almennar stjórnmálaumræður.
Kæra samfélag. Haustið 2017 var andi breytinga í loftinu á Íslandi. Fjórar kjarkaðar konur höfðu hátt og sviptu hulunni af leynimakki forsætisráðherrans Bjarna Benediktssonar utan um aðkomu föður síns að uppreist æru barnaníðings. Ríkisstjórnin sprakk og #metoo bylgjan hófst af fullum krafti hér á Fróni. Boðað var til kosninga og virtist flestum Vinstrihreyfingin – grænt framboð vera með pálmann í höndunum. Þau tefldu fram formanninum Katrínu Jakobsdóttur undir slagorðinu „Gerum betur“. Hér var kominn leiðtogi sem myndi stunda ný og annars konar stjórnmál en hið gamalkunna stef leyndarhyggju og klíkuskapar sem ráðið hafði ríkjum. Hér var kominn leiðtogi sem leit á Sjálfstæðisflokkinn sem höfuðandstæðing sinn í íslenskri pólitík. Hefði væntanlegur kjósandi VG ratað í tímavél á þessum tíma og skroppið fimm ár fram á við hefði viðkomandi átt erfitt með að trúa eigin augum er hann sæi hverju atkvæði hans hefði skilað.
Þökk sé ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur hafa fjármagnseigendur aldrei haft það betra. Gróði af hlutabréfabraski hefur sjaldan eða aldrei verið meiri en í fyrra og var hann þó ansi hár í hittiðfyrra þegar heimsfaraldur kórónuveirunnar stóð sem hæst. Fyrirtæki landsins greiddu út 63,7 milljarða í arð, þökk sé ríkulegum stuðningi ríkisstjórnarinnar, á meðan efnahagsþrengingarnar stóðu yfir, peningar sem runnu beint úr vasa skattgreiðenda í vasa fjármagnseigenda.
Svo má ekki gleyma rúsínunni í pylsuendanum: Fólk sem átti nóg af pening fyrir kreppuna græddi fullt af pening í viðbót á meðan á kreppunni stóð. Ríkasta 1% landsmanna tókst til dæmis að sópa til sín 45% af öllum fjármagnstekjum árið 2019, heilum 58 milljörðum á einu ári. Það besta er að þau þurftu ekki að greiða nema um 26% af gróðanum í skatt.
Á sama tíma neitar rétt um helmingur landsmanna og rúmlega 80% fatlaðs fólks sér um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu vegna þess að þau hafa ekki efni á henni. Nær 7.000 heimili lifa við skort á efnislegum gæðum, og barnafjölskyldum í þeirri stöðu fer fjölgandi. Fjórðungur launafólks á erfitt með að ná endum saman, meira en þriðjungur innflytjenda, meira en helmingur atvinnulausra og einstæðra foreldra og átta af hverjum tíu öryrkjum eiga erfitt með að ná endum saman.
Þökk sé hagstjórnarmistökum ríkisstjórnarinnar hefur stjarnfræðileg hækkun á húsnæðisverði gert það að verkum að sífellt stærri hópur mun eiga í erfiðleikum með að ná endum saman, og æ færri hafa ráð á að kaupa sína fyrstu íbúð. Verðbólga hefur ekki verið hærri síðan 2010 og leiguverð fer sífellt hækkandi. Viðbrögð ríkisstjórnarinnar eru að greiða út 20.000 kr. einskiptisbarnabótaauka og hækka örorku og húsaleigubætur lítillega.
