keðjuábyrgð.
Virðulegur forseti. Við höldum okkur á svipuðum slóðum enda um áleitið málefni að ræða. Það varðar keðjuábyrgð. Ég þakka hæstv. ráðherra fyrir að vera hér með okkur en skýrsla samstarfshóps á hans vegum, um félagsleg undirboð og brotastarfsemi á vinnumarkaði, kom út í janúar sl. og fjallaði nokkuð um keðjuábyrgð og fleira sem lýtur að brotastarfsemi á vinnumarkaði. Þetta er ágæt skýrsla og greinargóð. Stjórnvöldum má vera ljóst að alvarlegar brotalamir hafa verið á þessum þáttum í mörg ár og hægt og illa hefur gengið að stoppa upp í göt sem vitað er um og bitna á þátttakendum á vinnumarkaði, launþegum og viðskiptalífinu öllu.
Um mitt síðasta ár samþykkti Alþingi mikilvægar úrbætur á lögum um útsenda starfsmenn og skyldur erlendra þjónustuveitenda frá því á árinu 2007. Lögin ná nú til starfsmanna erlendra þjónustufyrirtækja sem eru með starfsemi hér á landi þótt fyrirtækin séu ekki með starfsstöð hér eða hafi bara gert samninga við innlend notendafyrirtæki. Keðjuábyrgðin er enn þá mjög takmörkuð eftir starfsgreinum og virkar þannig að fyrirtæki sem hefur starfsmenn í vinnu á vegum starfsmannaleigu er skuldbundið til að ganga inn í skyldur starfsmannaleigunnar. Ef fyrir liggur að starfsmenn hafi ekki fengið greidd þau laun sem þeim ber er hægt að beina kröfunum að fyrirtækinu sem leigði þá. Mál rúmensku verkamannanna, sem rataði í fjölmiðla, og áður hefur verið getið um, var tilvik af þessu tagi þar sem grunur lék á að um nauðungarvinnu hjá starfsmannaleigu á höfuðborgarsvæðinu hafi verið að ræða, þar hafi verið haft rangt við og reynt gæti á keðjuábyrgð.
Alþýðusamband Íslands, herra forseti, hefur lagt á það mikla áherslu að keðjuábyrgð verði að almennri reglu á íslenskum vinnumarkaði. Samtök atvinnulífsins hafa hins vegar móast við og talið að frekar ætti að grípa til sértækra aðgerða þar sem vandamálin væru til staðar á vinnumarkaðnum. Almenn keðjuábyrgð væri of dýr og of víðtæk aðgerð. Nú er rætt um að skylda til keðjuábyrgðar verði sett í lög um opinber innkaup.
Herra forseti. Við upplifum endurtekin tilvik vítt og breitt í atvinnulífinu, landinu og þjóðinni til mikils vansa. Ég spyr því hæstv. ráðherra þriggja spurninga:
Hyggst ráðherra beita sér fyrir breytingum á lögum með það að markmiði að styrkja enn frekar keðjuábyrgð fyrirtækja og að ábyrgðin nái til allra fyrirtækja sem hafa erlenda starfsmenn í þjónustu sinni en ekki eingöngu til þeirra fyrirtækja sem starfa að mannvirkjagerð?
Telur ráðherra að keðjuábyrgð eigi að vera lagaskylda á öllum sviðum atvinnustarfsemi?
Telur ráðherra ástæðu til að herða ákvæði laga um atvinnustarfsemi í því skyni að hindra að brotið sé á einstaklingum og fyrirtækjum?
Virðulegi forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir þessar spurningar. Í lögum sem samþykkt voru síðasta sumar var samþykkt með hvaða hætti keðjuábyrgð væri. Í frumvarpinu sem þar varð að lögum kom fram að taka ætti þessa tvo þætti inn til að byrja með, eins og hv. þingmaður nefndi, og síðan skyldum við hafa mjög reglulegt eftirlit með því hvernig því yndi fram. Alþingi eða stjórnvöld skyldu svo grípa inn í og koma með breytingartillögur og útvíkka þetta yfir allan vinnumarkaðinn. Það skyldi þá gert í framhaldinu þegar reynsla væri komin á keðjuábyrgð gagnvart þessum þáttum atvinnulífsins. Samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun hefur enn ekki reynt á keðjuábyrgð í framkvæmd. Þó ber að hafa í huga að um einkaréttarlegt úrræði er að ræða án aðkomu Vinnumálastofnunar.
