum sviWum viW beitingu 1slenskra laga sem eiga s)r samhlj;Wa erlendar hliWst%Wur, en 1 sl1kum tilvikum er alvanalegt aW huga aW erlendri r)ttarframkv%md til leiWsagnar um vafaatriWi. M einnig hafa 1 huga aW d%mi eru Yegar af Yv1 1 1slenskum d;msCrlausnum aW v1saW s) um fyrirmyndir til skUringa mannr)ttindanefndarinnar og mannr)ttindad;mst;lsins  tilteknum kv%Wum sttmlans. ++ 0 YriWja lagi m loks benda  YaW 1 tengslum viW s1Wastnefnt atriWi aW YaW yrWi  valdi 1slenskra d;mst;la og stj;rnvalda aW skUra kv%Wi mannr)ttindasttmlans sjlfst%tt ef frumvarpiW yrWi aW l?gum, Yar  meWal Yau kv%Wi sem ekki v%ri aW finna ford%mi um fr mannr)ttindanefndinni eWa mannr)ttindad;mst;lnum, og beita Yeim viW Crlausn mla. 0 Yv1 sambandi er Y; varla aW v%nta aW Crlausnir um mikilv%g atriWi verWi byggWar 1 r1kum m%li  skUringum sem eiga s)r ekki einhverja fyrirmynd eWa bakhjarl 1 fr%Wilegri umfj?llun um kv%Wi sttmlans Y;tt 1slenskum d;mst;lum og stj;rnv?ldum v%ri YaW vissulega heimilt.  VII. R?ksemdir fyrir l?gfestingu mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă MeW Yessu frumvarpi er lagt til aW mannr)ttindasttmli Evr;pu verWi l?gfestur h)r  landi, en meW upptalningu 1 l. gr. Yess er afmarkaW nnar hverjir Yeir Yj;Wr)ttarsamningar eru sem er gefiW Yetta nafn 1 einu lagi. MeW frumvarpinu er eing?ngu stefnt aW l?gfestingu Yeirra samninga sem 1slenska r1kiW hefur Yegar fullgilt fyrir sitt leyti, og hefWu Yv1 breytingar  samningunum eWa viWaukar viW Y 1 framt1Winni engin sjlfvirk hrif  efni 1slenskrar l?ggjafar Y;tt frumvarpiW verWi aW l?gum. MiWaW er viW aW reglur sttmlans verWi meWal almennra laga h)r  landi. ++ Wur var minnt  aW viW fullgildingu 0slands  mannr)ttindasttmlanum voru ekki hugmyndir um aW l?gfesta kv%Wi hans og gera hann Yar meW aW hluta landsr)ttar. ViWhorf varWandi aWild 0slands og annarra r1kja aW sttmlanum voru ?nnur en nC og af eWlilegum st%Wum l ekki fyrir nein reynsla af fullgildingunni. 0 lj;s hefur komiW aW samr%mi er ekki alltaf milli 1slenskra laga og kv%Wa sttmlans eins og rWa m af umfj?llun h)r aW framan um YaW ml. Efnisinntak einstakra kv%Wa sttmlans hefur nC veriW skUrt nnar 1 hundruWum Crlausna um k%rur vegna brota gegn honum  rCmlega Yremur ratugum. Brlausnir hafa einnig Yr;ast 1 Y tt aW gera strangari kr?fur til aWildarr1kja aW sttmlanum. Xegar litiW er nnar  reynsluna meW hliWsj;n af Yv1 hvort 1slensk l?ggj?f veiti fullkomna tryggingu samkv%mt sttmlanum benda Crlausnir d;mst;la h)r  landi og mannr)ttindanefndar og Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu ekki til Yess aW um sl1ka tryggingu s) aW r%Wa. Eftir aW Yetta misr%mi milli 1slensks landsr)ttar og kv%Wa sttmlans hefur orWiW greinlegra hefur Yeirri skoWun vaxiW fylgi aW l?gfesta b%ri mannr)ttindasttmlann. Xessari skoWun hafWi veriW hreyft 1 l?gfr%Wilegri umfj?llun h)r Wur en misr%misins f;r aW g%ta.  AlYingi hefur einnig veriW vakiW mls  Yv1 oftar en einu sinni  undanf?rnum rum og ratugum aW huga b%ri aW l?gfestingu mannr)ttindasttmlans. ++ Helstu r?ksemdir fyrir Yv1 aW l?gfesta nC kv%Wi mannr)ttindasttmla Evr;pu eru Yessar:  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃR)ttindi einstaklinga f aukna vernd.  /I1 @+ ۃR)ttar?ryggi eykst.  /I1 @+ ۃ0 sumum greinum mannr)ttindasttmlans er aW finna 1tarlegri kv%Wi en 1 1slenskri l?ggj?f um einstaka Y%tti mannr)ttinda. X;tt m?rg kv%Wi sttmlans eigi s)r hliWst%Wur 1 settum l?gum h)r  landi, Yar  meWal 1 stj;rnarskrnni, gildir Yetta ekki um ?ll Yau r)ttindi sem sttmlinn n%r til. Sem d%mi m benda  10. gr. samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis sem samkv%mt orWalagi s1nu tekur til tjningarfrelsis almennt meWan 72. gr. stj;rnarskrrinnar n%r einv?rWungu til prentfrelsis. Samkv%mt Yessu yrWi l?gtaka mannr)ttindasttmlans gagngert til Yess aW fylla upp 1 YaW sem kalla m%tti eyWur 1 1slenskri l?ggj?f.  /I1 @+ ۃEftir l?gfestingu getur einstaklingur boriW kv%Wi sttmlans fyrir sig sem beina r)ttarreglu fyrir d;mi eWa stj;rnv?ldum en ekki aWeins eins og nC er sem leiWbeiningarg?gn viW l?gskUringar.  /I1 @C+ ۃL?gfesting auWveldar d;msCrlausnir og kvarWanir stj;rnvalda um mannr)ttindaml.  /I1 @C+ ۃEftir l?gfestingu geta einstaklingar fengiW d;msCrlausn h)r  landi um Umis Yau k%ruefni sem ella hefWu Yurft aW fara til stofnananna 1 Strassborg. Ef Crlausn f%st samt ekki h)r aW landi hefur einstaklingur  sama htt r)tt til aW k%ra til mannr)ttindanefndarinnar.  /I1 @C+ ۃL?gfestingin myndi vekja jafnt almenning og Y sem starfa aW rekstri og Crlausn mla fyrir d;mst;lum og 1 stj;rnsUslu og aW undirbCningi aW lagasetningu til frekari vitundar um mannr)ttindi og Y virWingu sem verWur aW %tlast til aW Yeim s) sUnd 1 r)ttarr1ki. Telja m h%ttu  aW of oft geti nauWsynlegt tillit til mannr)ttindareglna horfiW 1 skuggann 1 daglegum st?rfum.  /I1 @C+ ۃL?gfesting mannr)ttindasttmlans h)r  landi v%ri 1 samr%mi viW almenna stefnu 1 flestum ?Wrum Evr;pur1kjum og yrWi Yannig b%Wi til aW f%ra 1slenska l?ggj?f um Yessi efni 1 sama horf og l?ggj?f Yeirra r1kja sem viW eigum hvaW helst samskipti viW og samst?Wu meW og til aW auka  alYj;Wavettvangi traust  virWingu 1slenska r1ksins fyrir mannr)ttindum.  /I1 @C+ ۃkv%Wi stj;rnarskrrinnar um mannr)ttindi eru fremur forW og komin mj?g til ra sinna. X;tt l?gfesting mannr)ttindasttmla Evr;pu breytti 1 engu efni Yessara kv%Wa stj;rnarskrrinnar m %tla aW hCn hefWi allt aW einu Yau ;beinu hrif aW r1kari tilhneiging yrWi en Wur til aW beita rCmri skUringu  stj;rnarskrnni til samr%mis viW reglur sttmlans Yar sem YaW g%ti tt viW.  VIII. Mannr)ttindasttmlinn og stj;rnarskr 0slands. ă ++ Nefndarmenn sem undirbjuggu Yetta frumvarp telja aW endurskoWa Yurfi mannr)ttindakv%Wi stj;rnarskrrinnar ekki s1st meW hliWsj;n af mannr)ttindasttmlanum. Lj;st er aW sC leiW er seinfarin og l?gfesting sttmlans 1 almenn l?g %tti aW auka l1kur  breytingu stj;rnarskrrinnar  Yann veg aW mannr)ttindakv%Win verWi 1tarlegri. MeW Yv1 m;ti yrWi enn betur tryggt aW ekki verWi hr;flaW viW Yeim mannr)ttindum sem sttmlanum er %tlaW aW tryggja. ++ Xegar fjallaW er um hvort l?gfesta eigi mannr)ttindasttmla Evr;pu verWur aW gefa Yv1 gaum hvort meinbugir g%tu veriW  Yv1 vegna stj;rnarskrr 1slenska r1kisins. VerWur Y aW l1ta til Yess hvort l?gfestingin feli 1 s)r framsal 1slensks r1kisvalds. 0 I. kafla mannr)ttindasttmlans eru efnisreglur um mannr)ttindi sem eWli s1nu samkv%mt geta ekki faliW 1 s)r valdframsal. L?gfesting annarra kv%Wa sttmlans, Y.e. II.!V. kafla, tryggir st?Wu Yeirra manna h)r  landi sem hann verndar. 0 henni felst ekki framsal r1kisvalds til stofnana Yeirra sem 1 sttmlanum eru taldar (mannr)ttindanefndar, mannr)ttindad;mst;ls og rWherranefndar). Segir ekkert um YaW 1 sttmlanum aW stofnunum Yessum s) faliW vald til aW taka kvarWanir sem unnt s) aW framfylgja h)r  landi gagnvart einstaklingum eWa ?Wrum aWilum eins og um v%ri aW r%Wa kvarWanir handhafa 1slensks r1kisvalds skv. 2. gr. stj;rnarskrrinnar. L?gfestingin breytir Yv1 ekki aW Y%r skuldbindingar r1kisins, sem meW beinum h%tti felast 1 sttmlanum, eru Yj;Wr)ttarlegs eWlis, sbr. 1. gr. hans. Framangreindar stofnanir taka afst?Wu til Yess hvort Yessar Yj;Wr)ttarskuldbindingar hafa veriW efndar. ++ 0 fyrsta lagi er ekki um YaW aW r%Wa aW stofnanir Y%r, sem taldar voru, fari meW l?ggjafarvald h)r  landi. Geta kvarWanir Yeirra ekki breytt 1slenskum l?gum Y; aW 1 kv?rWununum geti falist aW 1slenska r1kiW s) aW Yj;War)tti skuldbundiW til lagabreytinga. XaW atriWi breytist ekki viW l?gfestingu sttmlans og hefur veriW til staWar alla t1W fr fullgildingu hans fyrir 40 rum. Breytingar  sttmlanum f ekki lagagildi h)r  landi nema meW nUrri lagasetningu fr AlYingi. ++ X felst ekki 1 l?gfestingunni framsal  1slensku framkv%mdarvaldi. Stofnanirnar, sem starfa  grundvelli sttmlans, fara ekki meW neitt vald til aW hrinda kv?rWunum s1num 1 framkv%md. X; aW unnt s) aW v1kja r1ki Cr Evr;purWinu vegna brota  sttmlanum  vald til Yess ekkert skylt viW framkv%mdarvald skv. 2. gr. stj;rnarskrr 0slands. ++ 0 YriWja lagi felst ekki 1 l?gfestingu mannr)ttindasttmla Evr;pu framsal  1slensku d;msvaldi. Mannr)ttindad;mst;llinn og rWherranefnd, og meW ;beinum h%tti mannr)ttindanefnd, hafa aWeins vald til aW skera Cr Yv1 meW yfirlUsingu hvort reglur mannr)ttindasttmlans hafi veriW brotnar. kvarWanir um Yetta geta ekki fellt Cr gildi 1slenska d;ma. XaW er hlutverk 1slenskra aWila, sem starfa samkv%mt 1slenskum lagareglum, aW m%la fyrir um fullnustu Yeirra Yj;Wr)ttarskuldbindinga sem skapast geta vegna kvarWana mannr)ttindad;mst;lsins eWa annarra stofnana sem nefndar voru. Heimild sC, sem d;mst;lnum 1 Strassborg er veitt 1 50. gr. mannr)ttindasttmlans til aW m%la fyrir um b%tur, leiWir ekki heldur til Yess aW r)ttur skapist til fullnustugerWa h)r  landi. Athugasemdir viW einstakar greinar frumvarpsins. ă !Um l. gr. ++ Eins og 1. mgr. 1. gr. frumvarpsins ber meW s)r er lagt til aW mannr)ttindasttmli Evr;pu verWi l?gtekinn meW Yeim h%tti aW kveWiW verWi  um lagagildi tiltekinna samninga 0slands viW ?nnur r1ki. Wur hefur veriW nefnt aW heitiW mannr)ttindasttmli Evr;pu er notaW h)r sem samheiti fyrir samningana 1 einu lagi, en Yetta kemur  sinn htt fram 1 upphafsorWum 1. mgr. l. gr. ++ 0 l. mgr. l. gr. eru samningarnir, sem mynda til samans mannr)ttindasttmla Evr;pu, tilgreindir meW heitum s1num og dagsetningunum Yegar Yeir voru undirritaWir, en ekki  aW geta orkaW tv1m%lis hverjir Yessir samningar eru 1 Yv1 lj;si. Til aW taka Y; fyllilega af tv1m%li um Yetta og um leiW til upplUsinga um efni samninganna kemur texti Yeirra fram 1 1slenskri YUWingu 1 fylgiskj?lum meW frumvarpinu, eins og er v1saW til 1 2. mgr. l. gr., og er Y einnig %tlast til aW Yeir verWi birtir meW l?gunum ef frumvarpiW verWur samYykkt. 0 fylgiskj?lunum hafa kv%Wi samningsviWauka nr. 3, 5 og 8 veriW felld inn 1 texta samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, enda leiddu Yessir samningsviWaukar eing?ngu til breytinga  eldri reglum 1 samningnum sem Y f)llu niWur. ++ 0 tengslum viW gerW Yessa frumvarps var 1slensk YUWing  samningunum, sem birtist  s1num t1ma 1 Stj;rnart1Windum viW fullgildingu Yeirra; endurskoWuW og lagf%rW 1 Umsum atriWum. Eru Yv1 fylgiskj?lin meW frumvarpinu ekki meW ?llu samhlj;Wa Wur birtum YUWingum  samningunum. 0 Yessu sambandi verWur aW taka fram aW Wur birtar YUWingar eru ekki bindandi um 1slenskan texta samninganna, enda eru frumml samninganna enska og franska, eins og kemur fram 1 niWurlagi Yeirra, og r%Wst Yannig efni Yeirra endanlega af textanum  Yeim tungumlum ef vafi r1s um YaW. ++ SC leiW, sem farin er 1 1. gr., aW taka ekki upp kv%Wi samninganna fr orWi til orWs 1 frumvarpinu sjlfu, heldur aW v1sa aWeins til texta Yeirra 1 fylgiskj?lum,  s)r hliWst%Wur 1 Umsum l?gum sem hafa veitt kv%Wum Yj;Wr)ttarsamninga 0slands lagagildi h)r  landi. Sem d%mi um Yetta m meWal annars benda  l?g um heimild til aW staWfesta fyrir 0slands h?nd alYj;Wasamning um r)ttindi SameinuWu Yj;Wanna, nr. 13/1948, l?g um aWild 0slands aW alYj;Wasamningi um stj;rnmlasamband, nr. 16/1971, og l?g nr. 21/1934 og 108/1935 sem leiddu af s)r lagagildi tiltekinna samninga NorWurlanda um atriWi 1 sambandi viW skipti  dnarbCum og gjaldYrotaskipti. ++ MeW 1. gr. er rWgert aW kv%Wi samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og samningsviWauka viW hann ?Wlist lagagildi h)r  landi 1 heild sinni ef frumvarpiW verWur aW l?gum. Taka verWur fram aW Yau kv%Wi mannr)ttindasttmlans, sem mestu skipta 1 Yessu tilliti, eru 1 I. kafla samningsins og samningsviWaukum nr. l, 4, 6 og 7 Yar sem efnisreglur eru um Yau mannr)ttindi sem samningarnir vernda. Lagagildi mannr)ttindasttmlans aW ?Wru leyti skiptir 1 raun miklu minna mli, enda eru kv%Wi 1 I.!V kafla samningsins um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis og samningsviWaukanna nr. 2, 3, 5 og 8 aW mestu um stofnanirnar sem leysa Cr k%rum um brot gegn skuldbindingum samkv%mt mannr)ttindasttmlanum og meWferW mla fyrir Yeim. 0 tengslum viW Yetta m geta Yess aW 1 Danm?rku og Finnlandi hefur mannr)ttindasttmlinn veriW l?gfestur 1 heild og Y aW meWt?ldum Yessum s1Wastnefndu kv%Wum. ++ 0 II. liW athugasemda viW frumvarpiW er aW finna yfirlit yfir Yau r)ttindi sem reglur mannr)ttindasttmlans vernda og 1 III. liW er s1Wan samantekt um meginatriWi kv%Wa sttmlans um meWferW  k%rum vegna brota  Yeim r)ttindum. Til frekari skUringar fer h)r  eftir ?rstutt yfirlit yfir efni einstakra kafla sttmlans. ++ Evr;pusamningurinn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis hefst  aWfararorWum Yar sem segir meWal annars aW aWildarr1kin st1gi sameiginlega fyrstu skrefin til aW tryggja nokkur Yeirra r)ttinda sem talin eru 1 mannr)ttindayfirlUsingu SameinuWu Yj;Wanna fr 10. desember 1948. 0 samningsviWaukum, sem s1War hafa veriW gerWir, er nokkrum efnisreglum b%tt viW. 0 1. gr. sttmlans segir s1Wan aW aWildarr1kin skuli tryggja ?llum, sem dveljast  yfirrWasv%Wum Yeirra, r)ttindi Yau og frelsi sem talin eru 1 I. kafla. ++ Efnisreglur I. kafla fjalla um +++© r)ttinn til l1fs (2. gr.),+++© bann viW pyndingum, ;mannlegri eWa vanvirWandi meWferW eWa refsingu (3. gr.) ++ bann viW Yr%ld;mi og Yr%lkun (4. gr.), +++© r)tt til frelsis og mannhelgi (5. gr.), +++© r)tt til r)ttltrar d;msmeWferWar (6. gr.), ++ bann viW afturvirkni refsilaga (7. gr:), +++© friWhelgi einkal1fs, fj?lskyldu, heimilis og br)faskipta (8. gr.), +++© hugsana, sannf%ringar og trCfrelsi (9. gr.), +++© tjningar og skoWanafrelsi (10. gr.), +++© funda og f)lagafrelsi ( 11. gr.), +++© r)ttinn til aW ganga 1 hj;naband (12. gr.). ++ Um Umis Yessara kv%Wa er sagt aW Yau s%ti tilteknum takm?rkunum. 0 13. gr. segir aW menn geti leitaW r)ttar s1ns ef r)ttindin eru skert. 0 14. gr. er jafnr)ttiskv%Wi sttmlans. 0 15. gr. er m%lt fyrir um skerWingu r)ttinda  h%ttut1mum. Nokkur fleiri kv%Wi eru 1 I. kafla. ++ 0 II. kafla segir aW mannr)ttindanefnd Evr;pu og Mannr)ttindad;mst;ll Evr;pu skuli tryggja aW samningsaWilar standi viW skuldbindingar s1nar (19. gr.). ++ 0 III. kafla (20.!37. pr.) er fjallaW um mannr)ttindanefndina, skipan hennar, k%rur til hennar og starfsh%tti. 0 Yessum kafla er einnig m%lt fyrir um CrskurWarvald rWherranefndar Evr;purWsins. +++0 IV. kafla (38.!6. gr.) eru kv%Wi um mannr)ttindad;mst;linn. ++ 0 V kafla (57.!66. gr.) eru Umis kv%Wi, meWal annars um skUrslur aWildarr1kja um stand  sviWi mannr)ttinda. ++ GerWir hafa veriW n1u samningsviWaukar viW Evr;pusamninginn um verndun mannr)ttinda og mannfelsis. Hafa hinir tta fyrstu tekiW gildi. 