Þingmanna­ráðstefnan um norðurskauts­mál

Conference of Parlamentarians of the Arctic Region

Aðalmenn Varamenn

Alþjóðaritari

Arna Gerður Bang alþjóðastjórnmálafræðingur

Gagnleg vefföng

Markmið, starfsemi og uppbygging

Þing­manna­nefnd um norður­skauts­mál er samstarfs­vettvangur þingmanna aðildarríkja Norður­skautsráðsins. Fundir eru haldnir að jafnaði þrisvar á ári. Aðildar­ríkin eru Bandaríkin, Kanada, Norðurlönd og Rússland. Í nefndinni situr einn þingmaður frá hverju aðildarríki en auk þess tilnefnir Evrópu­þingið einn fulltrúa. Fulltrúi Alþingis er jafnan formaður Íslands­deildar þing­manna­ráðstefnunnar um norður­skauts­mál. Á fyrstu árum sínum vann þingmanna­nefndin ötullega að stofnun Norðurskauts­ráðsins.

Fyrsta ráðstefna þingmanna og fulltrúa norðurskauts­svæða var haldin í Reykjavík árið 1993. Takmörkuð samvinna norðurskauts­ríkja hafði hafist nokkru áður þegar samþykkt var áætlun um umhverfis­vernd á norðurslóðum í Rovaniemi, Finnlandi, árið 1991, en ráðstefnan í Reykjavík árið 1993 markaði upphafið að stofnun þingmanna­nefndar um norðurskauts­mál sem sett var á laggirnar árið 1994. Nefndin er stjórnarnefnd þingmanna­ráðstefnu um norður­skauts­mál sem haldin er á tveggja ára fresti.

Á tveggja ára fresti er að auki haldin ráðstefna um norður­skauts­mál sem þing­manna­nefndin undirbýr. Á ráð­stefnunni kemur saman stór hópur þingmanna og sérfræðinga frá ríkisstjórnum, háskóla­stofnunum og félagasamtökum sem láta sig málefni norðursins varða. Eitt megin­viðfangsefni þing­manna­nefndarinnar er jafnframt að fylgja eftir samþykktum þeirrar ráðstefnu.

Helstu verkefni í norður­skauts­samstarfi lúta að sjálfbærri þróun, umhverfis- og náttúruvernd. Sérstök áhersla er einnig lögð á varðveislu menningar­arfleifðar og lífshátta norðlægra þjóðflokka sem og aukna efnahagslega og félagslega velferð íbúa norðursins.

Norðurskautsráðið

Norðurskautsráðið var stofnað árið 1996 með sameiginlegri yfirlýsingu aðildar­ríkjanna átta. Nokkur samtök frumbyggja á norður­slóðum eiga fasta fulltrúa í ráðinu og auk þess eiga ýmis ríki, alþjóða­samtök og frjáls félagasamtök áheyrnaraðild að ráðinu. Undir merkjum ráðsins starfa ýmsir vinnuhópar er vinna að rannsóknum á þróun mannlífs og umhverfis á norðurskauts­svæðum og reglulega koma út viðamiklar skýrslur um tiltekin málefni.

Fjölmargar vandaðar vísindalegar rannsóknir hafa verið gerðar á vegum vinnuhópa ráðsins, m.a. um mengunar­hættu, áhrif mengunar á vistkerfi norður­slóða og varðveislu líffræðilegs fjölbreyti­leika. Á síðari missirum hefur Norðurskauts­ráðið í auknum mæli sinnt verkefnum sem miða ekki eingöngu að því að vega og meta mengunar­hættu, heldur leita leiða við að draga úr mengun á norður­slóðum. Þingmanna­nefndin hefur á undanförnum árum lagt sérstakan metnað sinn í að hafa frumkvæði að mismunandi verkefnum sem hægt er að leggja fyrir Norðurskauts­ráðið til framkvæmda, en Ísland fór með formennsku í ráðinu frá nóvember 2002 til nóvember 2004.

Jafnvel þótt samstarf norður­skauts­ríkja eigi sér fremur stutta sögu hefur það fætt af sér margvísleg sameiginleg verkefni og stofnanir. Þar mætti fyrst telja Háskóla norður­slóða sem var stofnaður við hátíðlega athöfn í Rovaniemi 12. júní 2001, en stofnun skólans hafði þá verið fjögur ár í undirbúningi í aðildar­löndunum. Háskólanum er fyrst og fremst ætlað að vera tengiliður á milli annarra háskóla, rannsóknar­stofnana og samtaka sem sérhæfa sig í rannsóknum á löndum við norðurskaut. Líkt og Háskóla norðurslóða er Rannsóknar­þingi norðursins ætlað að auka samráð á milli vísindamanna og hagsmunaaðila á norðurslóðum. Eins konar samstarfsnet þessara aðila hefur verið byggt upp og annað hvert ár er efnt til formlegs rannsóknarþings. Þátttakendur á rannsóknar­þinginu koma víða að og eru þar m.a. vísindamenn, kennarar, stjórnmálamenn, embættismenn, stjórnendur fyrirtækja og athafnamenn í auðlindanýtingu.

Nánari upplýsingar um þingmannaráðstefnuna um norðurskautsmál.