Þegar spurt er að því hvort ráðherrann hyggist beita sér fyrir breytingum á lögum með það að markmiði að styrkja enn frekar keðjuábyrgð fyrirtækja er svarið: Já, almennt er ráðherra fylgjandi því að styrkja enn frekar keðjuábyrgð fyrirtækja. Við samþykktum lög hér á þingi eftir víðtækt samráð. Það er alveg hárrétt hjá hv. þingmanni að um þetta eru skiptar skoðanir milli Alþýðusambandsins og Samtaka atvinnulífsins en niðurstaðan hér á þinginu varð sú að framfylgja þeirri tillögu sem þó hafði náðst sátt um og líka eftir meðferð í hv. velferðarnefnd. Ég held að í ljósi þess eigum við að láta reyna á keðjuábyrgðina. Við erum að vinna út frá því og vöktum þetta, höfum eftirlit með þessu, og erum tilbúin til að grípa inn í ef menn telja að það þurfi að útvíkka það. Stefna ráðuneytisins er að vinna eftir því frumvarpi sem samþykkt var á grunninum sem því var búinn.
Það er hins vegar alveg ljóst að þetta er einn af þeim þáttum sem fjallað var um í umræddri skýrslu sem kynnt var í janúar. Þar var rætt um keðjuábyrgð og m.a. með hvaða hætti þyrfti að skilgreina hana betur og styrkja og menn voru sammála um ákveðin atriði þar. Þar kom líka fram, svo því sé haldið til haga, að þrátt fyrir að allir þeir aðilar sem kæmu að vinnu skýrslunnar væru sammála um allar stærstu meginlínurnar, stærstu megintillögurnar, þá var tekið á því í þessari vinnu að Alþýðusambandið vildi að keðjuábyrgð yrði sett yfir allan vinnumarkaðinn.
Varðandi þá hugmynd komu þau mótrök fram af hálfu Samtaka atvinnulífsins að frekar ætti að taka til sértækra aðgerða þar sem vandamálin væru til staðar á vinnumarkaðnum. Almenn keðjuábyrgð, sem myndi kalla á kostnaðarsamt eftirlit, væri of víðtæk aðgerð. Þetta eru ekkert ný sjónarmið. Þau eru enn þarna. Þarna eru enn ólíkar skoðanir á þessu viðfangsefni.
Við erum að fylgjast með þessu. Við erum að vakta þetta. Frumvarp er ekki í undirbúningi en við fylgjumst grannt með þessu og erum tilbúin til að bregðast við og leggja fram frumvarp á ákveðnum tímapunkti ef menn meta það svo. Hv. þingmaður spyr hvort ástæða sé til að herða ákvæði laga um atvinnustarfsemi í því skyni að hindra brot hjá einstaklingum og fyrirtækjum. Það eru einmitt tillögur í þessum samstarfshópi sem lúta að því að koma inn með ákveðin viðurlög og ég hef sagt að við séum að fylgja eftir þeim tillögum. Það er gríðarlega mikilvægt að því sé fylgt fast eftir og við munum kynna aðgerðir hvað það snertir eins fljótt og auðið er.
Hins vegar er mikilvægt að bæta því við, af því að við vorum í þessari umræðu hér áðan, að ég held að það sé samt mikilvægt að þegar við erum að vinna þessar tillögur áfram — víðtæk samstaða náðist um meginlínurnar í þeim — reynum við að halda þeirri samstöðu áfram eins og kostur er um stóru útlínurnar varðandi viðurlög og annað. Það kostar auðvitað tíma að gera það og ég veit að við viljum koma þessu sem fyrst til framkvæmda. Ég held að það sé mikill styrkur í því að halda samstöðunni vegna þess að við viljum tryggja þann samstarfsvettvang sem þarna er. Ég vona að þetta hafi að einhverju leyti svarað fyrirspurnum hv. þingmanns. Ef ekki kem ég í seinni umferð.