0 Yessum samningsviWaukum eru Umist efnisreglur, eins og stuttlega verWur rakiW h)r  eftir, eWa mlsmeWferWarreglur sem felldar hafa veriW inn 1 texta hins upphaflega samnings h)r aW framan. ++ 0 1. samningsviWauka er fjallaW um eignarr)tt, menntunarr)tt og r)tt foreldra til aW hafa hrif  Yv1 sviWi 1 samr%mi viW trCar og l1fsskoWanir s1nar. X er 1 Yessum samningsviWauka skuldbinding um aW 1 aWildarr1kjunum skuli halda frjlsar kosningar  h%filegum fresti. ++ 0 2. samningsviWauka segir um heimild d;mst;lsins til aW lta uppi rWgefandi lit. 0 4. samningsviWauka er bann viW skuldafangelsi, trygging fyrir ferWafrelsi, brottv1sun Cr eigin landi og brottv1sun h;pa Ctlendinga. +++0 6. samningsviWauka er bann viW dauWarefsingum. ++ 0 7. samningsviWauka eru reglur um brottv1sun Ctlendinga Cr landi, frUjun sakamla og aWra endurskoWun Yeirra, svo og um jafnr)tti hj;na. !Um 2. gr. ++ 0 2. gr. er tekiW fram aW Crslausnir, sem kynnu aW ganga  hendur 1slenska r1kinu fyrir mannr)ttindanefnd Evr;pu, Mannr)ttindad;mst;l Evr;pu eWa rWherranefnd Evr;purWsins, s)u ekki bindandi aW 1slenskum landsr)tti. Xetta er 1 raun eing?ngu tekiW fram til aW r)tta beinl1nis 1 l?gum, ef Yetta frumvarp n%r fram aW ganga, aW umr%ddar stofnanir geti sem fyrr eing?ngu kveWiW  um hvort 1slenska r1kiW hafi efnt Yj;Wr)ttarskuldbindingar s1nar samkv%mt mannr)ttindasttmlanum og eftir atvikum aW Yv1 beri aW greiWa skaWab%tur aW tiltekinni fjrh%W ef vanefnd er leidd 1 lj;s. 0 almennum athugasemdum h)r aW framan er skUrW 1 einst?kum atriWum sC afleiWing af Yessu aW Crlausnir Yessara stofnana hafa ekki bindandi hrif aW 1slenskum landsr)tti. X%r geta Yannig til d%mis ekki haggaW gildi 1slenskrar l?ggjafar eWa d;msCrlausnar. X er einnig vert aW benda  aW ef kveWiW yrWi  um skyldu r1kisins til aW greiWa skaWab%tur 1 Crlausn mannr)ttindad;mst;lsins eWa rWherranefndarinnar yrWi ekki h%gt aW fulln%gja b;takr?fu meW aWf?r h)r  landi  grundvelli Crlausnarinnar, heldur yrWi aW afla aWfararheimildar fyrir b;takr?funni meW d;mi h)r  landi. Tilgangurinn meW 2. gr. er aWeins aW 1treka Yetta. !Um 3. gr. ++ Ef Yetta frumvarp hlUtur samYykki er rWgert 1 3. gr. aW l?gin ?Wlist Yegar gildi viW birtingu Yeirra. st%Wulaust er aW lta gildist?ku dragast til einhvers s1Wara t1mamarks, enda,Yarf ekki rWrCm til aWl?gunar eWa annars konar undirbCnings fyrir hana. ++ 0 tengslum viW kv%Wi 3. gr. er vert aW vekja athygli  Yv1 aW 1 frumvarpinu er ekki m%lt fyrir um brottfall annarra laga eWa kv%Wa 1 gildandi l?gum. Eins og minnst hefur veriW  Wur 1 Yessum athugasemdum er gengiW Ct fr Yv1 aW kv%Wi 1 eldri l?gum, sem kunna aW stangast  viW mannr)ttindasttmlann, teldust fallin niWur ef frumvarpiW n%r fram aW ganga, en Yetta yrWi Y afleiWing af almennum l?gskUringarreglum. MeW Yv1 aW frumvarpiW tekur ekki af skariW um brottfall laga k%mi ?Wru fremur 1 hlut d;mst;la aW leysa Cr Yv1 1 afm?rkuWum tilvikum ef  reyndi. ViWauki. 8 S)ratkv%Wi Ragnars AWalsteinssonar. ă ++ UndirritaWur nefndarmaWur er 1 meginatriWum sammla meiri hluta nefndarinnar um Y?rf  l?gfestingu mannr)ttindasttmla Evr;pu og r?k fyrir l?gfestingunni, en Y; meW eftirfarandi frvikum og athugasemdum:  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃ(g legg til aW einungis efniskv%Wi mannr)ttindasttmlans og viWaukanna verWi l?gfest og fylgir s)ratkv%Wi Yessu frumvarp til laga um sl1ka l?gfestingu. ++  ll Nefndin hefur orWiW stt um aW l?gfesting sttmlans v%ri til Yess fallin aW auka r)ttar?ryggi Yeirra sem geta byggt  sttmlanum, Y.e. boriW hann fyrir sig fyrir d;mst;lum og stj;rnv?ldum. ++  ll L?gfesting Yj;Wr)ttarsamnings fer einkum fram meW tvennum h%tti: l?gfestingu samnings 1 heild eWa umskrift samnings. X er unnt aW veita Yj;Wr)ttarsamningi st?Wu stj;rnskipunarlaga meW stj;rnarskrrbreytingu eWa st?Wu almennra laga meW venjulegri l?ggj?f. ++  ll SC leiW sem best tryggir vernd mannr)ttinda Yeirra, sem mannr)ttindasttmli Evr;pu fjallar um, er stj;rnarskrrbreyting og aW liti undirritaWs umskrift kv%Wanna, Yannig aW Yau v%ru felld meW eWlilegum h%tti inn 1 meginml stj;rnarskrrinnar. Reynslan af tilraunum til endurskoWunar  stj;rnarskrnni  lUWveldist1manum er meW Yeim h%tti aW %tla verWur aW sl1kt t%ki allt of langan t1ma viW ;breyttar aWst%Wur. ++  ll Tv%r venjubundnar leiWir til aW l?gfesta sttmlann sem almenn l?g eru l?gfesting 1 heild eWa umritun hans meW Yv1 aW fella kv%Wi hans inn 1 gildandi almenna l?ggj?f. Ef s1Wari leiWin er valin er einungis um l?gfestingu efniskv%Wa sttmlans aW r%Wa en ekki r)ttarfarskv%Wa hans, kv%Wa um staWfestingu og annaW, sem einkum hefur gildi aW Yj;War)tti. ++  ll 0 s)ratkv%Wi Yessu hefur veriW valin sC leiW aW leggja til aW l?gfest verWi einungis efniskv%Wi sttmlans n Yess Y; aW vefa Yau inn 1 almenna l?ggj?f. UndirritaWur telur aW meW Yeim h%tti s) Yeim markmiWum l?gfestingarinnar nW aW tryggja borgurunum aW landsr)tti Yau mannr)ttindi sem ekki var Wur n%gilega lj;st hvort Yeir nutu. ++  ll D;mar H%star)ttar  allra s1Wustu rum benda til aW d;murinn hafi taliW s)r heimilt aW kveWa hverju sinni 1 einst?kum mlum hvort og 1 hve r1kum m%li borgararnir nytu verndar efniskv%Wa sttmlans. Xeirri r)ttar;vissu er eytt meW l?gfestingu efniskv%Wanna, sem tryggir aW borgararnir geti boriW kv%Win fyrir sig eins og hver ?nnur kv%Wi 1slensks r)ttar fyrir d;mi. ++  ll UndirritaWur telur aW engin r?k hafi veriW f%rW aW Yv1 aW l?gfesting II., III., IV. og V. kafla sttmlans um mannr)ttindanefndina, mannr)ttindad;mst;linn, hlutverk rWherranefndarinnar, kostnaW, fullgildingu, upps?gn o.fl. hafi YUWingu um aukiW r)ttar?ryggi borgaranna eWa annaW sem h)r skiptir mli. Hins vegar er hugsanlegt aW eWli og r)ttarhrif d;ma Mannr)ttindad;mst;lsins 1 mlum  hendur 0slandi kunni aW breytast viW l?gfestinguna  Yann veg aW ekki samr%mist 1slenskum stj;rnskipunarreglum. AW lokum m%lir meW l?gfestingu efniskv%Wanna einna aW athyglin beinist aW Yeim kv%Wum einum sem mli skipta um aukiW r)ttar?ryggi.  /I1 @+ ۃMikilv%gt er aW huga aW Yv1 viW l?gfestinguna hvort og 1 hve r1kum m%li nauWsynlegt er aW breyta 1slenskum l?gum eWa setja nU l?g til aW sem fyllsts samr%mis s) g%tt milli kv%Wa sttmlans og annarra kv%Wa landslaga. Xarf aW huga aW gildandi r)tti og nauWsynlegum breytingum  honum til samr%mingar. Framvegis Yarf einnig aW gefa gaum aW Yv1 aW nU l?g og stj;rnvaldsfyrirm%li brj;ti ekki 1 bga viW l?gfest kv%Wi sttmlans. ++  ll Nefndin l)t gera frumathugun  Yv1 hvort breyta Yyrfti kv%Wum 1slenskra laga viW l?gfestingu sttmlans. Athugunina annaWist GuWrCn Gauksd;ttir l?gfr%Wingur sem aflaW hefur s)r s)rYekkingar  Yessu sviWi. HCn skilaWi nefndinni skUrslu dagsettri 19. september 1992 um niWurst?Wur frumathugunar sinnar. UndirritaWur telur aW skUrsla GuWrCnar s) vel til Yess fallin aW auka skilning  kv%Wum sttmlans og Yv1 hvernig mannr)ttindanefndin og Mannr)ttindad;mst;llinn beita efniskv%Wum hans. Xar er og aW finna margv1slegar bendingar um atriWi 1 1slenskri l?ggj?f sem st%Wa kann aW vera til aW endurskoWa til aW eyWa ;samr%mi eWa l1klegu ;samr%mi. UndirritaWur telur frumathugun GuWrCnar Gauksd;ttur mikilv%gt framlag til ;hjkv%milegrar athugunar  gildandi r)tti meW hliWsj;n af efniskv%Wum sttmlans og jafnframt leiWbeinandi fyrir Y sem annast samningu lagafrumvarpa eWa framfylgja l?gum sem d;marar eWa handhafar framkv%mdarvalds. ++  ll UndirritaWur lagWi til aW nefndin l)ti skUrslu Yessa fylgja frumvarpinu sem fylgiskjal til nnari skUringar  Yeirri kv?rWun nefndarinnar aW leggja til aW mannr)ttindasttmli Evr;pu yrWi l?gfestur. SC tillaga f)kk ekki fylgi og Yv1 fylgir hCn s)ratkv%Wi Yessu sem fskj. II.  /I1 @+ ۃUndirritaWur leggur  YaW herslu aW Yrtt fyrir s)ratkv%Wi Yetta er nefndin 1 ?llum aWalatriWum sammla 1 till?gugerW sinni, b%Wi um aWferW og forsendur, Y; meW Yeirri undantekningu aW undirritaWur telur r)tt aW takmarka l?gfestingu sttmlans viW efniskv%Wi hans (r)ttindaskrna) 1 staW Yess aW l?gfesta jafnframt kv%Wi um r)ttarfar og annaW sem hann telur ekki hafa YUWingu um markmiW lagasetningarinnar. X hefur undirritaWur taliW r)tt aW taka fram meW ;yggjandi h%tti 1 frumvarpskv%Wi aW meW l?gfestingu efniskv%Wanna s) ekki hnikaW neinum Yeim r)ttindum borgaranna sem Yegar ganga lengra 1 vernd r)ttinda en gert er meW sttmlanum.  Reykjav1k, 19. apr11 1993.  Ragnar AWalsteinsson.ă Fskj. I. 222Frumvarp til laga meW fylgiskjali. Fskj. II. 222Frumathugun  Yv1 hvort breyta Yurfi kv%Wum 1 1slenskri l?ggj?f viW l?gfestingu Mannr)ttindasttmla Evr;pu eftir GuWrCnu Gauksd;ttur l?gfr%Wing. Fskj. I. meW ViWauka. Dr?g aW frumvarpi til laga um lagagildi mannr)ttindakv%Wa mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă 6"1. gr.++ Mannr)ttindakv%Wi mannr)ttindasttmla Evr;pu hafa lagagildi  0slandi, en meW Yeim er tt viW Yau kv%Wi eftirfarandi samninga sem h)r eru talin: ++ l. 1.!18. gr: 1 samningi fr 4. n;vember 1950 um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis, meW orWnum breytingum samkv%mt eftirt?ldum samningsviWaukum: +++a. SamningsviWauka nr. 3 fr 6. ma1 1963. +++b. SamningsviWauka nr. 5 fr 20. janCar 1966. +++c. SamningsviWauka nr. 8 fr 19. mars 1985. +++2. 1.!3. gr. 1 samningsviWauka nr. 1. fr 20. mars 1952. +++3. l.!4. gr. 1 samningsviWauka nr. 4 fr 16. september 1963. +++4. l.!3. gr. 1 samningsviWauka nr. 6 fr 28. apr1l 1983. +++5. l.!5. gr. 1 samningsviWauka nr. 7. fr 22. n;vember 1984. ++ Framangreind kv%Wi 1 samningnum um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis meW orWnum breytingum og samningsviWaukum nr. 1, 4, 6 og 7 eru birtir sem fylgiskj?l meW Yessum l?gum  1slensku, ensku og fr?nsku. 6"2. gr. ++ Ekki skal tClka kv%Wi laga Yessara Yannig aW Yau takmarki r)ttindi manna sem Yeir Yegar nj;ta samkv%mt ?Wrum r)ttarheimildum. 6"3. gr. ++ L?g Yessi ?Wlast Yegar gildi. +++ Fylgiskj?l: ++ l.!18. gr. samnings um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. ++ 1.!3. gr. 1 samningsviWauka nr. 1 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. ++ 1.!4. gr. 1 samningsviWauka nr. 4 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis um tiltekin ?nnur mannr)ttindi en greinir Yegar 1 samningnum og fyrsta viWauka viW hann. ++ l.!3. gr. 1 samningsviWauka nr. 6 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis varWandi afnm dauWarefsingar. ++ 1.!5. gr. 1 samningsviWauka nr. 7 viW samninginn um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis. FYLGISKJ>L f meW dr?gum aW frumvarpi til laga um lagagildi mannr)ttindakv%Wa   mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă 8 MANNR(TTINDAKV$VI MANNR(TTINDASTTMLA EVR:PU OG VIVAUKA VIV HANN. V Samningur um verndun mannr)ttinda og mannfrelsis fr 4. n;vember 1950. ă 6"1. gr. ++ SamningsaWilar skulu tryggja hverjum Yeim, sem innan yfirrWasv%Wis Yeirra dvelst, r)ttindi Yau og frelsi sem skilgreind eru 1 I. kafla Yessa samnings. !I. KAFLI 6"2. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃR)ttur hvers manns til l1fs skal verndaWur meW l?gum. Engan mann skal af settu rWi svipta l1fi, nema s?k s) s?nnuW og fulln%gja skuli refsid;mi  hendur honum fyrir gl%p sem dauWarefsingu varWar aW l?gum.  /I1 @+ ۃX;tt mannsbani hlj;tist af valdbeitingu skal YaW ekki taliW brj;ta 1 bga viW Yessa grein ef valdbeitingin er ekki meiri en 1trasta nauWsyn krefur  /I2 ++  @x ۃllltil aW verja menn gegn ;l?gm%tu ofbeldi;  /I2 ++  @x ۃllltil aW framkv%ma l?gm%ta handt?ku eWa til aW koma 1 veg fyrir fl;tta manns sem er 1 l?gm%tri g%slu;  /I2 ++  @ ۃlllvegna l?glegra aWgerWa sem miWa aW Yv1 aW b%la niWur uppYot eWa uppreisn. 6"3. gr. ++ Enginn maWur skal s%ta pyndingum eWa ;mannlegri eWa vanvirWandi meWferW eWa refsingu. 6"4. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃEngum manni skal haldiW 1 Yr%ld;mi eWa Yr%lkun.  /I1 @+ ۃEigi skal Yess krafist af nokkrum manni aW hann vinni Yvingunar eWa nauWungarvinnu.  /I1 @+ ۃXvingunar eWa nauWungarvinna 1 merkingu Yessarar greinar skal eigi taka til:  /I2 ++  @x ۃlllvinnu sem krafist er 1 samr%mi viW almennar reglur um tilh?gun g%slu sem kveWiW er  um 1 5. gr. samnings Yessa eWa meWan  skilyrtri lausn Cr sl1kri g%slu stendur;  /I2 ++  @x ۃlllherYj;nustu eWa Yj;nustu sem krafist er 1 hennar staW af m?nnum sem synja herYj;nustu samvisku sinnar vegna og bCa viW l?g sem heimila sl1ka synjun;  /I2 ++  @ ۃlllYj;nustu vegna h%ttu eWa neyWarstands sem ;gnar l1fi eWa velferW almennings;  /I2 ++  @x ۃlllvinnu eWa Yj;nustu sem er Yttur 1 venjulegum borgaraskyldum. 6"5. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃAllir menn eiga r)tt til frelsis og mannhelgi.++ Engan mann skal svipta frelsi nema 1 eftirfarandi tilvikum og Y 1 samr%mi viW Y mlsmeWferW sem segir 1 l?gum. Tilvikin eru:  /I2 ++  @x ۃllll?gleg g%sla manns sem d%mdur hefur veriW sekur af Yar til b%rum d;mst;li;  /I2 ++  @x ۃllll?gleg handtaka eWa g%sla manns fyrir aW ;hlUWnast l?gm%tri skipun d;mst;ls eWa til aW tryggja efndir l?gm%ltrar skyldu;  /I2 ++  @ ۃllll?gleg handtaka eWa g%sla manns, sem efnt er til 1 Yv1 skyni aW f%ra hann fyrir r)ttan handhafa opinbers valds, enda hv1li  honum r?kstuddur grunur um afbrot eWa meW r?kum s) taliW nauWsynlegt aW koma 1 veg fyrir aW hann fremji afbrot eWa komist undan aW svo bCnu;  /I2 ++  @x ۃlllg%sla ;sjlfrWa manns samkv%mt l?glegum CrskurWi vegna eftirlits meW uppeldi hans eWa l?gm%trar g%slu 1 Yv1 skyni aW f%ra hann fyrir r)ttan handhafa opinbers valds;  /I2 ++  @ ۃllll?gleg g%sla manns til aW koma 1 veg fyrir, aW smitandi sjCkd;mur breiWist Ct eWa manns sem er andlega vanheill, fengissjCklingur, eiturlyfjasjCklingur eWa umrenningur;  /I2 ++  @ ۃllll?gleg handtaka eWa g%sla manns til aW koma 1 veg fyrir aW hann komist ;l?glega inn 1 land eWa g%sla manns sem v1sa  Cr landi eWa framselja.  /I1 @+ ۃHver s maWur, sem tekinn er h?ndum, skal n tafar f vitneskju,  mli sem hann skilur, um st%Wurnar fyrir handt?kunni og um sakir Y%r sem hann er borinn.  /I1 @+ ۃHvern Yann mann, sem tekinn er h?ndum eWa settur 1 varWhald skv. cliW l. t?luliWar Yessarar greinar skal n tafar f%ra fyrir d;mara eWa annan emb%ttismann sem aW l?gum hefur heimild til aW fara meW d;msvald, og skal hann eiga kr?fu til aW ml hans verWi tekiW fyrir 1 d;mi innan h%filegs t1ma eWa hann verWi ltinn laus Yar til d;msmeWferW hefst. Gera m YaW aW skilyrWi fyrir lausn manns Cr g%slu aW trygging s) sett fyrir Yv1 aW hann komi fyrir d;m.  /I1 @+ ۃHverju Yeim sem handtekinn er eWa settur 1 g%slu skal r)tt aW bera l?gm%ti frelsisskerWingarinnar undir d;mst;l er CrskurWi um hana meW skj;tum h%tti og fyrirskipi aW hann skuli ltinn laus er ;l?gm%t reynist.  /I1 @C+ ۃHver s sem tekinn hefur veriW h?ndum eWa settur 1 g%slu gagnst%tt kv%Wum Yessarar greinar skal eiga b;tar)tt sem unnt s)r aW koma fram. 6"6. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃXegar kveWa skal  um r)ttindi og skyldur manns aW einkamlar)tti eWa um s?k, sem hann er borinn um refsivert brot, skal hann eiga r)tt til r)ttltrar og opinberrar mlsmeWferWar innan h%filegs t1ma fyrir sjlfst%Wum og ;vilh?llum d;mst;li. S) skipan hans kveWin meW l?gum. D;m skal kveWa upp 1 heyranda hlj;Wi, en banna m fr)ttam?nnum og almenningi aWgang aW r)ttarh?ldunum aW ?llu eWa nokkru af siWg%Wisst%Wum eWa meW tilliti til allsherjarreglu eWa Yj;War?ryggis 1 lUWfrjlsu landi eWa vegna hagsmuna ungmenna eWa verndar einkal1fs mlsaWila eWa aW svo miklu leyti sem d;mst;llinn telur brUna nauWsyn bera til, 1 s)rst?kum tilvikum Yar sem opinber frs?gn mundi torvelda framgang r)ttv1sinnar.  /I1 @+ ۃHver s sem borinn er s?kum um refsiverWa httsemi skal talinn saklaus uns sekt hans er s?nnuW aW l?gum.  /I1 @+ ۃHver s sem borinn er s?kum um refsiverWa httsemi skal eigi nj;ta minni r)ttar en h)r greinir:  /I2 ++  @x ۃlllHann fi n tafar,  mli sem hann skilur, vitneskju 1 smatriWum um eWli og ors?k Yeirrar k%ru sem hann s%tir.  /I2 ++  @x ۃlllHann fi n%gan t1ma og aWst?Wu til aW undirbCa v?rn s1na.  /I2 ++  @ ۃlllHann fi aW halda uppi v?rnum sjlfur eWa meW aWstoW verjanda aW eigin vali. Hafi hann ekki n;g f) til aW greiWa l?gfr%WiaWstoW skal hann f hana ;keypis ef YaW er nauWsynlegt vegna r)ttv1sinnar.  /I2 ++  @x ۃlllHann fi aW spyrja eWa lta spyrja vitni sem leidd eru gegn honum. S)W skal um aW vitni, sem bera honum 1 vil, komi fyrir d;m og s)u spurW  sama htt og Yau vitni sem leidd eru gegn honum.  /I2 ++  @ ۃlllHann fi ;keypis aWstoW tClks ef hann skilur hvorki n) talar ml YaW sem notaW er fyrir d;mi. 6"7. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃEngan skal telja sekan um afbrot hafi verknaWur s eWa aWgerWarleysi, sem hann er borinn, eigi varWaW refsingu aW landsl?gum eWa Yj;Warr)tti Y framin voru. Eigi m heldur d%ma mann til Yyngri refsingar en l?g leyfWu Yegar afbrotiW var framiW.  /I1 @+ ۃkv%Wi Yessarar greinar skulu eigi torvelda r)ttarh?ld yfir nokkrum manni eWa refsingu hans fyrir hvern Yann verknaW eWa aWgerWaleysi, refsiverW samkv%mt almennum kv%Wum laga, viWurkenndum af siWmenntuWum Yj;Wum Y framin voru. 6"8. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃS)rhver maWur  r)tt til friWhelgi einkal1fs s1ns, fj?lskyldu, heimilis og br)faskipta.  /I1 @+ ۃOpinber stj;rnv?ld skulu eigi ganga  r)tt Yennan nema samkv%mt Yv1 sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis, almannaheilla eWa efnalegrar fars%ldar Yj;Warinnar, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)ttindum og frelsi annarra. 6"9. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃS)rhver maWur  r)tt  aW vera frjls hugsana sinna, samvisku og trCar. 0 Yessu felst frelsi manna til aW breyta um trC eWa sannf%ringu svo og til aW r%kja trC s1na eWa sannf%ringu, hvort heldur einslega eWa 1 samf)lagi meW ?Wrum, opinberlega eWa  einkavettvangi, meW guWYj;nustu, boWun, breytni og helgihaldi.  /I1 @+ ۃFrelsi manna til aW r%kja trC s1na eWa sannf%ringu skal einungis hW Yeim takm?rkunum sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna almannaheilla til verndar allsherjarreglu, heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)tti og frelsi. "10. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃS)rhver maWur  r)tt til tjningarfrelsis. S r)ttur skal einnig n yfir frelsi til aW hafa skoWanir, taka viW og skila fram upplUsingum og hugmyndum heima og erlendis n afskipta stj;rnvalda. kv%Wi Yessarar greinar skulu eigi hindra r1ki 1 aW gera Ctvarps-, sj;nvarps og kvikmyndafyrirt%kjum aW starfa aWeins samkv%mt s)rst?ku leyfi.  /I1 @+ ۃXar sem af r)ttindum Yessum leiWir skyldur og byrgW er heimilt aW Yau s)u hW Yeim formsreglum, skilyrWum, takm?rkunum eWa viWurl?gum, sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis, landvarna eWa almannaheilla, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu eWa siWg%Wi manna, mannorWi eWa r)ttindum og til Yess aW koma 1 veg fyrir upplj;stran trCnaWarmla eWa til Yess aW tryggja vald og ;hlutdr%gni d;mst;la."11. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃR)tt skal m?nnum aW koma saman meW friWs?mum h%tti og mynda f)l?g meW ?Wrum, Yar  meWal aW stofna og ganga 1 st)ttarf)l?g til verndar hagsmunum s1num. Eigi skal r)ttur Yessi hWur ?Wrum takm?rkunum en Yeim, sem l?g m%la fyrir um og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis eWa almannaheilla, til Yess aW firra glundroWa eWa gl%pum, til verndar heilsu eWa siWg%Wi manna eWa r)ttindum og frelsi. kv%Wi Yessarar greinar skulu eigi vera Yv1 til fyrirst?Wu, aW l?glegar takmarkanir s)u settar viW Yv1 aW liWsmenn hers og l?greglu eWa stj;rnarstarfsmenn beiti Yessum r)tti. "12. gr. ++ Karlar og konur  hjCskaparaldri hafa r)tt  aW ganga 1 hj;naband og stofna fj?lskyldu 1 samr%mi viW landsl?g um Yessi r)ttindi. "13. gr. ++ S)rhver s sem  er brotinn s r)ttur eWa YaW frelsi, sem lUst er 1 sttmla Yessum, skal eiga raunh%fa leiW til aW n r)tti s1num fyrir opinberu stj;rnvaldi, og gildir einu Y;tt brotiW hafi framiW opinberir emb%ttismenn. "14. gr. ++ R)ttindi Yau og frelsi, sem lUst er 1 sttmla Yessum, skulu tryggW n nokkurs manngreinarlits, svo sem vegna kynferWis, kynYttar, litarhttar, tungu, trCarbragWa, stj;rnmla eWa annarra skoWana, Yj;Wernis eWa Yj;Wf)lagsst?Wu, tengsla viW Yj;Wernisminnihluta, eigna, uppruna eWa annarra st?Wu. "15. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃ t1mum styrjaldar eWa annars almenns neyWarstands, sem ;gnar tilveru Yj;Warinnar, getur samningsaWili tekiW til rWstafana sem v1kja fr skyldum hans samkv%mt samningi Yessum aW Yv1 marki sem Utrasta nauWsyn krefur til Yess aW firra f?llum, enda s)u sl1kar rWstafanir eigi 1 ;samr%mi viW aWrar skyldur hans aW Yj;War)tti.  /I1 @+ ۃkv%Wi Yetta skal Y; 1 engu rUra gildi 2. gr., nema Yegar mannslt verWa vegna l?glegra hernaWaraWgerWa, n) heldur gildi 3. gr., 4. gr. (1. mgr.) og 7. gr.  /I1 @+ ۃHver s samningsaWili, sem neytir Yessa r)ttar til undanslttar, skal lta aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs 1 t) fulla vitneskju um Y%r rWstafanir sem tekiW hefur veriW til svo og st%Wur Yeirra. Einnig skal hann tilkynna aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs um YaW Yegar beitingu sl1kra rWstafana linnir og kv%Wum samningsins er  nU framfylgt aW fullu. "16. gr. ++ Ekkert kv%Wi 1 10., 11. og 14. gr. skal taliW geta hindraW samningsaWila 1 aW setja skorWur viW stj;rnmlaumsvifum Ctlendinga. "17. gr. ++ Ekkert kv%Wi 1 samningi Yessum skal tClka Yannig aW 1 felist hinn minnsti r)ttur til handa r1ki, samt?kum eWa einstaklingum til aW takast  hendur eWa aWhafast nokkuW YaW sem miWar aW Yv1 aW eyWa r)ttindum Yeim einhverjum og frelsi, sem Yar er lUst, eWa aW Yv1 aW takmarka Yau umfram YaW sem samningurinn kveWur  um. "18. gr. ++ Takmarkanir Y%r  t)Wum r)ttindum og frelsi og heimilaWar eru 1 samningi Yessum skuli eigi viW hafWar 1 nokkru ?Wru skyni en fyrir er um m%lt. SamningsviWauki nr. 1 fr 20. mars 1952. ă 6"1. gr. ++ >llum m?nnum og l?gaWilum ber r)ttur til aW nj;ta eigna sinna 1 friWi. Skal engan svipta eign sinni, nema hagur almennings bj;Wi og g%tt s) kv%Wa 1 l?gum og almennra meginreglna Yj;War)ttar. ++ Eigi skulu Y; kv%Wi undanfarandi mlsgreinar  nokkurn htt rUra r)ttindi r1kis til Yess aW fulln%gja Yeim l?gum sem YaW telur nauWsynleg til Yess aW geta haft h?nd 1 bagga um notkun eigna 1 samr%mi viW hag almennings eWa til Yess aW tryggja greiWslu skatta eWa annarra opinberra gjalda eWa viWurlaga. 6"2. gr. ++ Engum manni skal synjaW um r)tt til menntunar. HiW opinbera skal 1 ?llum rWst?funum s1num, er miWa aW menntun og fr%Wslu, virWa r)tt foreldra til Yess aW tryggja YaW aW sl1k menntun og fr%Wsla s) 1 samr%mi viW trCar og l1fsskoWanir Yeirra. 6"3. gr. ++ SamningsaWilar skuldbinda sig til Yess aW halda frjlsar kosningar meW h%filegu millibili, og s) atkv%WagreiWsla leynileg og fari fram viW aWst%Wur er tryggi YaW, aW 1 lj;s komi lit almennings meW frjlsum h%tti 1 kj?ri til l?ggjafarYings. SamningsviWauki nr. 4 fr 16. september 1963. ă 6"1. gr. ++ Engan mann m svipta frelsi af Yeirri st%Wu einni aW hann getur ekki staWiW viW gerWa samninga. 6"2. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃ>llum Yeim sem  l?glegan htt eru staddir  landi einhvers r1kis skulu frjlsir ferWa og dvalarstaWar Yar 1 landi.  /I1 @+ ۃ>llum ber r)ttur til brottfarar Cr landi, einnig Cr eigin landi.  /I1 @+ ۃEigi m leggja nokkrar h?mlur  vernd sl1kra r)ttinda, umfram YaW sem l?g standa til og nauWsyn ber til 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi vegna Yj;War?ryggis eWa almannaheilla, 1 Ygu allsherjarreglu, til aW firra gl%pum, til verndar heilsu manna eWa siWg%Wi eWa r)ttindum og frelsi annarra.  /I1 @+ ۃR)ttindi Yau, er greinir 1 1. mgr., geta  tilteknum landsv%Wum s%tt takm?rkunum, svo fremi aW Yeim s) beitt aW l?gum og Y%r s)u r)ttl%tanlegar vegna almennra hagsmuna 1 lUWr%Wislegu Yj;Wf)lagi. 6"3. gr. 1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃEigi m v1sa nokkrum manni Cr landi Yess r1kis sem hann er Yegn 1, hvort heldur sem einstaklingi eWa samkv%mt rWst?fun sem beinist gegn h;pi manna.  /I1 @+ ۃEigi m banna nokkrum manni aW koma til Yess r1kis sem hann er Yegn 1. 6"4. gr. ++ BannaW er aW gera h;pa Ctlendinga landr%ka. SamningsviWauki nr. 6 fr 28. apr1l 1963. ă 6"1. gr. ++ DauWarefsing skal afnumin. Engan skal d%ma til sl1krar refsingar eWa l1flta. 6"2. gr. ++ R1ki er heimilt aW setja kv%Wi 1 l?g s1n um dauWarefsingu fyrir verknaWi framda  str1Wst1mum eWa Yegar brW str1Wsh%tta vofir yfir. Sl1kri refsingu skal aWeins beitt 1 Yeim tilvikum sem tilgreind eru 1 l?gunum, og 1 samr%mi viW kv%Wi laganna. ViWkomandi r1ki skal kynna aWalframkv%mdastj;ra Evr;purWs sl1k lagakv%Wi. 6"3. gr. ++ :heimilt er aW v1kja fr kv%Wum Yessa samningsviWauka  grundvelli 15. gr. samningsins.  SamningsviWauki nr. 7. fr 22. n;vember 1984. ă 6"1. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃBtlendingi, sem l?glega er bCsettur  landsv%Wi r1kis, skal ekki v1saW YaWan nema eftir kv?rWun sem tekin hefur veriW 1 samr%mi viW l?g, og skal honum heimilt:  /I2 ++  @x ۃlllaW bera fram st%Wur gegn brottv1sun sinni,  /I2 ++  @x ۃlllaW f ml sitt tekiW upp aW nUju, og  /I2 ++  @ ۃlllaW f erindi sitt flutt 1 Yessu skyni fyrir r)ttu stj;rnvaldi eWa manni eWa m?nnum sem YaW stj;rnvald tilnefnir.  /I1 @+ ۃHeimilt er aW v1sa Ctlendingi brott Wur en hann hefur neytt r)ttinda sinna samkv%mt a, b og cliW 1. t?lul. Yessarar greinar Yegar sl1k brottv1sun er nauWsynleg vegnar allsherjarreglu eWa  grundvelli Yj;War?ryggis. 6"2. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃS)rhver s sem d;mst;ll finnur sekan um afbrot, skal hafa r)tt til aW lta %Wri d;m fjalla  nU um sakfellinguna eWa refsinguna. Um beitingu Yessa r)ttar skal gilda l?ggj?f, Yar  meWal um tilefni Yess aW beita megi.  /I1 @+ ۃR)ttur Yessi getur veriW hWur undantekningum Yegar um er aW r%Wa minni httar brot, eftir Yv1 sem fyrir er m%lt 1 l?gum, eWa Yegar fjallaW var um ml viWkomandi manns  frumstigi af %Wsta d;mi, eWa hann var sakfelldur eftir frUjun  sUknud;mi. 6"3. gr. ++ NC hefur maWur veriW fundinn sekur um afbrot 1 lokad;mi en s1War veriW sUknaWur eWa nWaWur vegna Yess aW nU eWa nUupplUst staWreynd sUnir ;tv1r%tt aW r)ttarspj?ll hafa orWiW og skal s sem hefur YolaW refsingu vegna sl1krar sakfellingar f b%tur samkv%mt l?gum eWa r)ttarvenjum viWkomandi r1kis, nema sannaW s) aW honum sjlfum var aW ?llu eWa nokkru leyti um aW kenna aW hin ;Yekkta staWreynd var ekki ltin upp 1 t1ma. 6"4. gr.  1. a. a. 1. 1.(a) i) a) /I1 @+ ۃEnginn skal s%ta l?gs;kn n) refsingu aW nUju 1 sakamli innan l?gs?gu sama r1kis fyrir brot sem hann hefur Yegar veriW sUknaWur af eWa sakfellur um meW lokad;mi samkv%mt l?gum og sakamlar)ttarfari viWkomandi r1kis.  /I1 @+ ۃkv%Wi undanfarandi t?luliWar skulu ekki vera Yv1 til fyrirst?Wu aW mliW s) endurupptekiW 1 samr%mi viW l?g og sakamlar)ttarfar viWkomandi r1kis ef fyrir hendi eru nUjar eWa nUupplUstar staWreyndir, eWa ef megingalli hefur veriW  fyrri mlsmeWferW sem g%ti haft hrif  niWurst?Wu mlsins.  /I1 @+ ۃ:heimilt er aW v1kja fr Yessari grein meW sk1rskotun til 15. gr. samningsins. 6"5. gr. ++ Hj;n skulu nj;ta jafnr)ttis aW Yv1 er varWar r)ttindi og skyldur aW einkamlar)tti s1n 1 milli og 1 tengslum s1num viW b?rn s1n, viW giftingu, 1 hj;nabandi og ef til hj;naskilnaWar kemur. Xessi grein skal ekki vera Yv1 til fyrirst?Wu aW r1ki geri rWstafanir sem nauWsynlegar eru vegna hagsmuna barnanna. Fskj. 11 meW ViWauka.  GuWrCn Gauksd;ttir l?gfr%Wingur.  Frumathugun  Yv1 hvort breyta Yurfi kv%Wum 1 1slenskri l?ggj?f viW l?gfestingu 2 mannr)ttindasttmla Evr;pu. ă Verkefni unniW  vegum nefndar, sem d;msmlarWuneytiW hefur skipaW til aW kanna hvort ekki s) t1mab%rt aW mannr)ttindasttmli Evr;pu verWi l?gfestur h)r  landi. . Efnisyfirlit. ă 1.0. Afm?rkun verkefnisins. 2.0.kv%Wi 5. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um r)tt til frelsis og ?ryggis. 3.0.kv%Wi 6. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um r)tt til r)ttltrar og opinberrar meWferWar mla fyrir sjlfst%Wum og ;vilh?llum d;mst;li. 3.1.Almennt. 3.2.UpplUsingar til sakbornings um st%Wur sakana  hendur honum. 3.3.R)ttur til aW bera ml undir d;mst;la. 3.4.R)ttur k%rWa til aW yfirheyra vitni. 3.5.S?nnunarf%rslur fyrir frUjunard;mst;lum. 3.6.R)ttur til Crlausnar mls innan h%filegs t1ma. 3,7.:hWur og ;vilhallur d;mst;ll. 3.8.Sakborningur skal talinn saklaus uns sekt hans er s?nnuW l?gum samkv%mt. 3.8.1. >fug s?nnunarbyrWi. 