Hver hefði trúað þessu fyrir fimm árum síðan? Hver hefði trúað því að ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur væri í þessum töluðu orðum að vinna að því að slá Íslandsmet í fjöldabrottvísunum flóttafólks? Að á tímum þegar fjöldi fólks á flótta hefur aldrei verið meiri sé hún að vinna hörðum höndum að því að koma frumvarpi í gegnum þingið sem hefur það helsta hlutverk að auðvelda stjórnvöldum að vísa flóttafólki á götuna, hvort sem það er í Grikklandi eða hér heima? Hver hefði trúað því að neyðarástand ríkti í heilbrigðiskerfinu? Að hjúkrunarfræðingar séu að hætta störfum hver á fætur öðrum vegna þess að margra ára neyðarópi heilbrigðisstarfsfólks um yfirfullan spítala, viðvarandi óöryggi sjúklinga og ómannúðlegt álag hefur verið svarað með fálæti og stælum og fullyrðingum um að það skorti bara alls ekkert fjármagn í kerfið? Að í valdatíð Katrínar Jakobsdóttur hafi hjúkrunarfræðingar tvívegis verið sendir í gerðardóm með kröfur sínar um sanngjörn laun og að ljósmæður hafi verið sendar rakleiðis sömu leið? Hver hefði trúað því að Katrín Jakobsdóttir þyrfti skýrslu frá ríkisendurskoðanda til að geta ákveðið hvort það sé ásættanleg hegðun að Bjarni Benediktsson hafi selt pabba sínum hluta af Íslandsbanka í lokuðu ferli?
Auðvitað er það lyginni líkast að konan sem hélt innblásnar ræður um réttlæti til handa þeim sem minnst eiga og mest þurfa á hjálp að halda sé nú öflugasti bandamaður þeirra sem mest eiga og heimta samt enn þá meira, hvað sem það kostar. Og að saman hafi þau og flokkar þeirra, að meðtaldri Framsókn auðvitað, einhent sér í það verkefni að létta efsta laginu lífið með ríflegum skattafslætti og styrkjum, á kostnað almennings.
Já, hver hefði trúað því í hópi kjósenda VG árið 2017 að þetta yrði staðan í dag? Það þarf enda heilan her upplýsingafulltrúa og spunameistara til þess að halda þessu leikriti gangandi. Það hlýtur t.d. einhver mjög snjall auglýsingakall að hafa látið sér detta í hug þetta innblásna rugl sem finna má í inngangi endurnýjaðs sáttmála flokkanna, en þar stendur, með leyfi forseta: „Samstarf þessara þriggja flokka, sem spanna litróf íslenskra stjórnmála, skapar jafnvægi sem er mikilvægur grundvöllur framfara.“ Jafnvægi sem er grundvöllur framfara. Hvað þýðir það? Ekki neitt. Þetta er dæmigerður innantómur froðufrasi úr smiðju stjórnmálafólks í ímyndarkrísu, sem þarf að réttlæta eigin mistök fyrir sjálfu sér. Og það er einmitt líkt og þau séu farin að trúa spunanum sjálf. Þegar forsætisráðherra kynnti endurnýjaða ríkisstjórn til leiks í haust lýsti hún sterkri trú sinni á að samstarf jafn ólíkra flokka gæti jafnvel ráðið úrslitum þegar kæmi að því að skapa samhljóm með þjóðinni og leysa úr stórum og erfiðum verkefnum. Samt ná þau engum samhljómi um stóru og erfiðu verkefnin sín á milli eins og um orkumálin, rammaáætlun, bankasöluna, sveltistefnu heilbrigðiskerfisins, stjórnarskrána og kvótakerfið, bara svo nokkur dæmi séu nefnd. Samt er það nú svo að yfirgnæfandi meiri hluti þjóðarinnar vill að stjórnvöld beiti sér gegn ójöfnuði, ekki fyrir honum, með álagningu skatta á ríkasta fólkið. Yfirgnæfandi meiri hluti þjóðarinnar vill sterkt opinbert heilbrigðiskerfi, ekki fjársvelt heilbrigðiskerfi. Þau vilja réttlátar breytingar í sjávarútvegi og nýja stjórnarskrá með sanngjörnum og öflugum leikreglum.
Hvar er þá samhljómurinn? Hvar liggur jafnvægið? Það er í rauninni ekkert ýkja erfitt að sitja á þingi og breyta rétt því við vitum vel hvað almenningur vill. En í stað þess að berjast fyrir breytingum sem yfirgnæfandi meiri hluti landsmanna vill gera á samfélaginu sínu hefur Vinstrihreyfingin – grænt framboð myndað bandalag um það að viðhalda jafnvægi á bankabókum lítils minni hluta þjóðarinnar sem inniheldur ríkasta og voldugasta fólk landsins. Og hver hefði trúað því?