Virðulegur forseti. Ég þakka hæstv. ráðherra fyrir svörin. Ég skildi svör hans þannig að hann væri á þessu stigi ekki reiðubúinn til að beita sér fyrir því að styrkja löggjöfina enn frekar með það að markmiði að keðjuábyrgð verði lagaskylda á öllum sviðum atvinnustarfsemi. Hæstv. ráðherra leiðréttir mig ef ég fer með rangt mál, ef ég hef skynjað þetta á annan hátt en hann meinti.
Það kom fram í umræðunni fyrr í dag að stjórnvöld, lögreglan, ríkisskattstjóri, Vinnueftirlitið og Vinnumálastofnun, væru þegar farin að hefja samræðu um að formgera samninga eða eitthvert samstarf og viðbrögð við brotastarfsemi, það hefur vantað dálítið upp á það að klára mál sem upp koma. Mig langar að spyrja hæstv. ráðherra hvenær hann sjái fyrir endann á því starfi og hvenær við sjáum hilla undir það að þessi vinna taki á sig markvisst form.
Ég velti því fyrir mér hvort ráðherra sjái fyrir sér mögulega útfærslu á því hvernig megi í auknum mæli fyrirbyggja alvarleg eða ítrekuð brot gegn starfsmönnum með því að útvíkka refsiábyrgð lögaðila og fyrirsvarsmanna. Þurfum við ekki að endurskoða viðurlögin samhliða þeirri vinnu allri saman?
Virðulegur forseti. Aðdragandinn að því að þetta frumvarp var lagt fram á sínum tíma, varðandi keðjuábyrgðina, var mjög víðtækt samráð allra aðila á vinnumarkaði. Niðurstaðan úr því samráði varð að leggja frumvarpið fram með þessum hætti og um það spannst mikil pólitísk umræða hér í þingsal og ég þykist vita líka í hv. velferðarnefnd.
Niðurstaðan úr öllu því samráði og vinnunni hér í þinginu varð sú að þetta næði eingöngu til ákveðins hluta vinnumarkaðarins til að byrja með, þannig að við höfum verið að vinna með þá niðurstöðu. Við fylgjumst með stöðunni á vinnumarkaði og hvernig ákvæðið um keðjuábyrgð reynist í þeim tilteknu atvinnugreinunum. Síðan er ætlunin að grípa inn í með lagabreytingum ef talin verður þörf á því. Við erum því í raun að vinna algjörlega með þá niðurstöðu sem unnið var með á sínum tíma.
Ég ítreka aftur að samkvæmt upplýsingum frá Vinnumálastofnun hefur ekki enn reynt á keðjuábyrgð í framkvæmd, ekki einu sinni í þessum umræddu atvinnugreinum. En komi í ljós að mikilvægt sé að grípa inn í gagnvart fleiri atvinnugreinum áður en við látum reyna á þessar umræddu atvinnugreinar mun ekki standa á ráðherranum eða ráðuneytinu að grípa þar inn í og setja fram nauðsynlegar breytingar.
Hvað varðar tímamörk í vinnu hópsins, þessum samráðsvettvangi varðandi eftirlit á vinnumarkaði sem þegar er kominn af stað, þá fundaði hann í síðustu viku. Nú er verkefnið að hann setji sér ákveðnar starfsreglur og vinnulag, hvernig menn geti í sameiningu komið inn með auknum slagkrafti.
En varðandi tímalínu á öllum þessum umræddu tillögum, af því að það var rætt sem innlegg í kjarasamninga, með hvaða hætti þetta verði innleitt, þá er samtal í gangi á milli stjórnvalda (Forseti hringir.) og aðila vinnumarkaðarins. En ég hef lagt á það áherslu að það gerist eins hratt og auðið er.