3.8.2. B%tur handa sakborningi. 3.9.Samband verjanda og skj;lst%Wings. 3.10.kv%Wi 2. gr. 7. samningsviWauka. 4.0.kv%Wi 8. gr. um friWhelgi einkal1fs o.fl. 4.1.Almennt. 4.2.Vefenging  faWerni barns samkv. 52. gr. barnalaga nr. 20/1992. 4.3.R)ttur foreldra til umgengni viW b?rn s1n eftir aW Yeir hafa veriW sviptir forsj Yeirra. 4.4.Xtttaka foreldra 1 mlsmeWferW Ct af forsjrsviptingu. 4.5.kv%Wi 16. gr. l%knalaga nr. 53/1988, sbr. l?g nr. 50/1990. 4.6.L?g nr. 48/1988 um fangelsi og fangavist. 5.0.kv%Wi 9. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um skoWana og trCfrelsi. 6.0.kv%Wi 11. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um funda og f)lagafrelsi. 6.1.Almennt. 6.2.R)ttur til aW standa utan f)laga. 6.3. SkilyrWi greiWslu atvinnuleysisb;ta samkv%mt l?gum nr. 64/1981. 7.0. kv%Wi 2. gr. 1. samningsviWauka mannr)ttindasttmla Evr;pu um r)tt til menntunar. 8.0. LokaorW. 1.0.Afm?rkun verkefnisins. Lj;st er, aW efni YaW, sem tekiW verWur til athugunar, er %riW umfangsmikiW. MiWaW viW Yann t1ma, sem m)r er %tlaWur 1 verkefniW, verWur aWeins stiklaW  st;ru 1 1slenskri l?ggj?f. hersla verWur l?gW  k?nnun  samr%mi 1slensks r)ttarfars viW fyrirm%li 6. gr. mannr)ttindasttmlans um r)ttlta og opinbera mlsmeWferW. X kemur til athugunar 11. gr. sttmlans, sem fjallar m.a. um f)lagafrelsi, en talsverW umr%Wa hefur veriW um YaW kv%Wi 1 sambandi viW r)tt manna til aW standa utan f)laga. XaW ber aW hafa 1 huga aW tClkun  lagakv%Wum getur rWiW Crslitum um YaW hvort um brot  sttmlanum er aW r%Wa, en ekki YaW aW tiltekiW lagakv%Wi 1 sjlfu s)r brj;ti gegn sttmlanum, eins og nnar verWur vikiW aW 1 lok Yessa verkefnis. 2.0.kv%Wi 5. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um r)tt til frelsis og ?ryggis. ++ kv%Wi l. mgr. 5. gr. mannr)ttindasttmlans veitir ?llum r)tt til frelsis og ?ryggis. 0 (a) til (f) liW eru talin t%mandi upp Yau tilvik Yar sem frelsisskerWing er heimil. 0 2.!5. t?luliW er kveWiW nnar um r)ttindi Yeirra, sem hafa veriW handteknir eWa sviptir frelsi  annan htt. ++ H)r er %tlunin aW fjalla nnar um kv%Wi f. liWar l. mgr. 5. gr. kv%WiW hlj;War svo: +++?Everyone has the right to liberty and security of person. No one shall be deprived of his liberty save in the following cases and in accordance with a procedure prescribed by law; ... +++(f) the lawful arrest or detention of a person to prevent his effecting an unauthorised entry into the country or of a person against whom action is being taken with a view to deportation or extradition. ...  ++ Fyrirm%li 5. gr. eiga aWeins viW sviptingu frelsis (?deprivation of liberty ), en ekki annars konar takmarkanir  frelsi manna. kv%Wi 5. gr. eiga tv1m%lalaust viW, Yegar Ctlendingur er sviptur frelsi s1nu vegna fyrirhugaWrar brottv1sunar eWa framsals hans Cr landi, eins og berlega kemur fram 1 fliW 5. gr., eWa vegna rWstafana 1 Yv1 skyni aW koma 1 veg fyrir aW hann komist inn 1 landiW. kv%Win 1 l. mgr. 5. gr. um mlsmeWferW ?in accordance with procedure prescribed by law  fela 1 s)r skilnaW um, aW kveWiW s)  um YaW 1 l?gum landsins hvernig haga skuli meWferW mla, Yegar menn eru sviptir frelsi s1nu. ++ L?g nr. 95/1965 um eftirlit meW Ctlendingum fjalla um YaW efni, sem ofangreint kv%Wi tekur til. Xar er ekki skUrt kveWiW  um Y mlsmeWferW, sem gildir um kvarWanir, Yegar Ctlendingar ;ska eftir inng?ngu 1 landiW eWa um brottrekstur Yeirra. 3.0.kv%Wi 6. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu um r)tt til r)ttltrar og opinberrar meWferWar mla fyrir sjlfst%Wum og ;vilh?llum d;mst;li. 3.1.Almennt. kv%Wi 6. gr. mannr)ttindasttmlans hlj;War svo: +++(1)In the determination of his civil rights and obligations or of any criminal charge against him, everyone is entitled to a fair and public hearing within a reasonable time by an independent and impartial tribunal established by law. Judgment shall be prounounced publicly but the press and public may be excluded from all or part of the trial in the interests of morals, public order or national security in a democratic society, where the interests of juveniles or the protection of the private life of the parties so require, or to the extent strictly necessary in the opinion of the court in special circumstances where publicity would prejudice the interests of justice. +++(2) Everyone charged with a criminal offence shall be presumed innocent until proved guilty according to law. +++(3) Everyone charged with a criminal offence has the following minimum rights: +++(a) to be informed promptly, in a language which he understands and in detail, of the nature and cause of the accusation against him; (b) to have adequate time and facilities for the preparation of his defence; +++(c) to defend himself in person or through legal assistance of his own choosing or, if he has not sufficient means to pay for legal assistance to be given it free when the interests of justice so require: +++(d) to examine or have examined witnesses against him and to obtain the attendance and examination of witnesses on his behalf under the same conditions as witnesses against him: +++(e) to have the free assistance of an interpreter if he cannot understand or speak the language used in court. kv%Wum 6. gr. er %tlaW aW tryggja r)ttl%ti og ?ryggi 1 meWferW annars vegar refsimla og hins vegar greiningsmla Ct af r)ttindum og skyldum einkar)ttarlegs eWlis. Ml, sem falla ekki undir annan hvorn Yessara mlaflokka, eru ;hW Yeim kr?fum, sem 6. gr. gerir til mlsmeWferWar. kv%Wi 1. mgr. 6. gr. geymir reglur er n til beggja mlaflokkanna, en 2. og 3. mgr. taka aWeins til refsimla. 3.2.UpplUsingar til sakbornings um st%Wur sakanna  hendur honum. ++ Samkv%mt aliW 3. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans er YaW lgmarksr)ttur sakbornings, aW hann s) upplUstur  tilhlUWilegan htt,  tungumli, sem hann skilur, og 1 smatriWum um eWli og st%Wur sakanna  hendur honum. kv%Wi 32. gr. laga um meWferW opinberra mla kveWur svo  um Yetta atriWi: +++?Skylt er aW gefa sakborningi upplUsingar um k%ruefni Wur en hann er yfirheyrWur Ct af Yv1 eWa viW handt?ku ef til hennar kemur.  ++ XaW v%ri %skilegt, meW hliWsj;n af 6. gr. sttmlans, aW skUrar v%ri kveWiW  1 1slensku l?gunum um Yennan fortakslausa r)tt sakbornings. 3.3.R)ttur til aW bera ml undir d;mst;la. ++ kv%Wi 1. mgr. 6. gr. felur 1 s)r r)tt manna til aW bera ml undir d;mst;la, sbr. ml Golder gegn Bretlandi. Ef maWur getur ekki boriW greining um r)ttindi og skyldur einkar)ttarlegs eWlis undir d;mst;l er um aW r%Wa brot  kv%Winu. D;mst;llinn verWur einnig aW hafa n%gilegt vald til aW taka kv?rWun 1 mlinu. Xegar stj;rnvaldi er t.d. faliW fullnaWarCrskurWarvald, sem felur 1 s)r kv?rWun (?determination )  r)ttindum eWa skyldum einkar)ttarlegs eWlis, er um brot  6. gr. aW r%Wa, ef ekki er h%gt aW bera Yann CrskurW undir d;mst;la. 3.4.R)ttur k%rWa til aW yfirheyra vitni. ++ kv%Wi (d) liWar 3. mgr. 6. gr. veitir k%rWa r)tt til aW yfirheyra vitni eWa lta yfirheyra vitni, sem vitna gegn honum, og aW yfirheyra vitni, sem hann leiWir fram, meW s?mu skilmlum og vitni, sem vitna gegn honum.++ kv%WiW felur 1 s)r regluna um jafnr%Wi mlsaWila, en r)ttur sakbornings samkv%mt Yessu kv%Wi gengur Y; lengra en jafnr%Wisreglan. Meginreglan er sC, aW sakfelling verWi ekki byggW  skUrslum vitna, sem sakborningur hefur ekki haft t%kif%ri til aW leggja spurningar fyrir. XaW felur hins vegar ekki 1 s)r aW k%rWi eigi ;takmarkaWan r)tt  aW leiWa fram vitni. kv%WiW kemur ekki 1 veg fyrir aW r1ki setji skilyrWi um Yetta efni 1 l?ggj?f. XaW er einnig leyfilegt, aW d;mst;ll meti, hvort vitnayfirheyrsla hafi YUWingu um Crslit mlsins, og hafni vitnaleiWslum, ef svo er ekki. Jafnr%Wi verWur Y; aW vera meW aWilum aW Yessu leyti. Almennt verWur aW telja ;heimilt aW leggja til grundvallar skriflegar vitnaskUrslur eWa skUrslur l?greglu, ef k%rWi hefur ekki haft m?guleika  aW spyrja vitnin. kv%Wi 48. gr. laga um meWferW opinberra mla hlj;Wa svo: +++?1. D;mur skal reistur  s?nnunarg?gnum sem f%rW eru fram viW meWferW mls fyrir d;mi. +++2. D;mara er heimilt aW taka til greina sem s?nnunarg?gn skUrslur sem k%rWi eWa vitni hafa gefiW fyrir d;mi Wur en ml var h?fWaW. X; skulu skUrslugjafar koma  nU fyrir d;m viW mlsmeWferW, ef kostur er, og k%rWi eWa verjandi hans krefjast eWa d;mari telur annars st%Wu til. +++3. NC hefur vitni ekki komiW fyrir d;m og Yess er ekki kostur viW meWferW mlsins, en skUrsla hefur veriW gefin fyrir l?greglu eWa ?Wrum ranns;knaraWila, og metur d;mari Y hvort sl1k skUrsla hafi s?nnunargildi og Y hvert gildi hennar s).  kv%Wi 3. mgr. 59. gr. hlj;War svo: +++?3. NC hefur vitni eWa aWrir Wur gefiW skUrslu fyrir l?greglumanni eWa fyrir d;mi 1 mlinu og kynnir d;mari Y sl1kar skUrslur og ?nnur sakarg?gn ekki fyrir vitni fyrr en honum Yykir Yess Y?rf til skUringar og leiWr)ttingar skUrslu Yess. Utanr)ttarvottorWum Yess sem skylt er aW koma fyrir sem vitni m d;mari ekki veita viWt?ku nema s)rstaklega standi , svo sem Yegar ekki er kostur aW f vitni fyrir d;m til aW gefa skUrslu.  ++ hugavert er aW bera kv%Wi Yetta saman viW d;ma Mannr)ttindad;mst;lsins 1 mlum Ct af skUrslugj?fum fyrir d;mst;lum. VerWi af l?gfestingu mannr)ttindasttmlans, verWa h)rlendir d;mst;lar aW tClka kv%WiW 1 sam%mi viW Yau sj;naramiW, sem Mannr)ttindad;mst;llinn leggur til grundvallar 1 d;mum s1num. H)r verWa reifaWir nokkrir d;mar Mannr)ttindad;mst;lsins, sem mli skipta 1 Yessu sambandi. ++ 0 mli  Unterpertinger gegn Austurr1ki (d;mur 24. n;vember 1986) voru mlavextir Yeir, aW austurr1skir d;mst;lar d%mdu Unterpertinger til 6 mnaWa fangelsis fyrir l1kamsrs  stjCpd;ttur s1na og eiginkonu. X%r h?fWu gefiW skUrslu fyrir l?greglu. SkUrslurnar voru s1War lesnar upp viW r)ttarh?ld fyrir d;mst;lum Yeim, sem fj?lluWu um k%ru  hendur Unterpertinger, en b%Wi eiginkona og stjCpd;ttir hans h?fWu notf%rt s)r heimild 1 austurr1sku refsir)ttarfarsl?gunum til aW neita aW koma fyrir r)tt 1 mlinu. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn t;k fram, aW upplestur skUrslna meW ofangreindum h%tti bryti Ct af fyrir sig ekki 1 bga viW l. mgr. 6. gr. eWa dliW 3. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans. Notkun Yeirra sem s?nnunargagna yrWi hins vegar aW samr%mast r)tti manna til varna samkv%mt nefndum kv%Wum. XaW %tti s)rstaklega viW, Yegar sakborningur hefWi ekki haft t%kif%ri til aW leggja spurningar fyrir skUrslugjafa  fyrri stigum mlsins. ++ Eiginkona og stjCpd;ttir Unterpertinger h?fWu meW neitun sinni aW koma fyrir r)tt hindraW hann 1 aW spyrja Y%r eWa lta spyrja Y%r Ct 1 skUrslur s1nar. Hann gat aW v1su gert s1nar athugasemdir munnlega viW meWferW mlsins, en frUjunard;mst;llinn hafWi synjaW honum aW f%ra fram s?nnunarg?gn, sem vektu efasemdir um trCverWugleika kvennanna tveggja. Mannr)ttindad;mst;llinn sagWi, aW skUrslur kvennanna hefWu aW v1su ekki veriW einu s?nnunarg?gnin, sem lgu fyrir d;mst;lunum.  hinn b;ginn k%mi skUrt fram 1 d;mi frUjunard;mst;lsins, aW sakfelling Unterpertinger hefWi veriW byggW  Yessum skUrslum fyrst og fremst. Samkv%mt Yessu hefWi Unterpertinger veriW sakfelldur  grundvelli framburWar, en r)tti hans til varna hefWi veriW settar verulegar takmarkanir aW Yv1 er til Yess framburWar t;k. HefWi Yannig veriW brotiW gegn l. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans og meginreglum dliWar 3. mgr. 6. gr. ++ 0 mli  Asch gegn Austurr1ki (d;mur 26. apr1l 1991) voru mlavextir Yeir, aW austurr1skur h)raWsd;mst;ll taldi Asch sekan um l1kamsrs  sambUliskonu s1na og var sC niWurstaWa staWfest af frUjunard;mst;li. Asch kvartaWi yfir Yv1, aW d;mst;larnir hefWu einkum byggt  skUrslu, sem sambUliskona hans gaf l?greglunni, en skUrsla Yessi hefWi veriW lesin upp viW r)ttarh?ld 1 mli hans, enda Y;tt sambUliskonan hefWi Y veriW bCin aW falla fr k%ru sinni og hefWi neitaW aW koma fyrir d;m. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn benti , aW ?ll s?nnunarg?gn b%ri almennt aW leggja fyrir d;m 1 opinberu r)ttarhaldi og 1 viWurvist sakborninga, Yannig aW kostur v%ri  aW flytja fram gagnr?k. Vitni Yyrfti Y; ekki undantekningarlaust aW gefa skUrslu fyrir d;mi, og v%ri Yar s)rstaklega Yess aW g%ta, aW sl1kt g%ti reynst ;kleift 1 vissum tilvikum. Notkun meW Yessum h%tti  skUrslum, er aflaW hefWi veriW Wur en til d;msmeWferWar k%mi, v%ri ekki 1 sjlfu s)r ;samrUmanleg 1. mgr. 6. gr. og dliW 3. mgr. 6. gr., ef r)ttur til varnar v%ri virtur. S r)ttur gerWi almennt kr?fu til Yess, aW sakborningi hefWi veriW gefiW tilhlUWilegt og h%filegt f%ri  aW andm%la og spyrja vitni, annaW hvort Yegar YaW gaf skUrslu s1na eWa  s1Wari stigum mlsins. ++ 0 Yessu tilviki hafWi l?greglumaWur gefiW d;mst;lum skUrslu um mlsatvik, eins og sambUliskonan hefWi lUst Yeim fyrir honum. Mannr)ttindad;mst;llinn v1saWi til Yess, aW Asch hefWi ltiW hj l1Wa aW spyrja l?greglumanninn Ct Cr. X hefWi Asch tt Yess kost aW r%Wa frs?gn sambUliskonunnar og koma eigin frs?gn  framf%ri, fyrst fyrir l?greglu og s1War fyrir d;mi. Frs?gn hans hefWi veriW ;l1k 1 Yessi skipti og veikti YaW trCverWugleika hans. Mannr)ttindad;mst;llinn lagWi herslu , aW skUrslur sambUliskonunnar 1 frs?gn l?greglumannsins, hefWu ekki veriW einu s?nnunarg?gnin, sem d;murinn byggWi sakfellisd;m sinn . Hann hefWi einnig tekiW tillit til pers;nulegs mats l?greglumannsins  grundvelli viWtala hans viW sambUliskonuna og Asch sjlfan, til tveggja samhlj;Wa l%knisvottorWa, til l?gregluranns;knarinnar og annarra s?nnunargagna. AW Yessu leyti yrWi Yetta ml greint fr mli Unterpertinger. NiWurstaWa Mannr)ttindad;mst;lsins varW sC, aW kv%Wi 1. mgr. 6. gr. og 3. mgr. dliWar 6. gr. hefWu ekki veriW brotin. ++ 0 mli  Rostovski gegn Hollandi (d;mur 20. n;vember 1989) voru mlavextir Yeir, aW Kostovski var d%mdur til refsingar  grundvelli skUrslna tveggja ;nafngreindra vitna, sem ekki voru yfirheyrW viW meWferW mlsins fyrir d;mst;lum. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW almennt %tti aW leggja fram ?ll s?nnunarg?gn 1 viWurvist sakbornings 1 r)ttarhaldi, sem gerWi sakborningi kleift aW koma meW gagnr?k. Samt sem Wur m%tti nota yfirlUsingar, sem gefnar hefWu veriW Wur en til d;msmeWferWar k%mi, sem s?nnunarg?gn, ef r)ttur sakbornings til varnar hefWi veriW virtur, sem almennt f%list 1 Yv1, aW sakborningi hefWi veriW veitt tilhlUWilegt t%kif%ri til aW yfirheyra vitni, sem vitnaWi gegn honum, annaW hvort viW skUrslugj?fina eWa s1War viW meWferW mlsins. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW r)ttur sakbornings 1 Yessu tilviki hefWi ekki veriW virtur og Yv1 hefWi kv%Wi dliWar 3. mgr. og 1. mgr. 6. gr. veriW brotiW. ++ 0 mli  Windisch gegn Austurr1ki (d;mur 27. september 1990) voru mlavextir Yeir, aW Windisch var d%mdur fyrir brot  grundvelli upplUsinga, sem tveir ;nafngreindir menn gfu l?greglunni. L?greglumennirnir, sem h?fWu tekiW  m;ti upplUsingunum, voru yfirheyrWir sem vitni fyrir d;mst;lnum og tti verjandi m?guleika  aW spyrja Y spurninga. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW ekki v%ri h%gt aW jafna Yv1 viW yfirheyrslur Yeirra, sem veittu upplUsingarnar. Xar sem Yeir hefWu veriW ;nafngreindir tti verjandi enga m?guleika  aW vefengja trCverWugleika Yeirra. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi lj;st, aW sakfelling hefWi fyrst og fremst veriW byggW  vitnisburWi l?greglumannanna um skUrslur nefndra ;nafngreindra vitna. Xv1 hefWi veriW um aW r%Wa sl1ka skerWingu  r)tti sakbornings, aW kv%Wi dliWar 3. mgr. og l. mgr. 6. gr. hefWu veriW brotin. ++ 0 mli  LGdi gegn Sviss (d;mur 15. jCn1 1992) voru mlavextir Yeir, aW svissneskir d;mst;lar d%mdu LGdi sekan fyrir f1kniefnasmygl. ViW ranns;kn mlsins var m.a. beitt s1mhlerunum og l?gregluYj;nn notaWur sem tlbeita. D;mst;larnir neituWu aW heimila LGdi eWa verjanda hans aW kalla l?gregluYj;ninn fyrir sem vitni. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn benti , aW LGdi hefWi Y fyrst jtaW brot s1n, Yegar honum hefWi veriW sUnd endurrit s1matala Yeirra, sem voru hleruW, og aW LGdi hefWi ekki  neinu stigi mlsins tt Yess kost aW sannreyna s1mt?lin eWa vefengja Yau. Einnig b%ri aW hafa 1 huga, aW skriflegar skUrslur l?greglumannsins hefWu skipt mli viW Crlausn um Yau mlsatvik, sem leiddu til sakfellingar, enda Y;tt ekki hefWi 1 Yv1 efni veriW byggt  skUrslunum eing?ngu. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW ml LGdi v%ri ?Wru v1si httaW en mlum Kostovski gegn Hollandi og Windisch gegn Austurr1ki, en 1 Yeim mlum hafWi sakfelling byggst  framburWi ;nafngreindra vitna. 0 tilviki LGdi var um eiWsvarinn l?greglumann aW r%Wa og ranns;knard;maranum hefWi veriW kunnugt um hlutverk hans. Auk Yess hefWi LGdi Yekkt l?greglumanninn, a.m.k. 1 sj;n, Y;tt honum hefWi e.t.v. ekki veriW kunnugt hver hann var. Samt sem Wur hefWi hvorki ranns;knard;marinn n) d;mst;lar veriW fanlegir til Yess, aW l?greglumaWurinn yrWi leiddur fyrir Y sem vitni til sampr;funar  skUrslum l?greglumannsins og staWh%fingum LGdis. Enn fremur hefWi LGdi eWa verjanda hans aldrei veriW m?gulegt aW spyrja l?greglumanninn eWa kasta vafa  trCverWugleika hans. XaW hefWi samt veriW m?gulegt aW gera YaW  Yann htt, aW virtir v%ru hagsmunir l?gregluyfirvalda af Yv1 aW halda nafni l?greglumannsins leyndu. NiWurstaWa Mannr)ttindad;mst;lsins varW sC, aW 1 mli LGdis hefWi svo verulegar takmarkanir veriW gerWar  r)tti sakbornings til varnar, aW brotiW hefWi veriW gegn 1. mgr. 6. gr. og dliW 3. mgr. 6. gr. ++ Af Crlausnum mannr)ttindanefndarinnar og Mannr)ttindad;mst;lsins m draga kveWin meginsj;narmiW viW skUringu  dliW 3. mgr. 6. gr., oft 1 tengslum viW 1. mgr. 6. gr. Sakborningur 1 refsimlum  r)tt  aW leiWa vitni, sem mli skipta, og jafnr%Wis verWur aW g%ta 1 Yeim efnum milli hans og handhafa saks;knarvalds. Meginreglan er sC, aW vitni ber aW leiWa fyrir d;m 1 opinberu r)ttarhaldi, Yar sem sakborningur  aW eiga Yess kost aW spyrja Ct Cr b%Wi vitni, sem hann leiWir og vitni, sem leidd eru gegn honum. Undantekningum er jtaW fr Yessum meginsj;narmiWum: N%gilegt getur veriW aW lesa upp skUrslur vitnis fyrir d;mi, ef sakborningur hefur  fyrra stigi tt Yess kost aW spyrja vitni. Ef ekki er unnt aW leiWa vitni eWa s)rst?k r?k eru til aW lta YaW hj l1Wa, getur staWist aW leggja fram skriflegar skUrslur Yeirra, enda s)u sl1kar skUrslur ekki einu s?nnunarg?gnin. Af ofangreindum d;mum Mannr)ttindad;mst;lsins m rWa, aW mj?g r%Wst af atvikum hvers mls, hvort kv%Wum dliWar 3. mgr. 6. gr. (og 1. mgr. 6. gr.) hefur veriW fulln%gt eWa ekki. Er oft um verulegt matsatriWi aW r%Wa, svo sem kemur skUrt fram 1 d;mi fr 28. gCst 1992 1 mli  Artner gegn Austurr1ki . Xar t?ldu 5 d;marar af 9, aW ekki v%ri um brot aW r%Wa, en 4 voru  m;ti. Mlavextir voru 1 stuttu mli Yeir, aW Artner var sakfelldur m.a.  grundvelli yfirlUsinga vitnis, sem gefnar voru fyrir l?greglu og ranns;knard;mara. SkUrslan var lesin upp fyrir d;minum, Yar sem vitniW var horfiW. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins sagWi, aW fjarvera Artners, og Yar sem aW vitniW hefWi s1Wan ekki fundist Yrtt fyrir tilraunir d;mst;lsins hefWi gert YaW ;m?gulegt aW koma Yeim samt1mis fyrir r)tt. Xv1 hefWi d;mst;llinn getaW tekiW vitnisburWinn til athugunar, aW Yv1 tilskyldu aW r)ttur sakbornings til varnar v%ri virtur. YfirlUsingarnar hefWu ekki veriW einu s?nnunarg?gnin, sem d;mst;llinn hefWi byggt sakfellinguna , og Yv1 hefWi skerWingin  r)tti sakbornings ekki veriW sl1k, aW brotiW hefWi veriW gegn l. mgr. 6. gr. eWa dliW 3. mgr. 6. gr. 3.5.S?nnunarf%rslur fyrir frUjunard;mst;lum. ++ 0 6. gr. mannr)ttindasttmlans felst ekki neinn r)ttur til aW frUja mli til %Wri r)ttar. S) frUjun hins vegar heimiluW 1 r)tti r1kis, eiga kv%Wi 6. gr. aW meginstefnu til viW mlsmeWferW fyrir frUjunard;mst;lnum, en taka verWur tillit til s)rst?Wu frUjunard;mst;la og mlsmeWferWar fyrir Yeim (d;mur Mannr)ttindad;mst;lsins 1 mli  Delcourt gegn Belg1u fr 17. janCar 1970). Xar r1s meWal annars spurning um s?nnunarf%rslur fyrir frUjunard;mst;lum. Um YaW efni hefur veriW fjallaW 1 nokkrum d;mum Mannr)ttindad;mst;lsins. ++ 0 mli  Ekbatani gegn Sv1Yj;W (d;mur 26. ma1 1988) voru mlavextir Yeir, aW hann Ekbatani var d%mdur til greiWslu sektar vegna h;tunar 1 garW opinbers starfsmanns. 0 undirr)tti voru teknar skUrslur af honum og starfsmanninum, sem 1 hlut tti. frUjunard;mst;llinn hafnaWi kr?fu Ekbatani um frekari yfirheyrslur. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn v1saWi til Yess, aW opinber mlsmeWferW (?a public hearing )  fyrsta d;mstigi v%ri stundum n%gileg, ef mlsmeWferW fyrir frUjunard;mst;li v%ri Yess s)rstaka eWlis, aW endurtekningar v%ri ekki Y?rf. XaW %tti t.d. viW, Yegar frUjunard;mst;ll %tti aWeins aW leysa Cr lagaatriWum en ekki aW fjalla um staWreyndir (t.d. ?court of cassation  1 Umsum l?ndum). 0 mli Ekbatani hefWi YaW hins vegar veriW hlutverk frUjunard;mst;lsins aW fjalla b%Wi um l?g og staWreyndir. V%ri Yar Yess s)rstaklega aW g%ta, aW d;mst;llinn hefWi tt aW skera aW ?llu leyti Cr um sUknu og sakleysi sakbornings meW Yeirri takm?rkun einni, aW d;mst;lnum var ;heimilt aW Yyngja refsingu Y, sem h)raWsd;mur hafWi kveWiW. Br umr%ddu litaefni hefWi frUjunard;mst;llinn ekki getaW leyst nema meW beinu mati  Yeim vitnisburWi, sem Ekbatani og Wurnefndur opinber starfsmaWur h?fWu gefiW. Xv1 taldi d;mst;llinn, aW tt hefWi aW endurtaka allar yfirheyrslur fyrir frUjunard;mst;lnum. kv%Wi 1. mgr. 6. gr. hefWi Yv1 veriW brotiW. ++ 0 mli  Jan "ke Anderson gegn Sv1Yj;W  (d;mur 29. okt;ber 1991) lagWi Mannr)ttindad;mst;llinn herslu  YaW, aW frUjun Anderson hefWi ekki vakiW spurningar um staWreyndir eWa lagaatriWi, sem ekki hefWi veriW h%gt aW leysa  grundvelli skjala mlsins. ++ 0 mli Helmers gegn Sv1Yj;W (d;mur 29. okt;ber 1991) voru mlavextir Yeir, aW Helmers h?fWaWi einkarefsiml  hendur tveimur einstaklingum vegna meiWyrWa. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW Cr spurningunni um sekt hefWi ekki veriW h%gt aW leysa, nema meW beinu mati frUjunard;mst;lsins  yfirlUsingum Helmers pers;nulega og verjenda 1 mlinu, sem h)ldu Yv1 fram aW Yeir v%ru saklausir af s?kunum Helmers. NiWurstaWan var Yv1 sC, aW brotiW hefWi veriW gegn l. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans. ++ 0 mli  Feide gegn Sv1Yj;W (d;mur 29. okt;ber 1991) voru mlavextir Yeir, aW s%nskir d;mst;lar h?fWu fundiW Fejde sekan um aW hafa undir h?ndum ;l?glegt vopn og var hann d%mdur til greiWslu sektar. 0 d;mi Mannnr)ttindad;mst;lsins sagWi m.a., aW frUjun Fejde hefWi ekki vakiW spurningar um staWreyndir eWa lagaatriWi, sem ekki hefWi veriW h%gt aW leysa Cr  grundvelli skjala mlsins. Xv1 hefWi ekki veriW um brot  6. gr. aW r%Wa.++ 0 mli Vidal gegn Belg1u (d;mur 22. apr1l 1992) hafWi Vidal veriW d%mdur af frUjunard;mst;li til 4 ra fangelsis. 0 undirr)tti hafWi hann veriW sUknaWur. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins sagWi m.a., aW frUjunard;mst;llinn hefWi ekki leyft yfirheyrslu vitna, hvorki af hlfu saks;knara n) verjanda. Vidal hefWi veriW sUknaWur 1 undirr)tti eftir nokkrar vitnayfirheyrslur. Xegar frUjunard;mst;llinn hefWi kveWiW upp fellisd;m, hefWu ekki legiW fyrir nein nU s?nnunarg?gn, aW undanskyldum munnlegum yfirlUsingum annarra sakborninga 1 mlinu. D;murinn hefWi eing?ngu veriW byggWur  mlsskj?lum. Enn fremur hefWi frUjunard;mst;llinn ekki gefiW neinar st%Wur fyrir Yv1, af hverju hann hafnaWi vitnayfirheyrslum. Mannr)ttindad;mst;llinn komst aW Yeirri niWurst?Wu aW 6. gr. hefWi veriW brotin. ++ kv%Wi 2. mgr. 159. gr. laga nr. 19/1991 um meWferW opinberra mla hlj;War svo: +++?H%stir)ttur getur kveWiW yfirheyrslu k%rWa eWa vitna Yar fyrir r)tti og kveWur hann Y fyrir sig s%kjanda og verjanda og Y er skUrslu skal taka af.  ++ H%stir)ttur 0slands endurskoWar ml b%Wi aW Yv1 er varWar lagaatriWi og staWreyndir. X; aW k%rWi hafi veriW sUknaWur 1 undirr)tti getur H%stir)ttur sakfellt k%rWa. Jafnframt getur H%stir)ttur Yyngt refsingu k%rWa. MeW hliWsj;n af tClkun Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu  k%rWi kr?fu  s?mu s?nnunarf%rslu fyrir frUjunard;mst;l og fyrir h)raWsd;mi, ef ml varWar staWreyndir eWa lagaatriWi, sem ekki verWa leyst  grundvelli skjala mlsins. kv%Wi 2. mgr. 159. gr. laga nr. 19/1991 veita k%rWa ekki ;tv1r%Wan r)tt til yfirheyrslu fyrir H%star)tti. Synjun ;skar um yfirheyrslu getur samkv%mt Yeim meginsj;narmiWum, sem Mannr)ttindad;mst;llinn hefur lagt til grundvallar skUringu  1. mgr. 6. gr., faliW 1 s)r brot  l. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans. 3.6.R)ttur til Crlausnar mls innan h%filegs t1ma. ++ kv%Wi 1. mgr. 6. gr tryggir r)tt manna til aW f Crlausn mla sinna innan h%filegs t1ma. AW Yv1 er einkaml varWar markast Yetta t1mabil af mlsh?fWun. Vafasamara er viW hvaWa t1mamark eigi aW miWa 1 refsimlum. Mannr)ttindanefndin hefur 1 Crlausnum s1num miWaW viW Yann t1ma, Yegar svo er komiW, aW veruleg r?skun hefur orWiW  st?Wu manns vegna gruns, sem  hann hefur falliW. Lokad;mur markar lok t1mabilsins, eftir atvikum d;mur %Wra d;ms eftir frUjun, eWa niWurfelling mls. Mannr)ttindad;mst;llinn hefur einkum tekiW miW af Yremur atriWum viW mat  Yv1, hvort r)ttur til Crlausnar mls innan h%filegs t1ma hafi veriW brotinn. TekiW hefur veriW miW af Yv1, hversu fl;kiW mliW er, hegWun aWila viW meWferW mlsins og hvernig d;mst;lar og stj;rnv?ld hafa staWiW aW meWferW mls. AW Yv1 er varWar vinnulag  d;mst;lum, hefur Mannr)ttindad;mst;llinn taliW, aW r1ki beri aW meginstefnu til Y byrgW  skipulagningu r)ttarkerfis s1ns, Yannig aW ekki fari 1 bga viW kr?fur mannr)ttindasttmlans. XaW m rWa af d;mum Mannr)ttindad;mst;lsins og Crlausnum mannr)ttindanefndarinnar, aW talsvert r%Wst af nnari atvikum hverju sinni, hvort ml hafi tekiW h%filegan t1ma. Nefndin hefur jafnvel taliW aW 7 eWa 8 r hafi veriW innan h%filegs t1ma 1 tilteknum mlum og d;mst;llinn 5 r. 0 mli Eckle Yar sem ml var til meWferWar 1 17 og 10 r t?ldu nefndin og d;mst;llinn fariW Ct fyrir leyfileg t1mam?rk. Tilhneiging virWist vera sC aW taka tillit til s)rstakra hagsmuna Yess, sem k%rir. 0 mli H gegn Bretlandi, sem varWaWi umgengnisr)tt viW barn, lagWi d;mst;llinn herslu  Y hagsmuni, sem voru 1 hCfi fyrir k%randann af mlinu. 0 mli B gegn VXUskalandi taldi nefndin aW skilnaWarml, sem t;k 9 r, hefWi fariW fram Cr kr?fum sttmlans, meW s)rst?ku tilliti til nauWsynjar  Yv1 aW fjalla um skilnaWarml og ?nnur fj?lskylduml  skj;tan htt. ++  0slandi hefur stundum vaknaW spurning um skilvirkni h)rlendra d;mst;la. XaW g%ti komiW upp sC staWa, 1 einst?kum tilvikum, aW kv%Wi 6. gr. mannr)ttindasttmlans v%ri ekki fulln%gt. Miklu mli skiptir, ef ml er 1 biWst?Wu hj d;mst;lum, n Yess aW nokkuW s) aWhafst. 3.7.:hWur og ;vilhallur d;mst;ll. ++ Kr?fur eru gerWar 1 1. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans um aW d;mst;ll skuli vera ;hWur og ;vilhallur. MeW skilyrWinu um aW d;mst;ll skuli vera ;vilhallur felst YaW, aW d;mari megi ekki vera vilhallur 1 d;mum s1num (hugl%gt mat), og aW ekki megi vera nein st%Wa til aW draga 1 efa hlutleysi d;mara Ct fr hlutl%gu sj;narmiWi. H)r er %tlunin aW athuga s1Wargreinda sj;narmiWiW 1 sambandi viW skipan F)lagsd;ms samkv%mt 39. gr. laga nr. 80/1938 um st)ttarf)l?g og vinnudeilur. ++ 0 mli  Langborger gegn Sv1Yj;W (d;mur 22. jCn1 1989) reyndi , hvort hCsn%Wisd;mst;ll g%ti talist ;hWur og ;vilhallur d;mur. Mlavextir voru Yeir, aW Langborger hafWi tekiW 1bCW  leigu. 0 leigusamningnum var kv%Wi um, aW samt?k leiguliWa annars vegar og hCseigenda hins vegar skyldu semja um fjrh%W leigu og aWra leiguskilmla. Langborger gerWi kr?fu um fasta leigu og leigusamning, sem ekki hefWi aW geyma kv%Wi af umr%ddu tagi. Xv1 var hafnaW og var greiningurinn lagWur fyrir s%nska hCsn%Wisd;mst;linn. D;murinn var skipaWur fj;rum m?nnum, tveimur l?gfr%Wingum og tveimur leikm?nnum. Tveir s1Warnefndir d;marar voru skipaWir af sambandi hCseigenda og sambandi leigutaka, sem hvort um sig skipuWu einn mann. ++ 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins var tekiW fram, aW fyrir hCsn%Wisd;mst;lnum hefWi deilan staWiW um YaW, hvort umr%tt samningskv%Wi %tti aW standa eWa ekki, en ekki hvernig Yv1 %tti aW beita. Almennt yrWu d;marar hCsn%Wisd;mst;lsins Cr h;pi leikmanna aW teljast mj?g vel h%fir til aW d%ma 1 deilum milli leigusala og leigutaka  grundvelli Yeirrar s)rst?ku reynslu, sem Yeir hefWu aflaW s)r. Engu aW s1Wur g%ti staWiW svo s)rstaklega  1 kveWnu mli, aW efast m%tti um aW Yeir v%ru ;hWir og ;vilhallir. 