Virðulegi forseti. Ég mæli hér í annað sinn fyrir tillögu til þingsályktunar um afnám 70 ára aldurstakmörkunar í lögum nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Flutningsmenn með mér eru hv. þm. Ari Trausti Guðmundsson, Kolbeinn Óttarsson Proppé, Ásmundur Friðriksson, Björn Leví Gunnarsson, Halla Signý Kristjánsdóttir, Helga Vala Helgadóttir og Guðmundur Ingi Kristinsson.

Ályktunin hljóðar svo, með leyfi forseta:

„Alþingi ályktar að fela fjármála- og efnahagsráðherra, í samráði við félags- og barnamálaráðherra, að hefja viðræður við samtök opinberra starfsmanna um afnám þeirra ákvæða úr lögum sem takmarka starf opinberra starfsmanna við 70 ára aldur.“

Markmið þingsályktunartillögunnar er að veita opinberum starfsmönnum möguleika á vera áfram í starfi eftir að 70 ára aldri er náð, ef þeir vilja og treysta sér til.

Ég lagði þessa tillögu fram á síðasta löggjafarþingi og hún fór þá til efnahags- og viðskiptanefndar og fékk umsagnir, m.a. frá BSRB og Landssambandi eldri borgara.

BSRB fagnaði í umsögn sinni tillögunni og lýstu sig reiðubúin til að taka þátt í þeirri vinnu sem hún boðar. Þau lögðu líka áherslu á og tóku þar með undir með okkur að samráð við stéttarfélög opinberra starfsmanna yrði og að einungis væri um að ræða heimild til að halda áfram starfi eftir að 70 ára aldri er náð en ekki fortakslaus skylda. Vísað var til heimildar í kjarasamningi BSRB og Sambands íslenskra sveitarfélaga til að framlengja ráðningu starfsmanna sem hafa náð 70 ára aldri um allt að tvö ár. Starfsmenn ríkisins eiga hins vegar ekki sömu möguleika og opinberir starfsmenn sveitarfélaga til að vinna eftir sjötugt. Þá var bent á að lífeyrissjóðir opinberra starfsmanna tækju ekki við lífeyrisgreiðslum eftir að starfsmaður hefði náð 70 ára aldri. Það kom líka fram hjá Landssambandi eldri borgara að nauðsynlegt væri að endurskoða starfslok vegna aldurs m.a. í ljósi þess að lífaldur hefði hækkað til muna síðastliðna áratugi. Og ég tek undir það sem kom fram í umsögn þeirra að hin svokallaða 70 ára regla er úrelt og hún er í rauninni í ósamræmi við mannréttindi.

Í lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, nr. 70/1996, er lögfest sú regla að opinberir starfsmenn skuli láta af störfum við 70 ára aldur. Þar er líka kveðið á um að embættismanni skuli veita lausn frá og með næstu mánaðamótum eftir að hann nær 70 ára aldri og hið sama gildir um þá sem skipaðir eru tímabundið í embætti. Einnig kemur fram að segja eigi starfsmanni jafnan upp störfum frá og með næstu mánaðamótum eftir að hann nær sjötugu. Í greinargerð með því frumvarpi, þ.e. frá 1996, eru ekki færð sérstök rök fyrir því að viðhalda umræddu aldurshámarki sem þá var að finna í 1. mgr. 13. gr. laga nr. 38/1954, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins. Í greinargerð með því frumvarpi er varð að lögum 1954 segir m.a. í athugasemdum um 13. gr. að skiptar skoðanir séu um hvort lögbjóða skuli aldurshámark opinberra starfsmanna og þá við hvaða aldur skuli miðað. Eru þar tíunduð þau rök með aldurstakmörkuninni að 60–70 ára gamlir menn væru yfirleitt ekki lengur fullgildir starfsmenn, að sjaldnast viðurkenndu þeir það sjálfir og að veita þyrfti ungum mönnum færi á að komast til starfa. Svo mörg voru þau orð í okkar gömlu lögum.

Samkvæmt lögum um jafna meðferð á vinnumarkaði, nr. 86/2018, er bein eða óbein mismunun á grundvelli aldurs óheimil þegar kemur að aðgengi að störfum og þar með við ráðningar og framgang í starfi. Þó er undantekningu að finna í 12. gr. laganna, en hún kveður á um að mismunandi meðferð vegna aldurs teljist ekki brjóta gegn lögunum séu færð fyrir henni málefnaleg rök sem helgast af lögmætu markmiði, þar með talið stefnu í atvinnumálum eða öðrum markmiðum er varða vinnumarkað, enda gangi slíkar aðgerðir ekki lengra en nauðsynlegt er talið til að ná því markmiði sem stefnt er að. Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum 2018 segir m.a. um 12. gr. að heimilt verði talið að kveða á um sérstakan eftirlaunaaldur sé tilgangurinn sá að ná tilteknu lögmætu markmiði, svo sem í ljósi opinberrar stefnu í atvinnumálum.

Flutningsmenn benda á að lífsgæði og aðstæður hafa breyst mikið frá því að lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins voru sett. Auknar lífslíkur og bætt heilsa fólks hefur gert því kleift að starfa lengur en það gerði áður. Telja flutningsmenn rétt að opinber stefna í atvinnumálum endurspegli þá breytingu og gefi þeim sem vilja starfa lengur og hafa heilsu til þann möguleika. Þessu til stuðnings má nefna að í sumum tilfellum halda starfsmenn opinberra stofnana áfram störfum fyrir þær sem verktakar eftir starfslok við 70 ára aldur. Jafnframt kann að vera að hið opinbera tapi þekkingu til hins almenna vinnumarkaðar þar sem ekki er að finna sambærilegar aldurstakmarkanir.

Tillögu þessari er hvorki ætlað að hvetja opinbera starfsmenn til að lengja starfsævi sína né þrýsta á um það og mikilvægt er að sjónarmið fulltrúa opinberra starfsmanna komi fram þegar reglum um þá er breytt. Flutningsmenn leggja því áherslu á að unnið verði að afnámi umræddra aldurstakmarkana í samvinnu við samtök opinberra starfsmanna og leggja áherslu á mikilvægi þess að útfærsla afnámsins verði vönduð og unnin í sátt.

Eins og hér hefur komið fram er heimurinn dálítið mikið breyttur og fólk lifir sem betur fer mun lengur en kannski þegar þessi lög voru sett á sínum tíma og mikilvægt að taka á því að við skilgreinum okkur ekki endilega eftir aldri, heldur fyrst og fremst eftir því hvað við viljum gera og hvort við höfum heilsu og færni til þess eða ekki. Ég held að mikil þekking sé hjá eldra fólki sem er að ná sjötugu eða er orðið sjötugt í dag en hefur í rauninni neyðst til að hætta. Það hefur haft mikla starfsgetu og löngun til þess að vinna en hefur ekki mátt það á þeim vettvangi sem það hefur unnið og ég held að það sé mjög bagalegt.

Ég vona sannarlega að tillagan nái fram að ganga. Hún fékk góðar undirtektir hjá umsagnaraðilum í nefndinni á síðasta þingi og ég tel enga ástæðu til annars en að þessi hópur verði settur í gang og málið nái fram að ganga.