Laxnesssetur að Gljúfrasteini í Mosfellsbæ.

Virðulegi forseti. Stundum þegar þingmál kemur hér fram spyr ég til hvers það sé. Að þessu sinni er ég meðflutningsmaður að þessari þingsályktunartillögu og er afar stoltur af því. Ég ætla jafnvel að bæta um betur þar sem frá var horfið í greinargerðinni og í framsöguræðu hv. þm. Ragnheiðar Ríkharðsdóttur.

Ævi Nóbelsskáldsins Halldórs Kiljans Marie Pierre Laxness var afskaplega merkileg og stóð alla tuttugustu öldina. Hann lifði í tæp 96 ár og markaði spor sín í íslenskri menningu og heimsmenningunni. Ég upplifði það í námi mínu að framlag hans til heimsmenningarinnar var nokkurt og ýmsir hafa þekkt Ísland af verkum hans.

Ég hef líka verið upptekinn af sjálfstæði þjóðarinnar og sjálfstæðisbaráttu. Ísland öðlaðist sjálfstæði, varð lýðveldi, 1944. Ísland notaði rétt sinn sem lýðveldis til þess að gerast aðili að ýmsum erlendum stofnunum, það er kannski hið formlega sjálfstæði. En hvernig öðlaðist þjóðin sjálfstæði?

Ég ætla hér, með leyfi forseta, að vitna í Morgunblaðið frá 10. janúar 1956. Það fjallar reyndar um annan mann, Friðrik Ólafsson. Þar segir:

„Sigur Friðriks Ólafssonar skipar honum við hlið bestu skákmanna heimsins. Í gær var nafn Íslands í annað sinn á þessum vetri nefnt í heimsfregnum, í sambandi við unnin afrek. Í desember var það nafn Nóbelsverðlaunaskáldsins Halldórs Kiljans Laxness, sem ljóma varpaði á nafn Íslands. Í gær var það nafn Friðriks Ólafssonar skákmeistara.“

Ég vil minna á að sjálfstæði verður ekki einungis fengið með viðurkenningu annarra þjóða, það verður líka að afla þess með verkum þeirra einstaklinga sem landið byggja. Þessir tveir einstaklingar, Nóbelsskáldið Halldór Kiljan Laxness og stórmeistarinn Friðrik Ólafsson, vörpuðu sannarlega ljóma á landið.

Og nú ætlum við með þessari tillögu að heiðra minningu Halldórs Kiljans Laxness með því að gera meira en að hafa hús hans og heimili sem safn heldur byggja menningarmiðstöð í Mosfellsdal þar sem hægt verði að sinna íslenskum bókmenntum, sérstaklega bókmenntum Halldórs Laxness, vegna þess að þær verða eilíft rannsóknarefni.

Eins og skáldið segir í einu af sínum höfuðverkum er alltaf leit að sameign þjóðarinnar. Með leyfi forseta ætla ég að vitna í upphaf Íslandsklukkunnar og lesa hér:

„Sú var tíð, segir í bókum, að íslenska þjóðin átti aðeins eina sameign sem metin varð til fjár. Það var klukka. Þessi klukka hékk fyrir gafli Lögréttuhússins á Þíngvöllum við Öxará, fest við bjálka uppí kverkinni. Henni var hríngt til dóma og á undan aftökum.“

Nú, sem betur fer, eftir 70 ára sjálfstæði eigum við ýmsar sameignir. Meðal þeirra sameigna er Nóbelsskáldið Halldór Laxness sem hefur borið hróður Íslands um alla jörðu. Það sem meira er að eftir dauða hans hafa verk hans eiginlega fengið nýtt gildi, eða vaknað til lífsins aftur, vegna þess að það sem hefur gerst á Íslandi er að Háskóli Íslands hefur búið til þýðendur af íslensku á aðrar tungur. Það var nefnilega lengi vel þannig að það var vandamál að þýða íslensk skáldverk. Nú er hægt að þýða verk Halldórs Laxness af íslensku án millimáls á aðrar tungur. Þeir nemendur sem hafa útskrifast úr íslensku fyrir erlenda stúdenta hafa unnið þarna ýmis afrek. Það sem meira er: Aðrir íslenskir rithöfundar njóta þessa.

Þessi þingsályktunartillaga er til að heiðra minningu Halldórs Kiljans Laxness og verður við hann kennd en hún kemur öðrum íslenskum rithöfundum og listamönnum á heimskortið. Einhver kann að spyrja: Hvað kostar dæmið? Það kann að kosta eitthvað. En það er mín kenning að Laxnesssetur geti orðið nokkuð sjálfbært. Ef menn eru stórhuga getum við jafnvel rekið þetta sjálfbært. Ég tel að safn skáldsins sem vildi verða sjálfstæður — engum öðrum háður, rithöfundur, eins og ég hef skynjað hugarheim hans af lestri ævisagna hans, hann vildi verða óháður — geti orðið óháð öðrum, að skáldið haldi lífi sínu áfram með sínu óhæði.

Ég vona að þingheimur verði svo stórhuga að samþykkja þessa þingsályktunartillögu. Það sem meira er: Ég vona að við berum gæfu til að framkvæma það sem í henni stendur, að byggt verði menningarsetur í Mosfellsbæ í Mosfellsdalnum, í dalnum sem á mikla sögu. Sú saga verðskuldar að þarna verði menningarsetur.

Virðulegi forseti. Ég ætla ekki að hafa þetta mál mitt lengra að sinni. Ég þakka fyrir.