0 d;minum var taliW, aW spurningin snerist um YaW, hvort d;murinn hefWi veriW ;vilhallur hlutl%gt s)W. Xess b%ri aW g%ta, aW bWir leikmennirnir hefWu veriW tilnefndir af tvennum samt?kum, sem Yeir auk Yess hefWu haft nin tengsl viW. Xessi samt?k hefWu haft hagsmuni af Yv1, aW umr%tt samningskv%Wi st%Wi fram. Xar sem Langborger hefWi leitaW eftir Yv1, aW Yetta kv%Wi yrWi fellt niWur, hefWi hann haft r?kstudda st%Wu til aW ;ttast, aW nefndir d;marar hefWu sameiginlegra hagsmuna aW g%ta, sem v%ru andst%Wir hagsmunum hans, og raskaW yrWi Yv1 hagsmunajafnv%gi, er r1kti 1 skipan hCsn%Wisd;mst;lsins 1 ?Wrum mlum, Yegar aW Yv1 k%mi aW hCsn%Wisd;mst;llinn legWi d;m  kr?fur hans. AW lokum var tekiW fram, aW h)r breytti engu, Y;tt hCsn%Wisd;mst;llinn hefWi einnig veriW skipaWur tveimur emb%ttisd;murum. kv%Wi 39. gr. laga nr. 80/1938 um st)ttarf)l?g og vinnudeilur hlj;War svo: +++?0 d;minum eiga s%ti 5 menn, sem skipaWir eru til Yriggja ra Yannig: einn af Vinnuveitendaf)lagi 0slands, annar af AlYUWusambandi 0slands, YriWji af atvinnumlarWherra Cr h;pi Yriggja manna, sem h%stir)ttur tilnefnir, og tveir af h%star)tti, og s) annar Yeirra s)rstaklega tilnefndur til Yess aW vera forseti d;msins.  ++ Ekki virWist CtilokaW, aW aWili mls fyrir f)lagsd;mi geri kr?fur, sem s)u andst%War viWhorfum og hagsmunum b%Wi samtaka vinnuveitenda og launYega, sem hafa tilnefnt d;mara, sem fjalla um mliW. D%mi sl1ks v%ri, aW kr?fur aWila byggWust  annarri skUringu kjarasamnings en samt?k vinnuveitenda og launYega v%ru sammla um. Vafi g%ti Y risiW um, hvort f)lagsd;mur v%ri ;hWur og ;vilhallur samkv%mt Yeim sj;narmiWum, sem byggt var  1 Langborgerd;minum. Er r)tt aW vekja athygli  Yv1, aW 1 48. gr. laga nr. 80/1938 er ekki aW finna neinar reglur um h%fi Yeirra d;mara, sem ekki eru tilnefndir af H%star)tti. 3.8.Sakborningur skal talinn saklaus, Yar til hann hefur veriW sekur fundinn l?gum samkv%mt. ++ Samkv%mt 2. mgr. 6. gr. skal sakborningur talinn saklaus, uns hann hefur veriW fundinn sekur l?gum samkv%mt. kv%Wi 2. mgr. 6. gr. geyma Yannig Y grundvallarreglu, aW ?ll meWferW sakamls skuli byggjast  Yv1, aW sakborningur s) saklaus. Xetta felur m.a. 1 s)r, aW s?nnunarbyrWi fyrir sekt sakbornings hv1lir  saks;knarvaldinu og aW allur vafi verWi skUrWur honum 1 hag (in dubio pro reo). H)r verWur beint athygli aW YUWingu reglunnar, Yegar l?gl1kur er taldar fyrir kveWnum verknaWi. X kemur til athugunar, hvort bliWur l. mgr. 175. gr. laga um meWferW opinberra mla samr%mist Yessu kv%Wi. 3.8.1.>fug s?nnunarbyrWi. ++ AW Yv1 er varWar 1slenska l?ggj?f hefur Yeirri spurningu veriW varpaW fram, hvort kv%Wi 4. mgr. 19. gr. fengislaga nr. 82/1969 samrUmist Yessu kv%Wi. kv%WiW hlj;War svo: +++?NC finnst fengi 1 bifreiW, Yegar svo stendur  sem 1 n%stu mlsgrein h)r  undan segir, og skal Y refsa eiganda Yess, sem hann v%ri sekur um ;l?glega fengiss?lu, nema leiddar s)u aW Yv1 sterkar l1kur, aW fengiW s) ekki %tlaW til s?lu.  ++ 0 mli  Salabiaku gegn Frakklandi (d;mur 7. okt;ber 1988) voru mlsatvik Yau, aW hann hafWi veriW d%mdur til refsingar fyrir f1kniefnasmygl samkv%mt fr?nskum l?gum, sem b?kuWu m?nnum refsibyrgW, ef Yeir h?fWu tollskyldan varning 1 f;rum s1num, Yegar Yeir f;ru 1 gegnum tollskoWun, og Yurfti Yar ekki aW sanna setning Yeirra, Yar sem viW sl1kar aWst%Wur var gengiW Ct fr setningi Yess, sem 1 hlut tti, nema hann g%ti sUnt fram  ;viWrWanleg atvik (?force majeure ), er afs?kuWu hann. ++ NiWurstaWa Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu var sC, aW 1 mli Salabiaku hefWi 2. mgr. 6. gr. mannr)ttindasttmlans ekki veriW brotin. 0 d;minum segir m.a., aW 1 ?llum r)ttarkerfum t1Wkist aW m%la fyrir um l?gl1kur fyrir kveWnum staWreyndum eWa lagaatriWum og sl1kt brj;ti almennt ekki 1 bg viW mannr)ttindasttmlann. AW Yv1 er til refsilaga taki, verWi aWildarr1kin Y; aW halda sig innan h%filegra marka og verWi Yar aW taka tillit til Yeirra hagsmuna, sem 1 hCfi eru, og virWa r)tt manna til aW halda uppi v?rnum. 0 d;minum er l?gW hersla , aW v?rslumaWur varnings hafi 1 Yeim tilvikum, sem h)r um r%Wir, ekki veriW sviptur ?llum t%kif%rum til varnar. D;mst;llinn t;k s1Wan til athugunar, hvort umr%ddum fr?nskum l?gum hefWi veriW beitt meW Yeim h%tti 1 Yessu tilviki, aW samrUmanlegt v%ri fyrirm%lum 2. mgr. 6. gr. Taldi d;murinn franska d;mst;la hafa beitt af varf%rni nefndri l?gl1kindareglu. ++ MeW hliWsj;n af Yessum d;mi er ekki loku fyrir YaW skotiW, aW meW l?gum megi leggja s?nnunarbyrWi aW einhverju leyti  sakborning, ef unnt er aW hnekkja l?gl1kum, sem Yannig eru til komnar, og Y%r verWa heldur ekki taldar ;eWlilegar 1 sjlfu s)r. Sl1kri l?gl1kindareglu verWur Y; aW beita af varf%rni. 3.8.2.B%tur handa sakborningi. ++ Ekki liggja fyrir Crlausnir mannr)ttindanefndarinnar eWa Mannr)ttindad;mst;lsins, sem varWa tClkun 2. mgr. 6. gr., Yegar h%tt hefur veriW viW mlarekstur  hendur sakborningi og hann krefst b;ta. Hins vegar hefur 1 nokkrum mlum komiW til lita sC framkv%md, Yegar ml  hendur sakborningi hefur ekki veriW fylgt eftir af einhverjum st%Wum, aW sakborningur greiWi kostnaW vegna mlsins  grundvelli Yess aW l1kur hafa veriW taldar fyrir s?k hans. ++ 0 mli Minnelli gegn Sviss (d;mur 25. mars 1983) voru mlavextir Yeir, aW Minnelli var saks;ttur fyrir svissneskum d;mst;lum fyrir %rumeiWandi umm%li 1 tiltekinni t1maritsgrein. Mli hans var frestaW Yar til aW niWurstaWa v%ri fengin Cr ?Wru mli  hendur ?Wrum aWila um svipaWar sakir. D;murinn kvaW s1War, aW taka mliW ekki fyrir, Yar sem t1mafrestir v%ru liWnir. Mli Minnelli lauk Yv1, n Yess aW skoriW v%ri Cr um sekt hans og var spurning um mlskostnaW aWeins til Crlausnar. D;mst;llinn kvaW, 1 samr%mi viW svissnesk l?g, aW Minnelli %tti aW bera 2/3 ranns;knar og d;mskostnaWar og skipaWi honum aW greiWa einkasaks;knurunum Y;knun vegna Ctgjalda Yeirra. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn taldi, aW r?kstuWningur d;msins fyrir ofangreindri kv?rWun mlskostnaWar hefWi faliW 1 s)r brot  2. mgr. 6. gr., enda hefWi Yessum r?kstuWningi ekki veriW breytt viW frUjun til %Wri r)ttar. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins sagWi, aW sC regla, aW maWur teldist saklaus uns sekt v%ri s?nnuW, v%ri brotin, ef d;msniWurstaWa b%ri meW s)r Y skoWun aW hann v%ri sekur, n Yess aW hann hefWi Wur veriW fundinn sekur samkv%mt l?gum og s)rstaklega ef hann hefWi ekki haft t%kif%ri til varna. Xetta g%ti orWiW jafnvel Y; aW um formlega niWurst?Wu v%ri ekki aW r%Wa. XaW n%gWi aW um v%ri aW r%Wa einhverja r?ksemdaf%rslu, sem benti til Yess aW d;mst;llinn teldi sakborning sekan. Mannr)ttindad;mst;llinn benti , aW svissneski d;mst;llinn hefWi komist aW Yeirri niWurst?Wu, aW umm%li Minnellis hefWu mj?g l1klega leitt til sakfellingar hans ef ekki hefWi veriW um takmarkanirnar aW r%Wa. MeW Yessum r?kstuWningi hefWi d;murinn taliW sannaWa Y hegWun, sem lUst var af einkasaks;knurunum. Jafnframt hefWu r?kin veriW byggW  kv?rWunum, sem teknar voru 1 tveimur ?Wrum mlum, sem Minnelli var ekki aWili aW og voru l?gum samkv%mt ;l1k mli hans. MeW Yessum h%tti hefWi d;mst;llinn sUnt, aW hann v%ri sannf%rWur um s?k Minnellis, sem var sakborningur og hefWi notiW Yeirra r)ttinda, sem veitt s)u 1 1. og 3. mgr. 6. gr. Xrtt fyrir aW ekki hefWi veriW um aW r%Wa formlega niWurst?Wu og Yrtt fyrir varf%rnislegt orWalag (aW ?llum l1kindum, mj?g l1klega) hefWi d;murinn tekiW afst?Wu, sem ekki var 1 samr%mi viW regluna um aW sakborningur teldist saklaus, uns hann v%ri fundinn sekur l?gum samkv%mt. ++ 0 mlum  Lutz, Englert og N?lkenbockhoff gegn VXUskalandi  (d;mur fr 25. gCst 1987) taldi Mannr)ttindad;mst;llinn, aW kv?rWun um aW neita manni, sem sakaWur er um refsiverWan verknaW, um endurgreiWslu vegna Yess aW mlarekstri  hendur honum hafWi veriW h%tt g%ti komiW upp litaml samkv%mt 2. mgr. 6. gr., ef r?k fyrir niWurst?Wunni jafngiltu efnislega kv?rWun um sekt sakbornings, n Yess aW hann hafi Wur veriW fundinn sekur samkv%mt l?gum og s)rstaklega n Yess aW hann hefWi haft t%kf%ri til aW hafa uppi varnir 1 mlinu. 0 mlum Yessum h?fWu d;mst;lar ltiW orW falla  Y leiW, Yegar Yeir h?fnuWu kr?fum viWkomandi um endurgreiWslu, aW hann hefWi aW ?llum l1kindum veriW sakfelldur eWa n%rri v%ri fullv1st aW hann hefWi veriW sakfelldur. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi samt, aW 1 raun hefWu YUsku d;mst;larnir aWeins slegiW Yv1 f?stu, aW um r?kstuddan grun hefWi veriW aW r%Wa, enda Y;tt svo kynni aW virWast aW ;heppilega og meW tv1r%Wum h%tti hefWi veriW til orWa tekiW. Samkv%mt Yv1 var niWurstaWa Mannr)ttindad;mst;lsins sC, aW ekki hefWi veriW brotiW gegn 2. mgr. 6. gr. 0 kv%Wi 175. gr. laga um meWferW opinberra mla segir m.a.: +++?1. Kr?fu um b%tur samkv%mt Yessum kafla m, nema ?Wruv1si s) s)rstaklega m%lt, Yv1 aWeins taka til greina aW: ... +++ b. ranns;kn hafi veriW h%tt eWa k%ra ekki gefin Ct vegna Yess aW sC httsemi, sem sakborningur var borin, hafi talist ;sakn%m eWa s?nnun hafi ekki fengist um hana eWa sakborningur hafi veriW d%mdur sUkn meW ;frUjuWum eWa ;frUjanlegum d;mi af s?mu st%Wu, enda megi fremur telja hann l1klegan til aW vera saklausan af httseminni en sekan.  ++ MeW hliWsj;n af Yeim sj;narmiWum, sem fram koma 1 ofangreindum d;mum Mannr)ttindad;mst;lsins verWur aW fara varlega 1 r?kstuWningi, Yegar Yessu kv%Wi er beitt. 3.9.Samband verjanda og skj;lst%Wings. ++ Samkv%mt bliW 3. mgr. 6. gr.  sakborningur r)tt  Yv1 aW hafa h%filegan t1ma og aWst?Wu til undirbCnings v?rn. 0 Yv1 felst, sbr. og cliW s?mu mgr., r)ttur til aW r%Wa 1 Yessu skyni viW l?gmann, enda Y;tt s r)ttur s) vissum takm?rkum hWur. ++ Ml Can gegn Austurr1ki (d;mur 30. september 1985 " stt) snerist um lengd g%sluvarWhalds og eftirlit meW viWr%Wum sakbornings viW l?gmann sinn Yegar mliW var  ranns;knarstigi. 0 niWurst?Wu mannr)ttindanefndarinnar sagWi, aW kv%Wi bliWar 3. mgr. 6. gr. yrWi ekki endilega takmarkaW viW r)ttarh?ldin sjlf. Mannr)ttindanefndin taldi, aW ekki v%ri h%gt aW Ctiloka YaW aW d;murinn byggWi  s?nnunarg?gnum, sem aflaW hefWi veriW  ranns;knarstigi. XaW v%ri Yv1 mikilv%gt fyrir varnaraWila aW tryggja aW grundv?llur varnarinnar yrWi lagWur Yegar  Yessu stigi mlsins, hvort sem YaW v%ri 1 h?ndum sakbornings sjlfs eWa verjanda hans. Mannr)ttindanefndin taldi, aW almennt s)W g%ti verjandi ekki innt vinnu s1na af hendi  tihlUWilegan htt nema aW honum v%ri leyft aW hafa samband viW skj;lst%Wing sinn 1,einrCmi. Xv1 v%ri YaW almennt 1 ;samr%mi viW r)tt til aWstoWar l?gmanns samkv%mt cliW 3. mgr. 6. gr. aW gera samband verjanda viW sakborning hW eftirliti. Samt sem Wur yrWu takmarkanir  Yessum r)tti aW vera undantekning fr meginreglunni og Yyrftu Yv1 aW vera r)ttl%ttar af s)rst?kum atvikum hvers einstaks mls. 0 Crlausn nefndarinnar sagWi s1Wan, aW 1 umr%ddu mli hefWi k%randi veriW hindraWur 1 frjlsum samskiptum viW l?gmann sinn 3 fyrstu mnuWi ranns;knarinnar. Nefndin taldi, aW ekki hefWi veriW h%tta  leynimakki viW l?gmanninn eWa fyrir hans tilstilli. Xv1 hefWi eftirlit meW samskiptum sakbornings viW l?gmann sinn ekki veriW r)ttl%tt af s)rst?kum atvikum umr%dds mls. Mannr)ttindanefndin taldi, aW kv%Wi cliWar 3. mgr. 6. gr. hefWi Yv1 veriW brotiW. ++ Vakin er athygli  Yessari Crlausn nefndarinnar, sem sUnir aW samskipti sakbornings viW l?gmann sinn eiga aW meginstefnu til aW vera frjls jafnvel  ranns;knarstigi mls og aW ekki megi takmarka Yann r)tt nema aW alveg s)rstaklega standi . 3.10. kv%Wi 2. gr. 7. samningsviWauka. ++ kv%Wi 6. gr. kveWur ekki  um r)tt til frUjunar 1 refsimlum. S r)ttur er hins vegar tryggWur 1 2. gr. 7. samningsviWauka. Undantekning er m.a. gerW um minnihttar brot (offences of a minor character). kv%WiW hlj;War svo: +++?1. Everyone convicted of a criminal offence by a tribunal shall have the right to have his conviction or sentence reviewed by a higher tribunal. The exercise of this right, including the grounds on which it may be exercised, shall be governed by law. +++2. This right may be subject to exeptions in regard to offences of a minor character, as prescribed by law, or in cases in which the person concerned was tried in the first instance by the highest tribunal or was convicted following an appeal against acquittal.  ++ Samkv%mt orWanna hlj;Wan veitir kv%WiW ekki r)tt til aW f refsid;m endurskoWaWan aW ?llu leyti. kv%WiW er takmarkaW viW ?conviction or sentence . H)r til samanburWar m geta Yess aW 5. mgr. 14. gr. sttmla SameinuWu Yj;Wanna um borgaraleg og stj;rnmlaleg r)ttindi n%r b%Wi til ?conviction and sentence . AW baki 2. gr. 7. samningsviWauka lgu Yau r?k, aW Yar sem r)ttarkerfi aWildarr1kjanna v%ru aW Yessu leyti verulega ;l1k v%ri %skilegt aW YaW yrWi 1 valdi hvers einstaks r1kis aW kveWa hvers konar takmarkanir yrWu  r)tti sakbornings til frUjunar. M?rg Yessara r1kja h?fWu gert fyrirvara viW kv%Wi 5. mgr. 14. gr. sttmla SameinuWu Yj;Wanna og %tlunin var aW komast hj Yv1 viW staWfestingu r1kja  samningsviWauka mannr)ttindasttmlans. Ef hlj;Wan kv%Wisins og undirbCningsg?gn Yess eru l?gW til grundvallar, er YaW ekki 1 andst?Wu viW sttmlann aW frUjunard;mst;ll taki einungis afst?Wu til lagaatriWa, en ekki s?nnunaratriWa. >nnur sj;narmiW um tClkun  kv%Winu hafa komiW fram. ++ Alveg er ?ruggt, aW 2. gr. 7. samningsviWauka Yrengir ekki Yann r)tt, sem menn eiga til r)ttltrar meWferWar fyrir frUjunard;mst;l samkv%mt 6. gr. 0 Ekbatanimlinu v1saWi r1kisstj;rn Sv1Yj;War til 2. gr. og til skUrslu um skUringu  7. samningsviWauka (?explanatory report , en hCn er ekki bindandi fyrir mannr)ttindanefndina eWa Mannr)ttindad;mst;linn viW skUringu  sttmlanum) til stuWnings Yv1, aW r)ttindin, sem veitt v%ru 1 6. gr. g%tu ekki tt viW aW ?llu leyti fyrir frUjunard;mst;l. Mannr)ttindad;mst;llinn t;k ekki afst?Wu til Yess, hvaWa YUWingu umm%lin 1 skUrslunni hefWu, en v1saWi til 7. gr. samningsviWaukans. Xar segWi, aW l.!6. gr. geymi kv%Wi til viWauka viW sttmlann og ?llum ?Wrum kv%Wum sttmlans yrWi jafnframt beitt. UndirbCningsg?gnin v1suWu um Yetta atriWi til 60. gr. sttmlans, sem m.a. kv%Wi svo  um, aW ekkert 1 sttmlanum skyldi tClkaW Yannig, aW vernd samkv%mt ?Wrum mannr)ttindasttmlum yrWi takmarkaWri. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi engin r?k fyrir Yv1, aW tilgangurinn meW samningsviWaukanum hefWi veriW aW takmarka vernd 6. gr.  frUjunarstigi. ++ Ekki liggja fyrir neinar Crlausnir um YaW, aW 2. gr. 7. samningsviWauka tryggi betur r)tt sakbornings viW meWferW mls fyrir frUjunard;mst;li en leiWir af 6. gr. ++ 0 mli Nielsen gegn Danm?rku  (kv?rtun nr. 19028/91) Yurfti mannr)ttindanefndin aW taka afst?Wu til 2. gr. 7. samningsviWauka. Mlavextir voru Yeir, aW Nielsen var handtekinn vegna gruns um l1kamsrs  konu og h;tunar viW hana. Hann neitaWi sakargiftum. Nielsen var k%rWur um tilraun til manndrps og var ml hans Yv1 1 samr%mi viW d?nsk l?g flutt fyrir Vestre Landsret og kviWd;mi. Nielsen var fundinn sekur um l1kamsrs og h;tanir en ekki tilraun til manndrps. MeW hliWsj;n af fyrri d;mum yfir honum svipaWs eWlis var hann d%mdur til fangelsisvistar um ;kveWinn t1ma og til aW greiWa konunni skaWab%tur. Nielsen frUjaWi d;minum til H%star)ttar og ;skaWi eftir aW lengd fangavistarinnar yrWi fastkveWin, en byggWi frUjun s1na ekki  ?Wrum grunni. X;tt Nielsen h)ldi fram sakleysi s1nu gat hann ekki samkv%mt d?nskum l?gum frUjaW sakfellisd;mnum, Yar sem s?nnun um sekt eWa sakleysi var samkv%mt d?nskum l?gum endanlega kveWin af kviWd;mnum og d;murum 1 yfirr)ttinum. H%stir)ttur staWfesti d;m yfirr)ttarins. ++ Nielsen byggWi  2. gr. 7. samningsviWauka og taldi aW tClka %tti kv%WiW Yannig, aW hann %tti val  hvort frUjunin varWaWi sakfellingu hans eWa refsih%W brotsins. 0 Crlausn mannr)ttindanefndarinnar sagWi, aW l. mgr. 2. gr. 7. samningsviWauka f%li 1 s)r aW framkv%md r)ttarins til frUjunar eigi aW vera l?gkveWin en kv%Wi ekki  um umfang r)ttarins eWa framkv%md hans 1 raun. Tilv1sunin til Yess aW grundv?llur frUjunarinnar yrWi aW eiga stoW 1 l?gum sUndi skUrlega, aW r1kjum var frjlst aW kveWa, hvern htt skyldi hafa  framkv%md frUjunar. XaW v%ri Yessi hluti kv%Wisins, sem veitti r1kjum m?guleika  aW takmarka frUjun meW Umsum h%tti. XaW v%ru mismunandi reglur, sem giltu um frUjun 1 aWildarr1kjum Evr;purWsins. MeW hliWsj;n af Yessu taldi mannr)ttindanefndin ekki nauWsynlegt aW kveWa umfang 2. gr. 7. samningsviWauka almennt s)W. Ef taliW yrWi aW endurskoWun 1 skilningi Yessa kv%Wis tryggWi ?llum r)tt til aW bera sakfellingu eWa refsih%W fyrir %Wri d;mst;l eWa hvort tveggja, g%ti sC endurskoWun d;mst;lsins veriW takm?rkuW, aW Yv1 tilskyldu aW takmarkanirnar samkv%mt l?gunum gerWu Y endurskoWun ekki YUWingarlausa. ++ Mannr)ttindanefndin taldi, aW 1 Yessu mli hefWi Nielsen getaW frUjaW d;mi Vestra Landsr)ttar til H%star)ttar og hefWi sC frUjun getaW veriW byggW  Umsum atriWum, m.a. annars Yv1, aW refsing v%ri ;h;fleg miWaW viW brotiW. Takmarkanirnar  endurskoWun hefWu veriW 1 samr%mi viW reglur, sem giltu um mlsmeWferW fyrir H%star)tti, sem sk%ri aWeins Cr um l?gm%ti d;ms undirr)ttar. Nefndin taldi, aW umr%dd endurskoWun samkv%mt d?nskum r)tti hefWi fulln%gt kr?fum 2. gr. 7. samningsviWauka. 4.0. kv%Wi 8. gr. um friWhelgi einkal1fs o.fl. 4.1. Almennt. ++ kv%Wi 8. gr. verndar friWhelgi einka og fj?lskyldul1fs, heimilis og br)faskipta. FriWhelgin verWur aWeins skert meW Yeim skilyrWum, sem sett eru fram 1 2. mgr. kv%Wisins. kv%Wi 8. gr. hlj;War svo: +++?1. Everyone has the right to respect for his private and family life, his home and his correspondence. +++2. There shall be no interference by a public authority with the exercise of this right except such as is in accordance with the law and is necessary in a democratic society in the interests of national security, public safety or the economic wellbeing of the country, for the prevention of disorder or crime, for the protection of health or morals, or for the protection of the rights and freedoms of others.  ++ Hugt?kin einkal1f, fj?lskyldul1f, heimili og br)faskipti tengjast hvert ?Wru, t.d. er h%gt aW l1ta  fj?lskyldul1f sem hluta af einkal1fi einstaklinga. Ml er Yv1 oft h%gt aW heimf%ra undir fleira en eitt af Yessum hugt?kum. 8. gr. er fyrst og fremst %tlaW aW vernda einstakling gegn afskiptum valdhafa. 0 vissum tilvikum hefur r1ki veriW taliW skylt til beinna athafna til aW Yess aW tryggja og viWhalda virWingu fyrir Yeim r)ttindum, sem tryggW eru 1 8. gr. sttmlans. ++ H)r er %tlunin 1 fyrsta lagi aW kanna 52. gr. barnalaga nr. 20/1992. 0 ?Wru lagi verWa athuguW kv%Wi laga nr. 58/1992 um vernd barna og ungmenna, annars vegar 1 sambandi viW takmarkanir  umgengnisr)tti viW forsjrsviptingu og hins vegar viW Yttt?ku foreldra viW meWferW mla fyrir barnaverndaryfirv?ldum. 0 YriWja lagi verWur athugaW kv%Wi 16. gr. l%knalaga nr. 53/1988, en Yar er sjCklingum meinaWur aWgangur aW sjCkraskUrslum, sem samdar hafa veriW fyrir gildist?ku laganna. 0 fj;rWa lagi verWa k?nnuW kv%Wi laga nr. 48/1988 um fangelsi og fangavist og samr%mi Yeirra viW Crlausnir mannr)ttindanefndar Evr;pu og d;ma Mannr)ttindad;mst;lsins. 4.2. Vefenging  faWerni barns samkv. 52. gr. barnalaga nr. 20/1992. 52. gr. barnalaga nr. 20/1992 hlj;War svo: +++?Ml til vefengingar  faWerni barns, skv. 2. og 3. gr. geta h?fWaW eiginmaWur og sambCWarmaWur m;Wur barns, m;Wir Yess, barniW sjlft ... +++Ml skal h?fWa innan eins rs fr Yv1 aW s;knaraWili f)kk vitneskju um atvik sem orWiW getur efni til Yess aW vefengja faWerni barns og Y; eigi s1War en innan fimm ra fr f%Wingu Yess. ... Ofangreindir t1mafrestir eiga ekki viW Yegar barn h?fWar ml. Č++ Vakin er athygli  Yeim afdrttarlausa t1mafresti (5 rum), sem settur er til fyrir h?fWun vefengingarmls. Ekki er neinn m?guleiki  undanYgu samkv%mt l?gunum, Yegar s)rstakar st%Wur eru fyrir dr%tti  mlsh?fWun. Xar sem umr%ddur t1mafrestur  ekki viW Yegar b?rn h?fWa ml getur umr%dd takm?rkun komiW niWur  Yv1 foreldri, sem ekki hefur forr%Wi barns. 4.3. R)ttur foreldra til umgengni viW b?rn s1n eftir aW Yeir hafa veriW sviptir forsj Yeirra. ++ 0 mli  Olsson gegn Sv1Yj;W  (d;mur 24. mars 1988) var um aW r%Wa YrjC b?rn Olssonhj;nanna, sem komiW var fyrir  tveimur f;sturheimilum. F;sturheimilin voru langt fr heimili foreldranna, sem kom 1 veg fyrir samband milli foreldranna og barnanna. Auk Yess var komiW 1 veg fyrir samband  milli systkinanna, Yar sem f;sturheimilin voru langt hvort fr ?Wru. Mannr)ttindad;mst;llin taldi, aW aWferW sC, sem beitt hefWi veriW, auWveldaWi ekki sameiningu barnanna og foreldranna  nU og Yv1 hefWi, aW Yv1 er Yetta atriWi varWar, veriW brotiW gegn 8. gr. sttmlans. ++ 0 mli Eriksson gegn Sv1Yj;W (d;mur 22. jCn1 1989) voru mlavextir Yeir, aW opinberri umsj barns var afl)tt, en Yess 1 staW sett bann viW Yv1 aW barniW yrWi flutt fr f;sturheimilinu. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins sagWi, aW bann Yetta hefWi veriW 1 gildi 1 langan t1ma og  t1manum hefWi r)ttur m;Wurinnar til umgengni viW barniW veriW mj?g takmarkaWur. S)rst?k hersla var l?gW  YaW af Mannr)ttindad;mst;lnum, aW m;Wurinni hefWi 1 raun veriW synjaW um t%kif%ri til aW hitta barniW 1 Yeim m%li og viW Y%r aWst%Wur, sem voru til Yess fallnar aW stuWla aW sameiningu Yeirra  nU eWa a.m.k. aW Yv1 aW styrkja samband Yeirra. Takmarkanirnar  umgengnisr)ttinum og YaW, hve banniW viW flutningi st;W lengi, hefWi faliW 1 s)r Y skerWingu  r)tti til friWhelgi fj?lskyldunnar, aW hCn var ekki h;fleg miWaW viW YaW markmiW, sem stefnt var aW. Xv1 hefWi veriW um brot  8. gr. aW r%Wa. ++ 0 mli Margareta og Roger Andersson gegn Sv1Yj;W (d;mur 25. febrCar 1992) voru mlavextir Yeir, aW takmarkanir voru settar  umgengnisr)tt m;Wur viW son sinn, sem tekinn hafWi veriW 1 opinbera umsj. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins sagWi, aW k%rendurnir hefWu veriW sviptir ?llum m?guleikum til samskipta 1 1 1/2 r. XaW hefWi veriW umfangsmikil skerWing og Yyrfti aW vera studd veigamiklum r?kum og vera 1 samr%mi viW YaW takmark aW sameina m%Wginin aftur. X; aW st%Wur, sem r1kisstj;rnin hefWi boriW fram fyrir kv?rWuninni, hefWu skipt mli, hefWu Y%r veriW almennar og ekki sUnt n%gilega fram  nauWsyn aWgerWanna. Xv1 hefWi veriW brotiW gegn 8. gr. sttmlans. ++ Af mlum Yeim, sem varWa umgengnisr)tt foreldra viW b?rn, sem Yeir hafa veriW sviptir forr%Wi yfir, m rWa, aW Mannr)ttindad;mst;llinn leggur herslu , aW YaW markmiW beri aW hafa 1 huga viW kv?rWun umgengnisr)ttar aW sameina foreldra og b?rn aftur. Xv1 verWi aW vera um veigamikil r?k aW r%Wa, ef umgengnisr)ttur er verulega skertur eWa CtilokaWur. ++ 0 33. gr. laga nr. 58/1992 um vernd barna og ungmenna er kveWiW  um r)tt barns 1 f;stri til umgengni viW foreldra. kv%WiW hlj;War svo: +++?Barn, sem er 1 f;stri, meW eWa n samYykkis kynforeldra,  r)tt  umgengni viW Y og aWra sem eru barninu nkomnir. Kynforeldrum er r)tt og skylt aW r%kja umgengni og samneyti viW barn og hl1ta nnari skilmlum er aW Yv1 lCta samkv%mt kv?rWun barnaverndanefndar. +++KveWa skal  um umgengni 1 f;stursamningi, sbr. dliW 31. gr. +++Ef s)rst?k atvik valda Yv1 aW mati barnaverndarnefndar aW umgengni barns viW foreldra s) andst%W hag Yess og Y?rfum getur nefndin CrskurWaW aW umgengnisr)ttar nj;ti ekki viW eWa breytt fyrri kv?rWun um umgengnisr)tt meW CrskurWi. Jafnframt getur nefndin 1 Yeim tilvikum lagt bann viW hvers konar samskiptum foreldra og barns. +++Barnaverndarnefnd getur kveWiW upp CrskurW um aW halda dvalarstaW barns leyndum ef hagsmunir barns krefjast Yess. +++Barnaverndarnefnd  Crlausnarvald um umgengni barna 1 f;stri viW kynforeldra s1na.  ++ Samkv%mt 3. mgr. kv%Wisins getur barnaverndarnefnd kveWiW aW umgengnisr)ttar nj;ti ekki og lagt bann viW hvers konar samskiptum foreldra og barns 1 s)rst?kum tilvikum. Telja verWur, meW hliWsj;n af niWurst?Wum Mannr)ttindad;mst;lsins, aW fara verWi varlega 1 Yessum efnum. 4.4. Xtttaka foreldra 1 mlsmeWferW Ct af forsjrsviptingu. ++ 0 nokkrum mlum  hendur Bretlandi hefur Mannr)ttindad;mst;llinn taliW, aW r)tturinn til friWhelgi fj?lskyldul1fs feli 1 s)r r)tt foreldra til kveWinna r)ttinda viW meWferW mla Ct af Yv1, hvort b?rn Yeirra skuli tekin 1 opinbera umsj, hvort koma eigi Yeim fyrir 1 f;stur og hvaWa r)tt foreldrar eigi til umgengni viW b?rn s1n. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins 1 mli W gegn Bretlandi er Yv1 lUst og s1War r)ttaW, t.d. 1 mli Olsson gegn Sv1Yj;W, aW 1 8. gr. felist kveWnar kr?fur til meWferWar forsjrmla. Foreldrar verWi aW hafa tekiW Ytt 1 meWferW mlsins meW Yeim h%tti, aW hagsmunum Yeirra s) borgiW, Yegar litiW s) til mlsmeWferWarinnar 1 heild. 0 mli Olsson taldi d;mst;llinn, aW 8. gr. hefWi aW Yessu leyti veriW fulln%gt, Yar sem Yau hj;n hefWu tekiW Ytt 1 m?rgum samrWsfundum og fundum, sem voru undanfari kv?rWunar um forsjrsviptingu og s1War kv?rWunum um aW hafna kr?fu um aW opinberri forsj skyldi ljCka. Einnig hefWu Yau veriW viWst?dd r)ttarh?ld fyrir d;mst;lum og notiW l?gfr%Wilegrar aWstoWar. ++ Xegar meWferW mla af Yessu tagi dregst  langinn, getur YaW YUtt brot  friWhelgi fj?lskyldul1fs, Yar sem m?guleikar  sameiningu foreldra og barna  nU fara minnkandi, eftir Yv1 sem barniW festir meW t1manum betur r%tur 1 hinu nUja umhverfi. 0 l. mgr. 46. gr. laga nr. 58/1992 eru kv%Wi um r)tt foreldra viW meWferW CrskurWarmla. +++?Wur en barnaverndarnefnd kveWur upp CrskurW skv. 45. gr. ber aW leiWbeina foreldrum eWa ?Wrum forrWam?nnum barns eWa ungmennis um r)ttarst?Wu Yeirra samkv%mt l?gum Yessum. Jafnframt skal veita Yeim kost  aW tj sig um mliW fyrir barnaverndarnefnd, munnlega eWa skriflega, Yar  meWal meW liWsinni l?gmanna. Eftir atvikum skal barnaverndarnefnd veita foreldrum fjrstyrk til aW greiWa fyrir l?gmannsaWstoW. ...  ++ H)r m%tti velta fyrir s)r, hvort ekki hefWi Yurft aW setja nnari reglur um r)tt foreldra til Yttt?ku 1 meWferW mls um sviptingu forsjr yfir b?rnum og takm?rkun eWa afnm umgengnisr)ttar viW Yau. Undir ?llum kringumst%Wum skiptir miklu mli, hvaWa framkv%md verWur  tClkun kv%Wisins. 4.5. kv%Wi 16. gr. l%knalaga nr. 53/1988, sbr. l?g nr. 50/1990. ++ kv%WiW hlj;War svo: +++?SjCkraskr er eign heilbrigWisstofnunar Yar sem hCn er f%rW eWa l%knis sem hana f%rir. +++L%kni er skylt aW afhenda sjCklingi eWa umboWsmanni hans afrit sjCkraskrr, allrar eWa aW hluta. Sama gildir gagnvart opinberum aWilum sem l?gum samkv%mt athuga k%ru sjCklings eWa umboWsmanns vegna l%knismeWferWar. Xetta gildir Y; ekki um sjCkraskrr sem f%rWar eru fyrir gildist?ku Yessara laga.  ++ Samkv%mt Yessu kv%Wi  sjCklingur ekki r)tt  aW f afrit sjCkraskrr sinnar ef hCn var f%rW fyrir gildist?ku laganna. H)r kemur til athugunar hvort Yetta afdrttarlausa bann samrUmist mannr)ttindasttmla Evr;pu. ++ Ml Gaskin gegn Bretlandi (d;mur 7. jCl1 1989) snerist um neitun breskra f)lagsmlayfirvalda aW veita Gaskin aWgang aW ?llum g?gnum um dv?l hans  f;sturheimilum. Gaskin taldi aWgang aW g?gnunum nauWsynlegan til aW hann g%ti komist yfir vandaml s1n og fengiW vitneskju um fort1W s1na. ++ Mannr)ttindad;mst;llinn taldi g?gnin snerta einka og fj?lskyldul1f Gaskin og Yv1 f)lli spurningin um aWgang hans aW Yeim innan sviWs 8. gr. D;mst;llinn t;k Y; fram, aW meW Yv1 v%ri engin afstaWa tekin til Yess, hvort af 1. mgr. 8. gr. yrWi leiddur almennur r)ttur til aWgangs aW pers;nulegum g?gnum og upplUsingum. Mannr)ttindad;mst;llinn taldi jafnframt, aW einstaklingar 1 svipaWri st?Wu og Gaskin hefWu mikilv%ga hagsmuni af Yv1 aW f nauWsynlegar upplUsingar til aW kynna s)r og skilja bernsku s1na og v%ru Yessir hagsmunir verndaWir af mannr)ttindasttmlanum. Samt yrWi aW hafa 1 huga, aW meWferW opinberra gagna sem trCnaWarmla skipti mli viW ?flun hlutlausra og reiWanlegra upplUsinga og aW sl1kur trCnaWur g%ti einnig veriW nauWsynlegur til verndar YriWja manni. Fyrirkomulag, svo sem YaW breska, er setji YaW aW skilyrWi fyrir aWgangi aW g?gnum, aW s, sem upplUsingar hefWi gefiW, samYykkti YaW, v%ri almennt s)W samrUmanlegt 8. gr. Hins vegar yrWi sl1kt kerfi aW tryggja hagsmuni einstaklings, sem leitaWi aWgangs aW skUrslum um einka og fj?lskyldul1f sitt, Yegar s, sem hefWi gefiW skUrslurnar, v%ri ekki til staWar eWa neitaWi meW ;viWeigandi h%tti aW gefa samYykki sitt. 0 Yeim tilvikum krefWist meWalh;fsreglan Yess, aW hlutlaus aWili kv%Wi, hvort veita %tti aWgang aW skj?lunum. Xar sem ekki hefWi veriW kostur sl1krar mlsmeWferWar 1 Yessu mli, hefWi veriW um brot  8. gr. aW r%Wa. ++ XaW verWur aW telja l1klegt, aW sjCkraskrr verWi taldar snerta einkal1f manna. Krafa manna um aWgang aW sjCkraskrm g%ti Yv1 falliW innan sviWs 8. gr. sttmlans meW svipuWum h%tti og 1 Gaskinmlinu. Fortakslaust er kveWiW 1 16. gr. l%knalaga nr. 53/1988, sbr. l?g nr. 50/1990, aW sjCklingur eigi ekki r)tt  aW f afrit sjCkraskrr, sem var f%rW fyrir gildist?ku laganna, og er ekki m%lt fyrir um mlskot til aWila, er geti heimilaW aWgang aW sjCkraskrnum  grundvelli mats  Yeim hagsmunum, sem 1 hCfi eru. Neitun um aWgang aW sjCkraskrm virWist Yv1 viW Yessar aWst%Wur geta brotiW 1 bg viW 8. gr. mannr)ttindasttmlann. 4.6. L?g nr. 48/1988 um fangelsi og fangavist. ++ Fangar eiga almennt s?mu r)ttindi og almennir borgarar, aW frt?ldum Yeim aWgerWum, sem telja verWur nauWsynlegar fyrir framkv%md frelsisskerWingar. ++ Xau ml, sem fangar hafa k%rt til mannr)ttindanefndarinnar, fjalla aW meginstefnu til um afskipti yfirvalda af br)faskiptum Yeirra og aWrar skerWingar  einkal1fi, og enn fremur um nauWungarvinnu og pyntingar eWa ;mannCWlega meWferW eWa refsingu. ++ Athygli er vakin  22. gr. laga nr. 48/1988 um fangelsi og fangavist, en YaW kv%Wi er ;lj;st aW Yv1 er snertir uppt?ku handrita eWa annars skrifaWs efnis, sem fangi hefur skrW 1 fangelsinu. 0 kv%Winu segir m.a.: +++?Handrit eWa annaW skrifaW efni, sem fangi hefur skrW 1 fangelsinu, er heimilt aW gera uppt%kt. Xetta  viW ef handritiW eWa hiW skrWa efni inniheldur upplUsingar um aWra fanga sem ekki eiga aW vera  allra vitorWi, eru ;s%milegar eWa aWrar st%Wur m%la gegn Yv1 aW YaW fari Cr fangelsinu.  ++ Xetta kv%Wi er v1Wt%kt og geymir engar frekari reglur um YaW, hvernig uppt?ku handrita eWa annars skrifaWs efnis beri aW haga. kv%WiW gefur fangelsisyfirv?ldum rCmt mat  Yv1, hvaWa efni falli undir YaW. XaW yrWi aW leggja til grundvallar, aW upptaka handrits eWa annars skrifaWs efnis f%ri ekki fram nema veigamiklar st%Wur Y%ttu til (sj um Yetta skUrslu UmboWsmanns AlYingis fyrir riW 1991, bls. 32!33). 5.0. kv%Wi 9. gr. mannr)ttindasttmlans um skoWana og trCfrelsi. ++ Xv1 er stundum haldiW fram, aW r1kinu s) ;heimilt aW verja f) Cr r1kissj;Wi til styrktar Yj;Wkirkjunni, Yar sem YaW samrUmist ekki trCfrelsi, aW f), sem er heimt meW sk?ttum af utanYj;Wkirkjum?nnum, s) Yannig rWstafaW 1 Ygu kveWinna trCarbragWa. ++ Mannr)ttindanefndin hefur tekiW fram, aW r1kiskirkja s) ekki ;samrUmanleg 9. gr. mannr)ttindasttmlans (sj t.d. skUrslu nefndarinnar fr 9. ma1 1989 1 mli Darby gegn Sv1Yj;W). Nefndin hefur einnig ltiW Y skoWun 1 lj;s (1 s?mu skUrslu), aW skylda til aW greiWa skatta, sem ekki eru bundnir s)rst?ku trCarlegu markmiWi, s) almennt ekki ;samrUmanleg trCfrelsi. Breyti Yar engu um, Y;tt r1kiW verji f) til styrktar trCf)l?gum eWa trCariWkunum. AW Yv1 er til almennra skatta taki, s) ekki fyrir aW fara beinum tengslum milli einstaks skattgreiWanda og framlaga r1kisins til trCariWkana. ++ 0 mli Darby taldi nefndin, aW um brot v%ri aW r%Wa b%Wi  9. gr. Ct af fyrir sig og 9. og 14. gr. sameiginlega. H)r lagWi s%nska Yj;Wkirkjan s)rstakt kirkjugjald  menn, sem Yannig voru skyldaWir til beinna framlaga til kirkjunnar og trCariWkana hennar. Darby tti Yess engan kost aW v1kjast undan skattheimtu Yessari og taldi nefndin Yv1 aW 9. gr. v%ri brotin. AWstaWan v%ri h)r sC, aW Yeir menn, sem h?fWu aWsetur 1 Sv1Yj;W, gtu fengiW undanYgu fr umr%ddum skatti, en ekki Yeir, sem aWsetur h?fWu utan Sv1Yj;War, og var Darby 1 h;pi Yeirra s1Warnefndu. Taldi nefndin, aW ekki v%ri h%gt aW r)ttl%ta sl1ka mismunun. Xv1 voru 9. og 14. gr. sameiginlega einnig brotnar. ++ 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins fr 23. okt;ber 1990 var komist aW Yeirri niWurst?Wu, aW brotiW hefWi veriW gegn 1. gr. 1. samningsviWauka og 14. gr. sameiginlega. D;mst;llinn t;k enga afst?Wu til 9. gr. Ct af fyrir sig eWa s)W 1 samhengi viW 14. gr. ++ Athugun  1slenskum l?gum virWist ekki benda til Yess, aW greiWslur til 1slensku Yj;Wkirkjunnar feli 1 s)r nein brot  mannr)ttindasttmlanum. 6.0. kv%Wi 11. gr. mannr)ttindasttmlans um funda og f)lagafrelsi. 6.1. Almennt. ++ kv%Wi 11. gr. verndar m.a. r)tt manna til aW stofna og ganga 1 st)ttarf)l?g til verndar hagsmunum s1num. Handhafar r1kisvalds bera byrgW  Yv1, aW menn nj;ti Yessa r)ttar, og er skylt aW haga l?gum og lagaframkv%md 1 samr%mi viW YaW. 6.2. R)ttur til aW standa utan f)laga. ++ Skiptar skoWanir hafa veriW  Yv1, hvort 11. gr. feli aWeins 1 s)r r)tt til aW stofna f)lag eWa einnig r)tt til aW hafna Yttt?ku 1 f)lagi. R?k, sem f%rW hafa veriW gegn svo rCmum skilningi  f)lagafrelsi hafa einkum veriW Yau, aW 1 11. gr. s) hvergi tekiW fram, aW ekki megi skylda menn til Yttt?ku 1 f)lagi, eins og s) t.d. gert 1 20. gr. mannr)ttindayfirlUsingar SameinuWu Yj;Wanna. Auk Yess m%li undirbCningsg?gn mannr)ttindasttmlans gegn svo rCmum skUringum. XaW liggja ekki fyrir neinar Crlausnir hvorki af hlfu mannr)ttindanefndarinnar eWa Mannr)ttindad;mst;lsins, sem taka beinl1nis og fortakslaust af skariW um ofangreint litaefni. Umm%li 1 tilteknum CrskurWum nefndarinnar benda Y; til Yess, aW nefndin hafi a.m.k. Y taliW, aW 1 f)lagafrelsi samkv%mt 11. gr. felist einnig r)ttur til aW hafna Yttt?ku 1 f)lagi. ++ FjallaW hefur veriW um Yetta litaml 1 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins 1 mli Young, James og Webster gegn Bretlandi (d;mur 13. gCst 1981). Mlavextir voru 1 stuttu mli Yeir, aW k%rendunum, starfsm?nnum bresku jrnbrautanna, var sagt upp Yar sem Yeir neituWu aW ganga 1 tiltekin st)ttarf)l?g. Xegar Yeir voru rWnir, h?fWu engar kr?fur veriW gerWar um aWild aW st)ttarf)lagi, heldur var sC krafa gerW s1War. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins var tekiW fram, aW ekki v%ri st%Wa til Yess aW skera almennt Cr Yv1, hvort f)lagafrelsi samkv%mt 11. gr. f%li einnig 1 s)r r)tt til aW hafna Yttt?ku 1 f)lagi. Einnig sagWi 1 d;minum, aW ekki v%ri heldur st%Wa til aW leysa Cr Yv1 almennt, hvort umr%tt fyrirkomulag, sem tekiW var upp meW samningnum (svokallaW ?closed shop system ), f%ri 1 bga viW 11. gr. sttmlans. AWeins yrWi d%mt um YaW, hvort YaW hefWi bitnaW meW Yeim h%tti  k%rendum, aW brotiW hefWi veriW gegn 11. gr. 0 d;minum segir s1Wan m.a., aW svo kunni aW vera, aW ekki s) undir ?llum kringumst%Wum ;heimilt aW knUja menn til Yttt?ku 1 st)ttarf)lagi, ef gert s) rW fyrir, aW 11. gr. tryggi ekki r)tt til aW standa utan f)laga 1 sama m%li og r)tt til stofnunar og inng?ngu 1 f)lag. H;tun um brottrekstur Cr starfi, sem feli 1 s)r missi l1fsframf%ris, s) hins vegar alvarlegasta aWgerW 1 Yessum efnum og hefWi veriW beint gegn m?nnum, sem h?fWu Yegar veriW rWnir til starfa, Wur en nokkurt skilyrWi um Yttt?ku 1 tilteknu st)ttarf)lagi hafi veriW sett. MeW Yessum h%tti hafi veriW vegiW aW r;tum f)lagafrelsis samkv%mt 11. gr. og Yegar af Yeirri st%Wu hafi r)ttur k%renda til f)lagafrelsis veriW skertur. ++ Af d;mi Yessum og Crlausnum nefndarinnar verWur ekki rWiW meW neinni vissu, 1 hve miklum m%li kv%Wi 11. gr. verndar r)ttinn til aW hafna Yttt?ku 1 f)lagi. Hins vegar er lj;st, aW um ;tv1r%tt brot getur veriW aW r%Wa Yegar s)rstaklega httar til svo sem Yegar skilyrWi fyrir Yttt?ku 1 st)ttarf)lagi eru sett eftir aW maWur hefur tekiW viW starfi og Yvingunum beitt, sem ;gna m?guleikum manns  aW afla s)r l1fsviWurv%ris. ++ Umr%Wa um r)tt manna til aW standa utan f)laga hefur vaknaW h)r  landi undanfariW, m.a. vegna niWurst?Wu mannr)ttindanefndar Evr;pu 1 mli SigurWar Sigurj;nssonar gegn 0slandi. Mlavextir voru 1 stuttu mli Yeir, aW SigurWur var skyldaWur samkv%mt l?gum nr. 77/1989 um leigubifreiWar til aW vera aWili aW f)laginu Frama, til Yess aW f aW halda leyfi s1nu til leigubifreiWaaksturs. Mannr)ttindanefndin taldi 11. gr. hafa veriW brotna og lagWi herslu , aW h;tun um aW aW missa leyfi til leigubifreiWaaksturs, sem hefWi 1 f?r meW s)r missi l1fsviWurv%ris, v%ri alvarleg aWferW til aW Yvinga menn til aW ganga 1 tiltekiW st)ttarf)lag. 0 Yessu mli hefWi Yvinguninni veriW beint aW manni, sem hefWi haft sl1kt leyfi, Wur en sC skylda aW ganga 1 f)lagiW hefWi veriW l?gbundin. Mannr)ttindanefndin kannaWi s1Wan hvort skilyrWi 2. mgr. 11. gr. hefWu veriW uppfyllt, sem g%tu r)ttl%tt skerWingu  f)lagafrelsi. HCn taldi, aW skerWingin hefWi veriW l?gm%lt og aW hCn hefWi Yj;naW l?gm%tum tilgangi. Hins vegar hefWi Yv1 skilyrWi ekki veriW fulln%gt, aW skerWingin v%ri nauWsynleg 1 lUWr%WisYj;Wf)lagi. Mannr)ttindanefndin hefur v1saW mli Yessu til Mannr)ttindad;mst;lsins. 6.3. Atvinnuleysisb%tur. ++ Samkv%mt 16. gr. laga nr. 64/1981 um s?fnunarsj;W l1feyrisr)ttinda er YaW m.a. skilyrWi r)ttar til atvinnuleysisb;ta, aW Yeir sem Yeirra ;ska s)u fullgildir f)lagsmenn 1 st)ttarf)l?gum. Xeir sem standa utan st)ttarf)laga eiga samkv%mt Yv1 ekki r)tt  atvinnuleysisb;tum. H)r er Yv1 um aW r%Wa ?ryggi fyrir Y, sem eru 1 st)ttarf)lagi, fram yfir Y sem kj;sa aW vera utan sl1kra f)laga. XaW g%ti rWiW Crslitum fyrir Y, sem annars hefWu kosiW aW standa utan f)laga, aW Yeir fi atvinnuleysisb%tur. H)r er Yv1 um kveWna Yvingun aW r%Wa fyrir Y, sem ekki %skja Yess aW vera 1 kveWnum f)lagssamt?kum. Spurningin er sC, hvort veigamiklar st%Wur s)u fyrir hendi, sem r)ttl%ta Yetta fyrirkomulag, og hvort YaW samrUmist kv%Wum 11. gr. mannr)ttindasttmla Evr;pu. 7.0.kv%Wi 2. gr. 1. samningsviWauka mannr)ttindasttmlans um r)tt til menntunar. +++kv%Wi 2. gr. l. samningsviWauka hlj;War svo: +++?No person shall be denied the right to education. In the exercise of any functions which it assumes in relation to education and to teaching, the State shall respect the right of parents to ensure such education and teaching in conformity with their own religious and philosophical convictions.  ++ H)r er %tlunin aW athuga Yetta kv%Wi 1 sambandi viW Y%r reglur sem gilda um einkask;la  0slandi. ++ Deilt hefur veriW um, hvort r)ttur til menntunar samkv%mt Yessu kv%Wi feli aWeins 1 s)r r)tt til aW f menntun eWa einnig r)ttinn til aW veita menntun, t.d. r)tt til aW veita menntun 1 einkask;lum jafnframt menntun 1 opinberum sk;lum. Xar sem fyrsta setningin 1 2. gr. nefnir aWeins menntun og ?nnur setningin greinir  milli menntunar og kennslu virWist ekki hafa veriW %tlunin aW tClka kv%WiW svo rCmt. ++ 0 mli Kjeldsen, Busk Madsen og Pedersen gegn Danm?rku (d;mur 7. desember 1976) taldi mannr)ttindanefndin, aW stofnun einkask;la og aWgangur aW sl1kum sk;lum eWa annarri fr%Wslu utan hins opinbera sk;lakerfis f)lli undir kv%Wi 2. gr. 1. samningsviWauka. 0 d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins 1 Yessu sama mli virWist d;mst;llinn hafa viWurkennt, meW tilv1san til undirbCningsgagna sttmlans, aW frelsi til aW veita menntun 1 einkask;lum virtist hafa veriW 1 huga Yeirra, sem s?mdu sttmlann, Y; YaW k%mi ekki fram berum orWum. TClkun, sem einnig t%ki til Yessa r)ttar, s) Yv1 ekki CtilokuW. 0 Yessu mli var hins vegar ekki spurning um Yann r)tt Ct af fyrir sig, Yannig aW tv1r%W Crlausn af hlfu d;msins liggur ekki fyrir. ++ Samkv%mt d;mi Mannr)ttindad;mst;lsins er ekki h%gt aW krefjast Yess  grundvelli 2. gr., aW r1kiW styWji menntun af neinu tagi, Yar  meWal menntun 1 einkask;lum (d;mur 23. jCl1 1968, sem varWaWi belg1sk l?g um notkun tungumla 1 sk;lum). Ef kveWin menntun er styrkt meW fjrframl?gum, m r1kisstj;rnin samkv%mt 14. gr. sttmlans ekki mismuna menntun 1 r1kissk;lum og einkask;lum. Xegar skera  Cr Yv1, hvort um mismunun s) aW r%Wa 1 skilningi 14. gr. , r%Wur Crslitum, hvort s munur, sem gerWur er milli manna, byggist  framb%rilegum st%Wum fyrir sl1kum mun. 0 samr%mi viW YaW taldi mannr)ttindanefndin, aW ekki v%ri um aW r%Wa mismunun, Y;tt menntun 1 opinberum sk;lum v%ri styrkt aW fullu, en menntun 1 einkask;lum aWeins 85%. R?k nefndarinnar fyrir Yeirri niWurst?Wu voru Yau, aW ekki v%ri ;eWlilegt, Yegar um v%ri aW r%Wa stofnanir, sem %skja eignarr)ttar og stj;rnunar 1 einkask;lum, aW r1kiW krefWist einhvers fjrframlags af Yeirra hlfu (ml X gegn Bretlandi nr. 7782/77). ++ 0slensk l?ggj?f hefur ekki aW geyma m?rg kv%Wi um einkask;la. 0 73. gr. laga nr. 49/1991 um grunnsk;la er fjallaW um l?ggildingu einkask;la og skilyrWi fyrir starfr%kslu Yeirra. kv%WiW hlj;War svo: +++?MenntamlarWuneytinu er heimilt aW l?ggilda grunnsk;la eWa hluta grunnsk;la, sbr. 3. gr., sem kostaWir eru af einst?kum m?nnum eWa stofnunum, ef Yeir starfa samkv%mt reglugerW eWa skipulagsskr, sem rWuneytiW staWfestir, enda hl1ti sl1kir sk;lar sama eftirliti og reglum og aWrir grunnsk;lar. B?rn, sem Yessa einkask;la s%kja, hafa undanYgu samkv%mt 7. gr., en forst?WumaWur skal fyrir upphaf hvers sk;lars senda hlutaWeigandi sk;lanefnd og fr%Wslustj;ra skr um nemendur og tilkynna s?mu aWilum allar breytingar  nemendaskr jafn;Wum og Y%r verWa. +++Einkask;lar eiga ekki kr?fu til styrks af almannaf).  ++ H)r er %tlunin aW bera Yetta kv%Wi saman viW Y%r tClkanir Mannr)ttindad;mst;lsins og mannr)ttindanefndarinnar, sem liggja fyrir um 2. gr. 1. samningsviWauka sttmlans. 0 kv%Winu segir, aW einkask;lar eigi ekki kr?fu um styrk af almannaf). R1ki getur Yv1 hafnaW ;sk einkask;la um styrki til sk;lastarfsins. MeW hliWsj;n af Yv1, sem sagt hefur veriW um tClkun Mannr)ttindad;mst;lsins og mannr)ttindanefndarinnar um Yetta atriWi, yrWi r1kiW aW gefa fulln%gjandi st%Wur fyrir neitun sinni til einkask;la um styrk ef YaW styrkir aWra sk;la meW fjrframl?gum. Annars v%ri h%tta  aW um mismunun v%ri aW r%Wa  grundvelli 2. gr. 1. samningsviWauka, sbr. 14. gr. sttmlans. Samkv%mt 75. gr. grunnsk;lalaganna skilur r1kiW s)r r)tt til aW hafa eftirlit meW starfsemi einkask;la. 8.0. LokaorW. ++ H)r aW framan hefur veriW leitast viW aW benda  Yau atriWi 1 1slenskri l?ggj?f, sem Yarfnast nnari athugunar, ef af l?gfestingu mannr)ttindasttmla Evr;pu verWur h)r  landi. K?nnun  1slenskri l?ggj?f bendir til Yess, aW 1slensk l?g standist yfirleitt 1 sjlfu s)r Y%r kr?fur, sem gerWar eru 1 mannr)ttindasttmla Evr;pu samkv%mt tClkun mannr)ttindanefndar og Mannr)ttindad;mst;ls Evr;pu. ++ XaW ber hins vegar aW athuga, aW lagakv%Wi getur 1 sjlfu s)r uppfyllt kr?fur sttmlans, en framkv%md Yeirra og tClkun hins vegar stangast  viW Y vernd, sem kv%Wum sttmlans er %tlaW aW veita. Einnig er r)tt aW benda , aW mannr)ttindanefndin og Mannr)ttindad;mst;llinn fylgja Yeirri stefnu viW skUringu mannr)ttindasttmlans, aW skUringar geti tekiW breytingum og Yr;ast meW breyttum t1mum og aWst%Wum. Vegna nUrrar skUringar tiltekins kv%Wis 1 mannr)ttindasttmlanum getur 0sland staWiW frammi fyrir Yv1, aW laga Yurfi 1slensk l?g og r)ttarframkv%md aW breyttum eWa nUjum skUringum sttmlans. R%Wst Y nokkuW af atvikum, hvort Yar reynir  frumkv%Wi l?ggjafans eWa d;mst;la. x Reykjav1k 19. september 1992. GuWrCn Gauksd;ttir.